Jodzie

__NOTOC__
{{VerifyLevel|level=1i}}
{{InfoboxMeteorite
 | nazwa = Jodzie
 | klasa = Spadek
 | mbclass = fall
 | metbull = 12173
 | lokalizacja = Litwa
 | położenie = 55°42'N, 24°24'E
 | data = 17 czerwca 1877 r., 04:30 (niedziela)
 | typ = achondryt, howardyt HOW
 | masa = 50 g<ref name="TKW">wg Koblitz MetBase nie jest znana masa spadłego okazu; w&nbsp;kolekcjach zachowało się ~30&nbsp;g fragmentów</ref>
 | liczba = jeden okaz
 | synonimy = w NHM Cat: '''Yodze'''; po rosyjsku: Йоджий, Йоджяй. Nazwa meteorytu po litewsku: ''Juodžių meteoritas''
}}
Spadek meteorytu kamiennego 17 czerwca 1877 roku (niedziela) około 4:30 rano w&nbsp;Rejonie poniewieskim w&nbsp;[[Litwa|Litwie]] (achondryt, howardyt HOW, TKW 50&nbsp;g<ref name="TKW"></ref>).


Relacja o spadku zamieszczona w czasopiśmie ''Wiek'' nr 167 z 1877 roku (''pisownia oryginalna''):
{{AQuote-begin|max-width=800px}}
'''Meteor.''' W mieście Poswolu<ref name="Poswol">'''Poswol''' (lit. ''Pasvalys'') – miasto w&nbsp;Litwie</ref> i w&nbsp;jego okolicach, dnia 18-go czerwca<ref>wg katalogu meteorytów było to 17 czerwca</ref> r.&nbsp;b., między 5-tą a&nbsp;6-tą godz. z&nbsp;rana, dał się słyszeć huk drgający, jakoby z&nbsp;kilku dział razem. Powstały z&nbsp;tego rozmaite wnioski i&nbsp;tłómaczenia, jedni mniemali, że gdzieś odbywają się manewra wojenne, drudzy, że to wybuch wulkaniczny w&nbsp;dalekiej odległości, komunikujący się przez drżenie skorupy ziemskiej, inni znowu, że musiała zapaść się gdzieś ziemia, gdyż w&nbsp;okolicach Poswola na kilka mil pokład ziemi składa się z&nbsp;gipsu i&nbsp;miejscami zapada, a&nbsp;wtedy huk bywa bardzo gwałtowny. W&nbsp;kilka dni potem dowiedzieliśmy się, że w&nbsp;tym samym dniu, o&nbsp;tejże samej godzinie, w&nbsp;odległości 8-u&nbsp;mil od Poswola, blisko m.&nbsp;Krakinowa<ref>'''Krakinów''' (lit. ''Krekenava'') – miasteczko w&nbsp;Litwie</ref>, spadł aerolit wielkości gęsiego jaja, składający się z&nbsp;jednej strony z&nbsp;piaskowca, a&nbsp;z&nbsp;drugiej z&nbsp;masy czarnej stopionego metalu. O&nbsp;ile można było powziąć wiadomość, huk rzeczony słyszany był na przestrzeni 20-tu&nbsp;mil, w&nbsp;kierunku od północy na południe, od m.&nbsp;Poszwitynia, nakurlandzkiej granicy, aż do powiatowego m.&nbsp;Wiłkomierza. Ów aerolit jest prawdopodobnie odłamkiem wielkiej masy, która pękając wywołała huk tak silny. 
{{AQuote-end}}

Według relacji zamieszczonej w gazecie, meteoryt spadł w&nbsp;okolicy miejscowości Krakinów leżącej około 60&nbsp;km (co odpowiada 8&nbsp;milom rosyjskim<ref>1 mila rosyjska = 7,4676&nbsp;km</ref>) na południe od miasta Poswol. Z&nbsp;opisu spadłego okazu, wielkości gęsiego jaja, wynika, że był on rozłupany, więc musiały spaść jeszcze inne fragmenty. Bolid leciał prawdopodobnie z&nbsp;północy na południe.

Opis meteorytu w publikacji Brezina (1893). Oraz o meteorytach litewskich w Rudnickaitė (2006).

Można znaleźć w internecie informację (portal '''Graži tu mano'''), że fragment tego meteorytu (ok.&nbsp;48&nbsp;g?!) pozyskał do swojej kolekcji [[Bibliografia/Siemaszko Julian Iwanowicz|Julian Siemaszko]] i&nbsp;to z&nbsp;jego kolekcji trafił on później do Chicago. Ale w&nbsp;katalogach Siemaszko (1886, 1891) nie ma tego meteorytu!

Według litewskich źródeł<ref>''Lietuvos geologija ir profesorius Mykolas Kaveckis'', 1969, plik {{Link-GB|=idJZREAQAAIAAJ}}</ref> meteorytem tym miał się zajmować również Mykolas Kaveckis, ale nie udało się potwierdzić tej informacji.


== Kolekcje ==

Fragmenty meteorytu Jodzie znajdują się w&nbsp;kolekcjach:
:{| {{Koblitz Repository}}
! Zbiór !! waga fragmentów<ref name="TKW"></ref><br />(Koblitz&nbsp;MetBase) !! uwagi
|-
| [[Chicago, Field Mus. Nat. Hist.]] || 17,9&nbsp;g || main&nbsp;mass
|-
| [[Moscow, Acad. Sci.]] || 4,6 g || [http://geo.web.ru/db/meteorites/card.html?id=10713 fotografia fragmentu]; wg Явнель (1986) 4,6&nbsp;g (обломок индивидуального экземпляра), jedyny fragment w&nbsp;zbiorach „radzieckich”
|-
| [[Paris, Mus. d'Hist. Nat.]] || 1,9&nbsp;g ||
|-
| [[London, Nat. Hist. Mus.]] || 1,5 g ||
|-
| [[Vienna, Naturhist. Mus.]] || 1,4 g ||
|-
| [[Berlin, Mus. Naturk., Humboldt Univ.]] || 0,5&nbsp;g ||
|}
Brak fragmentów tego meteorytu w zbiorach polskich.

W katalogu online zbiorów [[:Szablon:WashingtonNMNH-SI|muzeum w Waszyngtonie (NMNH)]] znajdują się '''zdjęcia płytek cienkich''' (''thin section'') tego bardzo rzadkiego meteorytu.


{{Pokrzywnicki (Kosmolityka) |name=Jodzie}}

== Lokalizacja ==

{{GEFrame-begin}}
{{GEMap
| htmlFileMap = wiki-Jodzie.htm
| kml1 = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Lithuania-MM.kml
| kmlfit = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Jodzie-fit.kml
| lat = 55.7
| lon = 24.4
| zoom = 11
| type = terrain
}}
{{GEIcon-PointRed}}
(J) '''Йоджяй''', (K) Krakinów, (P) Poswol, (W)&nbsp;Wodakle

{{GEIcon-Coord}}
współrzędne wg różnych autorów
{{GEFrame-end}}

'''Krakinów''' (lit. ''Krekenava''), '''Poswol''' (lit. ''Pasvalys'').

Według Wikipedii (LT) osada '''''Juodžiai (Panevėžys)''''' znajdowała się 9&nbsp;km od miejscowości '''Wodakle''' (lit. ''Vadokliai''). Dokładnie w&nbsp;tej odległości leży nieistniejąca już wieś (kolonia, gospodarstwo?) '''''Йоджяй'''''<ref>wg portalu Petro Vlasenko – ''Wojskowa mapa topograficzna Polski, Ukraina, Russia''</ref> (55°26'56"N, 24°20'41"E).


Meteoryt spadł w&nbsp;okolicy wsi '''Йоджяй'''. Według relacji zamieszczonej w gazecie ''Wiek'', bolid leciał z&nbsp;północy na południe. Ponieważ znaleziony okaz nie był w&nbsp;całości pokryty skorupą obtopieniową, [[:Category:Warto szukać|możliwe, że spadło więcej fragmentów]].

<br clear="all"/>

=== Mapy ===

<gallery caption="" widths="240px" heights="240px" perrow="3">
File:Jodzie_(Chrzanowski_VI_S6_Poniewiez).jpg|'''Krakinow''', '''Poswol''', '''Wodakle'''. Mapa Polski z&nbsp;1859 roku (fragment) (źródło: Chrzanowski 1859)
File:Jodzie_(Petro_Vlasenko).jpg|Nieistniejąca już wieś '''''Йоджяй''''' (55°26'56"N, 24°20'41"E) (źródło:&nbsp;Petro Vlasenko)
</gallery>

<br clear="all"/>

== [[Bibliografia]] ==

* Brezina Aristides, (1894), '''Ueber neuere Meteoriten''', ''Verhandlungen der Gesellschaft deutscher Naturforscher und Ärzte'', vol. 65 (T.2, H.1, ''Sept. 1893''), Leipzig 1894, s. 158-167.<ref>jedynie krótka wzmianka o meteorycie [[Jodzie]]</ref> Plik {{Djvu|Brezina_(1894).djvu|DjVu}}<ref>kopia fragmentu egzemplarza ze [http://bg.szczecin.pl/pl/main/319/Ksiegozbior/ zbioru dr.&nbsp;Egona Krulla]; udostępniona przez Daniela Ziarkowskiego z&nbsp;Biblioteki Głównej Uniwersytetu Szczecińskiego</ref>; plik {{Link-HDL|hdl=2027/hvd.32044103016770}}.

* {{Chrzanowski (1859)}}

* {{Koblitz MetBase}}

* {{Kosiński (2012, Kosmolityka)}}

* {{Krinov (1940b)|page=56}}

* {{Morozewicz (1931)}}

* {{Rudnickaitė (2006)}}

* ''Wiek'', '''Meteor''', nr 167, 1877, s. 3. Plik {{Link-dLibra|eBUW|d|166377}}.

* {{Явнель (1986)|page=32}}

{{Koblitz References |1=A stone of unknown weight fell near the village of Jodzie and was lost except for a few fragments, M.H.Hey, Cat. Met., 1966, p.221. Description, A.Brezina, Verh. Ges. Deut. Naturf. Arzte, 1893, 65, p.159. Gas-rich howardite, E.Mazor and E.Anders, GCA, 1967, 31, p.1441. Figured, M.B.Duke and L.T.Silver, GCA, 1967, 31, p.1637. Noble gas data, radiation ages, R.Ganapathy and E.Anders, GCA, 1969, 33, p.775. Partial INAA, 14.3% total Fe, R.A.Schmitt et al., Meteoritics, 1972, 7, p.131. Contains lithic clasts of C2 chondrite and cumulate ferrogabbros, Meteoritics, 1976, 11, p.260 (abs.). Bulk analysis, B.Mason et al., Smithson. Contrib. Earth Sci., 1979, (22), p.27. Mineralogy, composition, organic compounds and noble gas data of carbonaceous chondrite xenoliths, T.E.Bunch et al., GCA, 1979, 43, p.1727. Petrographic and chemical characterization of igneous lithic clasts, D.W.Mittlefehldt, GCA, 1979, 43, p.1917. Cosmic ray tracks, N.Bhandari et al., Nucl. Tracks, 1980, 4, p.213. Minor and trace element abundances in plagioclase, I.M.Steele et al., LPSC, 1981, 12, p.1037 (abs.). Classification as a polymict eucrite based on study of thin section, J.S.Delaney et al., Meteoritics, 1983, 18, p.103. Modal composition, J.S.Delaney et al., J. Geophys. Res., 1984, 89 (suppl.), p.C251. Undoubtly a howardite, P.H.Warren, GCA, 1996, 60, p.539. Mineralogy and chemical composition of carbonaceous chondrite (CR2) clasts, M.E.Zolensky et al., MAPS, 1996, 31, p.518.}}
{{Przypisy}}

== Zobacz również ==

* meteoryty: [[Padvarninkai]], [[Zemaitkiemis]]

* [[Dawne jednostki miar i wag]]

== Linki zewnętrzne ==

* '''Meteoritical Bulletin Database ([http://www.lpi.usra.edu/meteor/metbull.php MBD])''' – meteoryt [http://www.lpi.usra.edu/meteor/metbull.php?code=12173 Jodzie]
* '''Encyclopedia of Meteorites ([http://www.encyclopedia-of-meteorites.com/ EoM])''' – meteoryt [http://www.encyclopedia-of-meteorites.com/meteorite.aspx?id=12173 Jodzie]

* {{ChicagoFMNH}}
* {{MoscowVernadskyIG|id=10713|name=Йоджий}} (fotografia fragmentu)
* meteorite.narodu.ru – [http://www.meteorite.narod.ru/proba/katalogi/katalog1.htm Каталог метеоритов России и стран бывшего СССР]
* {{ParisMNHN}}

* Wikipedia – [http://pl.wikipedia.org/wiki/Krakinów Krakinów] {{SeparatorBull}} [http://pl.wikipedia.org/wiki/Poswol Poswol]
* Wikipedia (LT) – [http://lt.wikipedia.org/wiki/Juodžių_meteoritas Juodžių meteoritas] {{SeparatorBull}} [http://lt.wikipedia.org/wiki/Juodžiai_(Panevėžys) Juodžiai (Panevėžys)]

* Portal '''Graži tu mano''' – [http://www.grazitumano.lt/wiki/index.php/Juodžių_meteoritas Juodžių meteoritas]


[[Category:Poza granicami Polski]]
[[Category:Litwa]]
[[Category:Warto szukać]]