O ile nie zaznaczono inaczej, prawa autorskie zamieszczonych materiałów należą do Jana Woreczko & Wadi.

(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)

---

Z Wiki.Meteoritica.pl

Nie masz uprawnień do edytowania tej strony, z następujących powodów:

• Wykonywanie tej operacji zostało ograniczone do użytkowników w grupie editor.
• Wyłączono możliwość edycji tej strony.

Tekst źródłowy strony można podejrzeć i skopiować.

{{VerifyLevel |level=0i}} == Trzy grzmoty – dwa okazy == {{InfoboxMeteorite | nazwa = Gnadenfrei (Piława Górna) | grafika = Gnadenfrei_(Muz_Min_UWroclaw).jpg | opis = Masa główna ze zbiorów [[Muzeum Mineralogiczne Uniwersytetu Wrocławskiego im. Kazimierza Maślankiewicza|Muzeum Mineralogicznego Uniwersytetu Wrocławskiego]] (fot.&nbsp;Antoni&nbsp;Stryjewski) | klasa = Spadek | mbclass = fall | metbull = 10936 | lokalizacja = miejscowość Piława Górna (dawniej ''Gnadenfrei''), woj. wrocławskie, Polska | położenie = 50°40'N, 16°46'E | data = 17 maja 1879, 16:00 (sobota) | typ = chondryt zwyczajny H5 | masa = 1750 g | liczba = dwa okazy | synonimy = wg NHM Cat: '''Pilawa Gorna''', '''Schobergrund'''; inne: Pilawa Górna, Schöbergrund }} Spadek meteorytów 17 maja 1879 roku (sobota) po godzinie 16 w&nbsp;miejscowości '''''Gnadenfrei''''' (dziś '''Piława Górna'''). Pierwszą relację o&nbsp;tym wydarzeniu zawdzięczamy hrabiemu ''Pfeil'', który na miejscu zjawił się już następnego dnia. Krótkie doniesienie opublikował w&nbsp;''Schlesische Zeitung'' z&nbsp;20 maja 1879 roku. Na miejsce spadku przybyli 24-25 maja również Galle i&nbsp;Lasaulx z&nbsp;Wrocławia w&nbsp;celu zebrania informacji i&nbsp;relacji świadków oraz zdobyciu materiału do badań. Byli oni świadomi, jak ważne jest zebranie informacji w&nbsp;jak najkrótszym czasie, gdy są one jeszcze świeże i&nbsp;nie zafałszowane. Pierwsza informacja o spadku ukazała się 20 maja 1879 roku w&nbsp;''{{Txt2Img|Gnadenfrei_(Pfeil_Schlesische_Zeitung_1879).jpg|Schlesische Zeitung}}''. Autorem krótkiej notatki był hrabia (''Grafen'') '''L. Pfeil''' z&nbsp;Gnadenfrei, brzmiała ona następująco: {{AQuote-begin|max-width = 640px}} '''Vermischtes.''' '''*''' ['''Meteorolith.'''] Von Herrn Grafen L.&nbsp;Pfeil zu Gnadenfrei geht uns folgende Mittheilung zn: Als sich am 17.&nbsp;d., Nachmittags gegen 4&nbsp;Uhr die Ghefrau des Schuhmachermeisters Neumann aus Ober-Peilau<ref name="Ober-Peilau"></ref> I&nbsp;mit noch einer anderen Frau auf dem Felde befand, hörten beide Frauen ein Geräusch, wie von einer Infanteriesalve. Gleich darauf sahen sie, daß ein Gegenstand, etwa 40&nbsp;Schritte<ref name="Schritt">krok (niem. '''Schritt''') to ok. 1,48&nbsp;metra; patrz → [[Dawne jednostki miar i wag]]</ref> vor ihnen, den gelockerten Boden aufwühlte. Sie gingen hin und gruben aus etwa einem Fuß Tiefe einen anderthalb Pfund schweren Meteorstein aus, der dort eingeschlagen war. – Der Stein ist im Innern von lichtgrauer Farbe, förnigem Bruch und trägt äußerlich deutlich die Schmelzrinde. Einige Stücke waren abgeschlagen, als ich den Stein zur Ansicht erhielt. {{AQuote-end}} :W artykule jest mowa tylko o pierwszym znalezisku. __TOC__ === Streszczenie relacji Galle i Lasaulx (1879) === Kilka dni po spadku na miejscu zjawili się również naukowcy z Wrocławia Johann Galle i&nbsp;Arnold von Lasaulx, którzy po wizycie opublikowali obszerny artykuł w&nbsp;''Monatsberichte der Königlichen Preussische Akademie des Wissenschaften zu Berlin''. Mieszkańcy okolic ''Gnadenfrei'' znaleźli dwa okazy meteorytu. Pierwszy około 1&nbsp;kg, na południe od '''''Gnadenfrei''''' (pol. Piława Górna) w&nbsp;kierunku na '''''Kleutsch''''' (pol. Kluczowa), drugi mniejszy we wsi '''''Schobergrund''''' (pol. Kośmin) na północny-wschód od ''Gnadenfrei''. Świadkiem spadku pierwszego okazu była żona szewca z&nbsp;''Ober-Pilau''<ref name="Ober-Peilau"></ref> ''Pauline Neumann''. Idąc drogą pomiędzy ''Ober-Pilau'' a&nbsp;Kluczową usłyszała ona przeraźliwy huk, jakby wystrzału armatniego podobny do ognia broni strzeleckiej. Pomyślała, że to myśliwi polujący w&nbsp;lesie na wschód od Kluczowej. Idąc dalej usłyszała po chwili silny szum i&nbsp;dzwonienie, odwracając się w&nbsp;prawo zobaczyła, jak coś spadło na pole i&nbsp;wzbiło glebę w&nbsp;powietrze. Wspólnie z&nbsp;pracującą na polu obok kobietą udały się w&nbsp;kierunku spadłego przedmiotu i&nbsp;znalazły zimny kamień pokryty czarną skorupą w&nbsp;niemal pionowym dole o&nbsp;głębokości 1&nbsp;stopy (''Fuss''). Zabrały kamień ze sobą, później towarzysząca jej kobieta wspólnie z&nbsp;mężem odłupali kawałek kamienia. Następnego dnia o&nbsp;znalezisku dowiedział się od osób trzecich hrabia (niem. ''Grafen'') '''''Pfeil'''''. Miejsce spadku odwiedzili 24 maja Galle i&nbsp;Lasaulx w&nbsp;towarzystwie hrabiego ''Pfeil'' i&nbsp;pani ''Naumann'' i&nbsp;stwierdzili, że otwór był jeszcze dobrze widoczny. Był on niemal pionowy może z&nbsp;lekkim odchyleniem wskazującym na kierunek wschodni. Udało się też odtworzyć drogę pani ''Neumann'' i&nbsp;stwierdzić, że od usłyszanego przez nią wtedy huku do momentu spadku meteorytu upłynęło około 70&nbsp;sekund. Również inni świadkowie zdarzenia robotnicy ''Thomas'' i ''Günther'' oraz żona i&nbsp;córka gospodarza ''Adam'' słyszeli grzmoty, huki i&nbsp;brzęczenia towarzyszące spadkowi meteorytów. Według ''Thomasa'' od momentu grzmotu do szumu spadających kamieni upłynęła minuta. Część z&nbsp;nich opowiadała również o&nbsp;trzech wyraźnych grzmotach, co według Gallego miało świadczyć, że spadło więcej kamieni. Niektórzy świadkowie twierdzili, że widzieli, jak w dwóch miejscach w&nbsp;okolicy wsi coś spadło na ziemię. Ale początkowo nic tam nie znaleziono. Sprzeczność zeznań świadków, które zebrał Galle pośród mieszkańców Kluczowej, Pilawy Górnej i&nbsp;Kośmina, nie pozwalała na precyzyjne i&nbsp;wiarygodne odtworzenie przebiegu spadku. Nie udało mu się ustalić dokładnego kierunku skąd nadleciał meteoryt, ani dokładnej godziny kiedy to nastąpiło (według relacji świadków z&nbsp;''Schobergrund'' było to o&nbsp;godzinie&nbsp;16 minut&nbsp;54). Drugi okaz ważący około 1,5&nbsp;funta znaleziono dopiero kilka godzin po spadku również w&nbsp;niemal pionowym otworze o&nbsp;głębokości 6-8&nbsp;cali (''Zoll''). Znalazł go pracownik ''Gagsch'' na polu jęczmienia w&nbsp;pobliżu pierwszych domów sąsiedniej kolonii ''Schobergrund'' (dzisiejszy Kośmin). Kamień został rozbity przez sąsiadów, którzy w&nbsp;swej niewiedzy dziwili się, jak mogą spadać z&nbsp;nieba kamienie. Część tych fragmentów udało się później odzyskać dzięki staraniom hrabiego ''Pfeil''. Od ''Thomasa'' fragmenty meteorytu kupili również wysłannicy muzeum we Wrocławiu Galle i&nbsp;Lasaulx. Gdy odwiedzili miejsce spadku drugiego okazu 8&nbsp;dni po zdarzeniu, 25&nbsp;maja, otwór był jeszcze dobrze widoczny. Odległość pomiędzy punktami, gdzie znaleziono okazy wynosiła około 3&nbsp;km. Analizując relację świadków (także spoza rejonu spadku) na temat towarzyszących spadkowi dźwięków oraz położenie okazów doszedł Galle do wniosku, że meteoryt nadleciał prawdopodobnie z kierunku SW-NE. === Okazy === Według relacji [[Gnadenfrei (Piława Górna)/Galle, Lasaulx (1879)|Galle i Lasaulx (1879)]] spadłe okazy zostały niestety rozbite przez znalazców i&nbsp;ciekawskich tubylców. Z&nbsp;pierwszego (większego) okazu udało się odzyskać jeden fragment o&nbsp;wadze 751,86&nbsp;g i&nbsp;siedem mniejszych o&nbsp;łącznej wadze 130,86&nbsp;g. Trzy z&nbsp;nich pasowały jeszcze do siebie. Z&nbsp;kształtu fragmentów wywnioskowano, że brakuje jeszcze około 150&nbsp;g, co w&nbsp;sumie dawałoby wagę całego okazu na 1032&nbsp;g. Według opisu Gallego i&nbsp;Lasaulx okaz przypominał okazy meteorytu [[Pułtusk]]. Cały pokryty był skorupą na której widać było faliste zacieki i&nbsp;regmaglipty ([[Gnadenfrei (Piława Górna)/Galerie|rys.&nbsp;1, 2 i&nbsp;3]]). Widoczne na nim liczne drobne pęknięcia powstały wg nich w&nbsp;wyniku spadku lub podczas rozbijania okazu. Z drugiego (mniejszego) okazu udało się odzyskać dziesięć fragmentów o&nbsp;łącznej wadze tylko 260,4&nbsp;g (największe fragmenty ważyły 57,285 i&nbsp;54,15&nbsp;g, najmniejszy 3,54&nbsp;g). Cztery kawałki pasowały do siebie i&nbsp;dawały kształt jak na [[Gnadenfrei (Piława Górna)/Galerie|rysunku&nbsp;4]]. Próba rekonstrukcji pierwotnego kształtu ([[Gnadenfrei (Piława Górna)/Galerie|rys.&nbsp;5]]) odpowiada opisowi znalazcy. Okaz miał kształt klina z&nbsp;eliptyczną podstawą, jego waga musiała wynosić niewiele ponad pół kilograma. Pokrywała go bardzo cienka skorupa. Skorupa na obu okazów była nieco różna, drugi okaz znaleziono dopiero po kilku godzinach, leżał w&nbsp;wodzie i&nbsp;widać na nim było silne ślady utlenienia. Mały fragment 29,78 g znajdował się w zbiorach ''Realschule'' (niemiecka szkoła ogólnokształcąca) w&nbsp;Dzierżoniowie (niem. ''Reichenbach''). Kolejny był w&nbsp;posiadaniu inspektora ''Kühn'' z&nbsp;Pałacu w&nbsp;Kluczowej (za [[Gnadenfrei (Piława Górna)/Galle, Lasaulx (1879)|Galle, Lasaulx (1879)]]: ''Ausserdem besitzt die Realschule zu Reichenbach ein Stück im Gewichte von 29,78&nbsp;gr., ein weiteres Stück befindet sich im Besitz des Hrn. Inspectors Kühn auf dem Dominium Kleutsch.'') '''Szczegółowy opis okoliczności spadku i znalezienia okazów oraz ich charakterystyka i&nbsp;wyniki pierwszych analiz znajdują się w&nbsp;publikacji [[Gnadenfrei (Piława Górna)/Galle, Lasaulx (1879)|Galle, Lasaulx (1879) (fragment)]].''' Meteoryt ten również badał i opisał niemiecki mineralog Hermann Traube<ref>nie Heinrich Traube, jak podaje wiele źródeł, ale Hermann Traube</ref> w&nbsp;swoim dziele ''Die Minerale Schlesiens: mit 30 Zinkographien'' (1888). Meteoryt Piława Górna to najpopularniejszy typ meteorytu, '''[[Meteoryty/Klasyfikacja|chondryt zwyczajny H5]]''', blisko 15% spadków to meteoryty typu H5<ref>więcej o&nbsp;[http://www.woreczko.pl/meteorites/falls/f_Falls-classes.htm statystykach spadków] na stronach Jana Woreczko</ref>. Tego samego typu są jeszcze dwa polskie spadki [[Grzempach (Grzempy)|Grzempy]] i&nbsp;[[Pultusk (Pułtusk)|Pułtusk]]. == Kolekcje == Masa główna o wadze ponad '''{{Txt2Img|Gnadenfrei_(Muzeum_Mineralogiczne_UWr)_1.jpg|665&nbsp;g}}''' i&nbsp;kilka mniejszych fragmentów znajdują się w&nbsp;[[Muzeum Mineralogiczne Uniwersytetu Wrocławskiego im. Kazimierza Maślankiewicza|Muzeum Mineralogicznym]] przy ulicy Kuźniczej&nbsp;22 we Wrocławiu.<ref name="MuzUWr"></ref> :{| {{Koblitz Repository|max-width=1000px}} ! Zbiór !! waga fragmentów<br />(Koblitz MetBase) !! uwagi |- | '''[[Muzeum Mineralogiczne Uniwersytetu Wrocławskiego im. Kazimierza Maślankiewicza|Wroclaw, Dept. Min. Petrol.,&nbsp;Univ.]]''' || 597&nbsp;g || masa główna {{Txt2Img|Gnadenfrei_(Muz_Min_Wroclaw).jpg|665,0&nbsp;g&nbsp;(cs)}}, {{Txt2Img|Gnadenfrei_(Muz_Min_Wroclaw)_1.jpg|16,03&nbsp;g&nbsp;(ep)}}, 18,2&nbsp;g&nbsp;(fp), 10,65&nbsp;g&nbsp;(fp) (Pilski 2001) |- | [[Vienna,&nbsp;Naturhist.&nbsp;Mus.]] || 87&nbsp;g || dwa fragmenty: większy fragment ze skorupą waży '''{{Txt2Img|Gnadenfrei_(NHM_Vienna)-TJ21-1.jpg|61,30&nbsp;g}}''' (okaz ''Gnadenfrei''), mniejszy też ze skorupą waży {{Txt2Img|Gnadenfrei_(NHM_Vienna)-TJ21-2.jpg|25,92&nbsp;g}} (okaz ''Schobergrund''!); wg Brezina (1885, 1896) w&nbsp;zbiorze jeden fragment o&nbsp;wadze 62&nbsp;g; wg Berwerth (1903) w&nbsp;zbiorze fragment 62&nbsp;g (okaz ''Gnadenfrei'') i&nbsp;27&nbsp;g (okaz ''Schobergrund''); fotografie w&nbsp;Koblitz MetBase |- | [[New York, Amer. Mus. Nat. Hist.]] || 59 g || |- | [[Budapest, Nat. Mus.]] || 52 g || |- | [[London, Nat. Hist. Mus.]] || 40 g || |- | [[Chicago, Field Mus. Nat. Hist.]] || 18,0 g || fragment z kolekcji [[Bibliografia/Siemaszko Julian Iwanowicz|Juliana Siemaszko]] |- | [[Berlin, Mus. Naturk., Humboldt Univ.]] || 13,8&nbsp;g || wg Kleina (1904) w&nbsp;zbiorze fragment o&nbsp;wadze 13,5&nbsp;g |- | {{Wielokropek}} |- | [[Greifswald, Geol. Dept. Univ.|Greifswald,&nbsp;Geol.&nbsp;Dept.&nbsp;Univ.]] || 5,5&nbsp;g || oraz dwie płytki cienkie z&nbsp;kolekcji [[Bibliografia/Cohen Emil Wilhelm|Emila Cohena]] (Henning 2009) |- | [[Helsinki, Geol. Mus. Univ.]] || 0,7 g || obecnie fragment ten ({{Txt2Img|Gnadenfrei_(Tomasz_Jakubowski_Meteorites_Collection,_Luonnontieteellinen_keskusmuseo).jpg|0,78&nbsp;g}}) znajduje się w&nbsp;kolekcji Tomasza Jakubowskiego |- | ''[[:Szablon:GifhornBC|Bartoschewitz Meteorite Lab., Gifhorn]]'' || – || fragment ze skorupą 0,26 g (Bartoschewitz catalog) |} W&nbsp;polskich prywatnych kolekcjach są tylko [http://www.woreczko.pl/meteorites/news/Gnadenfrei.htm małe fragmenty] tego meteorytu. Według Wülfinga (1897, s. 129) pod koniec XIX wieku w [[Muzeum Mineralogiczne Uniwersytetu Wrocławskiego im. Kazimierza Maślankiewicza|kolekcji wrocławskiej]] znajdowało się 791&nbsp;g tego meteorytu. W&nbsp;sumie w&nbsp;zbiorach znajdowało się 1059&nbsp;g. Największe zbiory: :{| {{Koblitz Repository}} ! Zbiór !! waga fragmentów<br />(Wülfing 1897) |- | [[Muzeum Mineralogiczne Uniwersytetu Wrocławskiego im. Kazimierza Maślankiewicza|Breslau]] || 791 |- | [[:Szablon:ViennaNHM|Wien, H. M.]] || {{Txt2Img|Gnadenfrei_(NHM_Vienna)-TJ21-1.jpg|89&nbsp;g}} |- | [[:Szablon:LondonNHM|London, B. M.]] || 54&nbsp;g |- | Budapest || 51&nbsp;g |- | [[Bibliografia/Siemaszko Julian Iwanowicz|v. Siemaszko]] || 18&nbsp;g |- | Berlin,&nbsp;G.&nbsp;i&nbsp;U. || 12 i&nbsp;14&nbsp;g |- | {{Wielokropek}} |} Wülfing (1897, s. 412) szacował, że w zbiorach ''Breslau'' znajdowało się ~70% masy (więcej o sposobie opisu zasobności zbiorów, patrz → meteoryt [[Schellin_(Skalin)#Skąd_w_katalogu_Priora_700_g_w_Berlinie?|Schellin (Skalin); Skąd w&nbsp;katalogu Priora 700&nbsp;g w&nbsp;Berlinie?]]). === Opis wg Pokrzywnickiego (1964) === (''za oryginałem'') {{PJQuote-begin|align=left|max-width=1000px|source=Pokrzywnicki (1964)}} 8. METEORYT PIŁAWA GÓRNA {{sparse-b}}Synonimy{{sparse-e}}: Gnadenfrei, Schobergrund W.m.s.: φ = 50°41' – λ = 16°46' Meteoryt ten spadł o godz. 16, 17&nbsp;maja 1879&nbsp;r. w&nbsp;Gnadenfrei, pow. Reichenbach, dzisiaj – Piława Górna, pow. Dzierżoniów, woj. wrocławskie. W&nbsp;pewnej chwili dał się słyszeć silny grzmot podobny do wystrzału armatniego, a&nbsp;następnie rodzaj gwizdu i&nbsp;„coś” na oczach będących w&nbsp;polu kobiet spadło na ziemię wyrzucając w&nbsp;górę ziemię. Odłam o&nbsp;wadze 1&nbsp;kg wybił w&nbsp;miękkim gruncie pola ornego otwór o&nbsp;głębokości 30&nbsp;cm (według źródeł – 1&nbsp;stopy). Drugi odłam o&nbsp;wadze około 0,75&nbsp;kg (według źródeł – 1,5&nbsp;funta) znaleziony został na głębokości 6-8&nbsp;cali. Opierając się na tym, że niektórzy słyszeli trzy grzmoty, przypuszczano, że spadł jeszcze jeden odłam, ale poszukiwania go nie dały wyników. Galle próbował obliczyć tor omawianego meteorytu, ale mu się to nie udało, ponieważ niebo było podczas spadku zachmurzone i&nbsp;miał zbyt mało danych. Meteoryt Piława Górna zaliczony został do brekcjowanych chondrytów kulkowych, bronzytowych (Ccb)b²<ref>wg klasyfikacji Leonarda (1956), Piława Górna to: Cp²p²'o(cb"); więcej o&nbsp;klasyfikacji Leonarda → patrz [[Białystok]]</ref>. Jego analiza chemiczna³ w&nbsp;procentach wagowych przedstawia się następująco: [[Grafika:Gnadenfrei_(sklad).jpg|480px|left]] <br clear="all"/> Meteoryt zawiera żelazo-nikiel, pirotyn (Fe₈S₉), troilit, chromit, enstatyt i&nbsp;oliwin. C.&nbsp;wł. od&nbsp;3,644-3,785 (przy t&nbsp;=&nbsp;+16°C), f&nbsp;=&nbsp;21,5, n&nbsp;=&nbsp;12,5. [[Grafika:Gnadenfrei_(kolekcje).jpg|480px|left]]<ref>{{!Skróty u Pokrzywnickiego}}</ref> <br clear="all"/> :{{sparse-b}}Przypisy{{sparse-e}} :¹ Według Breziny (1895)<ref name="Brezina 1895">Brezina (1895)</ref> oraz Berwertha (1903). Według Kat. Met. Brit. Mus. (Prior & Hey 1953): 50°40'N – 16°46'E. :² Według Berwertha ''(o.&nbsp;c.)'', Breziny ''(o.&nbsp;c.)'' i&nbsp;innych. :³ Według Gallego i Lasaulx: :Galle – Jahresber. Schles. Ges. f. Vaterl. Kultur, Bd. 37, s.&nbsp;166-169, 1879 r.<ref>Galle (1880)</ref> oraz broszura – wyciąg z Monatsber. d. Akad. d. Wiss. zu Berlin, 31 Juli 1879.<ref name="GL 1879">[[Gnadenfrei (Piława Górna)/Galle, Lasaulx (1879)|Galle, Lasaulx (1879)]]</ref> :V. Lasaulx – „Die mineralogische Beschaffenheit der Gnadenfreier Meteorite”. Ibidem, s.&nbsp;169-170<ref name="Lasaulx 1880">Lasaulx (1880)</ref> oraz Liebig-Kopp. Jahresber. 1879, s.&nbsp;1274-1275.<ref>''Jahresbericht über die Fortschritte{{Kropek}}'' (1879)</ref> :Galle & v.&nbsp;Lasaulx – „Bericht über den Meteoritenfall am 17&nbsp;Mai 1879”. Mon. Ber. Berlin Akad., 1879, s.&nbsp;750-771<ref name="GL 1879"></ref> oraz Wochenschr. f.&nbsp;Astr., Met. u.&nbsp;Geogr., 1880, s.&nbsp;113-116.<ref>''Wochenschrift für Astronomie{{Kropek}}'' (1880)</ref> :Patrz również Pokrzywnicki (1955a)<ref>Pokrzywnicki (1955)</ref> i&nbsp;Wülfing (1897). {{PJQuote-end}} === Hintze (1912) === Okoliczności spadku i znalezienia okazów według Hintze (1912) (wg relacji {{Txt2Img|Gnadenfrei_(Pfeil_Schlesische_Zeitung_1879).jpg|Pfeil}}, [[Gnadenfrei (Piława Górna)/Galle, Lasaulx (1879)|Galle i&nbsp;Lasaulx]]): {{AQuote-begin|max-width=1000px}} Der zweite schlesische Meteoritenfall ereignete sich am 17. Mai 1879 nachmittags gegen 4&nbsp;Uhr bei Gnadenfrei. Obgleich erst am folgenden Tage Graf L.&nbsp;v.&nbsp;Pfeil in Gnadenfrei davon erfuhr, so ist dessen hohem wissenschaftlichem Interesse zu verdanken, daß noch die wesentlichsten Erkundigungen eingezogen und ein großer Teil des gefallenen Materials gerettet werden konnte. Auf die in der Schlesischen Zeitung vom 20. Mai<ref>Pfeil (1879), ''{{Txt2Img|Gnadenfrei_(Pfeil_Schlesische_Zeitung_1879).jpg|Schlesische Zeitung}}''</ref> gegebene erste Mitteilung des Grafen Pfeil nahmen auch die Breslauer Professoren, der berühmte Astronom Galle und der Mineraloge v.&nbsp;Lasaulx an Ort und Stelle die Nachforschungen auf, worüber beide in der Sitzung der naturwissenschaftlichen Sektion der Schlesischen Gesellschaft vom 28. Mai und dann durch Dermittelung Martin Webskys in der Sitzung der Berliner Akademie vom 31. Juli 1879 berichteten. Es wurden zwei Steine gefunden. Ein größerer, etwa ein Kilogramm schwerer, südlich von Gnadenfrei in der Richtung nach dem Dorfe Kleutsch zu, und ein etwas kleinerer nordöstlich im Dorfe Schobergrund. Das Niederfallen des größeren Steines wurde aus einer Entfernung von etwa 50 Meter wirklich beobachtet. Die Schuhmacherfrau Pauline Neumann aus Ober-Peilau wurde auf dem Felde östlich vom sogenannten Mittelberge bei leicht und größtenteils bewölktem Himmel plötzlich durch einen heftigen Knall wie von einem Kanonenschuß erschreckt, dem ein Knattern wie Kleingewehrfeuer folgte, sodaß die Frau im Walde östlich von Kleutsch Jäger vermutete. Im Weitergehen hörte sie kurz nachher ein starkes Summen oder Sausen und sah etwas mit dumpfem Schlage in den Acker fallen und den lockeren schwarzen Boden aufwerfen. Der mit schwarzer Rinde überzogene Stein wurde in dem etwa ein Fuß tiefen Loche gefunden. Leider wurde ein Stück davon abgeschlagen; aber dadurch gelangte die Nachricht von dem Falle an den Grafen Pfeil. Die Fundstelle des zweiten Steine war von der des ersten etwa drei Kilometer entfernt. Im Dorfe Schobergrund wußten mehrere Personen über erschreckende Donnerschläge und nachfolgendes Geknatter zu berichten. Jemand behauptete, nahe beim Dorfe an zwei Stellen etwas niederfallen gesehen zu haben; doch wurde zunächst nichts gefunden. Einige Zeit nachher bemerkte der Arbeiter Gagsch in seinem Acker ein Loch, senkrecht sechs bis acht Zoll tief, und darin einen etwa 1½&nbsp;Pfund schweren Stein, der leider aber in viele Stücke zerschlagen wurde, „da eine Menge Leute davon haben” wollten. Einige der verschleppten Stücke wurden durch die Bemühungen des Grafen Pfeil wieder herbeigeschafft. Von dem großen Gnadenfreier Stein besitzt das Breslauer Mineralogische Museum außer kleinen Splittern noch das zum größten Teil mit Rinde umgebene Hauptstück im Gewichte von 665&nbsp;Gramm, vom Schobergrunder Stein nur ein Bruchstück von 34&nbsp;Gramm. Beide Stücke sind echte Chondrite. Die kurze Zeit, die der Schobergrunder Stein im feuchten Ackerboden lag, war hinreichend, die Schmelzrinde und das Innere rostfleckig zu färben. Die von v.&nbsp;Lasaulx<ref name="Lasaulx 1880"></ref> ausgeführte Analyse ergab (wie beim [[Grüneberg (Wilkanówko)|Grünberger Stein]]) wesentlich Kieselsäure, Eisen und Magnesia, berechnet als die Silikate Enstatit und Olivin, nebst Nickeleisen, Magnetkies und etwas Chromeisen. {{AQuote-end}} '''Zobacz początkowy fragment publikacji [[Gnadenfrei (Piława Górna)/Galle, Lasaulx (1879)|Galle, Lasaulx (1879)]].''' ;{{Sparse-b}}Ciekawostka{{Sparse-e}} W 2008 roku w Piławie Górnej, w kamieniołomach należących do Dolnośląskich Surowców Skalnych, prof. Adam Pieczka z&nbsp;AGH w&nbsp;Krakowie zidentyfikował nowy minerał '''piławit-(Y)''', piławit itrowy (ang. ''pilawite-(Y)''; Ca₂Y₂Al₄(SiO₄)₄O₂(OH)₂; numer IMA&nbsp;2013-125). Nowy minerał w&nbsp;formie dwumilimetrowego ziarna, znaleziono w&nbsp;olbrzymiej żyle pegmatytu berylowo-niobowo-tantalowego! Holotyp<ref name="holotyp">'''holotyp''' – tu próbka skały zawierającej określony minerał, uznany przez badacza opisującego go po raz pierwszy za okaz typowy – „wzorzec”</ref> okazu znajduje się w&nbsp;zbiorach [[Muzeum Mineralogiczne Uniwersytetu Wrocławskiego im. Kazimierza Maślankiewicza|Muzeum Mineralogicznego Uniwersytetu Wrocławskiego]] (Pieczka&nbsp;2014). Jest to pierwszy minerał, którego nazwa jest związana z&nbsp;polskim meteorytem. Drugim minerałem jest '''moraskoit''' (ang. ''moraskoite''){{!Moraskoite|}}, odkryty w&nbsp;2013 roku w&nbsp;meteorycie [[Morasko]] przez zespół naukowców pod kierunkiem [[Bibliografia/Karwowski Łukasz|prof.&nbsp;Łukasza Karwowskiego]]. <br clear="all"/> == Inne źródła == '''Klein (1904)''' :{| {{Old sources}} | 1879 Mai 17 || 4^h nachm. || Gnadenfrei und Schöbergrund, Schles. |} '''Berwerth (1903)''' :{| {{Old sources |max-width=320px}} |'''Gnadenfrei''' [Cc (4 p. 17. Mai 1879) 50°41'N,<br />16°46'O] (zwischen Reichenbach und Frankenstein) und Schobergrund, Preußisch-Schlesien, Deutschland. |} :tłum.: między ''Landkreis Reichenbach'' (pol. powiat dzierżoniowski) a ''Landkreis Frankenstein'' (pol. powiat ząbkowicki). <br clear="all"/> == Lokalizacja == {{GEFrame-begin}} {{GEMap | htmlFileMap = wiki-Gnadenfrei.htm | kml1 = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Poland_newIcons.kml | kml2 = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Gnadenfrei.kml | kmlfit = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Gnadenfrei-fit.kml | lat = 50.674 | lon = 16.76 | zoom = 12 | type = roadmap }} {{GEIcon-PointRed}} (K) Kośmin, dzielnica Piławy Górnej, (*) Kluczowa, (O)&nbsp;Oberpeilau‎<ref name="Ober-Peilau"></ref> {{GEIcon-Rail}} stacja kolejowa w Piławie Górnej {{GEIcon-Coord}} współrzędne wg innych autorów {{GEIcon-PointGreen}} położenie pamiątkowych {{Txt2Img|Gnadenfrei_(pamiątkowa_tablica_1).jpg|tablic}} {{GEIcon-ProbablyImpactSpot}} miejsca znalezienia okazów wg portalu Geopark Przedgórze Sudeckie {{GEIcon-PlaceOfInterest}} kopalnia (kamieniołom) DSS&nbsp;S.A. {{GEFrame-end}} Według źródeł znaleziono dwa okazy. Na polach pomiędzy '''Kluczową''' (niem. ''Kleutsch'') a&nbsp;dworcem kolejowym w&nbsp;'''Piławie Górnej''' (niem. ''Gnadenfrei'') spadł duży odłamek (około 1&nbsp;kg, wbił się na głębokość 1&nbsp;stopy). Drugi fragment, ważący 1,5&nbsp;funta (~750&nbsp;g) spadł w odległości 3&nbsp;km od pierwszego, w&nbsp;pobliżu pewnego domu w&nbsp;'''Kośminie''' (niem. ''Schobergrund'' – dawniej osobna wieś, obecnie dzielnica miasta Piława Górna). Znaleziono go na głębokości 6-8&nbsp;cali (ok. 20&nbsp;cm). W październiku 2016 roku z inicjatywy Geoparku Przedgórze Sudeckie w&nbsp;okolicach Piławy Górnej i&nbsp;Kośmina ustawiono dwie tablice upamiętniające spadek meteorytu. Ustawiono je w&nbsp;domniemanych miejscach spadku okazów&nbsp;(!?) ({{Txt2Img|Gnadenfrei_(pamiątkowa_tablica_1).jpg|tablica&nbsp;1}}: 50°40'06.01"N 16°46'04.08"E, {{Txt2Img|Gnadenfrei_(pamiątkowa_tablica_2).jpg|tablica&nbsp;2}}: 50°41'27.88"N 16°46'55.42"E). Meteoryt spadł przy zachmurzonym niebie. Galle (1879) oceniał, że spadek miał miejsce w&nbsp;kierunku SW-NE. Słyszano trzy grzmoty, co pozwala przypuszczać, że [[:Category:Warto szukać|spadły jeszcze dodatkowe kamienie]]. <br clear="all"/> === Mapy === <gallery caption="" widths="240px" heights="240px" perrow="3"> File:Gnadenfrei_(Mapy_austro-wegierskie_34-51).jpg|Miejscowości '''Gnadenfrei''', '''Mittel Peilau''', '''Ober Peilau''' i&nbsp;'''Schobergrund''' (źródło:&nbsp;Mapy austro-węgierskie, 1880-1912) File:Gnadenfrei_(KDR100_474_Frankenstein_ca1891).jpg|Miejscowości '''Gnadenfrei''', '''Kleutsch''', '''Mittel-Peilau''', '''Obr.-Peilau''' i&nbsp;'''Schobergrund'''. Fragment arkusza 474 ''Frankenstein'' mapy ''Karte des Deutschen Reiches'' z&nbsp;ok. 1891 roku (źródło:&nbsp;MAPSTER) File:Gnadenfrei_(5366_Gdadenfrei_1937).jpg|Miesjcowości: '''Gnadenfrei''', '''Obermittelpeilau''', '''Oberpeilau'''<ref name="Ober-Peilau"></ref>, '''Schobergrund''' i&nbsp;'''Kleutsch'''. Fragment arkusza 5366 ''Gnadenfrei'' mapy ''Messtischblatt'' z&nbsp;1937 roku (źródło:&nbsp;MAPSTER) </gallery> <br clear="all"/> == [[Gnadenfrei (Piława Górna)/Galerie]] == '''Meteoryt Piława Górna (''Gnadenfrei'') ze zbiorów [[Muzeum Mineralogiczne Uniwersytetu Wrocławskiego im. Kazimierza Maślankiewicza|Muzeum Mineralogicznego UWr]]'''<ref name="MuzUWr">[[Muzeum Mineralogiczne Uniwersytetu Wrocławskiego im. Kazimierza Maślankiewicza|muzeum we Wrocławiu]] ma w&nbsp;swych zbiorach okazy o&nbsp;masach: {{Txt2Img|Gnadenfrei_(Muz_Min_Wroclaw).jpg|665,0&nbsp;g&nbsp;(cs)}}, {{Txt2Img|Gnadenfrei_(Muz_Min_Wroclaw)_1.jpg|16,03&nbsp;g&nbsp;(ep)}}, 18,2&nbsp;g&nbsp;(fp), 10,65&nbsp;g&nbsp;(fp) (w&nbsp;sumie 709,88&nbsp;g) (Pilski 2001)</ref> (dla portalu {{SITENAME}} fot.&nbsp;{{Txt2Img|Antoni_Stryjewski_(Muz_Min_Wroclaw).jpg|Antoni Stryjewski}}) <gallery caption="" widths="240px" heights="180px" perrow="3"> File:Gnadenfrei_(Muzeum_Mineralogiczne_UWr)_1.jpg|Masa główna o&nbsp;wadze 665&nbsp;g File:Gnadenfrei_(Muzeum_Mineralogiczne_UWr)_2.jpg|Skorupa obtopieniowa File:Gnadenfrei_(Muzeum_Mineralogiczne_UWr)_3.jpg|Dobrze widoczne regmaglipty </gallery> Zobacz → Muzeum Cyfrowe Uniwersytetu Wrocławskiego: '''{{Link-dLibra|OAI|oai:muzeumcyfrowe.pl|9409|text=Piława Górna (Gnadenfrei) meteoryt kamienny}}''' Meteoryt Piława Górna (''Gnadenfrei'') (fot.&nbsp;Tomasz Jakubowski) <gallery caption="" widths="240px" heights="240px" perrow="3"> File:Gnadenfrei_(Muzeum_Mineralogiczne_UWr)_TJ-m0.jpg File:Gnadenfrei_(Muzeum_Mineralogiczne_UWr)_TJa.jpg|Stare [[Muzeum Mineralogiczne Uniwersytetu Wrocławskiego im. Kazimierza Maślankiewicza/Stara kolekcja|oznaczenia/etykiety]] File:Gnadenfrei_(Muzeum_Mineralogiczne_UWr)_TJ-e1.jpg|Skorupa obtopieniowa File:Gnadenfrei_(Muzeum_Mineralogiczne_UWr)_TJb.jpg|Popielate wnętrze File:Gnadenfrei_(Muzeum_Mineralogiczne_UWr)_TJ-c1.jpg|Chondry File:Gnadenfrei_(Muzeum_Mineralogiczne_UWr)_TJs.jpg|Wielkość okazu </gallery> Zbiory [[Muzeum Mineralogiczne Uniwersytetu Wrocławskiego im. Kazimierza Maślankiewicza|Muzeum Mineralogicznego Uniwersytetu Wrocławskiego]] (fot. Jan Woreczko) <gallery caption="" widths="240px" heights="180px" perrow="3"> File:Gnadenfrei_(Muz_Min_Wroclaw).jpg|Fragment meteorytu '''[[Gnadenfrei (Piława Górna)]]''' File:Gnadenfrei_(Muz_Min_Wroclaw)_1.jpg|Drugi mniejszy fragment meteorytu '''[[Gnadenfrei (Piława Górna)]]''' (oraz Forest City{{MBD-record|name=Forest City}}, Vyatka{{MBD-record|name=Vyatka}} i&nbsp;Boolka{{MBD-record|name=Boolka}}) File:Labels_(Muz_Min_Wroclaw)_2.jpg|Etykiety do okazów: [[Gnadenfrei (Piława Górna)]], Orgueil{{MBD-record|name=Orgueil}} </gallery> <gallery caption="" widths="240px" heights="240px" perrow="3"> File:Gnadenfrei (NHM Vienna)-TJ21-1.jpg‎|Fragment meteorytu [[Gnadenfrei (Piława Górna)]] (61,30&nbsp;g) ze zbiorów [[Szablon:ViennaNHM|Muzeum Historii Naturalnej w&nbsp;Wiedniu]] (fot. Tomasz Jakubowski) File:Gnadenfrei (NHM Vienna)-TJ21-2.jpg‎|Fragment meteorytu [[Gnadenfrei (Piława Górna)]] (25,92&nbsp;g) ze zbiorów [[Szablon:ViennaNHM|Muzeum Historii Naturalnej w&nbsp;Wiedniu]] (fot. Tomasz Jakubowski) File:Gnadenfrei_(Tomasz_Jakubowski_Meteorites_Collection,_Luonnontieteellinen_keskusmuseo).jpg|Fragment ze skorupą (0,78&nbsp;g) z&nbsp;kolekcji Tomasza Jakubowskiego. Fragment pochodzi z&nbsp;kolekcji [[:Szablon:HelsinkiGMU|Muzeum Historii Naturalnej w&nbsp;Helsinkach]]. Prawa etykieta z&nbsp;kolekcji Bernard Stürtz<ref>więcej o&nbsp;kolekcjonerze → <del>portal MinRec.org – [http://mineralogicalrecord.com/labels.asp?colid=544 Bernard Stürtz]</del>; Wikipedia (DE) – [https://de.wikipedia.org/wiki/Bernhard_Stürtz Bernard Stürtz]</ref> (fot.&nbsp;Tomasz Jakubowski) File:Gnadenfrei_(Woreczko_Collection).jpg|Fragment (0,32&nbsp;g) z&nbsp;kolekcji [[Redakcja|Wadi & Jan Woreczko Collection]]. Wcześniej w&nbsp;kolekcji NEMS (New England Meteoritical Services) </gallery> '''Wygląd okazów i ich obrazy mikroskopowe''' (litografie; źródło: [[Gnadenfrei_(Piława_Górna)/Galle,_Lasaulx_(1879)|Galle, Lasaulx (1879)]]) <gallery caption="" widths="240px" heights="325px" perrow="3"> File:Gnadenfrei_(Monatsberichte_1879_Tafl_1).jpg|'''Okaz z Gnadenfrei''' (fig.&nbsp;1-3; ½&nbsp;naturalnej wielkości), '''okaz&nbsp;z&nbsp;Schobergrund''' (fig.&nbsp;4-5; ⅔&nbsp;naturalnej wielkości) File:Gnadenfrei_(Monatsberichte_1879_Tafl_2).jpg|Obrazy mikroskopowe; obraz z&nbsp;płytki cienkiej i&nbsp;pojedynczych chondr File:Gnadenfrei_(Monatsberichte_1879_Tafl).jpg|Opis tablic </gallery> ;Więcej → [[Gnadenfrei (Piława Górna)/Galerie]] '''Piława Górna i okolice''' (fot. {{Txt2Img|Gnadenfrei_(Kośmin_Wadi)_1.jpg|Wadi}} & {{Txt2Img|Gnadenfrei_(Piława_Górna_Woreczko)_1.jpg|Jan Woreczko}}; ''5 maja 2012 r.'') <gallery caption="" widths="240px" heights="180px" perrow="3"> File:Gnadenfrei_(Kluczowa)_1.jpg|Klasycystyczny pałac rodziny Rust w&nbsp;Kluczowej File:Gnadenfrei_(Kluczowa)_2.jpg|Fragment tablicy informacyjnej (fotomontaż) File:Gnadenfrei_(Kluczowa_Wadi)_3.jpg|Widok z Kluczowej w&nbsp;kierunku Piławy Górnej. Na te pola spadł większy okaz File:Gnadenfrei_(pola)_1.jpg|Pola przy drodze z&nbsp;Kluczowej do Piławy. Widok w&nbsp;kierunku Piławy (na&nbsp;północny-wschód) File:Gnadenfrei_(pola)_2.jpg|Pola przy drodze z&nbsp;Kluczowej do Piławy. Widok w&nbsp;kierunku Kluczowej (na&nbsp;wschód) File:Gnadenfrei_(Piława_Górna_dworzec_kolejowy)_3.jpg|Dworzec kolejowy w&nbsp;Piławie Górnej File:Gnadenfrei_(Piława_Górna_dworzec_kolejowy)_2.jpg|Zaniedbany budynek dworca File:Gnadenfrei_(Kośmin_widok_na_wieś)_2.jpg|Widok od południa na dzielnicę (wieś) Kośmin File:Gnadenfrei_(Kośmin_widok_na_Piławę).jpg|Widok z Kośmina na Piławę Górną </gallery> Dwie podobne {{Txt2Img|Gnadenfrei_(pamiątkowa_tablica_2).jpg|tablice}}, upamiętniająca spadek meteorytu (w&nbsp;domniemanych miejscach spadku okazów (!?)), ustawiono podczas III&nbsp;Rajdu Geoturystycznego po Piławie Górnej w&nbsp;październiku 2016 roku (więcej szczegółów na portalu Geoparku Przedgórze Sudeckie i&nbsp;na Facebooku) <gallery caption="" widths="240px" heights="240px" perrow="3"> File:Gnadenfrei_(pamiątkowa_tablica_1).jpg|Tablica upamiętniająca spadek meteorytu (fot. Adam Bugaj; ''lipiec 2017&nbsp;r.'') (tablica wykonana w&nbsp;lekko „funeralnym stylu”&nbsp;😀)<ref>wykonawcami wszystkich tablic na Pieszo-rowerowej Ścieżce Geoturystycznej są państwo Alicja, Henryk i&nbsp;Stanisław Faron, właściciele zakładu kamieniarskiego [http://hfaron.pl/ „HAS”&nbsp;S.C.] w&nbsp;Piławie Górnej (źródło: '''Geoturystyczna Piława Górna''', ''Wieści z&nbsp;Piławy Górnej'', 11, 2016, s.&nbsp;3-4) (inf. Adam Bugaj)</ref> File:Gnadenfrei_(pamiątkowa_tablica_2).jpg|Druga tablica w miejscowości Kośmin (fot. Szymon Kozłowski; ''sierpień 2024&nbsp;r.'') </gallery> ;Więcej → [[Gnadenfrei (Piława Górna)/Galerie]] ---- :{| |- |<youtube height="240">sCvLMilrQvg</youtube> YouTube – [https://youtu.be/sCvLMilrQvg Meteoryt Piława Górna (Gnadenfrei)] |} <br clear="all"/> == [[Bibliografia]] == * {{Brandstätter (2013)}} * {{Berwerth (1903)|page=40}} * {{Brezina (1885)|page=241}} * {{Brezina (1895, catalog)}} * {{Brezina (1896)|page=305}} * {{Galle (1879)}} * {{Galle (1880)}} * {{Henning (2009)}} * {{Hintze (1912)}} * ''Jahresbericht über die Fortschritte der reinen, pharmaceutischen und technischen Chemie, Physik, Mineralogie und Geologie'', 1879, s.&nbsp;1274-1275. Plik {{Link-HDL|hdl=2027/njp.32101045089123|text={{not available online}}}}. * Klein Carl, (1880), '''Mittheilungen über den Meteorsteinfall von [[Gnadenfrei (Piława Górna)|Gnadenfrei]] in Schlesien''', ''Neues Jahrbuch für Mineralogie, Geologie und Paläontologie'', 1, 1880, s. 46-47. Plik {{Link-HDL|hdl=2027/uc1.b4166349|text={{not available online}}}}. * {{Klein (catalogues)|page=124}} * {{Klein (1904)}} * {{Koblitz MetBase}} * Kunisch H., (1883), '''Die [[Gnadenfrei|Meteoriten]] unter besonderer Berücksichtigung der schlesischen''', Vortrag, gehalten am 21. Jan. 1883 im Humboldt-Verein zu Breslau (Sep.), s. 6 u. 8.<ref name="Kunisch vortrag">wykład wygłoszony przez H.&nbsp;Kunischa w Klubie Humboldta we Wrocławiu</ref> (Na podstawie: Wülfing 1897). * Kunisch H., (1883), '''Die [[Gnadenfrei|Meteoriten]] unter Berücksichtigung der schlesischen (Vorträge gehalten am 21. Januar 1883 im Humboldt-Verein zu Breslau)''', ''Humboldt; Monatsschrift für die gesamten Naturwissenschaften'', Volume jahrg. 2, 1883, ss. 8.<ref name="Kunisch vortrag"></ref><ref>w posiadanym przez ''[[Redakcja|Redakcję]]'' egzemplarzu nie ma tego artykułu (?!)</ref> * {{Kunisch (1884)}} * Lasaulx Arnold von, (1880), '''Die mineralogische Beschaffenheit der [[Gnadenfrei (Piława Górna)|Gnadenfrei]]er Meteorite''', ''Jahres-Bericht der Schlesischen Gesellschaft für Vaterländische Cultur'', ''{{Kropek}}im Jahre 1879'', Bd. 57, Breslau 1880, s. 169-170.<ref name="Wülfing 37 57">u&nbsp;Wülfing'a (1897) błędnie podano wolumen Bd.&nbsp;37, powinno być Bd.&nbsp;57</ref> Plik {{Link-dLibra|SBC|d|14684}}. [[Image:Gnadenfrei_(Pfeil_Schlesische_Zeitung_1879).jpg|thumb|200px|right|''Schlesische Zeitung'', nr&nbsp;'''231''', 20&nbsp;maja&nbsp;1879]] * Pfeil L., (1879), '''Meteorolith''', ''Schlesische Zeitung'', nr&nbsp;231, 20 maja 1879 roku, s.&nbsp;8.<ref>skan gazety zakupiony w&nbsp;Bibliotece Uniwersyteckiej Uniwersytetu Wrocławskiego; karta biblioteczna – {{Link-dLibra|BCUWr|d|390|text=507/687&nbsp;{{!BCUWr}}}}</ref> {{Txt2Img|Gnadenfrei_(Pfeil_Schlesische_Zeitung_1879).jpg|Skan}}. * Pieczka Adam, Hawthorne Frank C., Cooper Mark A., Szełęg Eligiusz, Szuszkiewicz Adam, Turniak Krzysztof, Nejbert Krzysztof, Ilnicki Sławomir S., (2014), '''Pilawite, IMA 2013-125''', CNMNC Newsletter No. 20, June 2014, page 551; ''Mineralogical Magazine'', 78, 2014, s. 549-558. Plik [http://minmag.geoscienceworld.org/content/78/3/549 PDF]; plik {{!doi|10.1180/minmag.2014.078.3.05}}. * {{Pilski (2001)}} * {{Pokrzywnicki (1955 zz)}} * Pokrzywnicki Jerzy, (1956), '''Les météorites polonaises''', ''Acta Geophys. Polon.'', vol. IV, nr 1, 1956, s.&nbsp;21-32. Plik {{Djvu|Pokrzywnicki_(AGeophP_IV_1_1956).djvu|DjVu}}. * {{Pokrzywnicki (1964)|page=71-72}} * {{Prior (1953)}} * +Traube Hermann, (1888), '''Die Minerale Schlesiens: mit 30 Zinkographien''', J.U. Kern, Breslau 1888. * ''Wochenschrift für Astronomie, Meteorologie und Geographie'', 23, 1880, s.&nbsp;113-116.<ref>streszczenie publikacji Galle, Lasaulx (1879) podane za »Naturforscher«, nr 59, 1879</ref> Plik [http://dbooks.bodleian.ox.ac.uk/books/PDFs/555025745.pdf PDF]. * Woreczko Jan, (2014), '''Doniesienia z Wiki. Trzy grzmoty – [[Gnadenfrei (Piława Górna)|dwa okazy]]''', ''Meteoryt'', 2, 2014, s. 24-25. Plik {{Link-Meteoryt|r=14|n=2}}; plik {{Djvu|Gnadenfrei_(Meteoryt_2_14).djvu|DjVu}}. * {{Wülfing (1897)|page=128-129, 312, 412}} * {{Żbik (1987)|page=28, 93-94}} {{Koblitz References |1=Two stones of about 1kg and 0.75kg fell after detonations, M.H.Hey, Cat. Met., 1966, p.179. Described and analyzed, J.G.Galle and A.von Lasaulx, Monatsber. Akad. Wiss. Berlin, 1879, p.750. Amount and composition of Fe-Ni metal, G.T.Prior, Min. Mag., 1919, 18, p.353. Olivine Fa18, B.Mason, GCA, 1963, 27, p.1011. Partial INAA, 32.7% total Fe, R.A.Schmitt et al., Meteoritics, 1972, 7, p.131. Porosity and bulk density, M.Zbik, Papers 15th Symp. Ant. Met., NIPR Tokyo, 1990, p.209 (abs.). Noble gas data and exposure ages, L.Schultz and H.W.Weber, LPSC, 1995, 26, p.1247 (abs.). Trace element analysis, shock facies, S.F.Wolf and M.E.Lipschutz, J. Geophys. Res., 1995, 100, (E2), p.3335.}} {{Przypisy}} == Zobacz również == * [[Gnadenfrei (Piława Górna)/Galerie]] * początkowy fragment publikacji [[Gnadenfrei (Piława Górna)/Galle, Lasaulx (1879)|Galle, Lasaulx (1879)]] * [[Muzeum Mineralogiczne Uniwersytetu Wrocławskiego im. Kazimierza Maślankiewicza]] {{SeparatorBull}} [[Szablon:ViennaNHM|Muzeum Historii Naturalnej w&nbsp;Wiedniu]] * spadek [[Grüneberg (Wilkanówko)]] * [[Świecie (pomnik)]] == Linki zewnętrzne == * '''Meteoritical Bulletin Database ([http://www.lpi.usra.edu/meteor/metbull.php MBD])''' – meteoryt [http://www.lpi.usra.edu/meteor/metbull.php?code=10936 Gnadenfrei] * '''Encyclopedia of Meteorites ([http://www.encyclopedia-of-meteorites.com/ EoM])''' – meteoryt [http://www.encyclopedia-of-meteorites.com/meteorite.aspx?id=10936 Gnadenfrei] * {{ViennaNHM}} * {{NewYorkAMNH}} * {{BudapestNHM}} * {{LondonNHM}} * {{GreifswaldGDU}} * Meteoryt Piława Górna w kolekcjach polskich – {{Link-PTMet|v=old|l=kat-mkc-h5.htm#gnadenfrei |text=katalog PTMet}} {{SeparatorBull}} [http://www.woreczko.pl/meteorites/news/Gnadenfrei.htm Wadi & Jan Woreczko Collection] * Polski Serwis Meteorytów (PSM) – meteoryt {{Link-PTMet|v=psm|l=defpil.htm |text=Pilawa Górna}} * woreczko.pl – [http://www.woreczko.pl/meteorites/falls/f_Falls-classes.htm Obserwowane spadki meteorytów • ''Meteorite falls – sort by class''] {{SeparatorBull}} [http://www.woreczko.pl/meteorites/features/glossary-FusionCrust.htm Skorupa obtopieniowa (''Fusion crust, fusion rind'')] * YouTube – W Gabinecie Astronoma: [https://www.youtube.com/watch?v=sCvLMilrQvg Meteoryt Piława Górna (Gnadenfrei)] * Wikipedia – [http://pl.wikipedia.org/wiki/Gnadenfrei meteoryt Pilawa Górna] * Wikipedia – [http://pl.wikipedia.org/wiki/Kośmin_(Piława_Górna) Kośmin (Piława Górna)] {{SeparatorBull}} [http://pl.wikipedia.org/wiki/Piława_Górna Piława Górna] ([http://pl.wikipedia.org/wiki/Plik:Gmina_Piława_Górna.png plan miasta]) * Wikipedia – [https://pl.wikipedia.org/wiki/Holotyp Holotyp] * forum astropolis.pl – [http://astropolis.pl/topic/21352-piawa-grna/ Piława Górna] * Encyklopedia Sudecka – [http://www.skps.wroclaw.pl/encyklopedia/index.php5?title=Kluczowa Kluczowa] * Pałac w Kluczowej – [http://dolnyslask.org/palace/obiekty/kluczowa/ Pałac Kluczowa] {{SeparatorBull}} [http://peilau.de.tl/Dominium-Kleutsch.htm Dominium Kleutsch] * Geopark Przedgórze Sudeckie – [http://www.geopark.org.pl/Pilawagorna/pilawagorna.php PIESZO-ROWEROWA ŚCIEŻKA GEOTURYSTYCZNA PO PIŁAWIE GÓRNEJ] {{SeparatorBull}} [http://www.geopark.org.pl/geostanowiska.php GEOSTANOWISKA] ([http://geopark.org.pl/Geostanowiska/Geostanowisko_GWNS_177.pdf Geostanowisko GWNS 177]) {{SeparatorBull}} [http://www.geopark.org.pl/Pilawagorna/pg12.php Punkt 12. MIEJSCA UPADKU FRAGMENTÓW METEORYTU "GNADENFREI" ("PIŁAWA GÓRNA")] * Facebook – [http://www.facebook.com/events/517966895053833/ III Rajd Geoturystyczny po Piławie Górnej (1&nbsp;października 2016&nbsp;r.)] * mindat.org – [http://www.mindat.org/min-46077.html Pilawite-(Y)] {{Co jeszcze na stronę}} * mapy [[Category:MetBullDatabase]] [[Category:Meteoryty polskie]] [[Category:Obserwowane spadki]] [[Category:Warto szukać]]

Wróć do strony Gnadenfrei (Piława Górna).