PayPal-donate (Wiki).png
O ile nie zaznaczono inaczej, prawa autorskie zamieszczonych materiałów należą do Jana Woreczko & Wadi.

(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)

Kunersdorf 1591

Z Wiki.Meteoritica.pl

(Różnice między wersjami)
Linia 7: Linia 7:
  | opis = Opis spadku (Angelus 1598)
  | opis = Opis spadku (Angelus 1598)
  | klasa = Wątpliwy (''doubtful'') spadek
  | klasa = Wątpliwy (''doubtful'') spadek
 +
| mbclass = doubtful
  | metbull = 12378
  | metbull = 12378
  | lokalizacja = Kunersdorf, Brandenburgia, Niemcy
  | lokalizacja = Kunersdorf, Brandenburgia, Niemcy
  | położenie = wiele prawdopodobnych lokalizacji
  | położenie = wiele prawdopodobnych lokalizacji
-
  | data = 9 czerwca 1591 r.
+
  | data = 9 czerwca 1591 r. (niedziela)<ref name="data">przyjmując, że data jest podana wg kalendarza gregoriańskiego (''nowego stylu''); kalendarz gregoriański wprowadzono w&nbsp;1582 roku</ref>
  | uwagi = kłopot z ustaleniem lokalizacji
  | uwagi = kłopot z ustaleniem lokalizacji
-
  | typ = meteoryt kamienny (?)
+
  | typ = meteoryt kamienny (Grady&nbsp;2000)
-
  | masa = kilka dużych kamieni (?)
+
  | masa = kilka dużych kamieni (Grady&nbsp;2000)
}}
}}
-
Doniesienie o spadku 9 czerwca 1591 roku w niem. '''''Kunersdorf'''''.
+
Doniesienie o spadku "gradu kamieni" 9 czerwca 1591 roku (niedziela)<ref name="data"></ref> w miejscowości '''''Kunersdorf'''''.
-
Pierwsza wzmianka o tym wydarzeniu pojawia się w kronice ''Annales Marchiae Brandenburgicae{{Kropek}}'' Andreasa Angelusa z 1598 roku<ref name="Angelus"></ref>. W jego roczniku pod datą 1591 jest relacja o spadku (gradzie) 9 czerwca (''Im neunden Junij'') w miejscowości '''Kuhnersdorff'''. Wszystkie późniejsze relacje opierają się na tym opisie. Jest bardzo prawdopodobne, że nie był to spadek deszczu meteorytów, ale burza (tornado) z gradobiciem, a późniejsi kronikarze i badacze tłumacząc źródła dokonali przekłamań i błędnej interpretacji zdarzenia?!
+
W ''Katalogu Meteorytów'' (Grady 2000) znajduje się zapis o spadku kilku dużych meteorytów kamiennych w 1591 roku w miejscowości Kunersdorf. Informacja jest intrygująca, gdyż wskazuje na miejsce leżące niedaleko naszych granic. A co może ciekawsze, Grady klasyfikując tę informację jako wątpliwą (''doubtful''), wspomina jednak o dużym spadku, ale nie pisze nic o ewentualnych znaleziskach. W katalogu podano osiem domniemanych lokalizacji. Cztery z nich leżą na terenie dzisiejszej Polski. Tymczasem sięgając do źródeł można ustalić tę najbardziej wiarygodną i z dużym prawdopodobieństwem orzec, że nie był to spadek meteorytów, ale rozległa, silna burza (nawałnica, tornado) z piorunami i gradobiciem, a późniejsi kronikarze i badacze tłumacząc źródła dokonali przekłamań i błędnej interpretacji zdarzenia.
-
;Co zanotował Angelus (1598) w rozdziale ''Chronica der Marck Brandenburg'' pod datą 1591<ref name="Angelus">Angelus (1598), s. 406</ref>
+
=== Monika Grady cytuje Chladniego ===
-
(''pisownia oryginalna''; dostępne w internecie [[:Image:Kunersdorf_(Angelus_1598_best_quality).jpg|skany dzieła]] trudno jest jednoznacznie odczytać, również dawny język niemiecki jest trudny w interpretacji, stąd zamieszczony cytat może zawierać błędy)
+
 
-
{{AQuote-begin|width = 640px}}
+
Monika Grady (Grady 2000) jako źródło informacji podaje prace [[Bibliografia/Chladni Ernst F.F.|Ernsta Chladniego]] (Chladni 1815a). Uczony ten, jako pierwszy postawił w 1794 roku hipotezę, że meteoryty nie są wytworem atmosfery, ale zjawiskami kosmicznymi. Zaczął też wyszukiwać, katalogować i publikować wszelkie informacje związane m.in. ze zjawiskami meteorytowymi. Wykonał niewyobrażalną pracę wydając w latach 1803-1826 kolejne spisy doniesień: o bolidach, znaleziskach, spadkach, wynikach badań - z czasem jego zestawienia stawały się coraz bardziej uporządkowane.
-
{{Wielokropek}} Im neunden Junij / gegen den Abend entstundt ein groswetter von Westen her / vnd zog sich hin-úber nach Cústrin. Im selben wetter warff der wind die windmúhle vor Bernáwichen herumb. Und zu Kuhnersdorff ward das getreyde von grossen und sehr ecktchten hagelsteinen sehr zerschlagen. Man sagt / das daselbst auch gantze stúcken fewer aus den Wolcken gefallen sein. Idem.{{Wielokropek}}
+
 
 +
Co zatem znajdujemy u przywołanego przez Grady Chladniego? Informacja o tym zdarzeniu u Chladniego (1815a) jest bardzo enigmatyczna. Ale poza datą i lokalizacją oraz sugestią, że spadł duży kamień podaje Chladni źródło swojej informacji – Kronikę Angelusa ''Annales Marchiae Branderbungicae{{Kropek}}'':
 +
 
 +
'''Chladni (1815a)''' (s. 240) informacja o spadku:
 +
{{AQuote-begin|max-width = 640px}}
 +
1591, den 9. Juni bei ''Kunersdorf'' grosse Steine. {{sparse-b}}Angelus{{sparse-e}} ''in Annal. Marchiae.''<ref name="Angelus 1598">Angelus (1598, s. 406), ''Annales Marchiae Branderbungicae{{Kropek}}''</ref>
{{AQuote-end}}
{{AQuote-end}}
-
:Próba interpretacji słów: ''hin-úber=hinüber'' - na tamtą stronę, przemieścić się; ''windmúhle=Windmühle'' - wiatrak; ''hagelsteinen=hagelstein, hagel'' - grad; ''getreyde=getreide'' - zboża; ''Wolcken=Wolken'' - chmury
 
-
Spadł duży grad (''grossen hagelstein'') na miejscowość ''Kuhnersdorff''. W&nbsp;tym rejonie są dwie miejscowości, które dawniej nosiły tę nazwę (właściwie ''Kunersdorf''), są to '''Kunowice''' i '''Kosobudz'''<ref name="Kosobudz">wieś Kosobudz należała w tamtym okresie do księstwa krośnieńskiego, które było częścią Śląska, nie Brandenburgii</ref>. Wymienia on również miejscowości: ''Cüstrin'' (''Cústrin''), obecnie '''Kostrzyn nad Odrą''' (współ. nazwa niem. ''Küstrin'') oraz ''Bernäwichen'' (''Bernáwichen'') - zapewne chodzi o wieś '''Barnówko''' (niem. ''Berneuchen'') w gminie Dębno<ref>na wieś Barnówko i jej historyczną nazwę zwrócił uwagę dr Grzegorz Brzustowicz (''informacja prywatna'')</ref>.
 
-
Nazwa wsi Barnówko zmieniała się wielokrotnie na przestrzeni jej dziejów (więcej na [http://pl.wikipedia.org/wiki/Barnówko Wikipedi]), ale na [[:Plik:Kunersdorf_(Joan_Blaeu_Brandebvrgvm).jpg|mapie Joana Blaeu]] z 1645 roku figuruje ona pod nazwą '''''Bernewichen'''''! Ciekawostką może być fakt, że historyczna nazwa wsi Barnówko ''Nova Bernowe'' i późniejsze (m.in. ''Bernowichen'', ''Bernewichen'') pochodzi od kolonizujących ten rejon osadników z branderburskiego ''Bernau bei Berlin''!<ref>na mapie Blaeu jest jeszcze jedna miejscowość o nazwie ''Bernewichen'', obecnie jest to prawdopodobnie '''Börnicke''' (obwód miejski należący do ''Bernau bei Berlin'' w Brandenburgii, skąd wywodzili się osadnicy ze wsi Barnówko; patrz [[:Plik:Kunersdorf_(Joan_Blaeu_Brandebvrgvm).jpg|mapa Joana Blaeu]].</ref>. W ''Cartographia Confinium'' (2009) w opracowaniu Jarosława Łuczyńskiego znajdujemy potwierdzenie, że wieś Barnówko nosiła dawniej nazwę ''Bernewichen''. Taka nazwa pojawia się na mapach Camerariusa wydawanych przez Mercatora po 1585 roku.
+
=== Chladni powołuje się na Angelusa ===
-
Być może opisywane przez Angelusa wydarzenie - deszcz meteorytów kamienny, a może tylko potężna burza (tornado) z gradobiciem (''hagelstem'')?!?<ref>inne opracowania identyfikują to doniesienie ze zjawiskami pogodowymi, nie związanymi ze spadkiem meteorytu, ale z anomalią pogodową!</ref> - miało miejsce w okolicach Frankfurtu nad Odrą we wsi Kunowice? Nie w Saksoni, nie na Śląsku, ale właśnie w [http://de.wikipedia.org/w/index.php?title=Datei:Acprussiamap2.gif&filetimestamp=20090601194407 Brandenburgii]? Jego ''Annales Marchiae Brandenbvrgicae{{Kropek}}'' jest kroniką tych terenów.<ref>inspiracja i pomoc: Wiesław Czajka</ref>
+
Angelus Andreas był zakonnikiem, który w swoim blisko pięciuset stronicowym dziele opisał ważniejsze wydarzenia z terenu Brandenburgii – zarówno wydarzenia społeczne, polityczne, meteorologiczne, astronomiczne (komety, zaćmienia Słońca), ale także cuda oraz narodziny i zgony ważnych osób. Jego sprawozdanie obejmuje lata 416–1596, a dodatek lata 1596–98. Tak więc wydarzenie, jakie miało miejsce w Kunersdorfie, zdarzyło się za życia Angelusa, siedem lat przed skończeniem dzieła.
-
;O tym samym wydarzeniu można przeczytać w ''[[:Plik:Kunersdorf_(Riedel_1862).jpg|Codex diplomaticus brandenburgensis{{Kropek}}]]'' Riedel'a (1862) w ''Microcronicon Marchicum'' na stronie 148<nowiki>:</nowiki>
+
W kronice ''Annales Marchiae Brandenburgicae{{Kropek}}'' wydanej w 1598 roku<ref name="Angelus 1598">Angelus (1598, s. 406), ''Annales Marchiae Brandenburgicae{{Kropek}}''</ref>, pod datą '''1591''' jest relacja o spadku "gradu kamieni" (''hagelstein'', gradobiciu?) 9 czerwca (''Im neunden Junij'') w miejscowości '''''Kuhnersdorff'''''.
-
{{AQuote-begin|width = 640px}}
+
'''Co zanotował Angelus (1598) w rozdziale ''Chronica der Marck Brandenburg''<ref name="Angelus 1598"></ref> pod datą 1591''' (''pisownia oryginalna''; zamieszczony cytat może zawierać błędy):
-
{{Wielokropek}} Den 9. Junij gegen abendt ßtundt ein großs wetter auf vnd zog hinnüber nach {{sparse-b}}Cüßtrin{{sparse-e}}. In ßolchem wetter ward die Mülle für {{sparse-b}}Bernewicken{{sparse-e}} vmbgeworfen vnd zu {{sparse-b}}Kunerßtorff{{sparse-e}} das getreide von großsen vnd ßchrecklichen Hagelßteinen ßehre zerßchlagen, Es ßind auch gantze ßtücken Fewr mit herrunter gefallen.{{Wielokropek}}<ref>w pisowni współczesnej: "Den 9. Junij gegen abendt stundt ein gross wetter auf und zog hinnüber nach Cüstrin. In solchem wetter ward die Mülle für Bernewicken vmbgeworfen und zu Kunerstorff das getreide von grossen und schrecklichen Hagelsteinen sehre zerschlagen, Es sind auch gantze stücken Fewr mit herrunter gefallen."</ref>
+
{{AQuote-begin|max-width = 640px}}
 +
{{Wielokropek}} Im neunden Junij / gegen den Abend entstundt ein groswetter von Westen her / vnd zog sich hinúber nach Cústrin. Im selben wetter warff der wind die windmúhle vor Bernáwichen herumb. Und zu Kuhnersdorff ward das getreyde von grossen und sehr ecktchten hagelsteinen sehr zerschlagen. Man sagt / das daselbst auch gantze stúcken fewer aus den Wolcken gefallen sein. Idem. {{Wielokropek}}
{{AQuote-end}}
{{AQuote-end}}
-
Tu, w tym doniesieniu, pojawia się grad kamieni (''Hagelsteinen''). Ale biorąc pod uwagę opisane zniszczenia w uprawach i obrażenia (?) odniesione przez ludzi, można przypuszczać, że była to olbrzymia nawałnica z gradobiciem, a nie spadek deszczu meteorytów? Tu też inna pisownia miejscowości ''Bernewicken''.
+
Tłumaczenie<ref name="pisownia">interpretacja słów: ''hinúber, hinůber=hinüber'' - na tamtą stronę, przemieścić się; ''windmúhle, Windtmůhle=Windmühle'' - wiatrak; ''hagelsteinen=hagelstein, hagel'' - grad; ''Getreyde=Getreide'' - zboża; ''stúcken fewer, stůcken Fewer=Feuerstücke'' - kawałki ognia; ''Wolcken=Wolken'' - chmury</ref>:
 +
:(tłumacz Andrzej Antypiuk): ''Dziewiątego czerwca w godzinach wieczornych od zachodu utworzyła się duża burzowa chmura, która przeszła nad Kostrzyniem. Silne podmuchy wiatru ogarnęły okolicę przed Bernawichen(?). Aż do Kuhnersdorf zboża zostały bardzo zniszczone przez spadające duże kamienie o ostrych krawędziach. Mówiono, że z chmur spadały nawet całe kawałki ognia.''
-
[[Redakcja]] {{SITENAME}} ma zamiar przygotować informacyjną (korygującą) notkę o spadku w Kunersdorf do kolejnego wydania katalogu meteorytów NHM w Londynie oraz w oparciu o dodatkowe źródła obszerniejszy artykuł na ten temat.
+
:(tłumacz ''Mokotow''<ref name="Mokotow"></ref>): ''Dziewiątego czerwca'' (Brachmonat → po polsku ugornik, archaiczna nazwa czerwca) ''z zachodu nadciągnęła nad Küstrin wielka zawierucha. Podczas niej wiatr przewrócił koło Bernäwichen wiatrak. W Kuhnersdorff gradobicie w postaci dużych ostrokątnych odłamków zniszczyło zboże. Mówią, że spadły z chmur ogniste kawałki.''
 +
 
 +
Wszystkie późniejsze relacje opierają się na tym opisie (trzeba odnotować, że pierwsza wzmianka o tym wydarzeniu pojawiła się już w wydanej pięć lat wcześniej kronice ''Rerum Marchicarum Breviarium{{Kropek}}'' z 1593 roku<ref name="Angelus 1593">Angelus (1593, s. 177), ''Rerum Marchicarum Breviarium{{Kropek}}''</ref>; patrz → [[Kunersdorf 1591#Źródła|źródła]]).
 +
 
 +
 
 +
Z tłumaczenia wynika, że w okolicach '''Kostrzyna nad Odrą''' (niem. ''Küstrin'', wcześniej ''Cüstrin'') szalała rozległa zawierucha (burza, nawałnica) z piorunami i gradobiciem, a na miejscowość Kunersdorff spadł duży "grad kamieni" (''grossen hagelstein''). W jej konsekwencji zniszczone zostały plony – zboże. Skala zjawiska musiała być olbrzymia, skoro informacja o nim trafiła do dzieła Angelusa.
 +
 
 +
 
 +
=== Gdzie leży Kuhnersdorff/Kunersdorf? ===
 +
 
 +
W ''Katalogu Meteorytów'' Grady (2000) pojawia się aż osiem prawdopodobnych lokalizacji i nie ma pewności o jaką wieś/miejscowość chodzi. Nazwa ''Kuhnersdorff''/''Kunersdorf'' okazuje się popularną nazwą. Na dawnych mapach terenu Brandendurgii występuje bardzo(!) wiele miejsc/wsi/miejscowości o podobnie brzmiących nazwach. W&nbsp;niemieckiej Wikipedii pod hasłami [http://de.wikipedia.org/wiki/Kunersdorf Kunersdorf], [http://de.wikipedia.org/wiki/Kunnersdorf Kunnersdorf] i&nbsp;[http://de.wikipedia.org/wiki/Cunnersdorf Cunnersdorf] znajduje się wiele lokalizacji. Również na przestrzeni dziejów wiele tych miejsc miało zmieniającą się pisownię nazw, ówcześni kartografowie dosyć dowolnie interpretowali pisownię nazw oraz często mieli kłopoty z ich transliteracją.
 +
 
 +
W relacji Angelusa (1593, 1598) pojawiają się trzy miejscowości:
 +
* '''''Cüstrin''''' – dzisiejszy '''Kostrzyn nad Odrą''',
 +
 
 +
* '''''Bernäwichen''''' (''Bernáwichen'') - na oryginalnej [[:Image:Kunersdorf (Angelus 1598 mapa).jpg|mapie z kroniki Angelusa (1598)]], około 23 kilometry na północny wschód od Kostrzyna leży wieś ''Bernawichen'' - chodzi o współczesną wieś '''Barnówko''' (niem. ''Berneuchen'') w gminie Dębno<ref>na wieś Barnówko i jej historyczną nazwę zwrócił uwagę dr Grzegorz Brzustowicz (''informacja prywatna'')</ref>. Nazwa wsi Barnówko zmieniała się wielokrotnie na przestrzeni jej dziejów<ref>więcej na Wikipedii - [http://pl.wikipedia.org/wiki/Barnówko Barnówko]</ref>, ale na [[:Plik:Kunersdorf_(Joan_Blaeu_Brandebvrgvm).jpg|mapie Joana Blaeu]] z 1645 roku figuruje ona pod nazwą '''''Bernewichen'''''! Ciekawostką może być fakt, że historyczna nazwa wsi Barnówko ''Nova Bernowe'' i późniejsze (m.in. ''Bernowichen'', ''Bernewichen'') pochodzi od kolonizujących ten rejon osadników z branderburskiego ''Bernau bei Berlin''!<ref>na mapie Blaeu jest jeszcze jedna miejscowość o nazwie ''Bernewichen'', obecnie jest to '''Börnicke''' (obwód miejski należący do ''Bernau bei Berlin'' w Brandenburgii), skąd wywodzili się osadnicy ze wsi Barnówko; patrz → [[:Plik:Kunersdorf_(Joan_Blaeu_Brandebvrgvm).jpg|mapa Joana Blaeu]].</ref>. W ''Cartographia Confinium'' (2009) w opracowaniu Jarosława Łuczyńskiego również znajdujemy potwierdzenie, że wieś Barnówko nosiła dawniej nazwę ''Bernewichen''. Taka nazwa pojawia się także na mapach Camerariusa wydawanych przez Mercatora po 1585 roku.
 +
 
 +
* '''''Kuhnersdorff/Kunersdorf''''' - miejsce to, jak możemy się domyślać, powinno leżeć niedaleko Kostrzyna i Barnówka. W tym rejonie są dwie miejscowości, które nosiły tę nazwę: dzisiejsze '''Kunowice''' (niem. ''Kunersdorf'') niedaleko Słubic, leżące 27 km na południe od Kostrzyna i na wschód od Frankfurtu nad Odrą (pierwsza pisemna wzmianka o wsi '''Kunowice''' pochodzi z 1337 roku). Oraz wieś '''Kosobudz''' (niem. ''Kunersdorf'') ok. 9 km na zachód od [[Przełazy|Przełazów]]. Ale wieś Kosobudz nie była w tamtym okresie w granicach Marchii Brandenburgskiej<ref>wieś Kosobudz należała w tamtym okresie do księstwa krośnieńskiego, które było częścią Śląska, nie Brandenburgii</ref>.
 +
 
 +
 
 +
Być może opisywane przez Angelusa wydarzenie '''to nie deszcz meteorytów kamienny, tylko potężna burza (nawałnica, tornado) z piorunami i gradobiciem?!'''<ref>inne opracowania identyfikują to doniesienie ze zjawiskami pogodowymi, nie związanymi ze spadkiem meteorytu, ale z anomalią pogodową!</ref> Miało ono miejsce w okolicach Frankfurtu nad Odrą we wsi Kunowice? Nie w Saksoni, nie na Śląsku, ale właśnie w [http://de.wikipedia.org/w/index.php?title=Datei:Acprussiamap2.gif&filetimestamp=20090601194407 Brandenburgii]? Źródło doniesienia ''Annales Marchiae Brandenbvrgicae{{Kropek}}'' Angelusa jest właśnie kroniką tych terenów.<ref>inspiracja i pomoc: Wiesław Czajka</ref>
 +
 
 +
 
 +
[[Redakcja]] {{SITENAME}} ma zamiar przygotować informacyjną (korygującą) notkę o spadku w Kunersdorf do kolejnego wydania katalogu meteorytów NHM w Londynie oraz w oparciu o dodatkowe źródła publikację na ten temat.
<br clear="all"/>
<br clear="all"/>
== Źródła ==
== Źródła ==
-
 
-
Informację tę znajdujemy jeszcze we wcześniejszym dziele Angelusa z 1593 roku.
 
'''Angelus (1593)''' (s. 177)
'''Angelus (1593)''' (s. 177)
Linia 57: Linia 84:
'''Den neunden Junij / oder des Brachmonats / gegen dem Abend entstundt ein gros Wetter von Westen her / vnd zog sich hinůber nach Cůstrin. Im selben Wetter warff der Wind die Windtmůhle vor Bernåwichen herumb. Und zu Kuhnersdorff ward das Getreyde von grossen und sehr eckichten Hagelsteinen sehr zerschlagen. Man sagt / das daselbst auch ganße stůcken Fewer herunter gefallen sein.'''
'''Den neunden Junij / oder des Brachmonats / gegen dem Abend entstundt ein gros Wetter von Westen her / vnd zog sich hinůber nach Cůstrin. Im selben Wetter warff der Wind die Windtmůhle vor Bernåwichen herumb. Und zu Kuhnersdorff ward das Getreyde von grossen und sehr eckichten Hagelsteinen sehr zerschlagen. Man sagt / das daselbst auch ganße stůcken Fewer herunter gefallen sein.'''
|}
|}
 +
:Translacja na niemiecki i tłumaczenie<ref name="pisownia"></ref> (''Mokotow''<ref name="Mokotow">użytkownik o&nbsp;nicku '''''Mokotow''''' z&nbsp;forum języka niemieckiego [http://forum.germanin.pl Germanin.pl]</ref>): ''Am 9. Juni oder des Brachmonats entstand gegen Abend ein großes Unwetter von Westen her und zog sich hinüber nach Küstrin. Bei diesem Unwetter warf der Wind auch die Windmühle bei Bernäwichen um. In Kuhnersdorff wurde das Getreide von großen und sehr eckigen Hagelsteinen zerschlagen. Man sagt, dass dort auch ganze Feuerstücke herunter gefallen seien.''
 +
 +
:''Dziewiątego czerwca'' (Brachmonat → po polsku ugornik, archaiczna nazwa czerwca) ''z zachodu nadciągnęła nad Küstrin wielka zawierucha. Podczas niej wiatr przewrócił koło Bernäwichen wiatrak. W Kuhnersdorff gradobicie w postaci dużych ostrokątnych odłamków zniszczyło zboże. Mówią, że spadły ogniste kawałki.''
 +
 +
 +
'''Angelus (1598)''' (s. 406)
 +
:{| style="max-width:640px"
 +
| [[Grafika:Kunersdorf_(Angelus_1598).jpg|left|240px|thumb|Angelus (1598), ''Annales Marchiae Brandenburgicae{{Kropek}}'']]
 +
| Oryginalne brzmienie fragmentu:
 +
 +
'''Im neunden Junij / gegen den Abend entstundt ein groswetter von Westen her / vnd zog sich hinúber nach Cústrin. Im selben wetter warff der wind die windmúhle vor Bernáwichen herumb. Und zu Kuhnersdorff ward das getreyde von grossen und sehr ecktchten hagelsteinen sehr zerschlagen. Man sagt / das daselbst auch gantze stúcken fewer aus den Wolcken gefallen sein. Idem.'''
 +
|}
 +
=== Źródła późniejsze ===
=== Źródła późniejsze ===
-
U późniejszych autorów pojawia się informacja o kamieniach (''Steine'', ''stones''), ale Angelus nic nie wspomina o kamieniach!?
+
U późniejszych autorów pojawia się informacja o kamieniach (''Steine'', ''stones''), choć Angelus pisał o gradzie kamieni (''Hagelsteinen'')!?
'''Chladni (1815a)''' (s. 240) informacja o spadku  
'''Chladni (1815a)''' (s. 240) informacja o spadku  
:{| class="wikitable-MET-cite" style="width:480px"
:{| class="wikitable-MET-cite" style="width:480px"
-
| 1591, den 9. Juni bei ''Kunersdorf'' grosse Steine. {{sparse-b}}Angelus{{sparse-e}} ''in Annal. Marchiae.''<ref name="Angelus"></ref>
+
| 1591, den 9. Juni bei ''Kunersdorf'' grosse Steine. {{sparse-b}}Angelus{{sparse-e}} ''in Annal. Marchiae.''<ref name="Angelus 1598"></ref>
|}
|}
:cytuje Angelus'a (1598)
:cytuje Angelus'a (1598)
Linia 71: Linia 111:
'''Chladni (1816)''' (s. 344)
'''Chladni (1816)''' (s. 344)
:{| class="wikitable-MET-cite" style="width:480px"
:{| class="wikitable-MET-cite" style="width:480px"
-
| (Der nach Angelus in ''Annal. Marchiae''<ref name="Angelus"></ref> erwahute Steinfall, 1591 den 9. Jun. bei Kunersdorf, scheint nur Hagel gewesen zu seyn.)
+
| (Der nach Angelus in ''Annal. Marchiae''<ref name="Angelus 1598"></ref> erwahute Steinfall, 1591 den 9. Jun. bei Kunersdorf, scheint nur Hagel gewesen zu seyn.)
|}
|}
Linia 85: Linia 125:
:{| class="wikitable-MET-cite"  
:{| class="wikitable-MET-cite"  
|-
|-
-
! Year.
+
! Year. !! Day of month. !! Locality. !! Size or weight. !! Direction. !! Duration; rate; hour; !! Remarks, &c.
-
! Day of month.
+
-
! Locality.
+
-
! Size or weight.
+
-
! Direction.
+
-
! Duration; rate; hour;
+
-
! Remarks, &c.
+
|-
|-
| 1591.* || June 9 || Kunersdorf || {{Kropek}} || {{Kropek}} || {{Kropek}} || Stone-fall; several large stones (19th June?).
| 1591.* || June 9 || Kunersdorf || {{Kropek}} || {{Kropek}} || {{Kropek}} || Stone-fall; several large stones (19th June?).
|}
|}
:(tłum.: ''kilka dużych kamieni'')
:(tłum.: ''kilka dużych kamieni'')
 +
 +
 +
'''Riedel (1862), ''Riedel's Codex diplomaticus brandenburgensis{{Kropek}}''''' (s. 148)
 +
:{| style="max-width:640px"
 +
| [[Grafika:Kunersdorf_(Riedel_1862).jpg|left|240px|thumb|Riedel (1862), ''Riedel's Codex diplomaticus Brandenburgensis{{Kropek}}'']]
 +
| Oryginalne brzmienie fragmentu:
 +
 +
'''Den 9. Junij gegen abendt ßtundt ein großs wetter auf vnd zog hinnüber nach {{sparse-b}}Cüßtrin{{sparse-e}}. In ßolchem wetter ward die Mülle für {{sparse-b}}Bernewicken{{sparse-e}} vmbgeworfen vnd zu {{sparse-b}}Kunerßtorff{{sparse-e}} das getreide von großsen vnd ßchrecklichen Hagelßteinen ßehre zerßchlagen, Es ßind auch gantze ßtücken Fewr mit herrunter gefallen.{{Wielokropek}}<ref>w pisowni współczesnej: "Den 9. Junij gegen abendt stundt ein gross wetter auf und zog hinnüber nach Cüstrin. In solchem wetter ward die Mülle für Bernewicken vmbgeworfen und zu Kunerstorff das getreide von grossen und schrecklichen Hagelsteinen sehre zerschlagen, Es sind auch gantze stücken Fewr mit herrunter gefallen."</ref>'''
 +
|}
 +
:Tłumaczenie (Andrzej Antypiuk): ''Wieczorem dziewiątego czerwca ogromna burza przeszła nad Kostrzyniem. Trąba przeszła nad Bernewicken, a zboża aż do Kunerstorff zostały zniszczone przez spadające duże, straszne, kanciaste kamienie. Razem z nimi na ziemię spadały całe kawałki ognia.''
 +
 +
:Ogromna burza i trąba powietrzna. "Grad kamieni" (''Hagelsteinen'') spowodował rozległe zniszczenia w uprawach i można przypuszczać, że była to olbrzymia nawałnica z piorunami i gradobiciem, a nie spadek deszczu meteorytów? Tu też inna pisownia miejscowości ''Bernewicken''.
Linia 108: Linia 154:
-
'''Grady (2000)'''<ref name="Grady2000">Grady (2000), katalog meteorytów NHM London</ref>
+
'''Grady (2000)'''
:{|class="wikitable-MET-cite" style="width:480px"
:{|class="wikitable-MET-cite" style="width:480px"
Linia 117: Linia 163:
:Several large stones are said to have fallen, E.F.F. Chladni (1815); R.P. Greg (1860), but the evidence is not conclusive. The exact locality is doubtful; there are eight villages possible: Kunersdorf, Silesia 52°40'N, 14°13'E; Kunersdorf, Silesia (now Poland), 51°5'N, 17°50'E; Kunersdorf, Brandenburg (now Poland), 52°22'N, 14°37'E; Kunersdorf, Brandenburg (now Poland), 52°14'N, 15°14'E; Kunersdorf, Brandenburg, 51°46'N, 14°12'E; Kunersdorf, Saxony, 51°18'N, 14°4'E; Kunnersdorf, Silesia (now Poland), 50°53'N, 15°43'E; Kunnersdorf, Saxony, 51°3'N, 14°40'E.
:Several large stones are said to have fallen, E.F.F. Chladni (1815); R.P. Greg (1860), but the evidence is not conclusive. The exact locality is doubtful; there are eight villages possible: Kunersdorf, Silesia 52°40'N, 14°13'E; Kunersdorf, Silesia (now Poland), 51°5'N, 17°50'E; Kunersdorf, Brandenburg (now Poland), 52°22'N, 14°37'E; Kunersdorf, Brandenburg (now Poland), 52°14'N, 15°14'E; Kunersdorf, Brandenburg, 51°46'N, 14°12'E; Kunersdorf, Saxony, 51°18'N, 14°4'E; Kunnersdorf, Silesia (now Poland), 50°53'N, 15°43'E; Kunnersdorf, Saxony, 51°3'N, 14°40'E.
|}
|}
-
:cytuje Chladni'ego (1815a)
+
:Powołanie na Chladni (1815a) i Greg (1861).
<br clear="all"/>
<br clear="all"/>
Linia 125: Linia 171:
{{GEFrame-begin}}
{{GEFrame-begin}}
{{GEMap
{{GEMap
-
| kml1 = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-NOPoland_newIcons.kml
+
| kml--1 = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Poland_newIcons.kml
| kml2 = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Kunersdorf.kml
| kml2 = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Kunersdorf.kml
| lat = 51.766
| lat = 51.766
Linia 138: Linia 184:
{{GEFrame-end}}
{{GEFrame-end}}
-
;Jak widać z katalogu Grady<ref name="Grady2000"></ref>, nie ma pewności o jaką wieś/miejscowość chodzi!?
+
W doniesieniu "Kunersdorf 1591" chodzi prawdopodobnie o wieś '''Kunowice''' (niem. '''''Kunersdorf''''') niedaleko Słubic? Leżącą 27&nbsp;km na południe od '''Kostrzyna nad Odrą''' (niem. '''''Küstrin''''') i na wschód od Frankfurtu nad Odrą. Natomiast '''''Bernäwichen''''' to wieś '''Barnówko''' 23&nbsp;km na północny wschód od Kostrzyna.
-
Na dawnych i współczesnych terenach niemieckich występuje lub występowało bardzo (!) wiele miejsc/wsi/miejscowości o nazwie ''Kunersdorf''. W&nbsp;niemieckiej Wikipedi pod hasłami [http://de.wikipedia.org/wiki/Kunersdorf Kunersdorf], [http://de.wikipedia.org/wiki/Kunnersdorf Kunnersdorf] i&nbsp;[http://de.wikipedia.org/wiki/Cunnersdorf Cunnersdorf] znajduje się wiele lokalizacji.
 
-
 
+
'''{{Sparse-b}}Wątpliwości{{Sparse-e}}?''' Na oryginalnej [[:Image:Kunersdorf (Angelus 1598 mapa).jpg|mapie z kroniki Angelusa (1598)]], około 10 kilometrów na północ od Kostrzyna leży miejscowość '''''Kuitzdorff''''', obecnie to wieś '''Gudzisz''' (niem. ''Kutzdorf''). Również 22&nbsp;km na południe od Kostrzyna i na zachód od Frankfurtu nad Odrą leży współczesna wieś ''Wüste Kunersdorf''!
-
W doniesieniu "Kunersdorf 1591" być może więc chodzi o wieś '''Kunowice''' (niem. ''Kunersdorf'') niedaleko Słubic? Leżącą 27&nbsp;km na południe od '''Kostrzyna nad Odrą''' (niem. ''Küstrin'') na wschód od Frankfurtu nad Odrą (''Frankfurt''). Pierwsza pisemna wzmianka o wsi ''Kunersdorf'' pochodzi z 1337 roku.
+
-
 
+
-
''Bernäwichen'' to wieś '''Barnówko''' 23&nbsp;km na północny wschód od Kostrzyna?
+
-
 
+
-
Na oryginalnej [[:Image:Kunersdorf (Angelus 1598 mapa).jpg|mapie z kroniki Angelusa (1598)]], około 10 kilometrów na północ od Kostrzyna leży miejscowość '''''Kuitzdorff'''''. Wieś '''''Kuitzdorff''''' to obecnie '''Gudzisz''' (niem. ''Kutzdorf'').
+
-
 
+
-
Raczej nie dotyczy to wsi '''Kosobudz'''<ref name="Kosobudz"></ref> (niem. ''Kunersdorf'') ok. 9 km na zachód od [[Przełazy|Przełazów]], nie będącą w tamtym okresie w granicach Marchii Brandenburgskiej. Ale 22&nbsp;km od Kostrzyna na południe i na zachód od Frankfurtu nad Odrą leży współczesna wieś ''Wüste Kunersdorf''!
+
<br clear="all"/>
<br clear="all"/>
Linia 166: Linia 204:
Na trzech najstarszych mapach widać wieś ''[[Klempin]]''.
Na trzech najstarszych mapach widać wieś ''[[Klempin]]''.
-
Na mapie ''Camerariusa'' znajdują się róznież dwie miejscowości związane ze spadkiem w [[Bierzwnik 1304|Bierzwniku w 1304 roku]]. '''Marienwalde''' - Bierzwnik i '''Fridebergk''' - Strzelce Krajeńskie (źródło: ''Cartographia confinium{{Kropek}}'', 2009).
+
Na mapie ''Camerariusa'' znajdują się również dwie miejscowości związane ze spadkiem w [[Bierzwnik 1304|Bierzwniku w 1304 roku]]. '''Marienwalde''' - Bierzwnik i '''Fridebergk''' - Strzelce Krajeńskie (źródło: ''Cartographia confinium{{Kropek}}'', 2009).
 +
 
 +
<br clear="all"/>
== [[Bibliografia]] ==
== [[Bibliografia]] ==
-
* {{Angelus (1593) | page=177}}
+
* {{Angelus (1593) |page=177}}
[[Grafika:Kunersdorf_(Angelus_1598_best_quality).jpg|200px|thumb|Angelus (1598), ''Annales Marchiae Brandenburgicae{{Kropek}}'']]
[[Grafika:Kunersdorf_(Angelus_1598_best_quality).jpg|200px|thumb|Angelus (1598), ''Annales Marchiae Brandenburgicae{{Kropek}}'']]
-
* {{Angelus (1598) | page=406}}
+
* {{Angelus (1598) |page=406}}
-
* {{Arago (1865) | page=190}}
+
* {{Arago (1865) |page=190}}
-
* +Blaeu Joan, (1645), '''Theatrum Orbis Terrarum, sive Atlas Novus in quo Tabulæ et Descriptiones Omnium Regionum, Editæ a Guiljel: et Ioanne Blaeu (''Theater of the World, or a New Atlas of Maps and Representations of All Regions, Edited by Willem and Joan Blaeu'').''' Źródło: [http://www.library.ucla.edu/yrl/reference/maps/blaeu/index.htm UCLA Library]
+
* {{Blaeu (1645)}}
-
* +Camerarius Elias, (1585), '''Marca Brandenbvrgensis & Pomerania. Per Gerardum Mercatorem. Cum Privilegio.''' Duisburg, po 1585.
+
* +Camerarius Elias, (1585), '''Marca Brandenbvrgensis & Pomerania. Per Gerardum Mercatorem. Cum Privilegio''', Duisburg, po 1585.
-
* +'''Cartographia confinium. Zachodnie i północne ziemie Rzeczypospolitej w dawnej kartografii.''' Materiały z konferencji naukowej, wyd. WiMBP Gorzów Wielkopolski, 2009. Plik [http://www.wimbp.gorzow.pl/site_wimbp/uploaded/Zeszyty%20Naukowe/kartografia.pdf PDF ]
+
* +'''Cartographia confinium. Zachodnie i północne ziemie Rzeczypospolitej w dawnej kartografii'''. Materiały z konferencji naukowej, wyd. WiMBP Gorzów Wielkopolski, 2009. Plik [http://www.wimbp.gorzow.pl/site_wimbp/uploaded/Zeszyty%20Naukowe/kartografia.pdf PDF].
-
* {{Chladni (1815a) | page=240}}
+
* {{Chladni (1815a) |page=240}}
-
* {{Chladni (1816a 54) | page=344}}
+
* {{Chladni (1816a 54) |page=344}}
* {{Grady (2000)}}
* {{Grady (2000)}}
-
* {{Kesselmeyer (1861) | page=414}}
+
* {{Kesselmeyer (1861) |page=414}}
* {{Klein (1904)}}
* {{Klein (1904)}}
Linia 194: Linia 234:
* {{Koblitz MetBase}}
* {{Koblitz MetBase}}
-
[[Grafika:Kunersdorf_(Riedel_1862).jpg|200px|thumb|Riedel (1862), ''Riedel's Codex diplomaticus Brandenburgensis{{Kropek}}'']]
+
* +Riedel Adolph Friedrich Johann, (1838-1869), '''Riedel's Codex diplomaticus Brandenburgensis. Sammlung der Urkunden, Chroniken und sonstigen Quellenschriften für die Geschichte der Mark Brandenburg und ihrer Regenten.''' Berlin 1838–1869. Fragment o wydarzeniu w tomie: ''Des Vierten Haupttheils oder der Urkunden-Sammlung für die Orts- und spezielle Landesgeschichte erster Band.'' rozdz. ''III. Microcronicon Marchicum'', s. 148, Berlin 1862. Plik [http://books.google.com/books?id=WzpsyuNGAAkC GoogleBooks].
-
* +Riedel Adolph Friedrich Johann, (1838-1869), '''Riedel's Codex diplomaticus Brandenburgensis. Sammlung der Urkunden, Chroniken und sonstigen Quellenschriften für die Geschichte der Mark Brandenburg und ihrer Regenten.''' Berlin 1838–1869. Fragment o wydarzeniu w tomie: ''Des Vierten Haupttheils oder der Urkunden-Sammlung für die Orts- und spezielle Landesgeschichte erster Band.'' rozdz. ''III. Microcronicon Marchicum'', s. 148, Berlin 1862. Plik [http://books.google.com/books?id=WzpsyuNGAAkC&printsec=frontcover#v=onepage&q&f=false Google Books]
+
-
* +Scharfe Wolfgang, '''Von Ptolomäus zu Mercator.''' Rozdział: [http://www.geog.fu-berlin.de/2bik/Kap2/kap2_2-06.php3 Mercator: Marca Brandenbvrgensis & Pomerania 1585]
+
* +Scharfe Wolfgang, '''Von Ptolomäus zu Mercator'''. Rozdział: [http://www.geog.fu-berlin.de/2bik/Kap2/kap2_2-06.php3 Mercator: Marca Brandenbvrgensis & Pomerania 1585]
-
{{Koblitz References | 1=Several large stones are said to have fallen, E.F.F.Chladni, Ann. Phys., 1815, 50, p.240, R.P.Greg, Rep. Brit. Assn., 1860, p.53, but the evidence is not conclusive. The exact locality is doubtful; there are eight villages possible; Kunersdorf, Silesia, 52°40'N, 14°13'E; Kunersdorf, Silesia (now Poland), 51°5'N, 17°50'E; Kunersdorf, Brandenburg (now Poland), 52°22'N, 14°37'E; Kunersdorf, Brandenburg (now Poland), 52°14'N, 15°14'E; Kunersdorf, Brandenburg, 51°46'N, 14°12'E; Kunersdorf, Saxony, 51°18'N, 14°4'E; Kunnersdorf, Silesia (now Poland), 50°53'N, 15°43'E; and Kunnersdorf, Saxony, 51°3'N, 14°40'E, M.H.Hey, Cat. Met., 1966, p.253.}}
+
{{Koblitz References |1=Several large stones are said to have fallen, E.F.F.Chladni, Ann. Phys., 1815, 50, p.240, R.P.Greg, Rep. Brit. Assn., 1860, p.53, but the evidence is not conclusive. The exact locality is doubtful; there are eight villages possible; Kunersdorf, Silesia, 52°40'N, 14°13'E; Kunersdorf, Silesia (now Poland), 51°5'N, 17°50'E; Kunersdorf, Brandenburg (now Poland), 52°22'N, 14°37'E; Kunersdorf, Brandenburg (now Poland), 52°14'N, 15°14'E; Kunersdorf, Brandenburg, 51°46'N, 14°12'E; Kunersdorf, Saxony, 51°18'N, 14°4'E; Kunnersdorf, Silesia (now Poland), 50°53'N, 15°43'E; and Kunnersdorf, Saxony, 51°3'N, 14°40'E, M.H.Hey, Cat. Met., 1966, p.253.}}
{{Przypisy}}
{{Przypisy}}
 +
 +
== Zobacz również ==
 +
 +
* meteoryt [[Schellin (Skalin)]]
 +
* doniesienia [[Bierzwnik 1304]] i [[Klempin]]
== Linki zewnętrzne ==
== Linki zewnętrzne ==

Wersja z 23:54, 4 lut 2014

Under construction icon-orange.svg
 Strona w budowie (Site under construction)
Jeszcze to chwilę potrwa (It will take a while)

Grad (kamieni?) w 1591 roku nad Odrą, a może tornado?

Kunersdorf →
Kunersdorf (Angelus 1598).jpg
Opis spadku (Angelus 1598)
Wątpliwy (doubtful) spadek
Lokalizacja Kunersdorf, Brandenburgia, Niemcy
Położenie[1] wiele prawdopodobnych lokalizacji
Data 9 czerwca 1591 r. (niedziela)[2]
Uwagi kłopot z ustaleniem lokalizacji
Charakterystyka
Typ meteoryt kamienny (Grady 2000)
Masa kilka dużych kamieni (Grady 2000)
Meteoritical Bulletin Database

Doniesienie o spadku "gradu kamieni" 9 czerwca 1591 roku (niedziela)[2] w miejscowości Kunersdorf.

W Katalogu Meteorytów (Grady 2000) znajduje się zapis o spadku kilku dużych meteorytów kamiennych w 1591 roku w miejscowości Kunersdorf. Informacja jest intrygująca, gdyż wskazuje na miejsce leżące niedaleko naszych granic. A co może ciekawsze, Grady klasyfikując tę informację jako wątpliwą (doubtful), wspomina jednak o dużym spadku, ale nie pisze nic o ewentualnych znaleziskach. W katalogu podano osiem domniemanych lokalizacji. Cztery z nich leżą na terenie dzisiejszej Polski. Tymczasem sięgając do źródeł można ustalić tę najbardziej wiarygodną i z dużym prawdopodobieństwem orzec, że nie był to spadek meteorytów, ale rozległa, silna burza (nawałnica, tornado) z piorunami i gradobiciem, a późniejsi kronikarze i badacze tłumacząc źródła dokonali przekłamań i błędnej interpretacji zdarzenia.


Monika Grady cytuje Chladniego

Monika Grady (Grady 2000) jako źródło informacji podaje prace Ernsta Chladniego (Chladni 1815a). Uczony ten, jako pierwszy postawił w 1794 roku hipotezę, że meteoryty nie są wytworem atmosfery, ale zjawiskami kosmicznymi. Zaczął też wyszukiwać, katalogować i publikować wszelkie informacje związane m.in. ze zjawiskami meteorytowymi. Wykonał niewyobrażalną pracę wydając w latach 1803-1826 kolejne spisy doniesień: o bolidach, znaleziskach, spadkach, wynikach badań - z czasem jego zestawienia stawały się coraz bardziej uporządkowane.

Co zatem znajdujemy u przywołanego przez Grady Chladniego? Informacja o tym zdarzeniu u Chladniego (1815a) jest bardzo enigmatyczna. Ale poza datą i lokalizacją oraz sugestią, że spadł duży kamień podaje Chladni źródło swojej informacji – Kronikę Angelusa Annales Marchiae Branderbungicae…:

Chladni (1815a) (s. 240) informacja o spadku:

«

1591, den 9. Juni bei Kunersdorf grosse Steine. Angelus in Annal. Marchiae.[3]

»


Chladni powołuje się na Angelusa

Angelus Andreas był zakonnikiem, który w swoim blisko pięciuset stronicowym dziele opisał ważniejsze wydarzenia z terenu Brandenburgii – zarówno wydarzenia społeczne, polityczne, meteorologiczne, astronomiczne (komety, zaćmienia Słońca), ale także cuda oraz narodziny i zgony ważnych osób. Jego sprawozdanie obejmuje lata 416–1596, a dodatek lata 1596–98. Tak więc wydarzenie, jakie miało miejsce w Kunersdorfie, zdarzyło się za życia Angelusa, siedem lat przed skończeniem dzieła.


W kronice Annales Marchiae Brandenburgicae… wydanej w 1598 roku[3], pod datą 1591 jest relacja o spadku "gradu kamieni" (hagelstein, gradobiciu?) 9 czerwca (Im neunden Junij) w miejscowości Kuhnersdorff.

Co zanotował Angelus (1598) w rozdziale Chronica der Marck Brandenburg[3] pod datą 1591 (pisownia oryginalna; zamieszczony cytat może zawierać błędy):

«

(…) Im neunden Junij / gegen den Abend entstundt ein groswetter von Westen her / vnd zog sich hinúber nach Cústrin. Im selben wetter warff der wind die windmúhle vor Bernáwichen herumb. Und zu Kuhnersdorff ward das getreyde von grossen und sehr ecktchten hagelsteinen sehr zerschlagen. Man sagt / das daselbst auch gantze stúcken fewer aus den Wolcken gefallen sein. Idem. (…)

»


Tłumaczenie[4]:

(tłumacz Andrzej Antypiuk): Dziewiątego czerwca w godzinach wieczornych od zachodu utworzyła się duża burzowa chmura, która przeszła nad Kostrzyniem. Silne podmuchy wiatru ogarnęły okolicę przed Bernawichen(?). Aż do Kuhnersdorf zboża zostały bardzo zniszczone przez spadające duże kamienie o ostrych krawędziach. Mówiono, że z chmur spadały nawet całe kawałki ognia.
(tłumacz Mokotow[5]): Dziewiątego czerwca (Brachmonat → po polsku ugornik, archaiczna nazwa czerwca) z zachodu nadciągnęła nad Küstrin wielka zawierucha. Podczas niej wiatr przewrócił koło Bernäwichen wiatrak. W Kuhnersdorff gradobicie w postaci dużych ostrokątnych odłamków zniszczyło zboże. Mówią, że spadły z chmur ogniste kawałki.

Wszystkie późniejsze relacje opierają się na tym opisie (trzeba odnotować, że pierwsza wzmianka o tym wydarzeniu pojawiła się już w wydanej pięć lat wcześniej kronice Rerum Marchicarum Breviarium… z 1593 roku[6]; patrz → źródła).


Z tłumaczenia wynika, że w okolicach Kostrzyna nad Odrą (niem. Küstrin, wcześniej Cüstrin) szalała rozległa zawierucha (burza, nawałnica) z piorunami i gradobiciem, a na miejscowość Kunersdorff spadł duży "grad kamieni" (grossen hagelstein). W jej konsekwencji zniszczone zostały plony – zboże. Skala zjawiska musiała być olbrzymia, skoro informacja o nim trafiła do dzieła Angelusa.


Gdzie leży Kuhnersdorff/Kunersdorf?

W Katalogu Meteorytów Grady (2000) pojawia się aż osiem prawdopodobnych lokalizacji i nie ma pewności o jaką wieś/miejscowość chodzi. Nazwa Kuhnersdorff/Kunersdorf okazuje się popularną nazwą. Na dawnych mapach terenu Brandendurgii występuje bardzo(!) wiele miejsc/wsi/miejscowości o podobnie brzmiących nazwach. W niemieckiej Wikipedii pod hasłami Kunersdorf, Kunnersdorf i Cunnersdorf znajduje się wiele lokalizacji. Również na przestrzeni dziejów wiele tych miejsc miało zmieniającą się pisownię nazw, ówcześni kartografowie dosyć dowolnie interpretowali pisownię nazw oraz często mieli kłopoty z ich transliteracją.

W relacji Angelusa (1593, 1598) pojawiają się trzy miejscowości:

  • Cüstrin – dzisiejszy Kostrzyn nad Odrą,
  • Bernäwichen (Bernáwichen) - na oryginalnej mapie z kroniki Angelusa (1598), około 23 kilometry na północny wschód od Kostrzyna leży wieś Bernawichen - chodzi o współczesną wieś Barnówko (niem. Berneuchen) w gminie Dębno[7]. Nazwa wsi Barnówko zmieniała się wielokrotnie na przestrzeni jej dziejów[8], ale na mapie Joana Blaeu z 1645 roku figuruje ona pod nazwą Bernewichen! Ciekawostką może być fakt, że historyczna nazwa wsi Barnówko Nova Bernowe i późniejsze (m.in. Bernowichen, Bernewichen) pochodzi od kolonizujących ten rejon osadników z branderburskiego Bernau bei Berlin![9]. W Cartographia Confinium (2009) w opracowaniu Jarosława Łuczyńskiego również znajdujemy potwierdzenie, że wieś Barnówko nosiła dawniej nazwę Bernewichen. Taka nazwa pojawia się także na mapach Camerariusa wydawanych przez Mercatora po 1585 roku.
  • Kuhnersdorff/Kunersdorf - miejsce to, jak możemy się domyślać, powinno leżeć niedaleko Kostrzyna i Barnówka. W tym rejonie są dwie miejscowości, które nosiły tę nazwę: dzisiejsze Kunowice (niem. Kunersdorf) niedaleko Słubic, leżące 27 km na południe od Kostrzyna i na wschód od Frankfurtu nad Odrą (pierwsza pisemna wzmianka o wsi Kunowice pochodzi z 1337 roku). Oraz wieś Kosobudz (niem. Kunersdorf) ok. 9 km na zachód od Przełazów. Ale wieś Kosobudz nie była w tamtym okresie w granicach Marchii Brandenburgskiej[10].


Być może opisywane przez Angelusa wydarzenie to nie deszcz meteorytów kamienny, tylko potężna burza (nawałnica, tornado) z piorunami i gradobiciem?![11] Miało ono miejsce w okolicach Frankfurtu nad Odrą we wsi Kunowice? Nie w Saksoni, nie na Śląsku, ale właśnie w Brandenburgii? Źródło doniesienia Annales Marchiae Brandenbvrgicae… Angelusa jest właśnie kroniką tych terenów.[12]


Redakcja Wiki.Meteoritica.pl ma zamiar przygotować informacyjną (korygującą) notkę o spadku w Kunersdorf do kolejnego wydania katalogu meteorytów NHM w Londynie oraz w oparciu o dodatkowe źródła publikację na ten temat.


Źródła

Angelus (1593) (s. 177)

Angelus (1593), Rerum Marchicarum Breviarium…
 Oryginalne brzmienie fragmentu:

Den neunden Junij / oder des Brachmonats / gegen dem Abend entstundt ein gros Wetter von Westen her / vnd zog sich hinůber nach Cůstrin. Im selben Wetter warff der Wind die Windtmůhle vor Bernåwichen herumb. Und zu Kuhnersdorff ward das Getreyde von grossen und sehr eckichten Hagelsteinen sehr zerschlagen. Man sagt / das daselbst auch ganße stůcken Fewer herunter gefallen sein.

Translacja na niemiecki i tłumaczenie[4] (Mokotow[5]): Am 9. Juni oder des Brachmonats entstand gegen Abend ein großes Unwetter von Westen her und zog sich hinüber nach Küstrin. Bei diesem Unwetter warf der Wind auch die Windmühle bei Bernäwichen um. In Kuhnersdorff wurde das Getreide von großen und sehr eckigen Hagelsteinen zerschlagen. Man sagt, dass dort auch ganze Feuerstücke herunter gefallen seien.
Dziewiątego czerwca (Brachmonat → po polsku ugornik, archaiczna nazwa czerwca) z zachodu nadciągnęła nad Küstrin wielka zawierucha. Podczas niej wiatr przewrócił koło Bernäwichen wiatrak. W Kuhnersdorff gradobicie w postaci dużych ostrokątnych odłamków zniszczyło zboże. Mówią, że spadły ogniste kawałki.


Angelus (1598) (s. 406)

Angelus (1598), Annales Marchiae Brandenburgicae…
 Oryginalne brzmienie fragmentu:

Im neunden Junij / gegen den Abend entstundt ein groswetter von Westen her / vnd zog sich hinúber nach Cústrin. Im selben wetter warff der wind die windmúhle vor Bernáwichen herumb. Und zu Kuhnersdorff ward das getreyde von grossen und sehr ecktchten hagelsteinen sehr zerschlagen. Man sagt / das daselbst auch gantze stúcken fewer aus den Wolcken gefallen sein. Idem.


Źródła późniejsze

U późniejszych autorów pojawia się informacja o kamieniach (Steine, stones), choć Angelus pisał o gradzie kamieni (Hagelsteinen)!?

Chladni (1815a) (s. 240) informacja o spadku

1591, den 9. Juni bei Kunersdorf grosse Steine. Angelus in Annal. Marchiae.[3]
cytuje Angelus'a (1598)


Chladni (1816) (s. 344)

(Der nach Angelus in Annal. Marchiae[3] erwahute Steinfall, 1591 den 9. Jun. bei Kunersdorf, scheint nur Hagel gewesen zu seyn.)


Kesselmeyer (1861) (s. 414)

312. - 1591. 9. Juni Kuhnersdorf, in der Mark Brandenburg. Deutschland 52°24'N.
15°0'O. 		G. 50. 1815. 240.[13]
G. 54. 1816. 344.[14]
A. 4. 190.[15]
Engelius Rer. March. Brev. 177.[6] 		Wahrend eines Unwetters grosse und sehr eckige Hagelsteine, wobei auch ganze Stücke Feuer aus den Wolken gefallen sein sollen Wahrscheinlich nur grosse Schlossen mit heftigen Blitzschlägen.
*) M. Andreas Engelius: Rerum Marchicarum Breviarium; Wittemberg 1593.[6]


Greg (1861)

Year. Day of month. Locality. Size or weight. Direction. Duration; rate; hour; Remarks, &c.
1591.* June 9 Kunersdorf … … … Stone-fall; several large stones (19th June?).
(tłum.: kilka dużych kamieni)


Riedel (1862), Riedel's Codex diplomaticus brandenburgensis… (s. 148)

Riedel (1862), Riedel's Codex diplomaticus Brandenburgensis…
 Oryginalne brzmienie fragmentu:

Den 9. Junij gegen abendt ßtundt ein großs wetter auf vnd zog hinnüber nach Cüßtrin. In ßolchem wetter ward die Mülle für Bernewicken vmbgeworfen vnd zu Kunerßtorff das getreide von großsen vnd ßchrecklichen Hagelßteinen ßehre zerßchlagen, Es ßind auch gantze ßtücken Fewr mit herrunter gefallen.(…)[16]

Tłumaczenie (Andrzej Antypiuk): Wieczorem dziewiątego czerwca ogromna burza przeszła nad Kostrzyniem. Trąba przeszła nad Bernewicken, a zboża aż do Kunerstorff zostały zniszczone przez spadające duże, straszne, kanciaste kamienie. Razem z nimi na ziemię spadały całe kawałki ognia.
Ogromna burza i trąba powietrzna. "Grad kamieni" (Hagelsteinen) spowodował rozległe zniszczenia w uprawach i można przypuszczać, że była to olbrzymia nawałnica z piorunami i gradobiciem, a nie spadek deszczu meteorytów? Tu też inna pisownia miejscowości Bernewicken.


Klein (1904) informacja o spadku

1591 Juni 9 - Kunersdorf8)
8) Unter Detonation, Hagel mit Steinen.
(tłum.: po wybuchu, grad kamieni)


Grady (2000)

Kunersdorf
Germany
1591, June 9
Doubtful
Several large stones are said to have fallen, E.F.F. Chladni (1815); R.P. Greg (1860), but the evidence is not conclusive. The exact locality is doubtful; there are eight villages possible: Kunersdorf, Silesia 52°40'N, 14°13'E; Kunersdorf, Silesia (now Poland), 51°5'N, 17°50'E; Kunersdorf, Brandenburg (now Poland), 52°22'N, 14°37'E; Kunersdorf, Brandenburg (now Poland), 52°14'N, 15°14'E; Kunersdorf, Brandenburg, 51°46'N, 14°12'E; Kunersdorf, Saxony, 51°18'N, 14°4'E; Kunnersdorf, Silesia (now Poland), 50°53'N, 15°43'E; Kunnersdorf, Saxony, 51°3'N, 14°40'E.
Powołanie na Chladni (1815a) i Greg (1861).


Lokalizacja

Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
© Jan Woreczko & Wadi

(K) Kunowice (niem. Kunersdorf), (C) Kostrzyn nad Odrą (niem. Küstrin), (B) wieś Barnówko (niem. Berneuchen), (♦) Börnicke, (*) Kosobudz (niem. Kunersdorf), (G) Gudzisz, (W) Wüste Kunersdorf

współrzędne wsi/miejscowości o nazwie Kunersdorf wg Grady (2000) i Kesselmeyera (1861)

* W 2018 roku Google zmieniło zasady działania apletu, mapa może wyświetlać się niepoprawnie (pomaga Ctrl+F5); więcej → Szablon:GEMap-MyWiki

W doniesieniu "Kunersdorf 1591" chodzi prawdopodobnie o wieś Kunowice (niem. Kunersdorf) niedaleko Słubic? Leżącą 27 km na południe od Kostrzyna nad Odrą (niem. Küstrin) i na wschód od Frankfurtu nad Odrą. Natomiast Bernäwichen to wieś Barnówko 23 km na północny wschód od Kostrzyna.


Wątpliwości? Na oryginalnej mapie z kroniki Angelusa (1598), około 10 kilometrów na północ od Kostrzyna leży miejscowość Kuitzdorff, obecnie to wieś Gudzisz (niem. Kutzdorf). Również 22 km na południe od Kostrzyna i na zachód od Frankfurtu nad Odrą leży współczesna wieś Wüste Kunersdorf!


Mapy

Fragment mapy z dzieła Angelusa (1598) z miejscowościami Custrin, Bernewichen i Kuitzdorff!
Na całej mapie nie ma miejscowości o nazwie Kuhnersdorff o której wspomina Angelus.

Fragment mapy Camerariusa z 1585 roku z miejscowościami Kustrin i Bernewichen (dwie lokalizacje: wieś Barnówko i wieś na północ koło Berlina). Nie ma na mapie miejscowości o nazwie Kunersdorf, ale na północ od Kustrin leży Kuitzdorff!

Fragment mapy Brandeburgum Marchionatus z 1645 roku z nazwami Bernewichen (dwie lokalizacje: wieś Barnówko i wieś koło Berlina) i Kustrin. Również nie ma na mapie nazwy Kunersdorf, ale na północ od Kustrin leży Kuitzdorff! (źródło: Blaeu 1645)

Fragment arkusza 4 mapy Preussen und Herzogthum Warschau z 1808 roku z nazwami Kunersdorf (dwie lokalizacje: Kunowice i Kosobudz), Küstrin i Berneuchen. Na północy wieś Garz

Wieś Kuitzdorff to obecnie Gudzisz (niem. Kutzdorf).

Na trzech najstarszych mapach widać wieś Klempin.

Na mapie Camerariusa znajdują się również dwie miejscowości związane ze spadkiem w Bierzwniku w 1304 roku. Marienwalde - Bierzwnik i Fridebergk - Strzelce Krajeńskie (źródło: Cartographia confinium…, 2009).


Bibliografia

  • Angelus Andreas (Engelium Andream), (1593), Rerum Marchicarum Breviarium. Das ist: Kurtze und doch warhafftige beschreibung der vornembsten geschichten und Historien / so sich vor und nach Christi Geburt als uber 2000. Jaren im Chur und Fůrstenthumb der Marck Brandenburg von Jar zu Jar bis auff gegenwertiges 1593. Jahr begeben und zugetragen haben:…, Wittemberg (Wittenberg) 1593, (s. 177). Plik europeana; plik europeana.
Angelus (1598), Annales Marchiae Brandenburgicae…
  • Angelus Andreas (Angelum Andream), (1598), Annales Marchiae Brandenburgicæ, das ist ordentliche Verzeichnus und Beschreibung der fürnemsten und gedenckwirdigsten Märkischen Jahrgeschichten und Historien, so sich vom 416. Jahr vor Christi Geburt bis aufs 1596 Jahr… zugetragen haben, Frankfurt a.d. Oder 1598 (MDXCVIII), (s. 406). Plik dLib.
  • Arago François, Barral J.A., (1865), Astronomie populaire, T. 4 (quatrième), Paris 1865, s. 181-322 (Livre XXVI, Météores cosmiques), (s. 190) (i wydania późniejsze). Plik PDF.
  • Blaeu Joan, (1645), Theatrum Orbis Terrarum, sive Atlas Novus in quo Tabulæ et Descriptiones Omnium Regionum, Editæ a Guiljel: et Ioanne Blaeu (Theater of the World, or a New Atlas of Maps and Representations of All Regions, Edited by Willem and Joan Blaeu).[17] Źródła: Wikimedia Maps by Willem and Johannes Blaeu  ●  UCLA Library.
  • +Camerarius Elias, (1585), Marca Brandenbvrgensis & Pomerania. Per Gerardum Mercatorem. Cum Privilegio, Duisburg, po 1585.
  • +Cartographia confinium. Zachodnie i północne ziemie Rzeczypospolitej w dawnej kartografii. Materiały z konferencji naukowej, wyd. WiMBP Gorzów Wielkopolski, 2009. Plik PDF.
  • Chladni Ernst F.F., (1815a), Neues Verzeichniss der herabgefallenen Stein- und Eisenmassen, in chronologischer Ordnung, Annalen der Physik, 20, Bd. 50, 1815, s. 225-256, (s. 240). Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    ; plik GIF.
  • Kesselmeyer Paul August, (1861), Ueber den Ursprung der Meteorsteine. Tafel XII-XIV., w: Broenner Heinrich L., Abhandlungen, herausegeben von der Senckenburgischen naturforschenden gesellschaft, Bd. 3, Frankfurt a.M. 1859-1861, s. 313-454, (s. 414). Plik PDF; plik DjVu.
  • Klein Hermann Joseph, (1904), Jahrbuch der Astronomie und Geophysik. Enthaltend die wichtigsten Fortschritte auf den Gebieten der Astrophysik, Meteorologie und physikalischen Erdkunde, XIV. Jahrgang 1903, Eduard Heinrich Mayer, Leipzig 1904. Plik DjVu (str. tytułowa).
  • Koblitz Jörn, MetBase. Meteorite Data Retrieval Software, Version 7.3 (CD-ROM), Ritterhude, Germany 1994-2012. MetBase.
  • +Riedel Adolph Friedrich Johann, (1838-1869), Riedel's Codex diplomaticus Brandenburgensis. Sammlung der Urkunden, Chroniken und sonstigen Quellenschriften für die Geschichte der Mark Brandenburg und ihrer Regenten. Berlin 1838–1869. Fragment o wydarzeniu w tomie: Des Vierten Haupttheils oder der Urkunden-Sammlung für die Orts- und spezielle Landesgeschichte erster Band. rozdz. III. Microcronicon Marchicum, s. 148, Berlin 1862. Plik GoogleBooks.


Przypisy

  1. ^ jeśli nie zaznaczono inaczej, podano współrzędne przyjęte w oficjalnej bazie meteorytów Meteoritical Bulletin Database
  2. ^ a b przyjmując, że data jest podana wg kalendarza gregoriańskiego (nowego stylu); kalendarz gregoriański wprowadzono w 1582 roku
  3. ^ a b c d e Angelus (1598, s. 406), Annales Marchiae Branderbungicae…
  4. ^ a b interpretacja słów: hinúber, hinůber=hinüber - na tamtą stronę, przemieścić się; windmúhle, Windtmůhle=Windmühle - wiatrak; hagelsteinen=hagelstein, hagel - grad; Getreyde=Getreide - zboża; stúcken fewer, stůcken Fewer=Feuerstücke - kawałki ognia; Wolcken=Wolken - chmury
  5. ^ a b użytkownik o nicku Mokotow z forum języka niemieckiego Germanin.pl
  6. ^ a b c Angelus (1593, s. 177), Rerum Marchicarum Breviarium…
  7. ^ na wieś Barnówko i jej historyczną nazwę zwrócił uwagę dr Grzegorz Brzustowicz (informacja prywatna)
  8. ^ więcej na Wikipedii - Barnówko
  9. ^ na mapie Blaeu jest jeszcze jedna miejscowość o nazwie Bernewichen, obecnie jest to Börnicke (obwód miejski należący do Bernau bei Berlin w Brandenburgii), skąd wywodzili się osadnicy ze wsi Barnówko; patrz → mapa Joana Blaeu.
  10. ^ wieś Kosobudz należała w tamtym okresie do księstwa krośnieńskiego, które było częścią Śląska, nie Brandenburgii
  11. ^ inne opracowania identyfikują to doniesienie ze zjawiskami pogodowymi, nie związanymi ze spadkiem meteorytu, ale z anomalią pogodową!
  12. ^ inspiracja i pomoc: Wiesław Czajka
  13. ^ Chladni (1815, s. 240)
  14. ^ Chladni (1816, s. 344)
  15. ^ powołanie na: Arago, Astronomie populaire; Paris u. Leipzig 1857; w wydaniu z 1865 roku jest: 1591, 9 juni. Chute de grandes pierres à Kunersdorf. (Angelus.)
  16. ^ w pisowni współczesnej: "Den 9. Junij gegen abendt stundt ein gross wetter auf und zog hinnüber nach Cüstrin. In solchem wetter ward die Mülle für Bernewicken vmbgeworfen und zu Kunerstorff das getreide von grossen und schrecklichen Hagelsteinen sehre zerschlagen, Es sind auch gantze stücken Fewr mit herrunter gefallen."
  17. ^ patrz → doniesienie Kunersdorf 1591; mapa Brandeburgum Marchionatus

Zobacz również

Linki zewnętrzne

  • Meteoritical Bulletin Database (MBD) - meteoryt wątpliwy (Doubtful meteorite) Kunersdorf
  • Encyclopedia of Meteorites (EoM) - meteoryt wątpliwy (Doubtful meteorite) Kunersdorf


Ambox question orange.svg
 Co jeszcze na stronę? (What else to supplement?)
(poszukać, uzupełnić …)
  • czy da się zidentyfikować jednoznacznie miejscowości Kunersdorf? Wg Angelusa było to w Marchii Brandenburskiej
  • czy w opisie Angelusa nie jest to po prostu opis potężnego tornado?
Źródło „http://wiki.meteoritica.pl/index.php5/Kunersdorf_1591”
Osobiste