Chłopowo 1888

Teren upadku meteorytu jest trudny, profil poniekąd wyklucza stosowanie konwencjonalnych metod detekcji (stąd wszelkiej maści poszukiwacze skarbów są skazani z góry na niepowodzenie), a sama lokalizacja miejsca spadku mimo dość dokładnego opisu jest problematyczna. Przede wszystkim brakuje rozeznania co do lokalnych nazw okolicy, używanych przed wprowadzeniem późniejszych określeń. Samo bagno Tangermoor stało się w wyniku zmian Tangerbruch, jednak czy pierwotna nazwa dotyczyła jedynie zachodniej jego części czy też obejmowała całość rozległego przecież obszaru mokradeł – pozostaje zagadką.

SCHWACHENWALDE – CHŁOPOWO

Nie znam pierwotnego źródła, w którym ukazał się artykuł – być może była to gazeta. Później przedruk ukazał się w die Chronik, Spechtsdorf 1927, nr 13, a następnie w wydawnictwie dla byłych mieszkańców tamtych terenów w Niemczech Zachodnich.

Der Meteorsteinfall von Schwachenwalde Kr.Arnswalde 1888.

Spadek kamienia meteorowego w Chłopowie w Powiecie Choszczno w 1888 roku

Rok 1888, w którym zmarło dwóch cesarzy, był bogaty również w osobliwe zjawiska natury. Jedyny w swoim rodzaju przebieg zimy spowodował wiosna olbrzymie powodzie. Także wilki przyniosło ze wschodu do Powiatu Choszczno. Widziano dwóch owych niebezpiecznych gości w okolicach Kamienia, lecz pełne nerwów polowanie nie przyniosło sukcesu. Wreszcie leśniczemu Kroll z Salvin (?- G.J.Brzustowicz podaje nazwę Zolwienko^[7]) udało się unieszkodliwić jedną z bestii. Także wielokrotnie stwierdzono występowanie azjatyckich pustynników (Syrrhaptes paradoxus), a placówki urzędowe zgłaszały prośby, aby te podobne do kuropatwy ptaki koniecznie ochraniać. Po tym wszystkim 4 kwietnia^[2] 1888 spadł nad Chłopowem meteoryt. Jakież podniecenie wywołało to wśród ludności, która sądziła że to trzęsienie ziemi! Aż musieli naukowcy przybyć i w rezultacie przeprowadzonych badań, dyrektor górniczy z Harzburga Castendryk mógł podzielić się z publicznością stwierdzonym wynikiem:

"5 maja w towarzystwie pana burmistrza Klaucke z Choszczna zwiedziłem miejsce zdarzenia na Chłapowskich bagnach i po wysłuchaniu osób obserwujących zjawisko wykryłem poniższe: 4 kwietnia^[2] przed południem właściciel dworu gospodarstwa Herman Schulz oraz jego ludzie, parobek Fr.Krause i pastuszek Albert Galewski byli zajęci pracami na łące w rejonie bagien, zwanych Tangermoor (słówko Tange oznacza wodorost), położonych około 18 minut marszu na zachód od ich miejscowości CHŁOPOWO, bezpośrednio na wschodniej granicy lasów miejskich Choszczno. Niebo było słabo zachmurzone a powietrze chłodne (zimne). Około 11.00 ludzie ci usłyszeli nagle trochę odległy głuchy huk i bezpośrednio po nim zbliżające się, coraz bardziej głośne trzaski, zdające się dochodzić od strony południowo-zachodniej z girlandy pobliskiego lasu i przypominające w pierwszej chwili hałas przeładowanego i załamującego się pod ciężarem wozu z kamieniami. Jednakże nim zyskano na czasie aby się bardziej przypatrzyć, z małego, zalanego woda zagłębienia w bagnisku ok. 170 m w kierunku na zachód, dokładnie przed lasem wzniósł się na wysokość około 30 m słup pary o średnicy 3-4 m, w którym można było wyraźnie zobaczyć pojedyncze, wciąż odnawiające się i z wielka siłą wytryskujące strumienie wody. Ów słup, który w swoim zewnętrznym kształcie przypominał korpus wiatraka^[3] i widać było przez niego las w tle, zniknął dopiero po kilku minutach, odrywając się najpierw od ziemi a następnie rozproszył się od dołu do góry. Nim jednak owo zjawisko całkiem zniknęło pokazały się ku przerażeniu ludzi, co zrozumiale, dwie następne masy pary i wody, z boku w odległości najwyżej 12 do 16 m od nich, które nie podniosły się jednak wyżej niż do 1 m, Jednakże zmusiły do pospiesznego wycofania się trzech świadków nie z własnej woli, ponieważ oczekiwano teraz w tych punktach jeszcze większych wybuchów, jak też spostrzeżono i w to wierzono, że bagnisty grunt mógłby zostać wprawiony w słaby, trzęsący ruch. Z pobliskiej drogi widać było jednak, że tymczasem wszystko uspokoiło się na powrót stąd zawrócono w kierunku miejsca pierwszego, większego zjawiska, oddalonego ok. 25 m od krawędzi lasu i 15 m na lewo od drogi, aby obserwować jego ewentualne skutki. Jednak powierzchnia wody była znowu gładka, a nie można było sobie przypominać, a co wcale nie było jasne (klarowne), czy to woda mogłaby się tak sama szczególnie wznieść. Niestety nic szczególnego nie zwracało uwagi, inaczej można by najdokładniej określić miejsce eksplozji. W pobliskiej wiosce Chłopowo słyszano także wyraźnie grzmot, także według wiadomości leśniczego Hopusch z leśniczówki Przybyslaw Wschodni położonej około pół godziny na zachód od Tangermoor, jego pomocnik Mickley, który jako że wykluczał burzę, przypuszczał dalekie huki armatnie.

Mimo że podczas moich szczegółowych oględzin w dniu 5 maja nie spostrzegłem żadnych śladów na górnej powierzchni mokradła, jak również już wcześniej na zbiorniku wodnym w miejscu głównego zjawiska, które w międzyczasie przez osuszenie stało się znacznie bardziej płytkie i z którego teraz wykiełkowała już pierwsza roślinność wiosenna – znalazłem jednak szczegółowe wiadomości i potwierdziłem swoje wcześniejsze przypuszczenia, że musiał tu mieć miejsce przypadek większego spadku meteorytu. Meteor który dostał się z wszechświata w atmosferę ziemska, będący fragmentem rozbitego ciała kosmicznego, wydaje się że pod koniec miał tor lotu (–mój przypisek, jako ze słówko "lot" nie występuje w tekście) zorientowany na północny wschód, a powstałe w wyniku eksplozji spowodowanej jego rozżarzeniem małe odłamki mogły zostać wyrzucone w tym kierunku. Fragmenty które wpadły do wody i podmokłego gruntu mokradła, gorące jeszcze z rozżarzenia, musiały aż do ich całkowitego ochłodzenia ukazać owe zjawiska obserwowane przez Hermana Schulz i jego ludzi. Jak głęboko przenikały w ziemie (glebę), uzależnione jest w istotny sposób od grubości górnej, chwiejącej się powierzchni gruntu, która tutaj wynosić powinna 1-2 m. Pod nią występuje cienka warstwa gliny i biało-szary, dość zbity margiel, który wyhamował siłę spadku."

tłum. K. Andrzejewski