(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)
Wyszogród (Ukraina) 1091
Z Wiki.Meteoritica.pl
Linia 1: | Linia 1: | ||
__NOTOC__ | __NOTOC__ | ||
[[Grafika:Wyszogród_1091_(Słownik_Geograficzny_KP).jpg|240px|thumb|Strona ze ''Słownika Geograficznego Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich'' (tom XIV) z informacją o spadku ''„meteora”''<ref name="Słownik KP"></ref>]] | [[Grafika:Wyszogród_1091_(Słownik_Geograficzny_KP).jpg|240px|thumb|Strona ze ''Słownika Geograficznego Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich'' (tom XIV) z informacją o spadku ''„meteora”''<ref name="Słownik KP"></ref>]] | ||
- | W ''Słowniku...'' Chlebowskiego znajdujemy doniesienie o spadku ''„meteora”'' w Wyszogrodzie na Ukrainie w 1091 roku | + | W ''Słowniku Geograficznym...'' Chlebowskiego (1895)<ref name="Słownik KP"></ref> znajdujemy '''doniesienie o spadku ''„meteora”'' w Wyszogrodzie na Ukrainie w 1091 roku'''. |
- | W XIV tomie ''Słownika geograficznego Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich''<ref name="Słownik KP">Chlebowski (1895), tom XIV, s. 152</ref> wydanego w 1895 roku w opisie historii grodu Wyszogród na Ukrainie na stronie 152 znajdujemy taką wzmiankę: | + | W XIV tomie ''Słownika geograficznego Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich''<ref name="Słownik KP">Chlebowski (1895), tom XIV, s. 152</ref> wydanego w 1895 roku, w opisie historii grodu '''Wyszogród na Ukrainie''' na stronie 152 znajdujemy taką wzmiankę: |
{{AQuote-begin | width = 320px}} | {{AQuote-begin | width = 320px}} | ||
- | {{Wielokropek}} Gdy r. 1091 Wsiewołod polował tu, meteor spadł z nieba i wnet wszystkich, mówi rocznikarz, trwoga obwiała gwałtowna (tamże, 150)<ref>powołanie na ''(Ipat. letop.)'' - chodzi o '''Latopis Ipatijewski (Latopis hipacki)''' (''Ipat'evskaa letopis'' z 1425 r.) (ros. ''Ипатьевская летопись'', ukr. ''Іпатіївський літопис'')</ref><ref>nie udało się ustalić z jakiego źródła (rosyjskiego?) | + | {{Wielokropek}} Gdy r. 1091 Wsiewołod polował tu, meteor spadł z nieba i wnet wszystkich, mówi rocznikarz, trwoga obwiała gwałtowna (tamże, 150)<ref>powołanie na ''(Ipat. letop.)'' - chodzi o '''Latopis Ipatijewski (Latopis hipacki)''' (''Ipat'evskaa letopis'' z 1425 r.) (ros. ''Ипатьевская летопись'', ukr. ''Іпатіївський літопис'')</ref><ref>nie udało się ustalić z jakiego źródła (polskiego, rosyjskiego?) ''Latopisu'' korzystał Chlebowski. Podany numer strony (150) nie odpowiada numerowi strony oryginału</ref>. {{Wielokropek}} |
{{AQuote-end | source = Chlebowski (1895)}} | {{AQuote-end | source = Chlebowski (1895)}} | ||
- | + | Przytoczony przez Chlebowskiego opis sugeruje spadek meteorytu. Zbadanie pierwotnych źródeł tej informacji może więc wiele wyjaśnić. Okazuje się, że pierwotnym źródłem tego doniesienia jest jedna z najstarszych kronik powstałych na Rusi, pochodzący z początku XV wieku, ''Latopis Ipatijewski'', a zasadniczo jego pierwsza część ''Powieść minionych lat''. | |
Linia 17: | Linia 17: | ||
''Latopis Ipatijewski'' (fragment dotyczący roku 1091, strona 71-lewa oryginału) (źródła: [http://litopys.org.ua/ipatlet/ipat.htm ЛІТОПИС РУСЬКИЙ за Іпатіївським списком] (fragment - [http://izbornyk.org.ua/ipatlet/ipat10.htm <nowiki>Въ лЂто 6593 [1085] — въ лЂто 6601 [1093]</nowiki>]) • [http://expositions.nlr.ru/LaurentianCodex/_Project/page_Show.php Лаврентьевская летопись. 1377]): | ''Latopis Ipatijewski'' (fragment dotyczący roku 1091, strona 71-lewa oryginału) (źródła: [http://litopys.org.ua/ipatlet/ipat.htm ЛІТОПИС РУСЬКИЙ за Іпатіївським списком] (fragment - [http://izbornyk.org.ua/ipatlet/ipat10.htm <nowiki>Въ лЂто 6593 [1085] — въ лЂто 6601 [1093]</nowiki>]) • [http://expositions.nlr.ru/LaurentianCodex/_Project/page_Show.php Лаврентьевская летопись. 1377]): | ||
- | Oryginalny tekst z fragmentem o polowaniu ''Wsiewołoda'' w okolicach ''Wyszogrodu'' w 1091 roku. Trudno ten tekst | + | Oryginalny tekst z fragmentem o polowaniu ''Wsiewołoda'' w okolicach ''Wyszogrodu'' w 1091 roku. Trudno ten tekst jednoznacznie zinterpretować, ale co można ustalić: w maju miało miejsce zaćmienie Słońca; kiedy książę Wsiewołod polował w okolicach Wyszogrodu, spadł ''meteor'' (''spadł z nieba ogromny wąż'', ''ziemia się zatrzęsła''); również w tym samym roku pojawił się mag w Rostowie, który wkrótce zniknął. W tym krótkim fragmencie jest o rzeczywistych zjawiskach na niebie, o przerażeniu ludzi dla których wiele zjawisk miało wymiar symboliczny, ale również wiara w czary i moce nadprzyrodzone - rocznikarz, jak go nazywa Chlebowski, zanotował sumiennie i bezkrytycznie wszystkie '''ważne''' wówczas wydarzenia (wyróżnienia w tekście ''[[Redakcja]]''; zaznaczono nazwy '''Всеволод''' i '''Вышегород'''). |
{{AQuote-begin | width = 540px}} | {{AQuote-begin | width = 540px}} | ||
[[Image:Wyszogród 1091 (Latopis Ipatijewski i 148).jpg|right|150px]] | [[Image:Wyszogród 1091 (Latopis Ipatijewski i 148).jpg|right|150px]] | ||
- | {{Wielokropek}}<span style="font-size:128%"> в се же лѣ<sup>т̑</sup> бы<sup>с̑</sup> знаменье . въ слн҃ци погибе мало сѧ его ѡста . акы м<sup>с̑</sup>ць бы<sup>с̑</sup> . в ча<sup>с̑</sup> . в҃ . дн҃е . мц҃а . маиӕ . въ . к҃а . в се же лѣ<sup>т̑</sup> бъı<sup>с̑</sup> . '''Всеволоду''' ловы дѣюща звѣриныӕ за '''Вышегородомь''' . заметавшимъ тенета ї людемь кликнувшимъ . спаде привеликъ змѣи с небесѣ . ї ужасоша<sup>с̑</sup> вси людье . в се же времѧ землѧ стукну мнозѣ слышаша . в се же лѣ<sup>т̑</sup> волъхвъ ӕвисѧ оу Ростовѣ . ї погибе ❙ </span> | + | {{Wielokropek}}<span style="font-size:128%"> в се же лѣ<sup>т̑</sup> бы<sup>с̑</sup> знаменье . въ слн҃ци погибе мало сѧ его ѡста . акы м<sup>с̑</sup>ць бы<sup>с̑</sup> . в ча<sup>с̑</sup> . в҃ . дн҃е . мц҃а . маиӕ . въ . к҃а . в се же лѣ<sup>т̑</sup> бъı<sup>с̑</sup> . '''Всеволоду''' ловы дѣюща звѣриныӕ за '''Вышегородомь''' . заметавшимъ тенета ї людемь кликнувшимъ . спаде привеликъ змѣи с небесѣ . ї ужасоша<sup>с̑</sup> вси людье . в се же времѧ землѧ стукну мнозѣ слышаша . в се же лѣ<sup>т̑</sup> волъхвъ ӕвисѧ оу Ростовѣ . ї погибе ❙ </span> |
- | {{AQuote-end | source = ''Latopis Ipatijewski''}} | + | {{AQuote-end | source = ''[http://izbornyk.org.ua/ipatlet/ipat10.htm Latopis Ipatijewski]''}} |
:{| style="max-width:800px" | :{| style="max-width:800px" | ||
Linia 37: | Linia 37: | ||
:{| style="max-width:800px" | :{| style="max-width:800px" | ||
|'''Tłumaczenie polskie:''' | |'''Tłumaczenie polskie:''' | ||
- | :W tym roku był znak. Słońce ginęło i mało jego zostało, było jak księżyc, w godzinie drugiej, dnia miesiąca maja 21-wszego [zapisane literowo | + | :W tym roku był znak. Słońce ginęło i mało jego zostało, było jak księżyc, w godzinie drugiej, dnia miesiąca maja 21-wszego [zapisane literowo к҃а]; |
:W tym samym roku: gdy Wsiełowod urządzał łowy za Wyszogrodem, rozstawiono sieci, a ludzie zakrzyknęli [pewnie naganiacze], spadł przeogromny ''zmii'' [żmij/smok] z niebios, i przerazili się wszyscy ludzie. | :W tym samym roku: gdy Wsiełowod urządzał łowy za Wyszogrodem, rozstawiono sieci, a ludzie zakrzyknęli [pewnie naganiacze], spadł przeogromny ''zmii'' [żmij/smok] z niebios, i przerazili się wszyscy ludzie. | ||
:W tym samym czasie [można rozumieć "w tym samym roku"] ziemia stęknęła, [to] wielu słyszało. | :W tym samym czasie [można rozumieć "w tym samym roku"] ziemia stęknęła, [to] wielu słyszało. | ||
:W tym samym roku pojawił się czarownik [wróżbita] w Rostowie, i zginął. | :W tym samym roku pojawił się czarownik [wróżbita] w Rostowie, i zginął. | ||
|} | |} | ||
- | + | A następnie dotrzeć do tłumaczenia kroniki Nestora (1999)<ref>Nestor (1999); źródło: LIBERTAS Miesięcznik Ludzi Wolnych - [http://www.libertas.pl/nestor_powiesc_minionych_lat_10.html ''Powieść minionych lat'']</ref>, gdzie w rozdz. 70 ''O różnych niedobrych znamionach'' czytamy (''pisownia oryginalna''): | |
:{| style="max-width:800px" | :{| style="max-width:800px" | ||
| | | | ||
Linia 52: | Linia 52: | ||
---- | ---- | ||
- | Na rosyjskim portalu poświęconym meteorytom ([http://www.meteorites.ru/menu/encyclopaedia/letop.html В НАЧАЛЕ БЫЛО СЛОВО]) znajduję się rosyjskie tłumaczenie tego fragmentu: | + | Na rosyjskim portalu poświęconym meteorytom ([http://www.meteorites.ru/menu/encyclopaedia/letop.html В НАЧАЛЕ БЫЛО СЛОВО]) również znajduję się rosyjskie tłumaczenie tego fragmentu: |
:{| style="max-width:480px" | :{| style="max-width:480px" | ||
|''В се же лето бысть Всеволоду ловы деющю звериныя за Вышегородом, заметавшим тенета и кличанам кликнувшим, спаде превелик змий от небес, ужасошася вси людье. В се же время земля стукну, яко мнози слышаша ...'' | |''В се же лето бысть Всеволоду ловы деющю звериныя за Вышегородом, заметавшим тенета и кличанам кликнувшим, спаде превелик змий от небес, ужасошася вси людье. В се же время земля стукну, яко мнози слышаша ...'' | ||
Linia 64: | Linia 64: | ||
"Въ льто 6599 (1091) ... Въ се же льто бысть знаменье в солнци, яко погыбнути ему, и мало ся его оста, акы мьсяць бысть, в час 2 дне, мьсяца маия 21 день. В се же льто бысть, Всеволоду ловы дьющю звьриныя за Вышегородомъ, заметавшимъ тенета и кличаномъ кликнувшимъ, спаде превеликъ змий отъ небесе и ужасошася вси людье. В се же время земля стукну, яко мнози слышаша. В се же льто волхвъ явися Ростовь, иже вскорь погыбе." | "Въ льто 6599 (1091) ... Въ се же льто бысть знаменье в солнци, яко погыбнути ему, и мало ся его оста, акы мьсяць бысть, в час 2 дне, мьсяца маия 21 день. В се же льто бысть, Всеволоду ловы дьющю звьриныя за Вышегородомъ, заметавшимъ тенета и кличаномъ кликнувшимъ, спаде превеликъ змий отъ небесе и ужасошася вси людье. В се же время земля стукну, яко мнози слышаша. В се же льто волхвъ явися Ростовь, иже вскорь погыбе." | ||
- | <span style="font-size:85%">''[Место - Киев. Кроме затмения, возможно, описано падение болида.]''</span> | + | <span style="font-size:85%">''[Место - Киев. Кроме затмения, возможно, описано падение болида.]''</span><br />{{Wielokropek}} |
- | + | ||
- | {{Wielokropek}} | + | |
{{AQuote-end | source = [http://hbar.phys.msu.ru/gorm/atext/russian_.htm#1091l Astronomical events in russian chronicles (АСТРОНОМИЧЕСКИЕ ЯВЛЕНИЯ В РУССКИХ ЛЕТОПИСЯХ)]}} | {{AQuote-end | source = [http://hbar.phys.msu.ru/gorm/atext/russian_.htm#1091l Astronomical events in russian chronicles (АСТРОНОМИЧЕСКИЕ ЯВЛЕНИЯ В РУССКИХ ЛЕТОПИСЯХ)]}} | ||
+ | === Wniosek === | ||
- | + | Interpretując oryginał ''Latopisu'' i tłumaczenie fragmentu, na który powołuje się Chlebowski, sądzić należy, że był to raczej jasny bolid, a nie spadek meteorytu. Również wymienione w kronice zaćmienie Słońca 21 maja 1091 roku, widziane m.in. z terenów Rosji, nie miało prawdopodobnie związku z faktem spadku ''meteora''. Ale sprawa pozostaje otwarta. | |
+ | |||
+ | W katalogu meteorytów [http://www.lpi.usra.edu/meteor/metbull.php?sea=%2A&sfor=names&stype=contains&lrec=50&map=ge&country=Ukraine Meteoritical Bulletin] nie ma informacji o tym wydarzeniu. | ||
<br clear="all"/> | <br clear="all"/> | ||
Linia 78: | Linia 79: | ||
{{GEFrame-begin}} | {{GEFrame-begin}} | ||
{{GEMap | {{GEMap | ||
- | | kml1 = | + | | kml1 = |
| kml2 = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Ukraine-MM.kml | | kml2 = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Ukraine-MM.kml | ||
| kml3 = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/ASE_1091_05_21.kml | | kml3 = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/ASE_1091_05_21.kml | ||
Linia 88: | Linia 89: | ||
{{GEIcon-PointRed}} | {{GEIcon-PointRed}} | ||
(W) Wyszogród | (W) Wyszogród | ||
+ | |||
+ | Efemeryda zaćmienia Słońca w 1091 roku | ||
{{GEFrame-end}} | {{GEFrame-end}} | ||
'''Wyszogród''' na Ukrainie (ros. ''Вышгород'', ukr. ''Ви́шгород''). | '''Wyszogród''' na Ukrainie (ros. ''Вышгород'', ukr. ''Ви́шгород''). | ||
- | Efemeryda zaćmienia Słońca 21 maja 1091 roku | + | Efemeryda zaćmienia Słońca z 21 maja 1091 roku (NASA - [http://eclipse.gsfc.nasa.gov/SEsearch/SEsearchmap.php?Ecl=10910521 Annular Solar Eclipse of 1091 May 21]) |
<br clear="all"/> | <br clear="all"/> | ||
Linia 99: | Linia 102: | ||
* +Борисенков Е.П., Пасецкий В.М., (1988), '''Тысячелетняя летопись необычайных явлений природы.''' Издательство «Мысль», 1988, ISBN 5-244-00212-0. Plik [http://www.e-reading.org.ua/book.php?book=106029 DjVu] | * +Борисенков Е.П., Пасецкий В.М., (1988), '''Тысячелетняя летопись необычайных явлений природы.''' Издательство «Мысль», 1988, ISBN 5-244-00212-0. Plik [http://www.e-reading.org.ua/book.php?book=106029 DjVu] | ||
- | |||
- | |||
* +{{SGKP (1880-1902)}} Tom XIV, s. 152. | * +{{SGKP (1880-1902)}} Tom XIV, s. 152. | ||
- | * +Nestor, (1999), '''Powieść minionych lat.''' | + | * +Nestor, (1999), '''Powieść minionych lat.''' Przeł. i oprac. Franciszek Sielicki. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Biblioteka Narodowa, Seria II, nr 244, Wrocław 1999, ISBN 83-04-04448-X. Treść: [http://www.libertas.pl/archiwum/cykl_36_Nestor_-_Powiesc_minionych_lat.html Nestor - Powieść minionych lat] |
+ | |||
+ | * +Sielicki Franciszek (red.), (1987), '''Kroniki staroruskie.''' Przekład: Edward Goranin, Franciszek Sielicki, Henryk Suszko. PIW, Warszawa 1987, ISBN 83-06-01423-5. | ||
* +Святский Д.О. (Sviatsky D.O.), (1915), '''Астрономические явления в русских летописях с научно-критической точки зрения.''' Императорская академия наук, C.-П., 1915. | * +Святский Д.О. (Sviatsky D.O.), (1915), '''Астрономические явления в русских летописях с научно-критической точки зрения.''' Императорская академия наук, C.-П., 1915. | ||
Linia 112: | Linia 115: | ||
== Zobacz również == | == Zobacz również == | ||
- | * | + | * równie stare doniesienia: [[Bolid 1032]] i o bolidzie w [[Kraków 1277|Krakowie w 1277 roku]] |
== Linki zewnętrzne == | == Linki zewnętrzne == | ||
- | * Wikipedia - [http://pl.wikipedia.org/wiki/Latopis_Ipatijewski Latopis Ipatijewski] | + | * Wikipedia - [http://pl.wikipedia.org/wiki/Latopis_Ipatijewski Latopis Ipatijewski] • [http://pl.wikipedia.org/wiki/Powieść_minionych_lat Powieść minionych lat] |
* Wikipedia (UK) - [http://uk.wikipedia.org/wiki/Вишгород Вишгород] • [http://uk.wikipedia.org/wiki/Всеволод_Ярославич Всеволод Ярославич] | * Wikipedia (UK) - [http://uk.wikipedia.org/wiki/Вишгород Вишгород] • [http://uk.wikipedia.org/wiki/Всеволод_Ярославич Всеволод Ярославич] | ||
* DIR - Zasoby polskie - [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/ Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich] | * DIR - Zasoby polskie - [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/ Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich] | ||
Linia 123: | Linia 126: | ||
* HISTORY & ASTRONOMY, ANCIENT ASTRONOMICAL OBSERVATIONS - [http://hbar.phys.msu.ru/gorm/atext/russian.htm Astronomical events in russian chronicles (АСТРОНОМИЧЕСКИЕ ЯВЛЕНИЯ В РУССКИХ ЛЕТОПИСЯХ)] | * HISTORY & ASTRONOMY, ANCIENT ASTRONOMICAL OBSERVATIONS - [http://hbar.phys.msu.ru/gorm/atext/russian.htm Astronomical events in russian chronicles (АСТРОНОМИЧЕСКИЕ ЯВЛЕНИЯ В РУССКИХ ЛЕТОПИСЯХ)] | ||
* Portal historyczny - [http://www.historycy.org/ Historycy.org] | * Portal historyczny - [http://www.historycy.org/ Historycy.org] | ||
- | * [http://www.libertas.pl/ | + | * [http://www.libertas.pl/ LIBERTAS Miesięcznik Ludzi Wolnych] |
Wersja z 21:03, 8 paź 2012
W Słowniku Geograficznym... Chlebowskiego (1895)[1] znajdujemy doniesienie o spadku „meteora” w Wyszogrodzie na Ukrainie w 1091 roku.
W XIV tomie Słownika geograficznego Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich[1] wydanego w 1895 roku, w opisie historii grodu Wyszogród na Ukrainie na stronie 152 znajdujemy taką wzmiankę:
(…) Gdy r. 1091 Wsiewołod polował tu, meteor spadł z nieba i wnet wszystkich, mówi rocznikarz, trwoga obwiała gwałtowna (tamże, 150)[2][3]. (…)
źródło: Chlebowski (1895)
Przytoczony przez Chlebowskiego opis sugeruje spadek meteorytu. Zbadanie pierwotnych źródeł tej informacji może więc wiele wyjaśnić. Okazuje się, że pierwotnym źródłem tego doniesienia jest jedna z najstarszych kronik powstałych na Rusi, pochodzący z początku XV wieku, Latopis Ipatijewski, a zasadniczo jego pierwsza część Powieść minionych lat.
Źródła
Latopis Ipatijewski (fragment dotyczący roku 1091, strona 71-lewa oryginału) (źródła: ЛІТОПИС РУСЬКИЙ за Іпатіївським списком (fragment - Въ лЂто 6593 [1085] — въ лЂто 6601 [1093]) • Лаврентьевская летопись. 1377):
Oryginalny tekst z fragmentem o polowaniu Wsiewołoda w okolicach Wyszogrodu w 1091 roku. Trudno ten tekst jednoznacznie zinterpretować, ale co można ustalić: w maju miało miejsce zaćmienie Słońca; kiedy książę Wsiewołod polował w okolicach Wyszogrodu, spadł meteor (spadł z nieba ogromny wąż, ziemia się zatrzęsła); również w tym samym roku pojawił się mag w Rostowie, który wkrótce zniknął. W tym krótkim fragmencie jest o rzeczywistych zjawiskach na niebie, o przerażeniu ludzi dla których wiele zjawisk miało wymiar symboliczny, ale również wiara w czary i moce nadprzyrodzone - rocznikarz, jak go nazywa Chlebowski, zanotował sumiennie i bezkrytycznie wszystkie ważne wówczas wydarzenia (wyróżnienia w tekście Redakcja; zaznaczono nazwy Всеволод i Вышегород).
(…) в се же лѣт̑ быс̑ знаменье . въ слн҃ци погибе мало сѧ его ѡста . акы мс̑ць быс̑ . в час̑ . в҃ . дн҃е . мц҃а . маиӕ . въ . к҃а . в се же лѣт̑ бъıс̑ . Всеволоду ловы дѣюща звѣриныӕ за Вышегородомь . заметавшимъ тенета ї людемь кликнувшимъ . спаде привеликъ змѣи с небесѣ . ї ужасошас̑ вси людье . в се же времѧ землѧ стукну мнозѣ слышаша . в се же лѣт̑ волъхвъ ӕвисѧ оу Ростовѣ . ї погибе ❙
źródło: Latopis Ipatijewski
Transliteracja: - В се же лето [бысть] знаменье в солнци, яко погы бнути ему, и мало ся его о ста - акы месяць бысть, в час 2 дне, месяца маия 21 день.[4] В се же лето бысть: Всеволоду ловы деющю звериныя за Вышегоро домъ, заметавшимъ тенета и кличаномъ кликнувшимъ, спаде превеликъ змий от небесе, ужасошася вси людье. В се же время земля стукну, яко мно зи слышаша. В се же лето. В се же лето волхвъ явися Ростове, иже вскоре погыбе.
Tłumaczenie: - В тот же год было знамение на солнце, как будто оно начало исчезать и совсем мало его осталось, как месяц оно было, во втором часу дня, 21 мая.[4]
- В тот же год, когда Всеволод охотился на зверей за Вышгородом, и были уже закинуты тенета и был кликнут клич, упал громадный змей с неба, и ужаснулись все люди. В это же время земля стукнула, так что многие слышали. В тот же год волхв объявился в Ростове, который вскоре сгинул.
Dzięki pomocy użytkownika o nicku "szapur II" z portalu historycy.org, udało się ten tekst przetłumaczyć:
Tłumaczenie polskie: - W tym roku był znak. Słońce ginęło i mało jego zostało, było jak księżyc, w godzinie drugiej, dnia miesiąca maja 21-wszego [zapisane literowo к҃а];
- W tym samym roku: gdy Wsiełowod urządzał łowy za Wyszogrodem, rozstawiono sieci, a ludzie zakrzyknęli [pewnie naganiacze], spadł przeogromny zmii [żmij/smok] z niebios, i przerazili się wszyscy ludzie.
- W tym samym czasie [można rozumieć "w tym samym roku"] ziemia stęknęła, [to] wielu słyszało.
- W tym samym roku pojawił się czarownik [wróżbita] w Rostowie, i zginął.
A następnie dotrzeć do tłumaczenia kroniki Nestora (1999)[5], gdzie w rozdz. 70 O różnych niedobrych znamionach czytamy (pisownia oryginalna):
- Tegoż roku [1091] było znamię w słońcu, słońce jakby zginąć miało, i mało się jego zostało, jak księżyc było, o drugiej godzinie dnia, miesiąca maja 21 dnia7. Tegoż roku, gdy Wsiewołod łowy urządzał na zwierza za Wyszogrodem, i gdy rozstawiono sieci i naganiacze krzyknęli, spadł przeogromny smok [meteoryt] z niebios, i przerazili się wszyscy ludzie. Tegoż czasu ziemia stęknęła, co wielu słyszało. Tegoż roku zjawił się w Rostowie czarodziej, który wkrótce zginął.
- 7 Zaćmienie to miało miejsce 21 V 1091 rano, czyli zgodnie z rachubą staroruską o 2 godzinie dnia (a o 7 wedle rachuby dzisiejszej).
- Tegoż roku [1091] było znamię w słońcu, słońce jakby zginąć miało, i mało się jego zostało, jak księżyc było, o drugiej godzinie dnia, miesiąca maja 21 dnia7. Tegoż roku, gdy Wsiewołod łowy urządzał na zwierza za Wyszogrodem, i gdy rozstawiono sieci i naganiacze krzyknęli, spadł przeogromny smok [meteoryt] z niebios, i przerazili się wszyscy ludzie. Tegoż czasu ziemia stęknęła, co wielu słyszało. Tegoż roku zjawił się w Rostowie czarodziej, który wkrótce zginął.
Na rosyjskim portalu poświęconym meteorytom (В НАЧАЛЕ БЫЛО СЛОВО) również znajduję się rosyjskie tłumaczenie tego fragmentu:
В се же лето бысть Всеволоду ловы деющю звериныя за Вышегородом, заметавшим тенета и кличанам кликнувшим, спаде превелик змий от небес, ужасошася вси людье. В се же время земля стукну, яко мнози слышаша ...
Natomiast na portalu HISTORY & ASTRONOMY, ANCIENT ASTRONOMICAL OBSERVATIONS, gdzie znajduje się zestawienie astronomicznych obserwacji ze starych rosyjskich kronik (Latopisów)[6], znajdują się również inne źródła w których opisano wydarzenia z 1091 roku. Poniżej fragment z doniesieniem z Latopisu Ipatijewskiego:
Лаврентьевская, Ипатьевская, Типографская
"Въ льто 6599 (1091) ... Въ се же льто бысть знаменье в солнци, яко погыбнути ему, и мало ся его оста, акы мьсяць бысть, в час 2 дне, мьсяца маия 21 день. В се же льто бысть, Всеволоду ловы дьющю звьриныя за Вышегородомъ, заметавшимъ тенета и кличаномъ кликнувшимъ, спаде превеликъ змий отъ небесе и ужасошася вси людье. В се же время земля стукну, яко мнози слышаша. В се же льто волхвъ явися Ростовь, иже вскорь погыбе."
[Место - Киев. Кроме затмения, возможно, описано падение болида.]
(…)
źródło: Astronomical events in russian chronicles (АСТРОНОМИЧЕСКИЕ ЯВЛЕНИЯ В РУССКИХ ЛЕТОПИСЯХ)
Wniosek
Interpretując oryginał Latopisu i tłumaczenie fragmentu, na który powołuje się Chlebowski, sądzić należy, że był to raczej jasny bolid, a nie spadek meteorytu. Również wymienione w kronice zaćmienie Słońca 21 maja 1091 roku, widziane m.in. z terenów Rosji, nie miało prawdopodobnie związku z faktem spadku meteora. Ale sprawa pozostaje otwarta.
W katalogu meteorytów Meteoritical Bulletin nie ma informacji o tym wydarzeniu.
Lokalizacja
(W) Wyszogród
Efemeryda zaćmienia Słońca w 1091 roku
* W 2018 roku Google zmieniło zasady działania apletu, mapa może wyświetlać się niepoprawnie (pomaga Ctrl+F5); więcej → Szablon:GEMap-MyWiki
Wyszogród na Ukrainie (ros. Вышгород, ukr. Ви́шгород).
Efemeryda zaćmienia Słońca z 21 maja 1091 roku (NASA - Annular Solar Eclipse of 1091 May 21)
Bibliografia
- +Борисенков Е.П., Пасецкий В.М., (1988), Тысячелетняя летопись необычайных явлений природы. Издательство «Мысль», 1988, ISBN 5-244-00212-0. Plik DjVu
- +Chlebowski Bronisław, Sulimierski Filip, Walewski Władysław, et al., (1880-1902), Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tomy I-XV, Warszawa 1880-1902. Pliki PDF. Tom XIV, s. 152.
- +Nestor, (1999), Powieść minionych lat. Przeł. i oprac. Franciszek Sielicki. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Biblioteka Narodowa, Seria II, nr 244, Wrocław 1999, ISBN 83-04-04448-X. Treść: Nestor - Powieść minionych lat
- +Sielicki Franciszek (red.), (1987), Kroniki staroruskie. Przekład: Edward Goranin, Franciszek Sielicki, Henryk Suszko. PIW, Warszawa 1987, ISBN 83-06-01423-5.
- +Святский Д.О. (Sviatsky D.O.), (1915), Астрономические явления в русских летописях с научно-критической точки зрения. Императорская академия наук, C.-П., 1915.
Przypisy
Zobacz również
- równie stare doniesienia: Bolid 1032 i o bolidzie w Krakowie w 1277 roku
Linki zewnętrzne
- Wikipedia - Latopis Ipatijewski • Powieść minionych lat
- Wikipedia (UK) - Вишгород • Всеволод Ярославич
- DIR - Zasoby polskie - Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich
- Latopis Ipatijewski - ЛІТОПИС РУСЬКИЙ за Іпатіївським списком • Лаврентьевская летопись. 1377
- Vernadsky Institute of Geochemistry and Analytical Chemistry - The Laboratory of Meteoritics (ЛАБОРАТОРИЯ МЕТЕОРИТИКИ ГЕОХИ РАН)
- HISTORY & ASTRONOMY, ANCIENT ASTRONOMICAL OBSERVATIONS - Astronomical events in russian chronicles (АСТРОНОМИЧЕСКИЕ ЯВЛЕНИЯ В РУССКИХ ЛЕТОПИСЯХ)
- Portal historyczny - Historycy.org
- LIBERTAS Miesięcznik Ludzi Wolnych
Co jeszcze na stronę? (What else to supplement?) (poszukać, uzupełnić …) |
-
źródło cytacji Chlebowskiego - skan, oryginał, tłumaczenie...