O ile nie zaznaczono inaczej, prawa autorskie zamieszczonych materiałów należą do Jana Woreczko & Wadi.

(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)

Z Wiki.Meteoritica.pl

Wersja z 12:24, 28 sty 2011

Synonimy

Wilkanówko

Grünberg (In NHM Cat)

Heinrichau (In NHM Cat)

Schloin (In NHM Cat)

Seifersdorf (In NHM Cat)

Seifersholz (In NHM Cat)

Wilkanowko (In NHM Cat)

Zielena Gora (In NHM Cat)

Zielona Gora (In NHM Cat)

W katalogu Kleina^[1] jest informacja o spadku

1841 März 22; 3h 50m nachm.; Seiferholz und Heinrichsau bei Grünberg, Schlesien

22 marca 2002 roku z inicjatywy Klubu Pod Wieżą w Wilkanowie postawiono głaz narzutowy, na którym odsłonięto tablicę upamiętnijącą spadek meteorytu Wiklanówko. Podobna inicjatywa tablicy upamietniającej meteoryt miała miejsce w Świeciu na cześć meteorytu Schwetz.

Największy fragment meteorytu Wilkanówko o wadze 757,5 g^[2] (masa główna) znajduje się w zbiorach Muzeum Historii Naturalnej w Berlinie. W Polsce jest jedynie w zbiorach Uniwersytety Wrocławskiego - 63,48 g^[2].

Opis

Wilkanówko

Wg PSM

WILKANÓWKO - spadł 22 marca 1841r. o godz.15,30 w okolicy miejscowości Wilkanówko w pobliżu Zielonej Góry. Spadły dwa odłamy o łącznej wadze około 1 kg, świadkami zjawiska byli miejscowi rolnicy pracujący w polu. Usłyszeli oni trzy silne grzmoty podobne do wystrzałów armatnich, bezpośrednio potem dał się słyszeć głośny, narastający gwizd i coś ciężkiego upadło na ziemię. Mieszkańcy wsi idąc w kierunku źródła dźwięku odnaleźli miejsce spadku - na głębokości pół stopy spoczywał meteoryt. Dźwięki towarzyszące upadkowi meteorytu było słychać również w okolicznych miejscowościach - Żaganiu, Sulechowie, Nowej Soli. Główna masa meteorytu znajduje się obecnie w Berlinie. W Polsce meteoryt ten można zobaczyć we Wrocławiu w Muzeum Mineralogicznym. Wilkanówko to meteoryt kamienny chondryt H4. - "Meteoryty Polski" J.Pokrzywnicki.

wg WYSTAWY

Wilkanówko – o godz. 15.30

22 marca 1841 r. w okolicy miejscowości Wilkanówko w pobliżu Zielonej Góry spadły dwa fragmenty o łącznej wadze około 1 kg. Świadkami zjawiska byli rolnicy pracujący w polu. Usłyszeli oni trzy silne grzmoty podobne do wystrzałów armatnich, bezpośrednio potem dał się słyszeć głośny, narastający gwizd i coś ciężkiego upadło na ziemię.Główna masa (ponad 700 g) znajduje się w Berlinie. W Polsce Wilkanówko zobaczymy w Muzeum Mineralogicznym we Wrocławiu.

wg Pokrzywnickiego

Co na temat meteorytu Wilkanówko pisze J. Pokrzywnicki [Pokrzywnicki 1964, s. 115-117].

(...) 17. METEORYT WILKANÓWKO

Synonimy: Grüneberg, Grünberg, Seifersholz, Heinrichau, Schloin¹.

W. m. s.: φ=51°56'N – λ=15°22'E²

Meteoryt ten spadł 22 marca 1841 r. o godz. 15.30 koło Heinrichau w dobrach Seifersholz, pow. Grüneberg, czyli w okolicy Wilkanówka, pow. Zielona Góra, w b. ks. Legnickim. Spadły dwa odłamy, łącznie około 1 kg. Wspomnianego dnia i godziny mieszkańcy Wilkanówka, którzy pracowali na polach usłyszeli trzy silne grzmoty podobne do wystrzałów armatnich. Niebo było zupełnie pogodne, z wyjątkiem jednego małego obłoczka w zenicie. Bezpośrednio potem dał się słyszeć w powietrzu głośny gwizd, który zdawał się iść z zachodu i im bardziej się "zbliżał", tym stawał się silniejszy i wreszcie przypominał jak gdyby dźwięki organów, których tony były raz wysokie, raz niskie, co miało trwać około 5 min.

Dźwięki te im bardziej "zbliżały się do ziemi" tym bardziej stawały się podobne do gwizdu i wreszcie usłyszano jakby jakieś ciężkie ciało spadło na ziemię. Robotnicy idący w kierunku źródła dźwięków zbliżyli się do miejsca spadku i w odległości około 100-150 kroków znaleźli na głębokości pół stopy w ziemi "kamień". Otwór wskazywał pionowy kierunek spadku. Robotnicy bali się dotknąć kamienia, myśląc że jest gorący, jednak okazał się zupełnie zimny.

Eksplozję słychać było m.in. w Żaganiu, Sulechowie, Nowej Soli i wielu wioskach okręgu Zielonej Góry. Słyszeli ją nie tylko ludzie będący na zewnątrz, ale także i będący wewnątrz budynków.

Według literatury waga odłamków była następująca: 1 - 30 uncji, 2 drachmy, 2 skrupuły i 2 - 6 uncji, 1¹/₂ drachmy³. Nieco później udało się aptekarzowi Weimannowi z Zielonej Góry uzyskać jeszcze jeden odłamek wagi 169,05 g, który po długich poszukiwaniach znalazł pewien robotnik na ugorze, prawie pośrodku między wsiami Heinrichau a Schloin⁴. Czy jednak odłam ten nie jest identyczny z odłamem nr 2 wymienionym wyżej? Waga 6 uncji, 1¹/₂ drachmy równa się bowiem 172 g.

Znalezione odłamki zdawały się fragmentami prawdopodobnie jakiejś większej masy, która rozpadła się w powietrzu i mogła pierwotnie ważyć 2 funty 9 łutów, posiadając kształt prawie czworobocznej piramidy⁵.

Meteoryt nasz został sklasyfikowany jako szary żyłkowaty chondryt (Cga)⁶. Analizowany był przez Glockera oraz Duflosa. C. wł. dużego odłamu wynosił 3,1-3,2 (?), a według innych danych⁷ - 3,72, co wydaje się bardziej prawdopodobne⁸. Meteoryt znajduje się lub znajdował się w następujących zbiorach: Bailey i Bement⁺ - drobne fragmenty <0,6g; Berlin U. - 757,5g (główna masa); Budapeszt M. - 4g; Chicago - 13g (w tym 12g z K.-S. ? i 1g z K.-W.); Göttingen⁺ - 1g; Gregory⁺ - 8g; Kalkuta⁺ - 20g; Londyn B.M. - 30,5g; Londyn P.G.⁺ - 2g; Nowy Jork M. - 1,37g; Tartu - 0,9g; Tübingen - 108g; Watykan - 1,6g; Wiedeń N.H. - 17g; Wrocław U. - 63,48g (według W - 6g); M.P. - 971g; W.L. - 14; W⁴ - 63; W.K. - 15.

Przypisy

¹ Według Göpperta (patrz Wülfing 1897, s. 134)..

² Według Berwertha (1903)^[3] oraz Breziny (1895)^[4]. Według Kat. Met. Brit. Mus. (Prior & Hey 1953)^[5]: 51º56' N, 15º30' E, według innych - φ=51°54' – λ=15°25'.

³ Uncja = 16 drachm = 28,34953 g. Skrupuł = 1/3 drachmy^[6].

⁴ Szczegółowy opis spadku i odłamków: "Niederfall eines Meteorites", Ann. d. Phys., 1841, t. 53, s. 172-178.

⁵ Ann. d. Phys., 1841, t. 53, s. 416 i Ergb., t. IV, s. 361.

⁶ Według Breziny (o. c.) i Wülfinga^[7] (o. c.) oraz Kat. Met. Brit. Mus. (o. c.).

⁷ Ann. d. Phys., 1859, t. 107, s. 160-163.

⁸ Literatura uzupełniająca: Pogg. Ann., 1841, t. 52, s. 495-496 ("Meteoritsteinfall bein Grünenberg in Schlesien"); Breslauer Ztg., 1840, Nr 174; Kat. Met. Brit. Mus. (Prior & Hey 1953); J. Pokrzywnicki (1955a, 1956); E.A. Wülfing (1897).

Bibliografia

• Berwerth Friedrich M., (1903), Verzeichnis der Meteoriten im k.k. naturhistorischen Hofmuseum. Separatadruck aus den Annalen des k.k. naturhistorischen Hofmuseum, Band XVIII. Wien 1903.

• Brezina Aristides, (1896), Annalen des k.k. naturhistorischen Hofmuseums. Die Meteoritensammlung des k.k. naturhistorischen Hofmuseums am 1. Mai 1895. Separatabdruck aus Band X, heft 3 und 4. Wien 1896.

• Klein Hermann J., (1904), Jahrbuch der Astronomie und Geophysik. Enthaltend die wichtigsten Fortschritte auf den Gebieten der Astrophysik, Meteorologie und physikalischen Erdkunde. XIV. Jahrgang 1903. Eduard Heinrich Mayer, Leipzig 1904.

• Prior G.T., (1953), Catalogue of Meteorites. With special reference to those represented in the collection of the British Museum (Natural History). printed British Museum, 1953.

• Pokrzywnicki Jerzy, (1964), I. Meteoryty Polski. II. Katalog meteorytów w zbiorach polskich. Studia Geologica Polonica, vol. XV, Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa 1964, s. 115-117.

• Weimann C.G., (1841), Niederfall eines Meteorites. Ann. d. Phys., t. 53, 1841, s. 172-178. Szczegółowy opis spadku^[2].

• von Wülfing E.A., (1897), Die Meteoriten in Sammlungen und ihre Literatur. Nebst Einem versuch den tauschwert der meteoriten zu bestimmen (Meteorites in Collections and Their Literature. Including An Attempt To Determine The Exchange Value Of Meteorites). Tubingen 1897; Verlag der H. Laupp'schen Buchhandlung.

Przypisy

1. ^ Klein 1904
2. ^ ^{a b c} Pokrzywnicki 1964
3. ^ Berwerth 1903
4. ^ Brezina 1895
5. ^ Prior 1953
6. ^ za Wikipedią: 1 uncja = 2 łuty = 8 drachm = 25,34 g (miary nowopolskie)
7. ^ Wülfing 1897

Linki zewnętrzne

• Meteoritical Bulletin Database (MBD) - meteoryt Grüneberg
• Encyclopedia of Meteorites (EoM) - meteoryt Grüneberg
• PSM - meteoryt Wiklanówko
• Wikipedia - Wiklanówko
• Wikipedia: Wieża Braniborska
• Strona Woreczko o meteorycie Grüneberg