(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)
Mocs
Z Wiki.Meteoritica.pl
Linia 6: | Linia 6: | ||
| klasa = Spadek | | klasa = Spadek | ||
| metbull = 16709 | | metbull = 16709 | ||
- | | lokalizacja = Cluj, Rumunia | + | | lokalizacja = Cluj<ref name="Cluj">'''Cluj''' - obecnie ''Kluż-Napoka'', dawniej niem. ''Klausenburg''</ref>, [[Rumunia]] |
| położenie = 46°48'N, 24°02'E | | położenie = 46°48'N, 24°02'E | ||
| data = 3 lutego 1882 roku, 16:00 (piątek) | | data = 3 lutego 1882 roku, 16:00 (piątek) | ||
- | | typ = chondryt zwyczajny, L5-6 | + | | typ = chondryt zwyczajny, L5-6<ref name="L6">dawniej L6 (Grady 2000)</ref> |
- | | masa = 300 kg | + | | masa = 300 kg, największy okaz 56 kg |
- | | liczba = deszcz meteorytów | + | | liczba = ~3000 okazów, deszcz meteorytów |
| uwagi = | | uwagi = | ||
- | | cechy = | + | | cechy = stopień szokowy S3-5 |
- | | synonimy = w NHM Cat: '''Bare''', '''Gjilatelke''', '''Gyulateke''', '''Gyulatelke''', '''Keszu''', '''Klausemburg''', '''Klausenburg''', '''Kyolos''', '''Marokháza''', '''Mociu''', '''Modok''', '''Olah Gyéres''', '''Palatka''', '''Vajda-Kamaras''', '''Visa'''; w MetBase: '''Marokhaza''', '''Moci'''; po węgiersku: Mócsi | + | | synonimy = w NHM Cat: '''Bare''', '''Gjilatelke''', '''Gyulateke''', '''Gyulatelke''', '''Keszu''', '''Klausemburg''', '''Klausenburg'''<ref name="Cluj"></ref>, '''Kyolos''', '''Marokháza''', '''Mociu''', '''Modok''', '''Olah Gyéres''', '''Palatka''', '''Vajda-Kamaras''', '''Visa'''; w MetBase: '''Marokhaza''', '''Moci'''; po rumuńsku: Mociu; po węgiersku: Mócsi |
}} | }} | ||
- | Spadek deszczu meteorytów 3 lutego 1882 roku (piątek) na w [[Rumunia|Rumunii]] (chondryt zwyczajny L5-6, TKW 300 kg). | + | Spadek deszczu meteorytów 3 lutego 1882 roku (piątek) na w [[Rumunia|Rumunii]] (chondryt zwyczajny L5-6<ref name="L6"></ref>, TKW 300 kg). |
- | Jasną kulę ognia zaobserwowano po raz pierwszy powyżej krainy ''Hont vármegye'' na północ od Budapesztu. Zmierzała ona w kierunku południowo wschodnim nad Transylwanię. Spadkowi meteorytów towarzyszyły trzy silne detonacje i dźwięki podobne do grzechotania i bzyczenia. Na północny zachód od rumuńskiego miasta '''Mocs''' (obecnie ''Mociu'') i w samym mieście spadł deszcz meteorytów. Na silnie wydłużonym obszarze (elipsie spadku) rozciągającym się z NW na SE o powierzchni około 60 km<sup>2</sup> zebrano po spadku około 3000 okazów meteorytów z których największy ważył 35 kg<ref name="56kg"></ref>. Rozkład wielkości okazów odpowiada prostemu modelowi fragmentacji i dystrybucji mas. | + | Jasną kulę ognia zaobserwowano po raz pierwszy powyżej krainy ''Hont vármegye'' na północ od Budapesztu. Zmierzała ona w kierunku południowo wschodnim nad Transylwanię. Spadkowi meteorytów towarzyszyły trzy silne detonacje i dźwięki podobne do grzechotania i bzyczenia. Na północny zachód od rumuńskiego miasta '''Mocs''' (obecnie ''Mociu'') i w samym mieście spadł deszcz meteorytów. Na silnie wydłużonym obszarze ([http://www.woreczko.pl/meteorites/features/glossary-StrewnField.htm elipsie spadku]) rozciągającym się z NW na SE o powierzchni około 60 km<sup>2</sup> zebrano po spadku około 3000 okazów meteorytów z których największy ważył 35 kg<ref name="56kg"></ref>. Rozkład wielkości okazów odpowiada prostemu modelowi fragmentacji i dystrybucji mas. |
Był to jeden z najliczniejszych deszczy meteorytów w Europie. Wielkość obszaru spadku meteorytów Mocs jest porównywalna z elipsą spadku meteorytu [[Pułtusk]]. | Był to jeden z najliczniejszych deszczy meteorytów w Europie. Wielkość obszaru spadku meteorytów Mocs jest porównywalna z elipsą spadku meteorytu [[Pułtusk]]. | ||
Linia 68: | Linia 68: | ||
Schematyczny rejon spadku | Schematyczny rejon spadku | ||
{{GEFrame-end}} | {{GEFrame-end}} | ||
+ | |||
+ | Bolid leciał od północnego zachodu na południowy wschód. | ||
+ | |||
+ | Schematyczny rejon spadku. | ||
<br clear="all"/> | <br clear="all"/> | ||
Linia 98: | Linia 102: | ||
== [[Bibliografia]] == | == [[Bibliografia]] == | ||
+ | |||
+ | * {{Grady (2000)}} | ||
* {{Koblitz MetBase}} | * {{Koblitz MetBase}} | ||
Linia 125: | Linia 131: | ||
* Muzeum Historii Naturalnej w Wiedniu (Naturhistorisches Museum Wien) - [http://www.nhm-wien.ac.at/ Naturhistorisches Museum] | * Muzeum Historii Naturalnej w Wiedniu (Naturhistorisches Museum Wien) - [http://www.nhm-wien.ac.at/ Naturhistorisches Museum] | ||
* Muzeum Historii Naturalnej w Budapeszcie (Hungarian Natural History Museum, Budapest) - [http://www.nhmus.hu/ Magyar Természettudományi Múzeum Budapest] {{SeparatorBull}} [http://www.nhmus.hu/adatbazisok/meteorit/metkarp_start_a.html Meteorites in the Carpatian Basin] | * Muzeum Historii Naturalnej w Budapeszcie (Hungarian Natural History Museum, Budapest) - [http://www.nhmus.hu/ Magyar Természettudományi Múzeum Budapest] {{SeparatorBull}} [http://www.nhmus.hu/adatbazisok/meteorit/metkarp_start_a.html Meteorites in the Carpatian Basin] | ||
+ | * Meteoryt Mocs w kolekcjach polskich - [http://www.ptmet.org.pl/kat-mkc-l6.htm#mocs katalog PTMet] | ||
* Wikipedia (HU) - [http://hu.wikipedia.org/wiki/Mócsi_meteorit Mócsi meteorit] | * Wikipedia (HU) - [http://hu.wikipedia.org/wiki/Mócsi_meteorit Mócsi meteorit] | ||
+ | |||
+ | * woreczko.pl - [http://www.woreczko.pl/meteorites/features/glossary-StrewnField.htm Elipsa rozrzutu (''strewn field'', ''strewnfield'', ''distribution ellipse'')] {{SeparatorBull}} [http://www.woreczko.pl/meteorites/features/glossary-ShockStage.htm Stopień szokowy S, poziom zszokowania (''shock stage'')] | ||
[[Category:Poza granicami Polski]] | [[Category:Poza granicami Polski]] |
Wersja z 16:09, 19 wrz 2013
Mocs → | |
Spadek | |
Lokalizacja | Cluj[1], Rumunia |
Położenie[2] | 46°48'N, 24°02'E |
Data | 3 lutego 1882 roku, 16:00 (piątek) |
Charakterystyka | |
Typ | chondryt zwyczajny, L5-6[3] |
Masa | 300 kg, największy okaz 56 kg |
Liczba okazów | ~3000 okazów, deszcz meteorytów |
Cechy | stopień szokowy S3-5 |
Meteoritical Bulletin Database | |
Synonimy → | |
w NHM Cat: Bare, Gjilatelke, Gyulateke, Gyulatelke, Keszu, Klausemburg, Klausenburg[1], Kyolos, Marokháza, Mociu, Modok, Olah Gyéres, Palatka, Vajda-Kamaras, Visa; w MetBase: Marokhaza, Moci; po rumuńsku: Mociu; po węgiersku: Mócsi |
Spadek deszczu meteorytów 3 lutego 1882 roku (piątek) na w Rumunii (chondryt zwyczajny L5-6[3], TKW 300 kg).
Jasną kulę ognia zaobserwowano po raz pierwszy powyżej krainy Hont vármegye na północ od Budapesztu. Zmierzała ona w kierunku południowo wschodnim nad Transylwanię. Spadkowi meteorytów towarzyszyły trzy silne detonacje i dźwięki podobne do grzechotania i bzyczenia. Na północny zachód od rumuńskiego miasta Mocs (obecnie Mociu) i w samym mieście spadł deszcz meteorytów. Na silnie wydłużonym obszarze (elipsie spadku) rozciągającym się z NW na SE o powierzchni około 60 km2 zebrano po spadku około 3000 okazów meteorytów z których największy ważył 35 kg[4]. Rozkład wielkości okazów odpowiada prostemu modelowi fragmentacji i dystrybucji mas.
Był to jeden z najliczniejszych deszczy meteorytów w Europie. Wielkość obszaru spadku meteorytów Mocs jest porównywalna z elipsą spadku meteorytu Pułtusk.
Nie znaleziono informacji o ewentualnych późniejszych znaleziskach okazów z tego spadku.
Okazy i fragmenty meteorytu Mocs znajdują się dziś w wielu kolekcjach. Największe zbiory:
Zbiór waga okazów
(Koblitz MetBase)Vienna, Naturhist. Mus. 118 kg około 1600 okazów Cluj, Mus. 37,0 kg w tym okaz około 32,5 kg Budapest, Nat. Mus. 16,1 kg London, Nat. Hist. Mus. 14,8 kg Washington, Natl. Mus. Nat. Hist. 7 kg Budapest, Eötvös Lorand Univ. 6448 g Chicago, Field Mus. Nat. Hist. 6066 g Paris, Mus. d'Hist. Nat. 3,33 kg Warsaw, Geol. Inst., Polish Acad. Sci. 212 g cs 213,37 g (Pilski 2001) Wroclaw, Dept. Min. Petrol., Univ. 22 g hs 21,5 g (Pilski 2001)
W polskich prywatnych kolekcjach znajdują się tylko małe fragmenty tego meteorytu.
Lokalizacja
(B) Baré, (G) Gyulatelka, (K) Keszü, (M) Marokháza, Mocs, (P) Palatka, (O) Oláh Gyéres, (V) Visa, Vajdo Kamarás
Schematyczny rejon spadku
* W 2018 roku Google zmieniło zasady działania apletu, mapa może wyświetlać się niepoprawnie (pomaga Ctrl+F5); więcej → Szablon:GEMap-MyWiki
Bolid leciał od północnego zachodu na południowy wschód.
Schematyczny rejon spadku.
Spadło (zebrano) około 3000 okazów na obszarze o eliptycznym kształcie (~4×15 km) o powierzchni około 60 km2.
Wielkość zebranych kamieni rosła od kierunku NW do SE (najmniejsze okazy znaleziono w okolicach Gyulatelka (obecnie Coasta), Visa (Vişea) i Marokháza (Tăuşeni); średnie: Baré (Bărăi), Vajdo Kamarás (Vaida-Cămăraş) i Palatka (Pălatca); największe: Oláh Gyéres (Ghirişu Român), Keszü (Chesău) i Mocs (obecnie Mociu)), największy okaz o wadze około 35 kg[4] w samym Mocs.
Nie znaleziono informacji o ewentualnych późniejszych znaleziskach okazów z tego spadku, ale szukać nadal warto.
Galerie
Meteoryty ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Budapeszcie (fot. Wadi & Jan Woreczko)
Gross-Divina main mass (MHN Budapeszt).jpg
Masa główna chondrytu zwyczajnego H5 Gross-Divina. Po lewej stronie dwa okazy meteorytu Mocs (8,465 i 2,235 kg), w prawym dolnym rogu meteoryt Ofehértó |
Okazy meteorytu Mocs (źródło: Tschermak 1888)
Mocs Taf I (Tschermak 1888).jpg
|
Mocs Taf II (Tschermak 1888).jpg
|
Mocs Taf (Tschermak 1888).jpg
|
Bibliografia
- Grady Monica M., (2000), Catalogue of Meteorites. 5th Ed., Natural History Museum, Cambridge University Press, London, UK, 2000. ISBN 978-0521663038. Plik NHM Data Portal; plik PDF.
- Koblitz Jörn, MetBase. Meteorite Data Retrieval Software, Version 7.3 (CD-ROM), Ritterhude, Germany 1994-2012. MetBase.
- Koch A., (1882), Bericht über den am 3. Februar d. J. stattgefundenen Meteorsteinfall von Mocs in Siebenbürgen, Sitzungsberichte der mathematisch-naturwissenschaftliche Classe der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften, 85, Abt. 1, 1882, s. 116-132.[5] Plik PDF.
- Niessl G. von, (1884), Über die astronomischen Verhältnisse bei dem Meteoritenfalle von Mócs in Siebenbürgen am 3. Feb. 1882, Sitzungsberichte der mathematisch-naturwissenschaftliche Classe der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften, 89, 1884, s. 189-217, 283-293.
- Pilski Andrzej S., (2001), Meteoryty w zbiorach polskich, Olsztyn 2001.[6]
- Tschermak Gustav, (1888), Über die Meteoriten von Mocs, Sitzungsberichte der mathematisch-naturwissenschaftliche Classe der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften, 85, 1882, s. 195-209.[7] Plik PDF.
- Török József, (1882b), A Magyar Birodalom meteoritjei (II. rész), Természettudományi Közlöny, XIV (160), 1882, s. 497-514. Plik PDF.
Przypisy
Zobacz również
Linki zewnętrzne
- Meteoritical Bulletin Database (MBD) - meteoryt Mocs
- Encyclopedia of Meteorites (EoM) - meteoryt Mocs
- Muzeum Historii Naturalnej w Wiedniu (Naturhistorisches Museum Wien) - Naturhistorisches Museum
- Muzeum Historii Naturalnej w Budapeszcie (Hungarian Natural History Museum, Budapest) - Magyar Természettudományi Múzeum Budapest ● Meteorites in the Carpatian Basin
- Meteoryt Mocs w kolekcjach polskich - katalog PTMet
- Wikipedia (HU) - Mócsi meteorit