(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)
Mocs
Z Wiki.Meteoritica.pl
Linia 9: | Linia 9: | ||
| położenie = 46°48'N, 24°02'E | | położenie = 46°48'N, 24°02'E | ||
| data = 3 lutego 1882 roku, 16:00 (piątek) | | data = 3 lutego 1882 roku, 16:00 (piątek) | ||
- | | typ = chondryt zwyczajny | + | | typ = chondryt zwyczajny L5-6<ref name="L6">dawniej L6 (Grady 2000)</ref> |
| masa = 300 kg, największy okaz 35,7 kg<ref name="56kg"></ref> | | masa = 300 kg, największy okaz 35,7 kg<ref name="56kg"></ref> | ||
| liczba = ~3000 okazów, deszcz meteorytów | | liczba = ~3000 okazów, deszcz meteorytów | ||
Linia 18: | Linia 18: | ||
Spadek deszczu meteorytów 3 lutego 1882 roku (piątek) w okolicy miejscowości Mociu (dawniej Mocs) w [[Rumunia|Rumunii]] (chondryt zwyczajny L5-6<ref name="L6"></ref>, TKW 300 kg). | Spadek deszczu meteorytów 3 lutego 1882 roku (piątek) w okolicy miejscowości Mociu (dawniej Mocs) w [[Rumunia|Rumunii]] (chondryt zwyczajny L5-6<ref name="L6"></ref>, TKW 300 kg). | ||
- | Jasną kulę ognia zaobserwowano początkowo powyżej krainy ''Hont vármegye'' na północ od Budapesztu. Zmierzała ona w kierunku południowo-wschodnim nad Transylwanię. Spadkowi meteorytów towarzyszyły trzy silne detonacje i dźwięki podobne do grzechotania i bzyczenia. Na północny-zachód od rumuńskiego miasta '''Mocs''' (obecnie ''Mociu'') i w samym mieście spadł deszcz meteorytów. Na silnie wydłużonym obszarze ([http://www.woreczko.pl/meteorites/features/glossary-StrewnField.htm elipsie spadku]) rozciągającym się z NW na SE o powierzchni około 60 km<sup>2</sup> zebrano po spadku około 3000 okazów meteorytów. Największy znaleziono w Mocs i ważył 35,7 kg<ref name="56kg"></ref>. Rozkład wielkości okazów odpowiada prostemu modelowi fragmentacji i dystrybucji mas. Opis okoliczności spadku, wagi i cechy znalezionych okazów oraz ich ilość i lokalizację opisał Koch w swoich artykułach (Koch 1882, 1883). | + | Jasną kulę ognia zaobserwowano początkowo powyżej krainy ''Hont vármegye'' na północ od Budapesztu. Zmierzała ona w kierunku południowo-wschodnim nad Transylwanię. Spadkowi meteorytów towarzyszyły trzy silne detonacje i dźwięki podobne do grzechotania i bzyczenia. Na północny-zachód od rumuńskiego miasta '''Mocs''' (obecnie ''Mociu'') i w samym mieście spadł deszcz meteorytów. Na silnie wydłużonym obszarze ([http://www.woreczko.pl/meteorites/features/glossary-StrewnField.htm elipsie spadku]) rozciągającym się z NW na SE o powierzchni około 60 km<sup>2</sup> zebrano po spadku około 3000 okazów meteorytów. Największy znaleziono w Mocs i ważył 35,7 kg<ref name="56kg"></ref>. Rozkład wielkości okazów odpowiada prostemu modelowi fragmentacji i dystrybucji mas. Opis okoliczności spadku, wagi i cechy znalezionych okazów oraz ich ilość i lokalizację opisał Koch w swoich artykułach (Koch 1882, 1883). |
Był to jeden z najliczniejszych deszczy meteorytów w Europie. Wielkość obszaru spadku meteorytów Mocs jest porównywalna z elipsą spadku meteorytu [[Pułtusk]]. | Był to jeden z najliczniejszych deszczy meteorytów w Europie. Wielkość obszaru spadku meteorytów Mocs jest porównywalna z elipsą spadku meteorytu [[Pułtusk]]. | ||
- | Nie | + | Nie ma informacji o ewentualnych późniejszych znaleziskach okazów z tego spadku. |
- | Okazy i fragmenty meteorytu Mocs | + | Okazy i fragmenty meteorytu Mocs w największych kolekcjach: |
- | :{| | + | :{| {{Koblitz Repository}} |
- | ! Zbiór !! waga okazów<br />(Koblitz MetBase) !! | + | ! Zbiór !! waga okazów<br />(Koblitz MetBase) !! uwagi |
|- | |- | ||
| Vienna, Naturhist. Mus. || 118 kg || około 1600 okazów<ref>Brandstätter (2013)</ref> | | Vienna, Naturhist. Mus. || 118 kg || około 1600 okazów<ref>Brandstätter (2013)</ref> | ||
Linia 37: | Linia 37: | ||
| London, Nat. Hist. Mus. || 14,8 kg || | | London, Nat. Hist. Mus. || 14,8 kg || | ||
|- | |- | ||
- | | Washington, Natl. Mus. Nat. Hist. || 7 kg || | + | | Washington, Natl. Mus. Nat. Hist. || 7 kg || |
|- | |- | ||
| Budapest, Eötvös Lorand Univ. || 6448 g || | | Budapest, Eötvös Lorand Univ. || 6448 g || | ||
|- | |- | ||
- | | Chicago, Field Mus. Nat. Hist. || 6066 g || | + | | Chicago, Field Mus. Nat. Hist. || 6066 g || |
|- | |- | ||
| Paris, Mus. d'Hist. Nat. || 3,33 kg || | | Paris, Mus. d'Hist. Nat. || 3,33 kg || | ||
Linia 47: | Linia 47: | ||
| {{Wielokropek}} | | {{Wielokropek}} | ||
|- | |- | ||
- | | '''Warsaw, Geol. Inst., Polish Acad. Sci.''' || 212 g || | + | | '''Warsaw, Geol. Inst., Polish Acad. Sci.''' || 212 g || 213,37 cs (Pilski 2001) |
|- | |- | ||
- | | '''Wroclaw, Dept. Min. Petrol., Univ.''' || 22 g || | + | | '''Wroclaw, Dept. Min. Petrol., Univ.''' || 22 g || 21,5 hs (Pilski 2001) |
|} | |} | ||
W polskich prywatnych kolekcjach znajdują się tylko małe fragmenty tego meteorytu. | W polskich prywatnych kolekcjach znajdują się tylko małe fragmenty tego meteorytu. | ||
Linia 167: | Linia 167: | ||
* Muzeum Historii Naturalnej w Budapeszcie (Hungarian Natural History Museum, Budapest) – [http://www.nhmus.hu/ Magyar Természettudományi Múzeum Budapest] {{SeparatorBull}} [http://www.nhmus.hu/adatbazisok/meteorit/metkarp_start_a.html Meteorites in the Carpatian Basin] | * Muzeum Historii Naturalnej w Budapeszcie (Hungarian Natural History Museum, Budapest) – [http://www.nhmus.hu/ Magyar Természettudományi Múzeum Budapest] {{SeparatorBull}} [http://www.nhmus.hu/adatbazisok/meteorit/metkarp_start_a.html Meteorites in the Carpatian Basin] | ||
* Meteoryt Mocs w kolekcjach polskich – [http://www.ptmet.org.pl/kat-mkc-l6.htm#mocs katalog PTMet] | * Meteoryt Mocs w kolekcjach polskich – [http://www.ptmet.org.pl/kat-mkc-l6.htm#mocs katalog PTMet] | ||
+ | * woreczko.pl – [http://www.woreczko.pl/meteorites/features/glossary-StrewnField.htm Elipsa rozrzutu (''strewn field'', ''strewnfield'', ''distribution ellipse'')] {{SeparatorBull}} [http://www.woreczko.pl/meteorites/features/glossary-ShockStage.htm Stopień szokowy S, poziom zszokowania (''shock stage'')] | ||
* Wikipedia (HU) – [http://hu.wikipedia.org/wiki/Mócsi_meteorit Mócsi meteorit] | * Wikipedia (HU) – [http://hu.wikipedia.org/wiki/Mócsi_meteorit Mócsi meteorit] | ||
- | |||
- | |||
[[Category:Poza granicami Polski]] | [[Category:Poza granicami Polski]] |
Wersja z 12:08, 18 gru 2013
Mocs → | |
Spadek | |
Lokalizacja | Cluj[1], Rumunia |
Położenie[2] | 46°48'N, 24°02'E |
Data | 3 lutego 1882 roku, 16:00 (piątek) |
Charakterystyka | |
Typ | chondryt zwyczajny L5-6[3] |
Masa | 300 kg, największy okaz 35,7 kg[4] |
Liczba okazów | ~3000 okazów, deszcz meteorytów |
Cechy | stopień szokowy S3-5 |
Meteoritical Bulletin Database | |
Synonimy → | |
w NHM Cat: Bare, Gjilatelke, Gyulateke, Gyulatelke, Keszu, Klausemburg, Klausenburg[1], Kyolos, Marokháza, Mociu, Modok, Olah Gyéres, Palatka, Vajda-Kamaras, Visa; w MetBase: Marokhaza, Moci; po rumuńsku: Mociu; po węgiersku: Mócsi |
Spadek deszczu meteorytów 3 lutego 1882 roku (piątek) w okolicy miejscowości Mociu (dawniej Mocs) w Rumunii (chondryt zwyczajny L5-6[3], TKW 300 kg).
Jasną kulę ognia zaobserwowano początkowo powyżej krainy Hont vármegye na północ od Budapesztu. Zmierzała ona w kierunku południowo-wschodnim nad Transylwanię. Spadkowi meteorytów towarzyszyły trzy silne detonacje i dźwięki podobne do grzechotania i bzyczenia. Na północny-zachód od rumuńskiego miasta Mocs (obecnie Mociu) i w samym mieście spadł deszcz meteorytów. Na silnie wydłużonym obszarze (elipsie spadku) rozciągającym się z NW na SE o powierzchni około 60 km2 zebrano po spadku około 3000 okazów meteorytów. Największy znaleziono w Mocs i ważył 35,7 kg[4]. Rozkład wielkości okazów odpowiada prostemu modelowi fragmentacji i dystrybucji mas. Opis okoliczności spadku, wagi i cechy znalezionych okazów oraz ich ilość i lokalizację opisał Koch w swoich artykułach (Koch 1882, 1883).
Był to jeden z najliczniejszych deszczy meteorytów w Europie. Wielkość obszaru spadku meteorytów Mocs jest porównywalna z elipsą spadku meteorytu Pułtusk.
Nie ma informacji o ewentualnych późniejszych znaleziskach okazów z tego spadku.
Okazy i fragmenty meteorytu Mocs w największych kolekcjach:
Zbiór waga okazów
(Koblitz MetBase)uwagi Vienna, Naturhist. Mus. 118 kg około 1600 okazów[5] Cluj, Mus. 37,0 kg w tym okaz około 32,5 kg Budapest, Nat. Mus. 16,1 kg[6] London, Nat. Hist. Mus. 14,8 kg Washington, Natl. Mus. Nat. Hist. 7 kg Budapest, Eötvös Lorand Univ. 6448 g Chicago, Field Mus. Nat. Hist. 6066 g Paris, Mus. d'Hist. Nat. 3,33 kg (…) Warsaw, Geol. Inst., Polish Acad. Sci. 212 g 213,37 cs (Pilski 2001) Wroclaw, Dept. Min. Petrol., Univ. 22 g 21,5 hs (Pilski 2001)
W polskich prywatnych kolekcjach znajdują się tylko małe fragmenty tego meteorytu.
Lokalizacja
(B) Baré, (G) Gyulatelka, (K) Keszü, (M) Marokháza, Mocs, (P) Palatka, (O) Oláh Gyéres, (V) Visa, Vajda Kamarás
Schematyczny rejon spadku
* W 2018 roku Google zmieniło zasady działania apletu, mapa może wyświetlać się niepoprawnie (pomaga Ctrl+F5); więcej → Szablon:GEMap-MyWiki
Obecnie rumuńska miejscowość Mocs nazywa się Mociu.
Bolid leciał od północnego zachodu na południowy wschód.
Spadło (zebrano) około 3000 okazów na obszarze o eliptycznym kształcie, rozmiarze ~4×15 km (3×20 km wg Koch 1883) i powierzchni około 60 km2.
Wielkość zbieranych kamieni rosła od strony NW obszaru w kierunku SE (najmniejsze okazy znaleziono w okolicach Gyulatelka (obecnie Coasta), Visa (Vişea) i Marokháza (Tăuşeni); średnie: Baré (Bărăi), Vajda Kamarás (Vaida-Cămăraş) i Palatka (Pălatca); największe: Oláh Gyéres (Ghirişu Român), Keszü (Chesău) i Mocs (obecnie Mociu)), największy okaz o wadze około 35,7 kg[4] w samym Mocs (Koch 1882, 1883).
Największe okazy (Koch 1883):
lokalizacja waga (kg) Mocs
Oláh Gyéres-Mocs
Oláh Gyéres
Palatka
Keszü
Vajda Kamarás
Keszü-Palatka35,7
8,5
8,37, 6,06, 5,6
8,15
4,6
3,194, 2,15
2,7, 2,13
Nie znaleziono informacji o ewentualnych późniejszych znaleziskach okazów z tego spadku, ale szukać chyba warto.
Mapy
Galerie
Meteoryty ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Budapeszcie (fot. Wadi & Jan Woreczko)
Gross-Divina main mass (MHN Budapeszt).jpg
Masa główna chondrytu zwyczajnego H5 Gross-Divina. Po lewej stronie dwa okazy meteorytu Mocs (8,465 i 2,235 kg), w prawym dolnym rogu meteoryt Ofehértó |
Okazy meteorytu Mocs (źródło: Tschermak 1882)
Więcej → Mocs/Galeria
Bibliografia
- Brandstätter Franz, Ferrière Ludovic, Köberl Christian, (2013), Meteorites: Witnesses of the Origin of the Solar System (Meteoriten: Zeitzeugen der Entstehung des Sonnensystems), Edition Lammerhuber, 2013, ss. 272.[7] ISBN 978-3901753435.
- Döll Eduard, (1882), Die Meteorsteine von Mócs. Bemerkungen über die rundlichen Vertiefungen, die Gestalt und Rotation der Meteoriten und eine Fallzone derselben (Mit 4 Lichtdruck-Tafeln (Nr. V-VIII.), Jahrbuch der Kaiserlich-Königlichen Geologischen Reichsanstalt, 32, 1882, s. 421-434 (ilustracje).[8] Plik DjVu.
- Grady Monica M., (2000), Catalogue of Meteorites. 5th Ed., Natural History Museum, Cambridge University Press, London, UK, 2000. ISBN 978-0521663038. Plik NHM Data Portal; plik PDF.
- Koblitz Jörn, MetBase. Meteorite Data Retrieval Software, Version 7.3 (CD-ROM), Ritterhude, Germany 1994-2012. MetBase.
- Koch A., (1882), Bericht über den am 3. Februar d. J. stattgefundenen Meteorsteinfall von Mocs in Siebenbürgen, Sitzungsberichte der mathematisch-naturwissenschaftliche Classe der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften, 85, Abt. 1, 1882, s. 116-132.[9] Plik DjVu.
- Koch A., (1883), Ergänzender Bericht über den Meteoritenfall bei Mocs in Siebenburgen am 3. Februar 1882, Tschermaks Mineralogische und Petrographische Mitteilungen, 5, 1883, s. 234-244. Plik IA.
- Niessl G. von, (1884), Über die astronomischen Verhältnisse bei dem Meteoritenfalle von Mócs in Siebenbürgen am 3. Februar 1882, Sitzungsberichte der mathematisch-naturwissenschaftliche Classe der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften, 89, Abt. 2, 1884, s. 283-293. Plik PDF.
- Pilski Andrzej S., (2001), Meteoryty w zbiorach polskich, Olsztyn 2001.[10]
- Tokody László, Dudichné Vendl Mária, (1951), Magyarország meteoritgyűjteményei (Meteorite collections in Hungary), Akadémiai Kiadó, Budapest 1951, ss. 102. Plik
GIF.
- Török József, (1882b), A Magyar Birodalom meteoritjei (II. rész), Természettudományi Közlöny, XIV (160), 1882, s. 497-514. Plik PDF.
- Tschermak Gustav, (1882), Über die Meteoriten von Mocs, Sitzungsberichte der mathematisch-naturwissenschaftliche Classe der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften, 85, 1882, s. 195-209.[11] Plik DjVu.
Przypisy
Zobacz również
Linki zewnętrzne
- Meteoritical Bulletin Database (MBD) – meteoryt Mocs
- Encyclopedia of Meteorites (EoM) – meteoryt Mocs
- Muzeum Historii Naturalnej w Wiedniu (Naturhistorisches Museum Wien) – Naturhistorisches Museum
- Muzeum Historii Naturalnej w Budapeszcie (Hungarian Natural History Museum, Budapest) – Magyar Természettudományi Múzeum Budapest ● Meteorites in the Carpatian Basin
- Meteoryt Mocs w kolekcjach polskich – katalog PTMet
- woreczko.pl – Elipsa rozrzutu (strewn field, strewnfield, distribution ellipse) ● Stopień szokowy S, poziom zszokowania (shock stage)
- Wikipedia (HU) – Mócsi meteorit