(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)
Wyszogród (Ukraina) 1091
Z Wiki.Meteoritica.pl
(→Bibliografia) |
|||
Linia 1: | Linia 1: | ||
__NOTOC__ | __NOTOC__ | ||
[[Grafika:Wyszogród_1091_(Słownik_Geograficzny_KP).jpg|240px|thumb|Strona ze ''Słownika Geograficznego Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich'' (tom XIV) z informacją o spadku ''„meteora”''<ref name="Słownik KP"></ref>]] | [[Grafika:Wyszogród_1091_(Słownik_Geograficzny_KP).jpg|240px|thumb|Strona ze ''Słownika Geograficznego Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich'' (tom XIV) z informacją o spadku ''„meteora”''<ref name="Słownik KP"></ref>]] | ||
- | W ''Słowniku Geograficznym | + | W ''Słowniku Geograficznym{{Kropek}}'' Chlebowskiego (1895)<ref name="Słownik KP"></ref> znajduje się '''doniesienie o spadku ''„meteora”'' w Wyszogrodzie na Ukrainie w 1091 roku'''. |
- | W XIV tomie ''Słownika geograficznego Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich''<ref name="Słownik KP">Chlebowski (1895) | + | W XIV tomie ''Słownika geograficznego Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich''<ref name="Słownik KP">Chlebowski (1895), s. 152, tom XIV</ref> wydanego w 1895 roku, w opisie historii grodu '''Wyszogród na Ukrainie''', na stronie 152 znajdujemy taką wzmiankę: |
{{AQuote-begin | width = 320px}} | {{AQuote-begin | width = 320px}} | ||
{{Wielokropek}} Gdy r. 1091 Wsiewołod polował tu, meteor spadł z nieba i wnet wszystkich, mówi rocznikarz, trwoga obwiała gwałtowna (tamże, 150)<ref>powołanie na ''(Ipat. letop.)'' – chodzi o '''Latopis Ipatijewski (Latopis hipacki)''' (''Ipat'evskaa letopis'' z 1425 r.) (ros. ''Ипатьевская летопись'', ukr. ''Іпатіївський літопис'')</ref><ref>nie udało się ustalić z jakiego źródła (polskiego, rosyjskiego?) ''Latopisu'' korzystał Chlebowski. Podany numer strony (150) nie odpowiada numerowi strony oryginału</ref>. {{Wielokropek}} | {{Wielokropek}} Gdy r. 1091 Wsiewołod polował tu, meteor spadł z nieba i wnet wszystkich, mówi rocznikarz, trwoga obwiała gwałtowna (tamże, 150)<ref>powołanie na ''(Ipat. letop.)'' – chodzi o '''Latopis Ipatijewski (Latopis hipacki)''' (''Ipat'evskaa letopis'' z 1425 r.) (ros. ''Ипатьевская летопись'', ukr. ''Іпатіївський літопис'')</ref><ref>nie udało się ustalić z jakiego źródła (polskiego, rosyjskiego?) ''Latopisu'' korzystał Chlebowski. Podany numer strony (150) nie odpowiada numerowi strony oryginału</ref>. {{Wielokropek}} | ||
{{AQuote-end | source = Chlebowski (1895)}} | {{AQuote-end | source = Chlebowski (1895)}} | ||
- | Przytoczony przez Chlebowskiego opis sugeruje spadek meteorytu. Autorzy ''Słownika Geograficznego | + | Przytoczony przez Chlebowskiego opis sugeruje spadek meteorytu. Autorzy ''Słownika Geograficznego{{Kropek}}'', redagując hasło o Wyszogrodzie na Ukrainie, uznali widać za istotne i wiarygodne zamieszczenie wzmianki o tym zamierzchłym wydarzeniu. Okazuje się, że pierwotnym źródłem tej informacji jest jedna z najstarszych kronik powstałych na Rusi, pochodzący z początku XV wieku ''Latopis Ipatijewski'', a zasadniczo jego pierwsza część ''Powieść minionych lat''.<ref name="Nestor"></ref> |
- | + | == Źródła == | |
- | + | ||
- | ''Latopis Ipatijewski'' (fragment dotyczący roku 1091, strona 71-lewa oryginału) (źródła: [http://litopys.org.ua/ipatlet/ipat.htm ЛІТОПИС РУСЬКИЙ за Іпатіївським списком] (fragment – [http://izbornyk.org.ua/ipatlet/ipat10.htm <nowiki>Въ лЂто 6593 [1085] — въ лЂто 6601 [1093]</nowiki>]) | + | ''Latopis Ipatijewski'' (fragment dotyczący roku 1091, strona 71-lewa oryginału) (źródła: [http://litopys.org.ua/ipatlet/ipat.htm ЛІТОПИС РУСЬКИЙ за Іпатіївським списком] (fragment – [http://izbornyk.org.ua/ipatlet/ipat10.htm <nowiki>Въ лЂто 6593 [1085] — въ лЂто 6601 [1093]</nowiki>]) {{SeparatorBull}} [http://expositions.nlr.ru/LaurentianCodex/_Project/page_Show.php Лаврентьевская летопись. 1377]): |
Oryginalny tekst z fragmentem o polowaniu ''Wsiewołoda'' w okolicach ''Wyszogrodu'' w 1091 roku. Trudno ten tekst jednoznacznie zinterpretować, ale co można ustalić: w maju miało miejsce zaćmienie Słońca; kiedy książę Wsiewołod polował w okolicach Wyszogrodu, spadł ''meteor'' (''spadł z nieba ogromny wąż'', ''ziemia się zatrzęsła''); również w tym samym roku pojawił się mag w Rostowie, który wkrótce zniknął. W tym krótkim fragmencie jest o rzeczywistych zjawiskach na niebie, o przerażeniu ludzi dla których wiele zjawisk miało wymiar symboliczny, ale również wiara w czary i moce nadprzyrodzone – rocznikarz, jak go nazywa Chlebowski, zanotował sumiennie i bezkrytycznie wszystkie '''ważne''' wówczas wydarzenia (wyróżnienia w tekście ''[[Redakcja]]''; zaznaczono nazwy '''Всеволод''' i '''Вышегород'''). | Oryginalny tekst z fragmentem o polowaniu ''Wsiewołoda'' w okolicach ''Wyszogrodu'' w 1091 roku. Trudno ten tekst jednoznacznie zinterpretować, ale co można ustalić: w maju miało miejsce zaćmienie Słońca; kiedy książę Wsiewołod polował w okolicach Wyszogrodu, spadł ''meteor'' (''spadł z nieba ogromny wąż'', ''ziemia się zatrzęsła''); również w tym samym roku pojawił się mag w Rostowie, który wkrótce zniknął. W tym krótkim fragmencie jest o rzeczywistych zjawiskach na niebie, o przerażeniu ludzi dla których wiele zjawisk miało wymiar symboliczny, ale również wiara w czary i moce nadprzyrodzone – rocznikarz, jak go nazywa Chlebowski, zanotował sumiennie i bezkrytycznie wszystkie '''ważne''' wówczas wydarzenia (wyróżnienia w tekście ''[[Redakcja]]''; zaznaczono nazwy '''Всеволод''' i '''Вышегород'''). | ||
Linia 42: | Linia 41: | ||
:W tym samym roku pojawił się czarownik [wróżbita] w Rostowie, i zginął. | :W tym samym roku pojawił się czarownik [wróżbita] w Rostowie, i zginął. | ||
|} | |} | ||
- | A | + | A później dotrzeć do tłumaczenia kroniki Nestora (1999)<ref name="Nestor">Nestor (1999); źródło: LIBERTAS Miesięcznik Ludzi Wolnych – [http://www.libertas.pl/nestor_powiesc_minionych_lat_10.html ''Powieść minionych lat'']</ref>, gdzie w rozdz. 70 ''O różnych niedobrych znamionach'' czytamy (''pisownia oryginalna''): |
:{| style="max-width:800px" | :{| style="max-width:800px" | ||
| | | | ||
Linia 54: | Linia 53: | ||
Na rosyjskim portalu poświęconym meteorytom ([http://www.meteorites.ru/menu/encyclopaedia/letop.html В НАЧАЛЕ БЫЛО СЛОВО]) również znajduję się rosyjskie tłumaczenie tego fragmentu: | Na rosyjskim portalu poświęconym meteorytom ([http://www.meteorites.ru/menu/encyclopaedia/letop.html В НАЧАЛЕ БЫЛО СЛОВО]) również znajduję się rosyjskie tłumaczenie tego fragmentu: | ||
:{| style="max-width:480px" | :{| style="max-width:480px" | ||
- | |''В се же лето бысть Всеволоду ловы деющю звериныя за Вышегородом, заметавшим тенета и кличанам кликнувшим, спаде превелик змий от небес, ужасошася вси людье. В се же время земля стукну, яко мнози слышаша | + | |''В се же лето бысть Всеволоду ловы деющю звериныя за Вышегородом, заметавшим тенета и кличанам кликнувшим, спаде превелик змий от небес, ужасошася вси людье. В се же время земля стукну, яко мнози слышаша {{Kropek}}'' |
|} | |} | ||
Natomiast na portalu HISTORY & ASTRONOMY, ANCIENT ASTRONOMICAL OBSERVATIONS, gdzie znajduje się zestawienie astronomicznych obserwacji ze starych rosyjskich kronik (''Latopisów'')<ref>oparte na publikacjach Святского (1915) i Борисенко (1988)</ref>, znajdują się również inne źródła w których opisano wydarzenia z 1091 roku. Poniżej fragment z doniesieniem z ''Latopisu Ipatijewskiego'': | Natomiast na portalu HISTORY & ASTRONOMY, ANCIENT ASTRONOMICAL OBSERVATIONS, gdzie znajduje się zestawienie astronomicznych obserwacji ze starych rosyjskich kronik (''Latopisów'')<ref>oparte na publikacjach Святского (1915) i Борисенко (1988)</ref>, znajdują się również inne źródła w których opisano wydarzenia z 1091 roku. Poniżej fragment z doniesieniem z ''Latopisu Ipatijewskiego'': | ||
- | {{AQuote-begin | max-width = | + | {{AQuote-begin | max-width = 800px}} |
'''Лаврентьевская, Ипатьевская, Типографская''' | '''Лаврентьевская, Ипатьевская, Типографская''' | ||
- | "Въ льто 6599 (1091) | + | "Въ льто 6599 (1091) {{Kropek}} Въ се же льто бысть знаменье в солнци, яко погыбнути ему, и мало ся его оста, акы мьсяць бысть, в час 2 дне, мьсяца маия 21 день. В се же льто бысть, Всеволоду ловы дьющю звьриныя за Вышегородомъ, заметавшимъ тенета и кличаномъ кликнувшимъ, спаде превеликъ змий отъ небесе и ужасошася вси людье. В се же время земля стукну, яко мнози слышаша. В се же льто волхвъ явися Ростовь, иже вскорь погыбе." |
<span style="font-size:85%">''[Место – Киев. Кроме затмения, возможно, описано падение болида.]''</span><br />{{Wielokropek}} | <span style="font-size:85%">''[Место – Киев. Кроме затмения, возможно, описано падение болида.]''</span><br />{{Wielokropek}} |
Wersja z 16:40, 23 sty 2014
W Słowniku Geograficznym… Chlebowskiego (1895)[1] znajduje się doniesienie o spadku „meteora” w Wyszogrodzie na Ukrainie w 1091 roku.
W XIV tomie Słownika geograficznego Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich[1] wydanego w 1895 roku, w opisie historii grodu Wyszogród na Ukrainie, na stronie 152 znajdujemy taką wzmiankę:
(…) Gdy r. 1091 Wsiewołod polował tu, meteor spadł z nieba i wnet wszystkich, mówi rocznikarz, trwoga obwiała gwałtowna (tamże, 150)[2][3]. (…)
źródło: Chlebowski (1895)
Przytoczony przez Chlebowskiego opis sugeruje spadek meteorytu. Autorzy Słownika Geograficznego…, redagując hasło o Wyszogrodzie na Ukrainie, uznali widać za istotne i wiarygodne zamieszczenie wzmianki o tym zamierzchłym wydarzeniu. Okazuje się, że pierwotnym źródłem tej informacji jest jedna z najstarszych kronik powstałych na Rusi, pochodzący z początku XV wieku Latopis Ipatijewski, a zasadniczo jego pierwsza część Powieść minionych lat.[4]
Źródła
Latopis Ipatijewski (fragment dotyczący roku 1091, strona 71-lewa oryginału) (źródła: ЛІТОПИС РУСЬКИЙ за Іпатіївським списком (fragment – Въ лЂто 6593 [1085] — въ лЂто 6601 [1093]) ● Лаврентьевская летопись. 1377):
Oryginalny tekst z fragmentem o polowaniu Wsiewołoda w okolicach Wyszogrodu w 1091 roku. Trudno ten tekst jednoznacznie zinterpretować, ale co można ustalić: w maju miało miejsce zaćmienie Słońca; kiedy książę Wsiewołod polował w okolicach Wyszogrodu, spadł meteor (spadł z nieba ogromny wąż, ziemia się zatrzęsła); również w tym samym roku pojawił się mag w Rostowie, który wkrótce zniknął. W tym krótkim fragmencie jest o rzeczywistych zjawiskach na niebie, o przerażeniu ludzi dla których wiele zjawisk miało wymiar symboliczny, ale również wiara w czary i moce nadprzyrodzone – rocznikarz, jak go nazywa Chlebowski, zanotował sumiennie i bezkrytycznie wszystkie ważne wówczas wydarzenia (wyróżnienia w tekście Redakcja; zaznaczono nazwy Всеволод i Вышегород).
(…) в се же лѣт̑ быс̑ знаменье . въ слн҃ци погибе мало сѧ его ѡста . акы мс̑ць быс̑ . в час̑ . в҃ . дн҃е . мц҃а . маиӕ . въ . к҃а . в се же лѣт̑ бъıс̑ . Всеволоду ловы дѣюща звѣриныӕ за Вышегородомь . заметавшимъ тенета ї людемь кликнувшимъ . спаде привеликъ змѣи с небесѣ . ї ужасошас̑ вси людье . в се же времѧ землѧ стукну мнозѣ слышаша . в се же лѣт̑ волъхвъ ӕвисѧ оу Ростовѣ . ї погибе ❙
źródło: Latopis Ipatijewski
Transliteracja: - В се же лето [бысть] знаменье в солнци, яко погы бнути ему, и мало ся его о ста – акы месяць бысть, в час 2 дне, месяца маия 21 день.[5] В се же лето бысть: Всеволоду ловы деющю звериныя за Вышегоро домъ, заметавшимъ тенета и кличаномъ кликнувшимъ, спаде превеликъ змий от небесе, ужасошася вси людье. В се же время земля стукну, яко мно зи слышаша. В се же лето. В се же лето волхвъ явися Ростове, иже вскоре погыбе.
Tłumaczenie: - В тот же год было знамение на солнце, как будто оно начало исчезать и совсем мало его осталось, как месяц оно было, во втором часу дня, 21 мая.[5]
- В тот же год, когда Всеволод охотился на зверей за Вышгородом, и были уже закинуты тенета и был кликнут клич, упал громадный змей с неба, и ужаснулись все люди. В это же время земля стукнула, так что многие слышали. В тот же год волхв объявился в Ростове, который вскоре сгинул.
Dzięki pomocy użytkownika o nicku "szapur II" z portalu historycy.org, udało się ten tekst przetłumaczyć:
Tłumaczenie polskie: - W tym roku był znak. Słońce ginęło i mało jego zostało, było jak księżyc, w godzinie drugiej, dnia miesiąca maja 21-wszego [zapisane literowo к҃а];
- W tym samym roku: gdy Wsiełowod urządzał łowy za Wyszogrodem, rozstawiono sieci, a ludzie zakrzyknęli [pewnie naganiacze], spadł przeogromny zmii [żmij/smok] z niebios, i przerazili się wszyscy ludzie.
- W tym samym czasie [można rozumieć "w tym samym roku"] ziemia stęknęła, [to] wielu słyszało.
- W tym samym roku pojawił się czarownik [wróżbita] w Rostowie, i zginął.
A później dotrzeć do tłumaczenia kroniki Nestora (1999)[4], gdzie w rozdz. 70 O różnych niedobrych znamionach czytamy (pisownia oryginalna):
- Tegoż roku [1091] było znamię w słońcu, słońce jakby zginąć miało, i mało się jego zostało, jak księżyc było, o drugiej godzinie dnia, miesiąca maja 21 dnia7. Tegoż roku, gdy Wsiewołod łowy urządzał na zwierza za Wyszogrodem, i gdy rozstawiono sieci i naganiacze krzyknęli, spadł przeogromny smok [meteoryt] z niebios, i przerazili się wszyscy ludzie. Tegoż czasu ziemia stęknęła, co wielu słyszało. Tegoż roku zjawił się w Rostowie czarodziej, który wkrótce zginął.
- 7 Zaćmienie to miało miejsce 21 V 1091 rano, czyli zgodnie z rachubą staroruską o 2 godzinie dnia (a o 7 wedle rachuby dzisiejszej).
- Tegoż roku [1091] było znamię w słońcu, słońce jakby zginąć miało, i mało się jego zostało, jak księżyc było, o drugiej godzinie dnia, miesiąca maja 21 dnia7. Tegoż roku, gdy Wsiewołod łowy urządzał na zwierza za Wyszogrodem, i gdy rozstawiono sieci i naganiacze krzyknęli, spadł przeogromny smok [meteoryt] z niebios, i przerazili się wszyscy ludzie. Tegoż czasu ziemia stęknęła, co wielu słyszało. Tegoż roku zjawił się w Rostowie czarodziej, który wkrótce zginął.
Na rosyjskim portalu poświęconym meteorytom (В НАЧАЛЕ БЫЛО СЛОВО) również znajduję się rosyjskie tłumaczenie tego fragmentu:
В се же лето бысть Всеволоду ловы деющю звериныя за Вышегородом, заметавшим тенета и кличанам кликнувшим, спаде превелик змий от небес, ужасошася вси людье. В се же время земля стукну, яко мнози слышаша …
Natomiast na portalu HISTORY & ASTRONOMY, ANCIENT ASTRONOMICAL OBSERVATIONS, gdzie znajduje się zestawienie astronomicznych obserwacji ze starych rosyjskich kronik (Latopisów)[6], znajdują się również inne źródła w których opisano wydarzenia z 1091 roku. Poniżej fragment z doniesieniem z Latopisu Ipatijewskiego:
Лаврентьевская, Ипатьевская, Типографская
"Въ льто 6599 (1091) … Въ се же льто бысть знаменье в солнци, яко погыбнути ему, и мало ся его оста, акы мьсяць бысть, в час 2 дне, мьсяца маия 21 день. В се же льто бысть, Всеволоду ловы дьющю звьриныя за Вышегородомъ, заметавшимъ тенета и кличаномъ кликнувшимъ, спаде превеликъ змий отъ небесе и ужасошася вси людье. В се же время земля стукну, яко мнози слышаша. В се же льто волхвъ явися Ростовь, иже вскорь погыбе."
[Место – Киев. Кроме затмения, возможно, описано падение болида.]
(…)
źródło: Astronomical events in russian chronicles (АСТРОНОМИЧЕСКИЕ ЯВЛЕНИЯ В РУССКИХ ЛЕТОПИСЯХ)
Wniosek
Interpretując oryginał Latopisu i tłumaczenie fragmentu, na który powołuje się Chlebowski, sądzić należy, że był to raczej jasny bolid, a nie spadek meteorytu. Również wymienione w kronice zaćmienie Słońca 21 maja 1091 roku, widziane m.in. z terenów Rosji, nie miało prawdopodobnie związku z faktem spadku meteora. Ale sprawa pozostaje otwarta.
W katalogu meteorytów Meteoritical Bulletin nie ma informacji o tym wydarzeniu.
Lokalizacja
(W) Wyszogród
Efemeryda zaćmienia Słońca w 1091 roku
* W 2018 roku Google zmieniło zasady działania apletu, mapa może wyświetlać się niepoprawnie (pomaga Ctrl+F5); więcej → Szablon:GEMap-MyWiki
Wyszogród na Ukrainie (ros. Вышгород, ukr. Ви́шгород).
Efemeryda zaćmienia Słońca z 21 maja 1091 roku (NASA – Annular Solar Eclipse of 1091 May 21).
Bibliografia
- +Борисенков Е.П., Пасецкий В.М., (1988), Тысячелетняя летопись необычайных явлений природы. Издательство «Мысль», 1988, ISBN 5-244-00212-0. Plik DjVu.
- Chlebowski Bronisław, Sulimierski Filip, Walewski Władysław, et al., (1880-1902), Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tomy I-XV, Warszawa 1880-1902, (s. 152, tom XIV). Pliki PDF.
- +Nestor, (1999), Powieść minionych lat. Przeł. i oprac. Franciszek Sielicki. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Biblioteka Narodowa, Seria II, nr 244, Wrocław 1999, ISBN 83-04-04448-X. Treść: Nestor – Powieść minionych lat.
- +Sielicki Franciszek (red.), (1987), Kroniki staroruskie. Przekład: Edward Goranin, Franciszek Sielicki, Henryk Suszko. PIW, Warszawa 1987, ISBN 83-06-01423-5.
- +Святский Д.О. (Sviatsky D.O.), (1915), Астрономические явления в русских летописях с научно-критической точки зрения. Императорская академия наук, C.-П., 1915.
Przypisy
Zobacz również
- równie stare doniesienia: Bolid 1032 i o bolidzie w Krakowie w 1277 roku
- artefakt Trepcza
Linki zewnętrzne
- Latopis Ipatijewski – ЛІТОПИС РУСЬКИЙ за Іпатіївським списком ● Лаврентьевская летопись. 1377
- DIR – Zasoby polskie – Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich
- Vernadsky Institute of Geochemistry and Analytical Chemistry – The Laboratory of Meteoritics (ЛАБОРАТОРИЯ МЕТЕОРИТИКИ ГЕОХИ РАН)
- HISTORY & ASTRONOMY, ANCIENT ASTRONOMICAL OBSERVATIONS – Astronomical events in russian chronicles (АСТРОНОМИЧЕСКИЕ ЯВЛЕНИЯ В РУССКИХ ЛЕТОПИСЯХ)
- Wikipedia – Latopis Ipatijewski ● Powieść minionych lat
- Wikipedia (UK) – Вишгород ● Всеволод Ярославич
- Portal historyczny – Historycy.org
- LIBERTAS Miesięcznik Ludzi Wolnych
Co jeszcze na stronę? (What else to supplement?) (poszukać, uzupełnić …) |
-
źródło cytacji Chlebowskiego – skan, oryginał, tłumaczenie...