(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)
Pułtusk/Zambrzyccy
Z Wiki.Meteoritica.pl
Strona w budowie (Site under construction) Jeszcze to chwilę potrwa (It will take a while) |
Od wielu lat Jadwiga Biała i Janusz W. Kosiński zajmują się kulturowymi i społecznymi aspektami spadku meteorytu Pułtusk. To dzięki ich dociekaniom udało się m.in. ustalić wiele faktów dotyczących tajemniczego właściciela największej kolekcji meteorytów Pułtusk, Ignacego Wawrzeckiego. W swoich poszukiwaniach dotyczących okoliczności spadku tego meteorytu, wielokrotnie natrafiali również na nazwisko Zambrzycki(a). Okazuje się, że losy wielu przedstawicieli tego starego rodu splatają się z meteorytem Pułtusk.
Zambrzyccy a meteoryt Pułtusk
Czasy współczesne
W latach 90. ub.w. Janusz W. Kosiński dotarł do mieszkanki tamtych okolic Wandy Zambrzyckiej. Tak opisał swoje spostrzeżenia (Kosiński 1999):
(…) Przy okazji poszukiwań spotkałem - mieszkającą niemal w środku penetrowanego obszaru - niezwykle miłą i posiadającą ciekawe materiały, p. Wandę Zambrzycką. Ta starsza już osoba, emerytowana nauczycielka, jest wnuczką byłych właścicieli Gostkowa, Zambsk i okolicznych terenów. Posiada w swych zbiorach mapy byłych rodzinnych dóbr, a jej głównym zajęciem w ostatnich latach jest spisywanie dziejów rodziny i miejsc z którymi była związana. W jej rękopisie jest też fragment poświęcony spadkowi meteorytu Pułtuskiego. Obok informacji ogólnych zaczerpniętych z literatury, są wspomnienia rodzinne o tym zjawisku. Najwięcej opowiadała babcia Wandy Zambrzyckiej. Jak mówiła, największy okaz znaleziony w majątku w Gostkowie miał wagę 3 kg, zaś w okolicach Gostkowa i Zambsk, znajdowano znaczne ilości meteorytów o masach 1-2 kg. W majątku jej rodziny meteoryty były pilnie zbierane, a następnie odsprzedano je rządowi rosyjskiemu (obszar spadku był wtedy w Cesarstwie Rosyjskim). W kronice Wanda Zambrzycka zapisała: Prababcia[1] nasza, matka Zygmunta[2] i Adolfa[3] Zambrzyckich sprzedała wiele meteorytów za niebagatelną wówczas sumę 14 tysięcy rubli.[4] Ponoć w ten sposób spłaciła wszystkie swoje długi.
Wanda Zambrzycka, która sporo podróżuje w poszukiwaniu dokumentów i materiałów, twierdzi, że do dzisiaj meteoryty są znajdowane w czasie prac polowych, ale już po północnej stronie Narwi w okolicach wsi Nowy Sielc. Według wspomnień rodzinnych również w pobliżu tej wioski złożono znaczne ilości meteorytów (zawartość wozu konnego ???) pochodzących z majątku Gostkowo… (…)
XIX wiek
Jadwiga Biała i Tomasz Jakubowski nawiązali kontakt z największymi światowymi kolekcjami meteorytów w celu ustalenia liczby i pochodzenia znajdujących się w ich zbiorach okazów meteorytu Pułtusk (Biała et al. 2018). Wstępne wyniki swoich ustaleń zaprezentowali podczas X Konferencji Meteorytowej w Pułtusku w 2018 roku. Okazało się m.in., że największe okazy meteorytu Pułtusk znajdujące się obecnie w Berlinie i Londynie, zostały nabyte od przedstawicieli rodziny Zambrzyckich. Również część zbiorów w Paryżu została kupiona od Zambrzyckich. A jak wynika z relacji Wandy Zambrzyckiej (Kosiński 1999), zapewne spora część okazów w Rosji również pochodzi od tej rodziny?
Informacje zaprezentowane w referacie Biała et al. (2018) oraz Kosiński (1999):
Zbiory Biała et al. (2018) Berlin do zbiorów w Berlinie największy okaz 8102,8 g sprzedał w 1869 roku A. Zambrzycki. Prawdopodobnie Adolf Zambrzycki (1850-1928), syn Aleksandra Zambrzyckiego (1811-1860), dziedzica Brzeźna i Gostkowa[5] Londyn do zbiorów w Londynie największy okaz 9095 g oraz inne małe okazy sprzedała w grudniu 1868 roku E. Zambrzycka[6] Paryż do zbioru w Paryżu wiele okazów sprzedała E. Zambrzycka[6] Kosiński (1999) Rosja wiele okazów sprzedanych rządowi rosyjskiemu[1]
Zambrzyccy herbu Kościesza
Wielu członków rodu Zambrzyckich h. Kościesza zamieszkiwało okolice spadku meteorytu Pułtusk. Genealogia i historia tego rodu jest dobrze opisana (portale: Minakowski, Genealogia potomków Sejmu Wielkiego; Genealogia Rodziny Zambrzyckich), więc można pokusić się o próbę zidentyfikowania osób, które mogły mieć związek ze spadkiem meteorytów pod Pułtuskiem w 1868 roku.
Kim byli A. Zambrzycki i E. Zambrzycka, którzy sprzedawali okazy meteorytu Pułtusk do zagranicznych muzeów? Fragment genealogii rodu Zambrzyckich:
# uwagi źródło[7] -2 Karol Zambrzycki
(1770-1821)sekretarz dworu królewskiego; żona Elżbieta Paschalis-Jakubowicz h. wł. (1780-) Minakowski -1 Aleksander Zambrzycki
(1811-1860)syn Karola (1770-1821); dziedzic Brzeźna i Gostkowa, gmina Obryte; ożeniony z Franciszką Leppert (ślub w 1832 roku w kościele paraf. w Zambskach) Minakowski; GRZ; Epsztein (2013) Franciszka Leppert
(1815-1887)żona Aleksandra (1811-1860); matka Adolfa, Aleksandra i Zygmunta Wincentego; zmarła w Gostkowie Minakowski -1 Emilian Zambrzycki
(1807-1884)syn Karola (1770-1821); zmarł w Gostkowie Minakowski -1 Eufemia Zambrzycka
(1805-1850)córka Karola (1770-1821); siostra Aleksandra i Emiliana; żona Macieja Rybińskiego h. Radwan (ślub 4 lutego 1823 roku w Zambskach); po upadku powstania listopadowego wyemigrowała z mężem do Paryża Minakowski -1 Ewa Elżbieta Zambrzycka
(1810-)córka Karola (1770-1821); siostra Aleksandra i Emiliana; żona Gabriela Kajetana Zambrzyckiego (1790-1862) Minakowski 0 Adolf Zambrzycki
(1850-1928)syn Aleksandra (1811-1860); właściciel majątku Kupientyn k. Sokołowa Podlaskiego Minakowski; Biała et al. 2018 0 Aleksander Zambrzycki
(1848-1874)syn Aleksandra (1811-1860) Minakowski 0 Zygmunt Wincenty Zambrzycki
(1851-)syn Aleksandra (1811-1860); właściciel majątku Gostkowo Minakowski; Epsztein (2013) 0 Eufemia Zambrzycka
(1820-?)córka ??; żona Henryka Modzelewskiego h. Trzywdar dziedzica dworu w Gładczynie (ślub 17 lutego 1852 roku w kościele paraf. w Zambskach; wesele w Gostkowie)[8] Minakowski, DPM
Zapewne wykaz ten nie jest kompletny?
Lokalizacja
(C) Cygany, (G) Gładczyn, (G) Gostkowo, (Z) Stare Zambski
* W 2018 roku Google zmieniło zasady działania apletu, mapa może wyświetlać się niepoprawnie (pomaga Ctrl+F5); więcej → Szablon:GEMap-MyWiki
Miejsca w rejonie spadku meteorytu pułtuskiego, związane z rodem Zambrzyckich.
Zygmunt Zambrzycki był właścicielem majątku w Gostkowie. Antoni Zambrzycki był właścicielem majątku w Cyganach.
Bibliografia
- Biała Jadwiga, Jakubowski Tomasz, (2018), Meteoryt Pułtusk w zagranicznych kolekcjach, Streszczenia referatów, X Konferencja Meteorytowa, Pułtusk 2018. Plik PDF.
- +Epsztein Tadeusz (red.), (2013), Ziemianie polscy XX wieku. Słownik biograficzny część 10, wyd. DiG, Warszawa 2013. Plik PDF.
- Kosiński Janusz W., (1999), Meteoryt pułtuski – 130 lat później, w: Meteoryt Pułtusk. Kamienny deszcz sprzed 130 lat. Materiały VIII Seminarium Meteorowo-Meteorytowego, Wyszków-Kraków 1999, s. 12-16.
- Minakowski Marek Jerzy, (2018), Wielka genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl), publikacja elektroniczna, wydanie z 29.04.2018. Link Genealogia potomków Sejmu Wielkiego.
Przypisy
Zobacz również
Linki zewnętrzne
- Portal M.J. Minakowski, Genealogia potomków Sejmu Wielkiego
- Portal Genealogia Rodziny Zambrzyckich
- Portal Dwory i Pałace Mazowsza – Dwór Gładczyn
- Portal Moi Krewni – Zambrzycki ● Zambrzycka
- Wikipedia []
- Muzeum Historii Naturalnej w Paryżu (National Museum of Natural History in Paris; Paris, Mus. d'Hist. Nat.) – Muséum national d'Histoire naturelle ● Collection de météorites ● Saison – La saison Météorites ● Exposition – Météorites, entre ciel et terre ● [katalogi → Meunier (catalogues); katalog online]
- Muzeum Historii Naturalnej w Berlinie (Museum für Naturkunde, Institut für Mineralogie und Petrographie, Humboldt-Universität zu Berlin; Berlin, Mus. Naturk., Humboldt Univ.) – Museum für Naturkunde Berlin ● Meteorites ● [katalogi → Rose (1864); Klein (catalogues); Hoppe (1975); Schulze (1996)]
- Muzeum Historii Naturalnej w Londynie (Natural History Museum London; London, Nat. Hist. Mus.) – Natural History Museum London ● [katalogi → Fletcher (1896); Prior (1953); Grady (2000)]
- Muzeum Fersmana w Moskwie (Russian Academy of Sciences, Fersman Mineralogical Museum, Moscow; Moscow, Acad. Sci.) – Российская Академия Наук, Минералогический Музей им. А.Е. Ферсмана ● (Предыдущая версия сайта (до 2017 г.) (old page version)) ● Экспозиция "Метеориты" (Exposition “Meteorites”) ● [katalog → Явнель (1986)]
- Muzeum Historii Naturalnej w Wiedniu (Natural History Museum Vienna; Vienna, Naturhist. Mus.) – Naturhistorisches Museum Wien ● Die Meteoritensammlung ● Mineralogy & Petrography ● [katalogi → Partsch (1843); Brezina (1885); Brezina (1895); Brezina (1896); Berwerth (1903)]