(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)
Krater Bołtysz
Z Wiki.Meteoritica.pl
Krater Bołtysz (ang. Boltysh crater, ros. Болтышский кратер, ukr. Бовтиський кратер) znajduje się na terenie środkowej Ukrainy. Jego średnica wynosi około 24 km, a datowanie argonem jego wieku dało ok. 65,17±0,64 mln lat. Jest więc on mniej więcej tego samego wieku co impakt Chicxulub z płw. Jukatan, który obok wulkanizmu na płaskowyżu Dekan przyczynił się do wymarcia ok. 70% organizmów pod koniec kredy[1].
Odkrycie drugiej struktury (obok jukatańskiej) o teoretycznie tym samym wieku wywołał w świecie naukowym dyskusje na temat wieloimpaktowości na granicy K/T. Jak bywa w takich przypadkach rozpoczęto poszukiwania innych podobnie wiekowych struktur, które mogłyby potwierdzić świeżą hipotezę. I tak oto kratery Silverpit na Morzu Północnym i Shiva na płw. Indyjskim zakwalifikowane zostały także, jako potencjalne części meteoroidu. Należy zaznaczyć, że wszystkie tak „światowe” hipotezy, które burzą wcześniej zaakceptowane (a do tej pory uważano, że był tylko jeden impakt na płw. Jukatan) znajdują swoich zwolenników, jak i przeciwników. Głównym problemem w w/w rozważaniach jest wiek astroblem. Możliwy błąd rzędu 500 tys. lat jest być może niewielki z perspektywy czasu geologicznego, ale jakże istotny przy rekonstruowaniu minionych zdarzeń. Teoria wielu impaktów na granicy K/T ma jeszcze jeden ciekawy aspekt. Otóż zwolennicy wulkanizmu, jako głównego czynnika niszczącego życie na Ziemi 65 mln lat temu uważali do tej pory, że jeden impakt ciała mającego nawet ok. 10 km średnicy nie byłby w stanie tak dotkliwie wyniszczyć życia tak morskiego, jak i lądowego. Jako paleoobszar odpowiedzialny za to typowali płaskowyż Dekan, co znalazło potwierdzenie w datowaniach izotopowych. Czy jednak w świetle odkrycia nowych kraterów ciało kosmiczne „przechyli szalę zwycięstwa na swoją stronę” nie wiadomo. Asteroida uderzająca w Ziemię poza zmiażdżeniem skorupy ziemskiej, wywołaniu trzęsień Ziemi i olbrzymimi tsunami (które mogły mieć duży zasięg, ale nie ogólnoświatowy) wyrzuciła olbrzymie ilości pyłu w atmosferę, które jak się przypuszcza mogły w niej krążyć nawet przez setki lat. Dodatkowo, jak się przypuszcza bolid Chixculub uderzył w szelf morski (płytki obszar morski przy linii kontynentu), a co za tym idzie w tworzące się tam ewaporaty zawierające znaczne ilości siarki. Siarka dostała się wraz z pyłem do atmosfery, gdzie łącząc się z innymi związkami mogła tworzyć żrące kwaśne deszcze, niszczące życie na lądach i w zbiornikach wodnych. Można więc sobie wyobrazić co by się działo gdyby miał miejsce więcej niż jeden impakt. Oczywiście są to tylko hipotezy i zakładane scenariusze. Obecnie przyjmuje się, że tak samo impakt, jak i wulkanizm przyczyniły się do masowej zagłady pod koniec kredy.
- (na podstawie materiałów przygotowanych przez Tomasza Brachaniec)
Lokalizacja
Bibliografia
- Brachaniec Tomasz, (2011), Zagłada sprzed 65 mln lat zapisana w skałach. Meteoryt, 3, 2011, s. 22–25.
- +Brachaniec Tomasz, (2012), Zagłada sprzed 65 mln lat zapisana w skałach (cz. II). Meteoryt, 1, 2012, s. 10–12.
- +Gurov Eugene P., Kelley Simon P., Koeberl Christian, Dykan Natalia I., (2007), Sediments and Impact Rocks Filling the Boltysh Impact Crater. Meteoritics & Planetary Science, vol. 42, nr 3, 2007, s. 335-358. Plik PDF
- +Jolley David, Gilmour Iain, Gurov Eugene, Kelley Simon, Watson Jonathan, (2010), Two large meteorite impacts at the Cretaceous-Paleogene boundary. Geology, vol. 38, nr 9, 2010, s. 835-838. Plik PDF
Przypisy
- ^ Jolley et al. (2010)
Zobacz również
Linki zewnętrzne
- Earth Impact Database – Boltysh
- University of Aberdeen – The Boltysh Meteorite Impact Crater project
- Wikipedia – Krater Bołtysz • Dekan (płaskowyż) • Krater Chicxulub • Krater Silverpit • Krater Śiwa (Shiva)
- astroblemy.pl – Ukraina – krater Pełcza
