O ile nie zaznaczono inaczej, prawa autorskie zamieszczonych materiałów należą do Jana Woreczko & Wadi.

(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)

---

Z Wiki.Meteoritica.pl

Kamień, który spadł na więzienie

Doniesienie o spadku kamienia, który zniszczył w 1600 roku w Warszawie wieżę więzienną.

W katalogu Kleina (1904) jest informacja o spadku

Zeit des Falles, ...	Tageszeit	Fallort oder Fundort
1600	-	Warschau7)

⁷⁾ Stein, welcher den Turm eines Gefängnisses zerstörte.

(tłum.: Kamień, który zniszczył wieżę więzienną)

Ciekawe, czy w 1600 roku w Warszawie było więcej więzień, czy tylko jedno i gdzie?

Początkowo wydawało się, iż chodzi o więzienie mieszczące się w Wieży Okrągłej wzniesionej po 1379 roku u zbiegu ulic Krzywe Koło i Brzozowej. Ale okazało się, że funkcję tę pełniła ona dopiero od 1627 roku, wtedy też zmieniono jej nazwę na Wieżę Marszałkowską.^[1]

Zwróciliśmy się o pomoc w ustaleniu lokalizacji więzienia do znanego varsavianisty Marka Ostrowskiego. Nie musieliśmy długo czekać, szybko nadeszła od niego odpowiedź:

Tak, jak mówiłem, kiedy się spotkaliśmy na wydziale. Więzienie było od strony Gnojnej Góry dokładnie w wieży znajdującej się przy furcie rybackiej u wylotu Kamiennych Schodków. Ale było również inne, od strony Podwala, bardziej jako areszt, ale w nim przetrzymywano głownie prostytutki (były pod ręką) i baby krnąbrne (przekupki).

Furta rybacka to Wieża Biała, zwana też Rybacką i Wiślaną.^[2] Ulica Kamienne Schodki odchodząc od Rynku Starego Miasta prowadzi w dół w kierunku Wisły, łącząc się z ulicą Brzozową wiodła pierwotnie przez Wieżę Białą. Wieżę tę przebudowano w 1560 roku na bramę dla pieszych (furtę w murach obronnych^[3]). Wiadomo, że w końcu XVI wieku Wieża Biała mieściła więzienie (Baruch 1929)^[4].

Jak wynika z badań Barucha (1929), nie jest łatwo ustalić losy tak starego obiektu. Wydaje się jednak, że fakt zniszczenia wieży, jak podaje Klein (1904), nie uszedłby uwadze kronikarzy. Nie znaleziono dotychczas żadnych zapisów mówiących o spadku meteorytu i zniszczeniu Wieży Białej w 1600 roku. Być może nie chodzi w doniesieniu Kleina o Białą Wieżę?

Lokalizacja

Wieżę Marszałkowską (zwaną wcześniej Wieżą Okrągłą) rozebrano po 1808 roku.^[1] Wieżę Białą rozebrano w połowie XIX wieku.^[2]

	Na wyjątkowo pięknej i bardzo szczegółowej panoramie Warszawy zamieszczonej w epokowym dziele Georga Brauna Civitates orbis Terrarvm z przełomu XVI i XVII wieku, Baruch (1929) zidentyfikował najważniejsze wieże. Tam też opisał Białą Wieżę: (…) brama ta miała kształt budynku czworograniastego z wieżą sześciokątną, pokrytą takimże hełmem ostro zakończonym.
	Zidentyfikowane wieże: (B) Biała wieża (M) Okrągła wieża (Marszałkowska)
Maksymilian Baruch badając historię murów Starego Miasta, tak opisuje jej dalsze losy: (…) Sobieszczański, zaznaczając, że na miejscu jeszcze widoczne są (1877) ślady bramy i wieży, uważa tę bramę za "jedną z większych fortec w murach" i o jej losach pisze: "W roku 1770 była ona tak zrujnowana, że magistrat wyznaczył wizyę budowniczych, którzy ocenili ją za ruderę, przeznaczoną do rozebrania. Podźwignięto ją przecież i stała jeszcze w r. 1870, lecz wkrótce potem została usunięta zupełnie jako grożąca upadkiem"1). Według Kolberga "Brama na Kamiennych Schodkach rozebraną została w r. 1833".[5] Zobacz również → współczesną panoramę Starego Miasta

Mapy

Mapa z 1715 roku (De Fer. 1715)	Plan von Warschaw z 1716 roku	Plan Warszawy i panorama z drugiego brzegu (montaż) z 1772 roku (Rizzi-Zannoni 1772)
Lokalizacja warszawskiej Syrenki ze Starówki przed przeniesieniem na Rynek

Galeria

Schemat murów obronnych Starego Miasta w Warszawie	Miejsce u zbiegu ulic Kamienne Schodki i Brzozowej, gdzie znajdowała się Wieża Biała	Ulica Kamienne Schodki (odcinek "górny")
Miejsce, gdzie stała Wieża Marszałkowska	Ulica Brzozowa	Widok z Gnojnej Góry na ulice Celną i Brzozową

Bibliografia

• +Baruch Maksymilian, (1929), Warszawa średniowieczna. Dawne mury warowne miasta Starej Warszawy. Z przedrukiem rozprawy Wilhelma Kolberga: Ślady dawnych murów otaczających miasto Starą Warszawę. Towarzystwo Miłośników Historji. Bibljoteka Historyczna im. T. Korzona, nr 21, 1929. Plik DjVu

• +Braun Georg, (1572-1617), Civitates orbis Terrarvm, Kolonia 1572-1617. Źródła: Historic Cities  ●  Biblioteca Nacional de Portugal.

• Klein Hermann Joseph, (1904), Jahrbuch der Astronomie und Geophysik. Enthaltend die wichtigsten Fortschritte auf den Gebieten der Astrophysik, Meteorologie und physikalischen Erdkunde, XIV. Jahrgang 1903, Eduard Heinrich Mayer, Leipzig 1904. Plik DjVu (str. tytułowa).

• Rizzi-Zannoni Giovanni Battista Antonio, (1772), Carte de la Pologne, Londyn 1772. Plik sLib.

Przypisy

Zobacz również

• warszawskie Stare Miasto → Galeria

Linki zewnętrzne

• Wikipedia - Góra Gnojna • Wieża Biała w Warszawie • Wieża Marszałkowska w Warszawie • Ulica Kamienne Schodki w Warszawie
• MSMK - Mapa Spadków Materii Kosmicznej na obszar Polski - MSMK astroblemy.pl