O ile nie zaznaczono inaczej, prawa autorskie zamieszczonych materiałów należą do Jana Woreczko & Wadi.

(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)

Z Wiki.Meteoritica.pl

Duże szkody – winnego brak

Niewyjaśnione zjawisko z 1993 roku, które prawdopodobnie nie miało charakteru meteorytowego.

Za artykułem Maneckiego (1993, Meteoryt)

(…) Zabierałem się do napisania obiecanego, krótkiego artykułu dla „Meteorytu” o chondrach, a tu 14 stycznia br. miał miejsce w Jerzmanowicach k. Krakowa efekt geofizyczny (?) meteorologiczny (?) astronomiczny (?). O godz. 18.50 mieszkańcy Jerzmanowic zaobserwowali lot kuli barwy rtęciowoniebieskiej, a następnie usłyszeli dwa wybuchy w odstępie 50 sekund. Pierwszy spowodował odspojenie fragmentu pionowej ściany wysokiego ostańca skały wapiennej^[1] i rozrzut jej dużych (do kilkunastu kg) fragmentów na odległość ok. 150 m. Zniszczeniu uległy dachy okolicznych domów. W gruncie stwierdzono po wybuchu liczne bruzdy i wgłębienia. W trzydziestu domach zniszczone zostały bezpieczniki elektryczne, a w kilku stopione przewody, uszkodzone telewizory. Miejsce i efekty drugiej eksplozji nie są znane. Po pierwszym wybuchu spadł grad. Efekty świetlne i akustyczne były widoczne i słyszane m.in. w Krakowie. Byłem tych efektów świadkiem. Obserwatorium Geofizyczne PAN w Skale zanotowało dwa wstrząsy.

Opisane zjawisko w Jerzmanowicach wzbudziło zainteresowanie meteorologów, geofizyków, astronomów, geologów i nas mineralogów. W terenie aktywnie działa krakowska grupa Polskiego Towarzystwa Miłośników Astronomii. Byłem w Jerzmanowicach z astronomami z Obserwatorium Astronomicznego UJ i oglądałem liczne skutki wybuchu (efekty fali akustycznej, elektromagnetyczne i in.). Powołano grupę specjalistów różnych dyscyplin, którzy pod moim kierunkiem mają opisać to ciekawe zjawisko i ew. opracować krótki raport. (…)

Wyniki i hipotezy

Na podstawie zgromadzonych materiałów, nie udało się potwierdzić, ani jednocześnie wykluczyć dwóch hipotez (Manecki 1993):

• że był to piorun kulisty (bardziej prawdopodobna hipoteza), niektórzy świadkowie widzieli jak „skręcał” oraz krótko potem zaczęła się burza,
• lub miał miejsce spadek chondrytu węglistego(?).

Ściężor i Płeszka w swoim artykule w Postępach Astronomii (1994) zrelacjonowali relacje świadków, opisali warunki pogodowe, dane sejsmologiczne, wyniki badań mikroskopowych i chemicznych oraz pokusili się nawet o obliczenia dotyczące trajektorii ew. bolidu. Nie rozstrzygnęli natury zjawiska odpowiedzialnego za zniszczenia, ale najbardziej prawdopodobnym wyjaśnieniem wydaje się hipoteza meteorologiczna.

Lokalizacja

Mapy

Mapa Jerzmanowic, Skała Babia (źródło: geoportal.gov.pl)

Mapa okolic Jerzmanowic z zaznaczonym miejscem zdarzenia – Babią Skałą (źródło: Ściężor et al. 1994, Postępy Astronomii)

Bibliografia

• Bąk Krzysztof, Cabaj Wacław, Haczewski Grzegorz, (1995), Geomorfologiczno-geologiczna charakterystyka skutków zjawiska w Jerzmanowicach, Przegląd Geof., 40(4), 1995, s. 377-390. Plik PDF.

• Ciechowska Helena, Fronczak Aleksandra, Karasewicz Maciej, Mocek Klaudia, Zawadzki Mikołaj, Grad Marek, (2020), Naturalne eksplozje w atmosferze ziemskiej i ich rejestracje w stacjach sejsmologicznych (Natural Explosions in the Earth’s Atmosphere and their Records at Seismological Stations), Przegląd Geof., 65(1-2), 2020, s. 41-54. Plik PDF.

• Kułak Andrzej, (1995), Próba interpretacji zjawisk elektromagnetycznych towarzyszących niezwykłemu zjawisku atmosferycznemu w Jerzmanowicach (An attempt to interpretation of the acoustic and electromagnetic phenomena accompanying the Jerzmanowice event), Przegląd Geof., 40(4), 1995, s. 337-342. Plik PDF.

• Manecki Andrzej, (1993), Interesujące zjawisko w Jerzmanowicach z dnia 14.01.1993, Meteoryt, 1, 1993, s. 2. Plik PDF.

• Manecki Maciej, Manecki Andrzej, (1995), Mineralogiczno-geochemiczne wyniki badań skał i pyłów zebranych w miejscu wybuchu związanego ze zjawiskiem atmosferycznym w Jerzmanowicach 14.I.1993 (Results of mineralogical and geochemical investigations of the minerals and rocks collected on the spot of the explosion related to the atospheric phenomenon in Jerzmanowice on 14 January 1993), Przegląd Geof., 40(4), 1995, s. 391-400. Plik PDF.

• Morawska-Horawska Maria, Obrębska-Starklowa Barbara, Olecki Zygmunt, Trepińska Janina, Ustrnul Zbigniew, (1995), Meteorologiczna interpretacja zjawiska atmosferycznego w Jerzmanowicach (Meteorplogical interpretation of mthe phenomenon at Jerzmanowice on 14 January, 1993), Przegląd Geof., 40(4), 1995, s. 343-354. Plik PDF.

• Przegląd Geofizyczny, 40(4), 1995. Cały numer poświęcony zjawisku w Jerzmanowicach. Pliki PDF.

• Ściężor Tomasz, Płeszka Janusz, (1993), Co się zdarzyło w Jerzmanowicach 14 stycznia 1993?, Urania, 6, 1993, s. 173-176. Plik DjvU.

• Ściężor Tomasz, Płeszka Janusz, (1994), Zdarzenie w Jerzmanowicach w oczach miłośnika astronomii, Postępy Astronomii, 3, 1994, s. 124-132. Plik DjvU; plik dLib.

• Ściężor Tomasz, Płeszka Janusz, (1995), Analiza ruchu obiektu jerzmanowickiego w atmosferze przy założeniu jego natury meteorytowej (The analysis of the Jerzmanowice object atmospheric motion assuming its meteoritic nature), Przegląd Geof., 40(4), 1995, s. 367-374. Plik PDF.

• Włodarczyk Krzysztof, (1994), Bolid nad Jerzmanowicami, Postępy Astronomii, 3, 1994, s. 133-134. Plik DjvU; plik dLib.

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Wikipedia – Jerzmanowice i opis incydentu Jerzmanowskiego
• Gazeta.pl Kraków (12.12.2008r) – Kula uderza w skałę (fotografia: Babia Skała – miejsce tajemniczego uderzenia w ziemię sprzed 15 lat)
• Fundacja Nautilus – My też mieliśmy własną „Katastrofę Tunguską”, chociaż w mikroskali…