PayPal-donate (Wiki).png
O ile nie zaznaczono inaczej, prawa autorskie zamieszczonych materiałów należą do Jana Woreczko & Wadi.

(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)

Częstochowa Raków, Częstochowa Mirów

Z Wiki.Meteoritica.pl

Under construction icon-orange.svg
 Strona w budowie (Site under construction)
Jeszcze to chwilę potrwa (It will take a while)


Nowe artefakty meteorytowe

W styczniu 2024 roku Jarosław Morys (profil MADEINSPACE.pl) zamieścił na Facebooku bardzo ciekawą informację.

Ukazał się draft artykułu Jambon et al. (2024) opisujący zidentyfikowanie nowych artefaktów z żelaza meteorytowego pochodzących ze stanowisk archeologicznych cmentarzysk Raków oraz Mirów znajdujących się w Muzeum Częstochowskim.

Tłumaczenie abstraktu artykułu Jambon et al. (2024):

«

Cmentarz Częstochowa-Raków w południowej Polsce (okres halsztacki C) był badany w latach 1955, 1960–61 oraz 2001. W trakcie wykopalisk odkryto około stu żelaznych przedmiotów, z których bardzo niewiele zostało dotychczas poddanych analizie. Analiza metodą przenośnej fluorescencji rentgenowskiej (p-XRF) 26 egzemplarzy ujawniła, że cztery bransolety i szpila zawierają żelazo meteorytowe, podczas gdy wszystkie pozostałe przedmioty wykonano z żelaza wytapianego. Choć liczba zbadanych obiektów jest skromna, stanowią one jedną z największych kolekcji produktów z żelaza meteorytowego odkrytych na jednym stanowisku archeologicznym na świecie.

Obecność zarówno żelaza meteorytowego, jak i wytapianego w tym samym kontekście pozwala na analizę roli domieszki żużlu w procesie produkcji w porównaniu do zanieczyszczenia materiału. Skład przedmiotów zawierających żelazo meteorytowe jest dość zróżnicowany, nawet w obrębie jednego egzemplarza, co można wyjaśnić powiązaniem z żelazem wytapianym. Sugeruje to, że użyto pojedynczego meteorytu, prawdopodobnie współczesnego upadku, co wyklucza import.

To potwierdza, że mieszkańcy znali techniki obróbki żelaza, że żelazo meteorytowe nie miało już ogromnej symbolicznej wartości, jaką miało w epoce brązu przed odkryciem technologii wytopu żelaza, i sugeruje, że było ono używane po prostu jako surowiec do produkcji żelaza.

»


Za artykułem:

Dwa badane cmentarzyska (Raków, stanowisko 4, oraz Mirów, stanowisko 1)[1] znajdują się w Częstochowie i należą do kultury łużyckiej, grupy górnośląsko-małopolskiej, będącej częścią środkowoeuropejskiego kompleksu kulturowego pól popielnicowych z późnej epoki brązu i wczesnej epoki żelaza. Podgrupa częstochowsko-gliwicka grupy górnośląsko-małopolskiej jest znana jako enklawa pochówków szkieletowych, co odróżnia ją od kultury łużyckiej, gdzie dominują rytuały pogrzebowe z kremacją.
Cmentarzysko Częstochowa-Raków prawdopodobnie zostało założone przez ludność kultury łużyckiej jako ostatnie w regionie. Wyróżnia się ono spośród wyżej wymienionych stanowisk bogactwem wyposażenia grobów w ceramikę i przedmioty metalowe, w tym liczne żelazne, a także wyjątkowo dobrym stanem zachowania szkieletów i obiektów.
Wcześniej Zimny (1965), Piaskowski (1982) oraz Jambon (2017) opublikowali analizy dwóch żelaznych bransolet wykonanych z meteorytowego żelaza, pochodzących z cmentarzyska w Częstochowie-Rakowie. Jednak z raportu Zimnego (1965) wynikało, że nie wszystkie żelazne obiekty z tego cmentarzyska zostały zbadane metalograficznie w latach 60. XX wieku.
To stanowiło bodziec do przeprowadzenia testów przesiewowych żelaza z Częstochowy-Rakowa w ramach szerszych badań nad pochodzeniem surowców żelaznych z wczesnej epoki żelaza w Polsce, zainicjowanych przez A. Jambona i K. Dzięgielewskiego. Dzięki badaniom p-XRF[2] zidentyfikowano kolejne dwie żelazne bransolety z Rakowa oraz szpilę z Częstochowy-Mirowa jako zawierające żelazo meteorytowe.
Cztery artefakty zawierające meteorytowe żelazo w czterech grobach czynią cmentarzysko w Częstochowie-Rakowie jednym z nielicznych stanowisk archeologicznych na świecie, obok słynnych stanowisk egipskich (Rehren et al. 2013; Comelli et al. 2016).

Nowe zidentyfikowane artefakty z żelaza meteorytowego wraz z już opisanymi i zarejestrowanymi w Meteoritical Bulletin Database bransoletami z Częstochowy-Rakowa zwiększają wydatnie pulę takich wyjątkowych obiektów!


Ciekawostka: Nad fragmentem (100 m²) stanowiska Częstochowa Raków, przebadanym w 1960 roku, wzniesiono pawilon muzealny. Odkryte pochówki zostały zachowane in situ wraz z otaczającym je terenem i udostępnione publiczności w 1965 roku. Rezerwat Archeologiczny, utworzony w tamtym czasie, jest częścią Muzeum Częstochowskiego. Oprócz zachowanej części cmentarzyska można tam zobaczyć wystawę zatytułowaną „Z mroku dziejów”, poświęconą kulturze łużyckiej.


Galerie

Fragment ekspozycji Rezerwatu Archeologicznego Muzeum Częstochowskiego (stan: sierpień 2013 r.; fot. Wadi & Woreczko Jan, dzięki uprzejmości Macieja Kosińskiego, Kierownika Działu Archeologii Muzeum Częstochowskiego)

Rezerwat Archeologiczny

Zachowane in situ cmentarzysko Raków

Częstochowa ekspozycja (MRCz RArch) 8.jpg


Bibliografia

  • Bukowski Zbigniew, (1982), Najstarsze znaleziska przedmiotów żelaznych w środkowej Europie a początki metalurgii żelaza w kulturze łużyckiej w dorzeczu Odry i Wisły (Die ältesten Eisenfunde in Mitteleuropa und die Anfänge der Eisenmetallurgie in der Lausitzer Kultur im Stromgebiet der Oder und Weichsel), Archeologia Polski, 26(2), 1981, s. 321-401. Plik RCIN.
  • Jambon Albert, Bielińska Gerta, Kosinski Maciej, Wieczorek-Szmal Magdalena, Dziegielewski Karol, (2024), Heavenly Metal for the Commoners: Old and New Meteoritic Irons from the Early Iron Age Cemeteries in Częstochowa (Poland), Social Science Research Network (SSRN), 2024, ss. 18 (abstrakt).[3] Plik doi.
  • Kotowiecki Andrzej, (2004), Artifacts in Polish collections made of meteoritic iron, Meteoritics & Planetary Science, vol. 39(S8), 2004, s. A151-A156. Plik doi; plik aDs.
  • Piaskowski Jerzy, (1960), Metaloznawcze badania wyrobów żelaznych z okresu halsztackiego i lateńskiego z Małopolski, Materiały Archeologiczne, 2, 1960, s. 197-224.
  • Piaskowski Jerzy, (1982), A study of the origin of the ancient high-nickel iron generally regarded as meteroitic, w: T.A. Wertime, S.F. Wertime (red.), Early Pyrotechnology, Smithsonian Institution, 1982, s. 237–243.
  • Zimny Jerzy, (1965), Metaloznawcze badania halsztackich wyrobów żelaznych z Częstochowy-Rakowa, Rocznik Muzeum w Częstochowie, Częstochowa 1965, s. 329-400.
  • Zimny Jerzy, (1966), Halsztackie wyroby z żelaza meteorytowego z Częstochowy-Rakowa (ok. 700-550 r.p.n.e.), Z Otchłani Wieków, r. XXXII, z. 1, 1966, s. 29-34. Plik PDF.

Przypisy

  1. ^ na obszarze miejskim Częstochowy zidentyfikowano poprzez wykopaliska jeszcze dwa cmentarzyska kultury łużyckiej Częstochowa-Wyczerpy Dolne (stanowisko 62), oraz Częstochowa-Gnaszyn Dolny (stanowisko 2); są to również nekropolie birytualne – występują w nich naprzemiennie groby szkieletowe i ciałopalne, bez wyraźnych skupisk
  2. ^ p-XRF – przenośna fluorescencja rentgenowska; nieniszcząca metoda geochemiczna, która wykorzystuje źródło promieniowania rentgenowskiego do szybkiego badania stężeń pierwiastków
  3. ^ draft publikacji przed recenzją zgłoszony w marcu 2024 roku

Zobacz również

Linki zewnętrzne

  • Facebook – MADEINSPACE.pl: [Nowe zabytki z żelaza meteorytowego w Polsce!💥]
Źródło „http://wiki.meteoritica.pl/index.php5/Cz%C4%99stochowa_Rak%C3%B3w,_Cz%C4%99stochowa_Mir%C3%B3w”
Osobiste