PayPal-donate (Wiki).png
O ile nie zaznaczono inaczej, prawa autorskie zamieszczonych materiałów należą do Jana Woreczko & Wadi.

(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)


Žďár nad Sázavou

Z Wiki.Meteoritica.pl

(Różnice między wersjami)
m (Rudolec przeniesiono do Žďár nad przekierowaniem)

Wersja z 00:16, 5 mar 2015

0i

24. czeski meteoryt

Žďár na Sázavou (Žďár)[1]
Spadek
Lokalizacja Žďár nad Sázavou, Czechy
Położenie[2] 49°28,28'N, 15°49,28'E
Data 9 grudnia 2014 roku, 16:16 UT (wtorek)
Charakterystyka
Typ chondryt zwyczajny L3.9
Masa ~5,93 + 41 g
Liczba okazów dwa okazy
Synonimy
Rudolec[1]

Bardzo jasny bolid obserwowany 9 grudnia 2014 roku (wtorek) nad Czechami, z którego spadły meteoryty.

Meteoroid i bolid

9 grudnia 2014 roku o godzinie 16:16:45 UT przeciął niebo bardzo jasny bolid, jego przelot zarejestrowały kamery sieci European Fireball Network (EN) (cztery stacje[3]) oraz Polish Fireball Network (PFN, PKiM). Otrzymał on oznaczenie EN091214.

Według dostępnych w internecie informacji (wyliczenia przeprowadzone przez Pavla Spurnego[4] z EN) w ziemską atmosferę wszedł meteoroid o wadze ok. 200 kg z prędkością 22 km/s pod kątem 25 stopni do powierzchni Ziemi. Zapłonął na wysokości ok. 100 km w okolicach miasta Opava i kontynuował swój lot w kierunku południowo zachodnim[5]. Przebył on w czasie ok. 9 sekund drogę 170 km (tak długa droga jest rzadkością). Największą jasność osiągnął będąc na wysokości 37 km na północny wschód od miejscowości Vír (jego jasność w maksimum wynosiła nawet –14m, a obliczona jasność absolutna –3,3m). Zgasł na wysokości 25 km, 6 km na południowy wschód od miejscowości Žďár nad Sázavou, wyhamowując do prędkości ok. 5 km/s. Jego waga wynosiła wówczas mniej niż 1 kg. Jest zatem oczywiste, że nastąpił spadek meteorytu.

W końcowej fazie lotu (ang. dark flight) meteoryt uległ znacznemu rozdrobnieniu (liczba fragmentów jest szacowana na tysiące[6]), a jego małe fragmenty szybko wyhamowały i po kilku minutach spadły na powierzchnię Ziemi. Obliczono, że fragment o wadze 6 gramów uderzył w ziemię po 8 minutach z prędkością ok. 30 m/s, a okaz 40 g po 5,5 minutach lotu spadł z prędkością ok. 40 m/s. Obszar spadku ma około 4 km szerokości i 30 km długości.[6] Rozciąga się od tamy Vír (Vírské přehrady), gdzie mogły spaść najmniejsze fragmenty niesione wiatrem na SSW, aż w okolice wsi Bohdalov. Największy okaz powinien spaść w lesie na SSW od wsi Rudolec.

Wyliczono przybliżoną heliocentryczną orbitę meteoroidu:

  • wielka półoś a=2,3 AU;
  • mimośród e=0,705;
  • odległość perihelium q=0,668 AU;
  • nachylenie orbity i=3,1°;
  • prędkość geocentryczną 19,2 km/s.

Wartości te pozwalają przypuszczać, że meteoroid należał do roju Southern December delta Arietids[7] (DSA).

Znaleziska

Znaleziono pierwsze okazy. W okolicy Nová Ves u Nového Města na Moravě w wyniku zakrojonych na szeroką skalę poszukiwań, po kilkunastu dniach od bolidu, znaleziono okaz wyglądający na chondryt.

Pierwszy okaz o wadze 5,93 g znalazł Tomáš Holenda astronom amator[8]. Wstępne oględziny wskazują na chondryt zwyczajny typu L o niskim typie petrograficznym (3.9).

Drugi okaz znaleziono dopiero 12 stycznia 2015 roku w okolicy miejscowości Vatín. Według portalu Astronomický ústav AV ČR: na początku stycznia, gdy stopniał śnieg, podjęto dalsze poszukiwania. Poszukiwania kontynuowano na terenie, gdzie mogły spaść okazy o wadze 30-50 gramów. 12 stycznia Tomáš Henych z Astronomického ústavu Akademie věd znalazł okaz o wadze około 41 gramów. Okaz znaleziono w odległości tylko 19 metrów od obliczonej pozycji rejonu, gdzie powinny spaść okazy o tej wadze!

Miejsca znalezienia pierwszego i drugiego okazu dzieli odległość ok. 8,3 km.

Analizę i klasyfikację meteorytu (pierwszego okazu) przeprowadzili dr Jakub Haloda z żoną dr Patricií Halodovou w laboratorium czeskiej służby geologicznej (České geologické služby). Meteoryty spadłe z bolidu obserwowanego 9 grudnia 2014 roku to chondryty zwyczajne typu L3.9. Badacze przygotowali już zgłoszenie nowego meteoryt do Meteoritacal Bulletin i zaproponowali dla niego nazwę Žďár na Sázavou (w skrócie Žďár).[6]


Jest to kolejny czeski meteoryt znaleziony w wyniku analiz obserwacji jasnych bolidów zarejestrowanych przez aparaty/kamery sieci European Fireball Network[9]Benešov, Morávka, Příbram[10] (oraz słowackie Košice).

Lokalizacja

Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
© Jan Woreczko & Wadi

(N) Nová Ves u Nového Města na Moravě, (R) Rudolec, (V) Vatín, (Z) Žďár nad Sázavou, (*) Vír

prawdopodobne miejsce znalezienia pierwszego okazu meteorytu

(linia różowa) przybliżona trajektoria bolidu

(linia czerwona) Přibližná trasa dopadu části úlomků

* W 2018 roku Google zmieniło zasady działania apletu, mapa może wyświetlać się niepoprawnie (pomaga Ctrl+F5); więcej → Szablon:GEMap-MyWiki

Na portalu Český rozhlas znajduje się mapka z zaznaczoną przybliżoną linią gdzie prawdopodobnie spadły fragmenty meteorytu (Přibližná trasa dopadu části úlomků) oraz prawdopodobnie miejsce(?!), gdzie znaleziono pierwszy okaz (Největší část tělesa dopadla jihozápadně od Rudolce). Znajduje się tam również fotografia Pavla Spurnego[4], który trzyma w ręku meteoryt (Astronom Pavel Spurný při pátrání po meteoritu na Vysočině)[11].

Drugi okaz meteorytu znaleziono w pobliżu miejscowości Vatín.

Zidentyfikowano obszar, gdzie mogła spaść większa część meteorytów, ma on wymiary około 200×300 metrów. Znajduje się około jeden kilometr na południowy zachód od wsi Rudolec. Teren ten porastają gęste świerkowe zarośla, część miejsc jest podmokłych. Mniejsze fragmenty mogą znajdować się w pobliżu wyimaginowanej linii (czerwona na mapie obok) łączącej wsie Ždánice, ŘečiceRudolec.


Trasa bolidu przebiegała niedaleko od miejsca, gdzie w 1619 roku w okolicy miejscowości Odranec prawdopodobnie spadły meteoryty.


Galeria

YouTube – BOLID nad Polską 9 12 2014 161645UT


Przypisy

  1. ^ a b meteoryt został już zgłoszony do Meteoritical Bulletin, znalazcy proponują nazwę Žďár
  2. ^ jeśli nie zaznaczono inaczej, podano współrzędne przyjęte w oficjalnej bazie meteorytów Meteoritical Bulletin Database
  3. ^ za portalem Česká astronomická společnost: Stanice Kroměříž ENE, Stanice Valašské Meziříčí N, Stanice Otrokovice N, Stanice Maruška SW; zarejestrowano w nich bolid, widmo i odbicia w chmurach
  4. ^ a b Pavel Spurný – główny koordynator European Fireball Network (Vedoucí oddělení meziplanetární hmoty AsÚ AV ČR a koordinátor Evropské bolidové sítě)
  5. ^ kierunki świata w języku czeskim: North→Sever, South→Jih, East→Východ, West→Západ
  6. ^ a b c za portalem Astronomický ústav, AV ČR
  7. ^ gwiazda Delta Arietis (δ Ari) leży w gwiazdozbiorze Barana
  8. ^ na Facebooku Astronomický ústav AV ČR można zobaczyć zdjęcie szczęśliwego znalazcy i okazu
  9. ^ pierwszym w historii meteorytem, którego bolid zarejestrowano fotograficznie i wyznaczono na tej podstawie jego orbitę heliocentryczną był spadek w 1959 roku meteorytu Pribram
  10. ^ spadek meteorytu Pribram 7 kwietnia 1959 roku w Czechach; chondryt zwyczajny H5, TKW 5,56 kg
  11. ^ nie wiadomo czy to okaz z tego spadku czy też okaz meteorytu Chelyabinsk, prezentowany w celu pokazania, jak mogą wyglądać poszukiwane okazy?

Zobacz również

Linki zewnętrzne

Mass media

Osobiste