PayPal-donate (Wiki).png
O ile nie zaznaczono inaczej, prawa autorskie zamieszczonych materiałów należą do Jana Woreczko & Wadi.

(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)


Žďár nad Sázavou

Z Wiki.Meteoritica.pl

(Różnice między wersjami)
Linia 4: Linia 4:
== 24. czeski meteoryt ==
== 24. czeski meteoryt ==
{{InfoboxMeteorite
{{InfoboxMeteorite
-
  | nazwa = Žďár nad Sázavou (Žďár)
+
  | nazwa = Žďár nad Sázavou (Žďár)<ref name="Žd'ár nad Sázavou"></ref>
  | grafika = Zdar_(Pavel_Spurny)-meteority_zdar.jpg
  | grafika = Zdar_(Pavel_Spurny)-meteority_zdar.jpg
  | opis = Pierwsze znalezione okazy (''Oba dosud nalezené meteority Žďár nad Sázavou – vpravo první meteorit (6g), vlevo druhý meteorit (40g)'') (fot.&nbsp;Pavel&nbsp;Spurný<ref name="Spurny"></ref>, Astronomical Institute AS&nbsp;CR)
  | opis = Pierwsze znalezione okazy (''Oba dosud nalezené meteority Žďár nad Sázavou – vpravo první meteorit (6g), vlevo druhý meteorit (40g)'') (fot.&nbsp;Pavel&nbsp;Spurný<ref name="Spurny"></ref>, Astronomical Institute AS&nbsp;CR)
Linia 12: Linia 12:
  | lokalizacja = Žďár nad Sázavou, Czechy
  | lokalizacja = Žďár nad Sázavou, Czechy
  | położenie = 49°28,28'N, 15°49,28'E<ref>wg Meteoritical Bulletin 49°31'18"N, 16°02'00"E</ref>
  | położenie = 49°28,28'N, 15°49,28'E<ref>wg Meteoritical Bulletin 49°31'18"N, 16°02'00"E</ref>
-
  | data = 9 grudnia 2014 roku, 16:16&nbsp;UT (wtorek)
+
  | data = 9 grudnia 2014 roku, 16:16:45-54&nbsp;UT (wtorek)
  | typ = chondryt zwyczajny L4
  | typ = chondryt zwyczajny L4
  | masa = 5,92 + 39,25 g
  | masa = 5,92 + 39,25 g
  | liczba = dwa okazy
  | liczba = dwa okazy
-
  | synonimy = ''Rudolec''<ref name="noname">meteoryt został zgłoszony do ''Meteoritical Bulletin'', znalazcy zaproponowali nazwę '''Žďár nad Sázavou''' (w&nbsp;skrócie '''Žďár''')</ref>
+
  | synonimy = '''Žd'ár nad Sázavou'''<ref name="Žd'ár nad Sázavou">'''Žd'ár nad Sázavou''' – pod taką nazwą (pisownią) meteoryt zarejestrowano w&nbsp;Meteoritical Bulletin</ref>, ''Rudolec''<ref name="noname">meteoryt został zgłoszony do ''Meteoritical Bulletin'', znalazcy zaproponowali nazwę '''Žďár nad Sázavou''' (w&nbsp;skrócie '''Žďár''')</ref>
}}
}}
Bardzo jasny bolid obserwowany 9 grudnia 2014 roku (wtorek) nad [[Czechy|Czechami]], z&nbsp;którego spadły meteoryty.
Bardzo jasny bolid obserwowany 9 grudnia 2014 roku (wtorek) nad [[Czechy|Czechami]], z&nbsp;którego spadły meteoryty.

Wersja z 23:43, 24 maj 2015

0i

24. czeski meteoryt

Žďár nad Sázavou (Žďár)[1]
Zdar (Pavel Spurny)-meteority zdar.jpg
Pierwsze znalezione okazy (Oba dosud nalezené meteority Žďár nad Sázavou – vpravo první meteorit (6g), vlevo druhý meteorit (40g)) (fot. Pavel Spurný[2], Astronomical Institute AS CR)
Spadek
Lokalizacja Žďár nad Sázavou, Czechy
Położenie[4] 49°28,28'N, 15°49,28'E[3]
Data 9 grudnia 2014 roku, 16:16:45-54 UT (wtorek)
Charakterystyka
Typ chondryt zwyczajny L4
Masa 5,92 + 39,25 g
Liczba okazów dwa okazy
Meteoritical Bulletin Database
Synonimy
Žd'ár nad Sázavou[1], Rudolec[5]

Bardzo jasny bolid obserwowany 9 grudnia 2014 roku (wtorek) nad Czechami, z którego spadły meteoryty.

Meteoroid i bolid

9 grudnia 2014 roku o godzinie 16:16:45 UT przeciął niebo bardzo jasny bolid, jego przelot zarejestrowały kamery sieci European Fireball Network (EN) (cztery stacje[6]) oraz Polish Fireball Network (PFN, PKiM). Otrzymał on oznaczenie EN091214.

Według dostępnych w internecie informacji (wyliczenia przeprowadzone przez Pavla Spurnego[2] z EN) w ziemską atmosferę wszedł meteoroid o wadze ok. 200 kg z prędkością 22 km/s pod kątem 25 stopni do powierzchni Ziemi. Zapłonął na wysokości ok. 100 km w okolicach miasta Opava i kontynuował swój lot w kierunku południowo zachodnim[7]. Przebył on w czasie ok. 9 sekund drogę 170 km (tak długa droga jest rzadkością). Największą jasność osiągnął będąc na wysokości 37 km na północny wschód od miejscowości Vír (jego jasność w maksimum wynosiła nawet –14m, a obliczona jasność absolutna –3,3m). Zgasł na wysokości 25 km, 6 km na południowy wschód od miejscowości Žďár nad Sázavou, wyhamowując do prędkości ok. 5 km/s. Jego waga wynosiła wówczas mniej niż 1 kg. Jest zatem oczywiste, że nastąpił spadek meteorytu.

W końcowej fazie lotu (ang. dark flight) meteoryt uległ znacznemu rozdrobnieniu (liczba fragmentów jest szacowana na tysiące[8]), a jego małe fragmenty szybko wyhamowały i po kilku minutach spadły na powierzchnię Ziemi. Obliczono, że fragment o wadze 6 gramów uderzył w ziemię po 8 minutach z prędkością ok. 30 m/s, a okaz 40 g po 5,5 minutach lotu spadł z prędkością ok. 40 m/s. Obszar spadku ma około 4 km szerokości i 30 km długości.[8] Rozciąga się od tamy Vír (Vírské přehrady), gdzie mogły spaść najmniejsze fragmenty niesione wiatrem na SSW, aż w okolice wsi Bohdalov. Największy okaz powinien spaść w lesie na SSW od wsi Rudolec.

Wyliczono przybliżoną heliocentryczną orbitę meteoroidu[9]:

  • wielka półoś a=2,3 AU;
  • mimośród e=0,705;
  • odległość perihelium q=0,668 AU;
  • nachylenie orbity i=3,1°;
  • prędkość geocentryczną 19,2 km/s.

Wartości te pozwalają przypuszczać, że meteoroid należał do roju Southern December delta Arietids[10] (DSA).

Znaleziska

Znaleziono pierwsze okazy. W okolicy Nová Ves u Nového Města na Moravě w wyniku zakrojonych na szeroką skalę poszukiwań, po kilkunastu dniach od bolidu, znaleziono okaz wyglądający na chondryt.

Pierwszy okaz o wadze 5,93 g znalazł Tomáš Holenda astronom amator[11]. Wstępne oględziny wskazują na chondryt zwyczajny typu L o niskim typie petrograficznym (3.9).

Drugi okaz znaleziono dopiero 12 stycznia 2015 roku w okolicy miejscowości Vatín. Według portalu Astronomický ústav AV ČR: na początku stycznia, gdy stopniał śnieg, podjęto dalsze poszukiwania. Poszukiwania kontynuowano na terenie, gdzie mogły spaść okazy o wadze 30-50 gramów. 12 stycznia Tomáš Henych z Astronomického ústavu Akademie věd znalazł okaz o wadze około 41 gramów. Okaz znaleziono w odległości tylko 19 metrów od obliczonej pozycji rejonu, gdzie powinny spaść okazy o tej wadze!

Miejsca znalezienia pierwszego i drugiego okazu dzieli odległość ok. 8,3 km.

Klasyfikacja

Analizę i klasyfikację meteorytu (pierwszego okazu) przeprowadzili dr Jakub Haloda z żoną dr Patricií Halodovou w laboratorium czeskiej służby geologicznej (České geologické služby). Meteoryty spadłe z bolidu obserwowanego 9 grudnia 2014 roku to chondryty zwyczajne typu L3.9.[12] Badacze przygotowali już zgłoszenie nowego meteoryt do Meteoritacal Bulletin i zaproponowali dla niego nazwę Žďár nad Sázavou (w skrócie Žďár; pol. Zdziar nad Sazawą).[8]


Jest to kolejny czeski meteoryt znaleziony w wyniku analiz obserwacji jasnych bolidów zarejestrowanych przez aparaty/kamery sieci European Fireball Network[13]Benešov, Morávka, Příbram[14] (oraz słowackie Košice).

Lokalizacja

Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
© Jan Woreczko & Wadi

(N) Nová Ves u Nového Města na Moravě, (R) Rudolec, (V) Vatín, (Z) Žďár nad Sázavou, (*) Vír

prawdopodobne miejsca znalezienia pierwszych okazów meteorytu

Pavel Spurný z okazem meteorytu[15]

(linia różowa) przybliżona trajektoria bolidu

(linia czerwona) Přibližná trasa dopadu části úlomků

* W 2018 roku Google zmieniło zasady działania apletu, mapa może wyświetlać się niepoprawnie (pomaga Ctrl+F5); więcej → Szablon:GEMap-MyWiki

Žďár nad Sázavou (pol. Zdziar nad Sazawą), Nové Město na Moravě, Vatín.

Pierwszy, mniejszy okaz znaleziono w okolicy Nová Ves u Nového Města na Moravě (w punkcie o współrzędnych 49°31'55.4"N, 16°04'59.8"E). Drugi, większy znaleziono w pobliżu miejscowości Vatín (w punkcie o współrzędnych 49°30'04.5"N, 15°58'59.0"E).


Na portalu Český rozhlas znajduje się mapka z zaznaczoną przybliżoną linią, gdzie prawdopodobnie spadły fragmenty meteorytu (Přibližná trasa dopadu části úlomků). Znajduje się tam również fotografia Pavla Spurnego[2], który trzyma w ręku meteoryt (Astronom Pavel Spurný při pátrání po meteoritu na Vysočině)[15]. Fotografia opatrzona jest komentarzem Největší část tělesa dopadla jihozápadně od Rudolce.

Zidentyfikowano obszar, gdzie mogła spaść większa część meteorytów, ma on wymiary około 200×300 metrów. Znajduje się około jeden kilometr na południowy zachód od wsi Rudolec. Teren ten porastają gęste świerkowe zarośla, część miejsc jest podmokłych. Mniejsze fragmenty mogą znajdować się w pobliżu wyimaginowanej linii (czerwona na mapie obok) łączącej wsie Ždánice, ŘečiceRudolec.


Trasa bolidu przebiegała niedaleko od miejsca, gdzie w 1619 roku w okolicy miejscowości Odranec prawdopodobnie spadły meteoryty.


Galeria

Prawdopodobne miejsca znalezienia okazów


Bolid EN091214 zarejestrowany przez stację Polish Fireball Network

YouTube – BOLID nad Polską 9 12 2014 161645UT


Przypisy

  1. ^ a b Žd'ár nad Sázavou – pod taką nazwą (pisownią) meteoryt zarejestrowano w Meteoritical Bulletin
  2. ^ a b c Pavel Spurný – główny koordynator European Fireball Network (Vedoucí oddělení meziplanetární hmoty AsÚ AV ČR a koordinátor Evropské bolidové sítě)
  3. ^ wg Meteoritical Bulletin 49°31'18"N, 16°02'00"E
  4. ^ jeśli nie zaznaczono inaczej, podano współrzędne przyjęte w oficjalnej bazie meteorytów Meteoritical Bulletin Database
  5. ^ meteoryt został zgłoszony do Meteoritical Bulletin, znalazcy zaproponowali nazwę Žďár nad Sázavou (w skrócie Žďár)
  6. ^ za portalem Česká astronomická společnost: Stanice Kroměříž ENE, Stanice Valašské Meziříčí N, Stanice Otrokovice N, Stanice Maruška SW; zarejestrowano w nich bolid, widmo i odbicia w chmurach
  7. ^ kierunki świata w języku czeskim: North → Sever, South → Jih, East → Východ, West → Západ
  8. ^ a b c za portalem Astronomický ústav, AV ČR
  9. ^ za portalem Hvězdárna Valašské Meziříčí
  10. ^ gwiazda Delta Arietis (δ Ari) leży w gwiazdozbiorze Barana
  11. ^ na Facebooku Astronomický ústav AV ČR można zobaczyć zdjęcie szczęśliwego znalazcy i okazu
  12. ^ w bazie Meteoritical Bulletin jest mniej niż 30 meteorytów tego rzadkiego typu (stan: 5 marzec 2015 r.); meteoryt Žďár byłby pierwszym spadkiem w tej grupie; ostatecznie meteoryt został sklasyfikowany jako L4
  13. ^ pierwszym w historii meteorytem, którego bolid zarejestrowano fotograficznie i wyznaczono na tej podstawie jego orbitę heliocentryczną był spadek w 1959 roku meteorytu Pribram
  14. ^ spadek meteorytu Pribram 7 kwietnia 1959 roku w Czechach; chondryt zwyczajny H5, TKW 5,56 kg
  15. ^ a b nie wiadomo czy okaz trzymany przez Pavla Spurnego pochodzi z tego spadku czy też jest to okaz meteorytu Chelyabinsk, prezentowany w celu pokazania, jak mogą wyglądać poszukiwane okazy?

Zobacz również

Linki zewnętrzne

Mass media

Osobiste