(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)
Žďár nad Sázavou
Z Wiki.Meteoritica.pl
m (→Mass media) |
m |
||
| Linia 5: | Linia 5: | ||
| nazwa = Žďár nad Sázavou (Žďár)<ref name="Žd'ár nad Sázavou"></ref> | | nazwa = Žďár nad Sázavou (Žďár)<ref name="Žd'ár nad Sázavou"></ref> | ||
| grafika = Zdar_(Pavel_Spurny)-meteority_zdar.jpg | | grafika = Zdar_(Pavel_Spurny)-meteority_zdar.jpg | ||
| - | | opis = Pierwsze znalezione okazy (''Oba dosud nalezené meteority Žďár nad Sázavou – vpravo první meteorit (6g), vlevo druhý meteorit (40g)'') (fot. Pavel Spurný<ref name="Spurny"></ref>, Astronomical Institute AS CR) | + | | opis = Pierwsze znalezione okazy („''Oba dosud nalezené meteority Žďár nad Sázavou – vpravo první meteorit (6g), vlevo druhý meteorit (40g)''”) (fot. Pavel Spurný<ref name="Spurny"></ref>, Astronomical Institute AS CR) |
| klasa = Spadek | | klasa = Spadek | ||
| mbclass = fall | | mbclass = fall | ||
| metbull = 61797 | | metbull = 61797 | ||
| lokalizacja = Žďár nad Sázavou, Czechy | | lokalizacja = Žďár nad Sázavou, Czechy | ||
| - | | położenie = 49°28,28'N, 15°49,28'E<ref>wg | + | | położenie = 49°28,28'N, 15°49,28'E<ref>wg {{!MBD}} 49°31'18"N, 16°02'00"E</ref> |
| data = 9 grudnia 2014 roku, 16:16:45-54 UT (wtorek) | | data = 9 grudnia 2014 roku, 16:16:45-54 UT (wtorek) | ||
| - | | typ = chondryt zwyczajny L3 (L3.9)<ref name="L3">początkowo określono typ na L4 (25 maja 2015 roku zweryfikowano rekord w | + | | typ = chondryt zwyczajny L3 (L3.9)<ref name="L3">początkowo określono typ na L4 (25 maja 2015 roku zweryfikowano rekord w {{!MBD}})</ref> |
| masa = 5,92 + 39,25 g | | masa = 5,92 + 39,25 g | ||
| liczba = dwa okazy | | liczba = dwa okazy | ||
| - | | synonimy = '''Žd'ár nad Sázavou'''<ref name="Žd'ár nad Sázavou">'''Žd'ár nad Sázavou''' – pod taką nazwą (pisownią) meteoryt zarejestrowano w | + | | synonimy = '''Žd'ár nad Sázavou'''<ref name="Žd'ár nad Sázavou">'''Žd'ár nad Sázavou''' – pod taką nazwą (pisownią) meteoryt zarejestrowano w {{!MBD}}</ref>, ''Rudolec''<ref name="noname">meteoryt został zgłoszony do {{!MBD}}, znalazcy zaproponowali nazwę '''Žďár nad Sázavou''' (w skrócie '''Žďár''')</ref> |
}} | }} | ||
Bardzo jasny bolid obserwowany 9 grudnia 2014 roku (wtorek) nad [[Czechy|Czechami]], z którego spadły meteoryty. | Bardzo jasny bolid obserwowany 9 grudnia 2014 roku (wtorek) nad [[Czechy|Czechami]], z którego spadły meteoryty. | ||
| Linia 47: | Linia 47: | ||
=== Klasyfikacja === | === Klasyfikacja === | ||
| - | Analizę i klasyfikację meteorytu (pierwszego okazu) przeprowadzili dr ''Jakub Haloda'' z żoną dr ''Patricií Halodovou'' w laboratorium czeskiej służby geologicznej (''České geologické služby''). Meteoryty spadłe z bolidu obserwowanego 9 grudnia 2014 roku to '''chondryty zwyczajne typu L3.9'''.<ref>w bazie | + | Analizę i klasyfikację meteorytu (pierwszego okazu) przeprowadzili dr ''Jakub Haloda'' z żoną dr ''Patricií Halodovou'' w laboratorium czeskiej służby geologicznej (''České geologické služby''). Meteoryty spadłe z bolidu obserwowanego 9 grudnia 2014 roku to '''chondryty zwyczajne typu L3.9'''.<ref>w bazie {{!MBD}} jest mniej niż 30 meteorytów tego rzadkiego typu (stan: ''5 marzec 2015 r.''); meteoryt '''Žďár''' byłby pierwszym spadkiem w tej grupie; ostatecznie meteoryt został sklasyfikowany jako L3</ref><ref name="L3"></ref> Badacze przygotowali już zgłoszenie nowego meteoryt do {{!MBD}} i zaproponowali dla niego nazwę '''Žďár nad Sázavou''' (w skrócie '''Žďár'''; pol. Zdziar nad Sazawą).<ref name="portal AV CR"></ref> |
| Linia 82: | Linia 82: | ||
| - | Na portalu ''Český rozhlas'' znajduje się mapka z zaznaczoną przybliżoną linią, gdzie prawdopodobnie spadły fragmenty meteorytu (''Přibližná trasa dopadu části úlomků''). Znajduje się tam również fotografia Pavla Spurnego<ref name="Spurny">Pavel Spurný – główny koordynator ''European Fireball Network'' (''Vedoucí oddělení meziplanetární hmoty AsÚ AV ČR a koordinátor Evropské bolidové sítě'')</ref>, który trzyma w ręku meteoryt (''Astronom Pavel Spurný při pátrání po meteoritu na Vysočině'')<ref name="photo Spurny">nie wiadomo czy okaz trzymany przez Pavla Spurnego pochodzi z tego spadku czy też jest to okaz meteorytu Chelyabinsk, prezentowany w celu pokazania, jak mogą wyglądać poszukiwane okazy?</ref>. Fotografia opatrzona jest komentarzem ''Největší část tělesa dopadla jihozápadně od Rudolce''. | + | Na portalu ''Český rozhlas'' znajduje się mapka z zaznaczoną przybliżoną linią, gdzie prawdopodobnie spadły fragmenty meteorytu („''Přibližná trasa dopadu části úlomků''”). Znajduje się tam również fotografia Pavla Spurnego<ref name="Spurny">Pavel Spurný – główny koordynator ''European Fireball Network'' (''Vedoucí oddělení meziplanetární hmoty AsÚ AV ČR a koordinátor Evropské bolidové sítě'')</ref>, który trzyma w ręku meteoryt („''Astronom Pavel Spurný při pátrání po meteoritu na Vysočině''”)<ref name="photo Spurny">nie wiadomo czy okaz trzymany przez Pavla Spurnego pochodzi z tego spadku czy też jest to okaz meteorytu Chelyabinsk, prezentowany w celu pokazania, jak mogą wyglądać poszukiwane okazy?</ref>. Fotografia opatrzona jest komentarzem „''Největší část tělesa dopadla jihozápadně od Rudolce''”. |
Zidentyfikowano obszar, gdzie mogła spaść większa część meteorytów, ma on wymiary około 200×300 metrów. Znajduje się około jeden kilometr na południowy zachód od wsi ''Rudolec''. Teren ten porastają gęste świerkowe zarośla, część miejsc jest podmokłych. Mniejsze fragmenty mogą znajdować się w pobliżu wyimaginowanej linii (czerwona na mapie obok) łączącej wsie '''''Ždánice''''', '''''Řečice''''' i '''''Rudolec'''''. | Zidentyfikowano obszar, gdzie mogła spaść większa część meteorytów, ma on wymiary około 200×300 metrów. Znajduje się około jeden kilometr na południowy zachód od wsi ''Rudolec''. Teren ten porastają gęste świerkowe zarośla, część miejsc jest podmokłych. Mniejsze fragmenty mogą znajdować się w pobliżu wyimaginowanej linii (czerwona na mapie obok) łączącej wsie '''''Ždánice''''', '''''Řečice''''' i '''''Rudolec'''''. | ||
| Linia 135: | Linia 135: | ||
* Meteor Showers Online – [http://meteorshowersonline.com/showers/delta_arietids.html Delta Arietids] | * Meteor Showers Online – [http://meteorshowersonline.com/showers/delta_arietids.html Delta Arietids] | ||
| - | * woreczko.pl – [http://www.woreczko.pl/meteorites/features/glossary-FireballNetwork.htm Sieci bolidowe ('' | + | * woreczko.pl – [http://www.woreczko.pl/meteorites/features/glossary-FireballNetwork.htm Sieci bolidowe (''Fireball network'')] |
=== Mass media === | === Mass media === | ||
Wersja z 18:28, 4 sty 2019
24. czeski meteoryt
| Žďár nad Sázavou (Žďár)[1] → | |
-meteority_zdar.jpg)
Pierwsze znalezione okazy („Oba dosud nalezené meteority Žďár nad Sázavou – vpravo první meteorit (6g), vlevo druhý meteorit (40g)”) (fot. Pavel Spurný[2], Astronomical Institute AS CR)
| |
| Spadek | |
| Lokalizacja | Žďár nad Sázavou, Czechy |
| Położenie[4] | 49°28,28'N, 15°49,28'E[3] |
| Data | 9 grudnia 2014 roku, 16:16:45-54 UT (wtorek) |
| Charakterystyka | |
| Typ | chondryt zwyczajny L3 (L3.9)[5] |
| Masa | 5,92 + 39,25 g |
| Liczba okazów | dwa okazy |
| Meteoritical Bulletin Database | |
| Synonimy → | |
| Žd'ár nad Sázavou[1], Rudolec[6] | |
Bardzo jasny bolid obserwowany 9 grudnia 2014 roku (wtorek) nad Czechami, z którego spadły meteoryty.
Meteoroid i bolid
9 grudnia 2014 roku o godzinie 16:16:45 UT przeciął niebo bardzo jasny bolid, jego przelot zarejestrowały kamery sieci European Fireball Network (EN) (cztery stacje[7]) oraz Polish Fireball Network (PFN, PKiM). Otrzymał on oznaczenie EN091214.
Według dostępnych w internecie informacji (wyliczenia przeprowadzone przez Pavla Spurnego[2] z EN) w ziemską atmosferę wszedł meteoroid o wadze ok. 200 kg z prędkością 22 km/s pod kątem 25 stopni do powierzchni Ziemi. Zapłonął na wysokości ok. 100 km w okolicach miasta Opava i kontynuował swój lot w kierunku południowo zachodnim[8]. Przebył on w czasie ok. 9 sekund drogę 170 km (tak długa droga jest rzadkością). Największą jasność osiągnął będąc na wysokości 37 km na północny wschód od miejscowości Vír (jego jasność w maksimum wynosiła nawet –14m, a obliczona jasność absolutna –3,3m). Zgasł na wysokości 25 km, 6 km na południowy wschód od miejscowości Žďár nad Sázavou, wyhamowując do prędkości ok. 5 km/s. Jego waga wynosiła wówczas mniej niż 1 kg. Jest zatem oczywiste, że nastąpił spadek meteorytu.
W końcowej fazie lotu (ang. dark flight) meteoryt uległ znacznemu rozdrobnieniu (liczba fragmentów jest szacowana na tysiące[9]), a jego małe fragmenty szybko wyhamowały i po kilku minutach spadły na powierzchnię Ziemi. Obliczono, że fragment o wadze 6 gramów uderzył w ziemię po 8 minutach z prędkością ok. 30 m/s, a okaz 40 g po 5,5 minutach lotu spadł z prędkością ok. 40 m/s. Obszar spadku ma około 4 km szerokości i 30 km długości.[9] Rozciąga się od tamy Vír (Vírské přehrady), gdzie mogły spaść najmniejsze fragmenty niesione wiatrem na SSW, aż w okolice wsi Bohdalov. Największy okaz powinien spaść w lesie na SSW od wsi Rudolec.
Wyliczono przybliżoną heliocentryczną orbitę meteoroidu[10]:
- wielka półoś a=2,3 AU;
- mimośród e=0,705;
- odległość perihelium q=0,668 AU;
- nachylenie orbity i=3,1°;
- prędkość geocentryczną 19,2 km/s.
Wartości te pozwalają przypuszczać, że meteoroid należał do roju Southern December delta Arietids[11] (DSA).
Znaleziska
- Znaleziono pierwsze okazy. W okolicy Nová Ves u Nového Města na Moravě w wyniku zakrojonych na szeroką skalę poszukiwań, po kilkunastu dniach od bolidu, znaleziono okaz wyglądający na chondryt.
Pierwszy okaz o wadze 5,93 g znalazł Tomáš Holenda astronom amator[12]. Wstępne oględziny wskazują na chondryt zwyczajny typu L o niskim typie petrograficznym (3.9).
Drugi okaz znaleziono dopiero 12 stycznia 2015 roku w okolicy miejscowości Vatín. Według portalu Astronomický ústav AV ČR: na początku stycznia, gdy stopniał śnieg, podjęto dalsze poszukiwania. Poszukiwania kontynuowano na terenie, gdzie mogły spaść okazy o wadze 30-50 gramów. 12 stycznia Tomáš Henych z Astronomického ústavu Akademie věd znalazł okaz o wadze około 41 gramów. Okaz znaleziono w odległości tylko 19 metrów od obliczonej pozycji rejonu, gdzie powinny spaść okazy o tej wadze!
Miejsca znalezienia pierwszego i drugiego okazu dzieli odległość ok. 8,3 km.
Klasyfikacja
Analizę i klasyfikację meteorytu (pierwszego okazu) przeprowadzili dr Jakub Haloda z żoną dr Patricií Halodovou w laboratorium czeskiej służby geologicznej (České geologické služby). Meteoryty spadłe z bolidu obserwowanego 9 grudnia 2014 roku to chondryty zwyczajne typu L3.9.[13][5] Badacze przygotowali już zgłoszenie nowego meteoryt do Meteoritical Bulletin Database i zaproponowali dla niego nazwę Žďár nad Sázavou (w skrócie Žďár; pol. Zdziar nad Sazawą).[9]
Jest to kolejny czeski meteoryt znaleziony w wyniku analiz obserwacji jasnych bolidów zarejestrowanych przez aparaty/kamery sieci European Fireball Network[14] – Benešov, Morávka, Příbram[15] (oraz słowackie Košice).
Lokalizacja
(N) Nová Ves u Nového Města na Moravě, (R) Rudolec, (V) Vatín, (Z) Žďár nad Sázavou, (*) Vír
prawdopodobne miejsca znalezienia pierwszych okazów meteorytu
Pavel Spurný z okazem meteorytu[16]
(linia różowa) przybliżona trajektoria bolidu
(linia czerwona) Přibližná trasa dopadu části úlomků
* W 2018 roku Google zmieniło zasady działania apletu, mapa może wyświetlać się niepoprawnie (pomaga Ctrl+F5); więcej → Szablon:GEMap-MyWiki
Žďár nad Sázavou (pol. Zdziar nad Sazawą), Nové Město na Moravě, Vatín.
Pierwszy, mniejszy okaz znaleziono w okolicy Nová Ves u Nového Města na Moravě (w punkcie o współrzędnych 49°31'55.4"N, 16°04'59.8"E). Drugi, większy znaleziono w pobliżu miejscowości Vatín (w punkcie o współrzędnych 49°30'04.5"N, 15°58'59.0"E).
Na portalu Český rozhlas znajduje się mapka z zaznaczoną przybliżoną linią, gdzie prawdopodobnie spadły fragmenty meteorytu („Přibližná trasa dopadu části úlomků”). Znajduje się tam również fotografia Pavla Spurnego[2], który trzyma w ręku meteoryt („Astronom Pavel Spurný při pátrání po meteoritu na Vysočině”)[16]. Fotografia opatrzona jest komentarzem „Největší část tělesa dopadla jihozápadně od Rudolce”.
Zidentyfikowano obszar, gdzie mogła spaść większa część meteorytów, ma on wymiary około 200×300 metrów. Znajduje się około jeden kilometr na południowy zachód od wsi Rudolec. Teren ten porastają gęste świerkowe zarośla, część miejsc jest podmokłych. Mniejsze fragmenty mogą znajdować się w pobliżu wyimaginowanej linii (czerwona na mapie obok) łączącej wsie Ždánice, Řečice i Rudolec.
Trasa bolidu przebiegała niedaleko od miejsca, gdzie w 1619 roku w okolicy miejscowości Odranec prawdopodobnie spadły meteoryty.
Galeria
Prawdopodobne miejsca znalezienia okazów
.jpg) Miejsce znalezienia okazu 5,93 g (stan: 14 marca 2015 r., godziny poranne) |
.jpg) Miejsce znalezienia okazu ~40 g (stan: 20 marca 2015 r., około południa) |
| YouTube – BOLID nad Polską 9 12 2014 161645UT Bolid EN091214 zarejestrowany przez stację Polish Fireball Network | YouTube – Na Žďársku se hledají úlomky meteoritů… |
Przypisy
Zobacz również
Linki zewnętrzne
- Meteoritical Bulletin Database (MBD) – meteoryt Žďár nad Sázavou
- Encyclopedia of Meteorites (EoM) – meteoryt Žďár nad Sázavou
- Česká astronomická společnost – Jasný bolid 9. 12. 2014 ● 23. meteorit s rodokmenem potvrzen
- Astronomický ústav, Akademie věd České republiky (AV ČR) – Mimořádný bolid v podvečer 9. prosince 2014 nad Českou republikou aneb co a kde spadlo na Vysočině (Mimořádný bolid v podvečer 9. prosince 2014 nad Českou republikou: co a kde spadlo na Vysočině) ● 23. meteorit s rodokmenem na světě nalezen
- Facebook – Astronomický ústav AV ČR
- Hvězdárna a planetárium Plzeň – Na Vysočině nalezen první úlomek meteoritu ● Čeští astronomové našli druhý fragment meteoritu
- Hvězdárna Valašské Meziříčí – Spektrum nejjasnějšího bolidu v roce 2014 zachyceno
- YouTube – BOLID nad Polską 9 12 2014 161645UT)
- lunarmeteoritehunters – Germany / Czech Rep. / Poland / Austria Fireball Meteor 09DEC2014
- Polish Fireball Network (PKiM) – BOLID z 9 grudnia 2014
- Karmaka Meteorites – First meteorite found near Nová Ves, close to Nového Města na Moravě on 20 December, ~3 p.m. CET/ Meteorite fall near Rudolec, Jihlava district, Czech Republic, 9 December, 16:16:45 UTC ● A second meteorite (39.3 grams) of the Czech bolide on 9 December 2014 was found near Vatín on January 12 by Czech astronomers, first meteorite classified as type L3.9 ● Žd’ár nad Sázavou is officially registered in the Meteoritical Bulletin Database
- Meteor Data Center – Southern December delta Arietids
- Meteor Showers Online – Delta Arietids
- woreczko.pl – Sieci bolidowe (Fireball network)
Mass media
- Aktuálně.cz – Pavel Spurný nejen o meteoritu Žďár v České televizi
- TN.nova.cz – METEORIT V ČESKU: Úlomky našli na Žďársku, jedná se o bolid
- CeskaTelevize.cz – Události ● Události
- Český rozhlas – Astronomové už týden pročesávají les na Vysočině, hledají vzácný meteorit (mapa – prawdopodobny rejon spadku)
