PayPal-donate (Wiki).png
O ile nie zaznaczono inaczej, prawa autorskie zamieszczonych materiałów należą do Jana Woreczko & Wadi.

(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)


Žďár nad Sázavou

Z Wiki.Meteoritica.pl

0i

24. czeski meteoryt

Žďár nad Sázavou (Žďár)[1]
Zdar (Pavel Spurny)-meteority zdar.jpg
Pierwsze znalezione okazy (Oba dosud nalezené meteority Žďár nad Sázavou – vpravo první meteorit (6g), vlevo druhý meteorit (40g)) (fot. Pavel Spurný[2], Astronomical Institute AS CR)
Spadek
Lokalizacja Žďár nad Sázavou, Czechy
Położenie[3] 49°28,28'N, 15°49,28'E
Data 9 grudnia 2014 roku, 16:16 UT (wtorek)
Charakterystyka
Typ chondryt zwyczajny L3.9
Masa ~5,93 + 41 g
Liczba okazów dwa okazy
Synonimy
Rudolec[1]

Bardzo jasny bolid obserwowany 9 grudnia 2014 roku (wtorek) nad Czechami, z którego spadły meteoryty.

Meteoroid i bolid

9 grudnia 2014 roku o godzinie 16:16:45 UT przeciął niebo bardzo jasny bolid, jego przelot zarejestrowały kamery sieci European Fireball Network (EN) (cztery stacje[4]) oraz Polish Fireball Network (PFN, PKiM). Otrzymał on oznaczenie EN091214.

Według dostępnych w internecie informacji (wyliczenia przeprowadzone przez Pavla Spurnego[2] z EN) w ziemską atmosferę wszedł meteoroid o wadze ok. 200 kg z prędkością 22 km/s pod kątem 25 stopni do powierzchni Ziemi. Zapłonął na wysokości ok. 100 km w okolicach miasta Opava i kontynuował swój lot w kierunku południowo zachodnim[5]. Przebył on w czasie ok. 9 sekund drogę 170 km (tak długa droga jest rzadkością). Największą jasność osiągnął będąc na wysokości 37 km na północny wschód od miejscowości Vír (jego jasność w maksimum wynosiła nawet –14m, a obliczona jasność absolutna –3,3m). Zgasł na wysokości 25 km, 6 km na południowy wschód od miejscowości Žďár nad Sázavou, wyhamowując do prędkości ok. 5 km/s. Jego waga wynosiła wówczas mniej niż 1 kg. Jest zatem oczywiste, że nastąpił spadek meteorytu.

W końcowej fazie lotu (ang. dark flight) meteoryt uległ znacznemu rozdrobnieniu (liczba fragmentów jest szacowana na tysiące[6]), a jego małe fragmenty szybko wyhamowały i po kilku minutach spadły na powierzchnię Ziemi. Obliczono, że fragment o wadze 6 gramów uderzył w ziemię po 8 minutach z prędkością ok. 30 m/s, a okaz 40 g po 5,5 minutach lotu spadł z prędkością ok. 40 m/s. Obszar spadku ma około 4 km szerokości i 30 km długości.[6] Rozciąga się od tamy Vír (Vírské přehrady), gdzie mogły spaść najmniejsze fragmenty niesione wiatrem na SSW, aż w okolice wsi Bohdalov. Największy okaz powinien spaść w lesie na SSW od wsi Rudolec.

Wyliczono przybliżoną heliocentryczną orbitę meteoroidu[7]:

  • wielka półoś a=2,3 AU;
  • mimośród e=0,705;
  • odległość perihelium q=0,668 AU;
  • nachylenie orbity i=3,1°;
  • prędkość geocentryczną 19,2 km/s.

Wartości te pozwalają przypuszczać, że meteoroid należał do roju Southern December delta Arietids[8] (DSA).

Znaleziska

Znaleziono pierwsze okazy. W okolicy Nová Ves u Nového Města na Moravě w wyniku zakrojonych na szeroką skalę poszukiwań, po kilkunastu dniach od bolidu, znaleziono okaz wyglądający na chondryt.

Pierwszy okaz o wadze 5,93 g znalazł Tomáš Holenda astronom amator[9]. Wstępne oględziny wskazują na chondryt zwyczajny typu L o niskim typie petrograficznym (3.9).

Drugi okaz znaleziono dopiero 12 stycznia 2015 roku w okolicy miejscowości Vatín. Według portalu Astronomický ústav AV ČR: na początku stycznia, gdy stopniał śnieg, podjęto dalsze poszukiwania. Poszukiwania kontynuowano na terenie, gdzie mogły spaść okazy o wadze 30-50 gramów. 12 stycznia Tomáš Henych z Astronomického ústavu Akademie věd znalazł okaz o wadze około 41 gramów. Okaz znaleziono w odległości tylko 19 metrów od obliczonej pozycji rejonu, gdzie powinny spaść okazy o tej wadze!

Miejsca znalezienia pierwszego i drugiego okazu dzieli odległość ok. 8,3 km.

Klasyfikacja

Analizę i klasyfikację meteorytu (pierwszego okazu) przeprowadzili dr Jakub Haloda z żoną dr Patricií Halodovou w laboratorium czeskiej służby geologicznej (České geologické služby). Meteoryty spadłe z bolidu obserwowanego 9 grudnia 2014 roku to chondryty zwyczajne typu L3.9.[10] Badacze przygotowali już zgłoszenie nowego meteoryt do Meteoritacal Bulletin i zaproponowali dla niego nazwę Žďár nad Sázavou (w skrócie Žďár; pol. Zdziar nad Sazawą).[6]


Jest to kolejny czeski meteoryt znaleziony w wyniku analiz obserwacji jasnych bolidów zarejestrowanych przez aparaty/kamery sieci European Fireball Network[11]Benešov, Morávka, Příbram[12] (oraz słowackie Košice).

Lokalizacja

Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
© Jan Woreczko & Wadi

(N) Nová Ves u Nového Města na Moravě, (R) Rudolec, (V) Vatín, (Z) Žďár nad Sázavou, (*) Vír

prawdopodobne miejsca znalezienia pierwszych okazów meteorytu

Pavel Spurný z okazem meteorytu[13]

(linia różowa) przybliżona trajektoria bolidu

(linia czerwona) Přibližná trasa dopadu části úlomků

* W 2018 roku Google zmieniło zasady działania apletu, mapa może wyświetlać się niepoprawnie (pomaga Ctrl+F5); więcej → Szablon:GEMap-MyWiki

Žďár nad Sázavou (pol. Zdziar nad Sazawą), Nové Město na Moravě, Vatín.

Pierwszy, mniejszy okaz znaleziono w okolicy Nová Ves u Nového Města na Moravě (w punkcie o współrzędnych 49°31'55.4"N, 16°04'59.8"E). Drugi, większy znaleziono w pobliżu miejscowości Vatín (w punkcie o współrzędnych 49°30'04.5"N, 15°58'59.0"E).


Na portalu Český rozhlas znajduje się mapka z zaznaczoną przybliżoną linią, gdzie prawdopodobnie spadły fragmenty meteorytu (Přibližná trasa dopadu části úlomků). Znajduje się tam również fotografia Pavla Spurnego[2], który trzyma w ręku meteoryt (Astronom Pavel Spurný při pátrání po meteoritu na Vysočině)[13]. Fotografia opatrzona jest komentarzem Největší část tělesa dopadla jihozápadně od Rudolce.

Zidentyfikowano obszar, gdzie mogła spaść większa część meteorytów, ma on wymiary około 200×300 metrów. Znajduje się około jeden kilometr na południowy zachód od wsi Rudolec. Teren ten porastają gęste świerkowe zarośla, część miejsc jest podmokłych. Mniejsze fragmenty mogą znajdować się w pobliżu wyimaginowanej linii (czerwona na mapie obok) łączącej wsie Ždánice, ŘečiceRudolec.


Trasa bolidu przebiegała niedaleko od miejsca, gdzie w 1619 roku w okolicy miejscowości Odranec prawdopodobnie spadły meteoryty.


Galeria

Prawdopodobne miejsca znalezienia okazów


Bolid EN091214 zarejestrowany przez stację Polish Fireball Network

YouTube – BOLID nad Polską 9 12 2014 161645UT


Przypisy

  1. ^ a b meteoryt został już zgłoszony do Meteoritical Bulletin, znalazcy proponują nazwę Žďár nad Sázavou (w skrócie Žďár)
  2. ^ a b c Pavel Spurný – główny koordynator European Fireball Network (Vedoucí oddělení meziplanetární hmoty AsÚ AV ČR a koordinátor Evropské bolidové sítě)
  3. ^ jeśli nie zaznaczono inaczej, podano współrzędne przyjęte w oficjalnej bazie meteorytów Meteoritical Bulletin Database
  4. ^ za portalem Česká astronomická společnost: Stanice Kroměříž ENE, Stanice Valašské Meziříčí N, Stanice Otrokovice N, Stanice Maruška SW; zarejestrowano w nich bolid, widmo i odbicia w chmurach
  5. ^ kierunki świata w języku czeskim: North → Sever, South → Jih, East → Východ, West → Západ
  6. ^ a b c za portalem Astronomický ústav, AV ČR
  7. ^ za portalem Hvězdárna Valašské Meziříčí
  8. ^ gwiazda Delta Arietis (δ Ari) leży w gwiazdozbiorze Barana
  9. ^ na Facebooku Astronomický ústav AV ČR można zobaczyć zdjęcie szczęśliwego znalazcy i okazu
  10. ^ w bazie Meteoritical Bulletin jest mniej niż 30 meteorytów tego rzadkiego typu (stan: 5 marzec 2015 r.); meteoryt Žďár będzie pierwszym spadkiem w tej grupie
  11. ^ pierwszym w historii meteorytem, którego bolid zarejestrowano fotograficznie i wyznaczono na tej podstawie jego orbitę heliocentryczną był spadek w 1959 roku meteorytu Pribram
  12. ^ spadek meteorytu Pribram 7 kwietnia 1959 roku w Czechach; chondryt zwyczajny H5, TKW 5,56 kg
  13. ^ a b nie wiadomo czy okaz trzymany przez Pavla Spurnego pochodzi z tego spadku czy też jest to okaz meteorytu Chelyabinsk, prezentowany w celu pokazania, jak mogą wyglądać poszukiwane okazy?

Zobacz również

Linki zewnętrzne

Mass media

Osobiste