PayPal-donate (Wiki).png
O ile nie zaznaczono inaczej, prawa autorskie zamieszczonych materiałów należą do Jana Woreczko & Wadi.

(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)


Bolid wielkopolski

Z Wiki.Meteoritica.pl

(Różnice między wersjami)
(Bibliografia)
m (Hipoteza o spadku deszczu meteorytów w kwietniu 1305 roku)
 
(Nie pokazano 10 wersji pomiędzy niniejszymi.)
Linia 1: Linia 1:
__NOTOC__
__NOTOC__
 +
{{VerifyLevel |level=0}}
== Hipoteza o spadku deszczu meteorytów w kwietniu 1305 roku ==
== Hipoteza o spadku deszczu meteorytów w kwietniu 1305 roku ==
Linia 5: Linia 6:
-
Po raz pierwszy pojęcie '''„Bolid wielkopolski”''' wprowadził Wiesław Czajka w swoim artykule w kwartalniku ''Meteoryt'' (Czajka 2010) i na VI Konferencji Meteorytowej w Krakowie w 2010 roku. Tam też przedstawił on hipotezę, że meteoryty [[Tabarz]], [[Seeläsgen (Przełazy)|Przełazy]], [[Morasko]] i [[Jankowo Dolne]] są pozostałością po bolidzie obserwowanym w 1304 roku. W związku z wątpliwościami dotyczącymi spadku/znalezienia meteorytu [[Tabarz]] i nie potwierdzoną lokalizacją znaleziska [[Jankowo Dolne]] – obecnie hipoteza bolidu wielkopolskiego ogranicza się do opisu deszczu meteorytów [[Morasko]] i [[Przełazy]], ale obserwowanego w kwietniu 1305 roku (Czajka 2013).
+
Po raz pierwszy pojęcie '''„Bolid wielkopolski”''' wprowadził Wiesław Czajka w swoim artykule w kwartalniku ''[[Meteoryt/Artykuły|Meteoryt]]'' (Czajka 2010) i na [[Bibliografia/Konferencje i seminaria|VI Konferencji Meteorytowej w Krakowie w 2010 roku]]. Tam też przedstawił on hipotezę, że meteoryty [[Tabarz]], [[Seeläsgen (Przełazy)|Przełazy]], [[Morasko]] i [[Jankowo Dolne]] są pozostałością po bolidzie obserwowanym w 1304 roku. W związku z wątpliwościami dotyczącymi spadku/znalezienia meteorytu [[Tabarz]] i nie potwierdzoną lokalizacją znaleziska [[Jankowo Dolne]] – obecnie hipoteza bolidu wielkopolskiego ogranicza się do opisu deszczu meteorytów [[Morasko]] i [[Przełazy]], ale obserwowanego w kwietniu 1305 roku (Czajka 2013).
Według Wiesława Czajki, opisywaną [[Friedland 1304/Komety|w starych kronikach i katalogach kometę]], obserwowaną w kwietniu 1305 roku (trzy dni przed i trzy dni po Wielkanocy), należy interpretować jako opis bolidu odpowiedzialnego za spadek meteorytów.
Według Wiesława Czajki, opisywaną [[Friedland 1304/Komety|w starych kronikach i katalogach kometę]], obserwowaną w kwietniu 1305 roku (trzy dni przed i trzy dni po Wielkanocy), należy interpretować jako opis bolidu odpowiedzialnego za spadek meteorytów.
Linia 24: Linia 25:
== Lokalizacja ==
== Lokalizacja ==
-
{{GEFrame-begin |width=600px}}
+
{{GEFrame-begin |width=540}}
{{GEMap
{{GEMap
-
| kml--1 = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Poland_newIcons.kml
+
| htmlFileMap = wiki-BolidWielkopolski.htm
-
| kml2 = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Friedland1304.kml
+
| kml1 = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Friedland1304.kml
-
| kml3 = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-BolidWielkopolski.kml
+
| kml2 = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-BolidWielkopolski.kml
| lat = 51.852
| lat = 51.852
| lon = 13.878
| lon = 13.878
| zoom = 6
| zoom = 6
-
| type = map
+
| type = roadmap
-
| width=600px
+
| width=540
}}
}}
{{GEIcon-PointRed}}
{{GEIcon-PointRed}}
Linia 51: Linia 52:
* {{Bartoschewitz (2001)}}
* {{Bartoschewitz (2001)}}
-
* Czajka Wiesław, (2010), '''Rozważania na temat [[Bolid wielkopolski|bolidu wielkopolskiego]]''', ''Meteoryt'', 3, 2010, s. 7-9. Plik [http://meteoryt.info/Schwetz/Meteoryt310.pdf PDF].
+
* Czajka Wiesław, (2010), '''Rozważania na temat [[Bolid wielkopolski|bolidu wielkopolskiego]]''', ''Meteoryt'', 3, 2010, s. 7-9. Plik {{Link-Meteoryt|r=10|n=3}}.
-
* Czajka Wiesław, (2010), '''Symbole astronomiczne w heraldyce miejskiej Nowej Marchii''', ''Rocznik Chojeński'', 2, 2010, s. 67-85. Plik [http://www.rocznikchojenski.pl/zawartosc-tomow.html PDF].
+
* Czajka Wiesław, (2010), '''Symbole astronomiczne w heraldyce miejskiej Nowej Marchii''', ''Rocznik Chojeński'', 2, 2010, s. 67-85.<ref>patrz również → [[:Kategoria:Herb|kategoria: Herb]]</ref> Plik [https://bazhum.muzhp.pl/czasopismo/411/?idvol=7969 PDF].
* {{Czajka (2011)}}
* {{Czajka (2011)}}
Linia 59: Linia 60:
* Czajka Wiesław, (astroblemy.pl), '''Obraz hipotetycznej trajektorii [[Tabarz]]-[[Przełazy]]-[[Morasko]]-[[Jankowo Dolne]] na geodezyjnej powierzchni odniesienia (''The picture of the hypothetic trajectory [[Tabarz]]-[[Przełazy]]-[[Morasko]]-[[Jankowo Dolne]] on the Earth's ellipsoid'')''', astroblemy.pl. Plik [http://astroblemy.pl/pdf/tabarz.pdf PDF].
* Czajka Wiesław, (astroblemy.pl), '''Obraz hipotetycznej trajektorii [[Tabarz]]-[[Przełazy]]-[[Morasko]]-[[Jankowo Dolne]] na geodezyjnej powierzchni odniesienia (''The picture of the hypothetic trajectory [[Tabarz]]-[[Przełazy]]-[[Morasko]]-[[Jankowo Dolne]] on the Earth's ellipsoid'')''', astroblemy.pl. Plik [http://astroblemy.pl/pdf/tabarz.pdf PDF].
-
* Czajka Wiesław, (2012), '''[[Bolid wielkopolski]] a kometa Halleya''', ''Meteoryt'', 1, 2012, s.&nbsp;16-18.
+
* Czajka Wiesław, (2012), '''[[Bolid wielkopolski]] a kometa Halleya''', ''Meteoryt'', 1, 2012, s.&nbsp;16-18. Plik {{Link-Meteoryt|r=12|n=1}}.
* {{Czajka (2013)}}
* {{Czajka (2013)}}
Linia 65: Linia 66:
* Czajka Wiesław, (2013), '''The [[Bolid wielkopolski|Wielkopolska Bolide]] and Halley’s Comet''', ''Meteorite'', 4, 2013, s. 36-40.
* Czajka Wiesław, (2013), '''The [[Bolid wielkopolski|Wielkopolska Bolide]] and Halley’s Comet''', ''Meteorite'', 4, 2013, s. 36-40.
-
* Czajka Wiesław, (2013), '''[[Bolid wielkopolski]] w kulturze materialnej Nowej Marchii''', ''Rocznik Chojeński'', 5, 2013, s. 257-273. Plik [http://www.rocznikchojenski.pl/zawartosc-tomow.html PDF].
+
* Czajka Wiesław, (2013), '''[[Bolid wielkopolski]] w kulturze materialnej Nowej Marchii''', ''Rocznik Chojeński'', 5, 2013, s. 257-273. Plik [https://bazhum.muzhp.pl/czasopismo/411/?idvol=8048 PDF].
-
* Czajka Wiesław, (2015), '''Skąd nadleciały [[Morasko|meteoryty moraskie?]]''', ''Meteoryt'', 2, 2015, s. 8-12.
+
* Czajka Wiesław, (2015), '''Skąd nadleciały [[Morasko|meteoryty moraskie]]?''', ''Meteoryt'', 2, 2015, s. 8-12. Plik {{Link-Meteoryt|r=15|n=2}}.
* {{Grady (2000)}}
* {{Grady (2000)}}
Linia 73: Linia 74:
* {{Karwowski (2009 Friedland)}}
* {{Karwowski (2009 Friedland)}}
-
* LaPaz Lincoln, (1956), '''The Canadian Fireball Procession of 1913 February 9''', ''Meteoritics'', vol. 1(4), 1956, s. 402-405. Plik [http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/j.1945-5100.1956.tb01375.x/abstract PDF]; plik [http://articles.adsabs.harvard.edu/full/1956Metic...1..402L PDF].
+
* LaPaz Lincoln, (1956), '''The Canadian Fireball Procession of 1913 February 9''', ''Meteoritics'', vol. 1(4), 1956, s. 402-405. Plik {{!doi|10.1111/j.1945-5100.1956.tb01375.x}}; plik {{!ADS|f=1956Metic...1..402L}}.
* Ley Willy, (1984), '''W niebo wpatrzeni''', Wyd. PIW, Warszawa 1984.
* Ley Willy, (1984), '''W niebo wpatrzeni''', Wyd. PIW, Warszawa 1984.
Linia 80: Linia 81:
* {{Muszyński (2012)}}
* {{Muszyński (2012)}}
 +
 +
* {{Stankowski (2015)}}
 +
 +
* Walesiak Tomasz, (2016), '''[[Bolid wielkopolski|Bolid Wielkopolski]] – nowe spojrzenie''', ''Meteoryt'', 4, 2016, s. 23-29. Plik {{Link-Meteoryt|r=16|n=4}}.
 +
 +
* Walesiak Tomasz, (2017), '''Jeszcze jedna dyskusja na temat daty spadku meteorytu [[Morasko]] (''Another discussion about date of Morasko meteorite fall'')''', ''Acta Soc. Metheor. Polon.'', 8, 2017, s. 123-148. Plik {{Link-ASMP|bwmeta1.element.psjd-d13acecb-c4e7-4afc-982b-9b8f6ac79c8b}}.
* {{Woźniak (2014)}}
* {{Woźniak (2014)}}

Aktualna wersja na dzień 20:27, 21 cze 2022

0

Hipoteza o spadku deszczu meteorytów w kwietniu 1305 roku

Hipoteza o obserwacji olbrzymiego bolidu w kwietniu 1305 roku w wyniku którego spadły meteoryty PrzełazyMorasko (hipoteza podlegała z czasem różnym modyfikacjom). Zdarzenie związane z doniesieniem Friedland 1304.


Po raz pierwszy pojęcie „Bolid wielkopolski” wprowadził Wiesław Czajka w swoim artykule w kwartalniku Meteoryt (Czajka 2010) i na VI Konferencji Meteorytowej w Krakowie w 2010 roku. Tam też przedstawił on hipotezę, że meteoryty Tabarz, Przełazy, MoraskoJankowo Dolne są pozostałością po bolidzie obserwowanym w 1304 roku. W związku z wątpliwościami dotyczącymi spadku/znalezienia meteorytu Tabarz i nie potwierdzoną lokalizacją znaleziska Jankowo Dolne – obecnie hipoteza bolidu wielkopolskiego ogranicza się do opisu deszczu meteorytów MoraskoPrzełazy, ale obserwowanego w kwietniu 1305 roku (Czajka 2013).

Według Wiesława Czajki, opisywaną w starych kronikach i katalogach kometę, obserwowaną w kwietniu 1305 roku (trzy dni przed i trzy dni po Wielkanocy), należy interpretować jako opis bolidu odpowiedzialnego za spadek meteorytów.

Za portalem astroblemy.pl (Czajka; dostęp: 18-02-2015):

«

„Pod pojęciem Bolidu wielkopolskiego należy rozumieć kolizję asteroidy żelaznej z Ziemią, która miała miejsce 2-3 dni przed Wielkanocą (18 kwietnia) 1305 roku według kalendarza juliańskiego. W zapiskach historycznych zjawisko to opisywane jest jako ognisty kamienny deszcz. Meteoryty z Moraska oraz Przełazów (meteoryt Seeläsgen) należy uznać za pozostałość po tym zdarzeniu.”

»


Więcej patrz → astroblemy.pl – Bolid wielkopolski oraz artykuły i publikacje Wiesława Czajki (Czajka 2010, 2011, 2012, 2013).

Hipoteza bolidu wielkopolskiego

Hipoteza „Bolidu wielkopolskiego” (Czajka, astroblemy.pl; zmodyfikowane)

W 2001 roku Rainer Bartoschewitz (Bartoschewitz et al. 2001) porównując wyniki analiz składu chemicznego meteorytu Tabarz z danymi dla MoraskaPrzełazów wysunął hipotezę, że te trzy meteoryt mają wspólne pochodzenie (patrz → Hipoteza Bartoschewitza). Meteoryty te są oktaedrytami gruboziarnistymi (Og, coarse octahedrites) typu IAB-MG. Również miejsca ich znalezienia (włączając meteoryt Jankowo Dolne o podobnym składzie) leżą niemal na jednej linii (patrz rysunek).

Niezależnie, w 2001 roku, ukazała się publikacja Jacka Brzustowicza (Czy cystersi z Bierzwnika widzieli meteoryt?) łącząca katalogowe wydarzenie Friedland 1304 (Grady 2000) z hipotezą, że w starych kronikach opisujących to wydarzenie jest mowa o bolidzie widzianym z Bierzwnika w województwie zachodniopomorskim, w powiecie choszczeńskim (patrz → doniesienie Friedland 1304).

Z połączenia tych dwóch koncepcji, w 2010 roku Wiesław Czajka zaproponował hipotezę, że opisywaną w starych kronikach i katalogach kometę, obserwowaną w kwietniu 1305 roku (trzy dni przed i trzy dni po Wielkanocy), należy interpretować jako opis bolidu odpowiedzialnego za wspólny spadek meteorytów Tabarz, PrzełazyMorasko (patrz → hipoteza Bolid wielkopolski).



Notowano już w historii przypadki grupowego przelotu bolidów („procesji”). Najsłynniejsze tego typu zjawisko opisał LaPaz[1]. Zdarzenie miało miejsce 9 lutego 1913 roku i widziane było nad Kanadą. Setki bolidów rozciągnięte na odcinku 160 km leciały na wysokości 56 km z prędkością 8 km/s.

Lokalizacja

Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
© Jan Woreczko & Wadi

(B) Bierzwnik, (F) Freideburg (Saale), (S) Strzelce Krajeńskie[2]

współrzędne doniesienia Friedland podane w katalogach Kesselmeyer (1861) i Grady (2000)

lokalizacje meteorytów Tabarz, Przełazy, MoraskoJankowo Dolne

* W 2018 roku Google zmieniło zasady działania apletu, mapa może wyświetlać się niepoprawnie (pomaga Ctrl+F5); więcej → Szablon:GEMap-MyWiki

Hipotetyczne trasy bolidów wg hipotez: Bolidu wielkopolskiegohipotezy Bartoschewitza.


Bibliografia

  • Bartoschewitz Rainer, (2001), Morasko – największy znany obszar rozrzutu na świecie?, Meteoryt, 4, 2001, s. 20. Plik PDf.
  • Czajka Wiesław, (2010), Rozważania na temat bolidu wielkopolskiego, Meteoryt, 3, 2010, s. 7-9. Plik PDf.
  • Czajka Wiesław, (2010), Symbole astronomiczne w heraldyce miejskiej Nowej Marchii, Rocznik Chojeński, 2, 2010, s. 67-85.[3] Plik PDF.
  • Czajka Wiesław, (2011), Weryfikowanie XIX-wiecznych katalogów spadków z terytorium Polski (Verification of the Catalogues of Meteorites and Fireballs from XIX Century in the Territory of Poland), Acta Soc. Metheor. Polon., 2, 2011, s. 16-24. Plik PDF; plik ASMP.
  • Czajka Wiesław, (2012), Bolid wielkopolski a kometa Halleya, Meteoryt, 1, 2012, s. 16-18. Plik PDf.
  • Czajka Wiesław, (2013), Bolid wielkopolski. Okoliczności spadku meteorytu Morasko, Wyd. nakładem własnym, Warszawa 2013.
  • Czajka Wiesław, (2013), The Wielkopolska Bolide and Halley’s Comet, Meteorite, 4, 2013, s. 36-40.
  • Czajka Wiesław, (2013), Bolid wielkopolski w kulturze materialnej Nowej Marchii, Rocznik Chojeński, 5, 2013, s. 257-273. Plik PDF.
  • Karwowski Łukasz, Brzustowicz Grzegorz J., (2009), Strzelce Krajeńskie – średniowieczny deszcz meteorytów (Medieval rain of meteorites – Strzelce Krajeńskie), Acta Soc. Metheor. Polon., 1, 2009, s. 59-66. Plik PDF; plik ASMP.
  • LaPaz Lincoln, (1956), The Canadian Fireball Procession of 1913 February 9, Meteoritics, vol. 1(4), 1956, s. 402-405. Plik doi; plik aDs.
  • Ley Willy, (1984), W niebo wpatrzeni, Wyd. PIW, Warszawa 1984.
  • Lubieniecki Stanisław, (1668), Stanislai de Lubienietz Lubieniecii Rolitsii Theatrum cometicum, duabus partibus constans Cz. 1-3, Amstelodami, typis Danielis Baccamude, apud Franciscum Cuperum, Bibliopolam. Anno 1668. Antologia 415 komet do roku 1655. Źródło: CBN Polona (wydanie z 1668 roku): Theatrum cometicum (całość). Pliki GoogleBooks (wydanie z 1681 roku): Theatrum cometicum tom 1  ●  Theatrum cometicum tom 2. patrz → Friedland 1304
  • Muszyński Andrzej, Kryza Ryszard, Karwowski Łukasz, Pilski Andrzej S., Muszyńska Jadwiga, (2012), Morasko. Największy deszcz meteorytów żelaznych w Europie środkowej (Morasko. The largest iron meteorite shower in Central Europe), Seria: Studia i Prace z Geografii i Geologii nr 28. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań 2012, ss. 111 (grant badawczy własny MNiI nr N N307 3533 33). ISBN 978-83-63400-50-7.[4] Plik PDF (za zgodą autorów).
  • Stankowski Wojciech T.J., (2015), The extraterrestrial matter falls in west-central Poland (Great Poland Lowland); historical and geological data, Acta Geol. Pol., 65(2), 2015, s. 273–278.[5] Plik doi.
  • Walesiak Tomasz, (2016), Bolid Wielkopolski – nowe spojrzenie, Meteoryt, 4, 2016, s. 23-29. Plik PDf.
  • Walesiak Tomasz, (2017), Jeszcze jedna dyskusja na temat daty spadku meteorytu Morasko (Another discussion about date of Morasko meteorite fall), Acta Soc. Metheor. Polon., 8, 2017, s. 123-148. Plik ASMP.

Przypisy

  1. ^ LaPaz (1956); o tym wydarzeniu również w Ley (1984)
  2. ^ patrz doniesienie Friedland 1304
  3. ^ patrz również → kategoria: Herb
  4. ^ monografia meteorytu Morasko; rozdziały:
    1. Muszyński Andrzej, Muszyńska Jadwiga, Wstęp (Introduction);
    2. Muszyński Andrzej, Pilski Andrzej S., Muszyńska Jadwiga, Kryza Ryszard, Karwowski Łukasz, Z historii – odkrycie i badania meteorytów Morasko, Przełazy (Seeläsgen), Jankowo Dolne (Historical notes – discovery and investigation of the Morasko, Przełazy (Seeläsgen) and Jankowo Dolne meteorites);
    3. Muszyński Andrzej, Stankowski Wojciech, Pilski Andrzej S., Kryza Ryszard, Nowak Monika, Deszcz meteorytów żelaznych Morasko, Przełazy, Jankowo Dolne (Iron meteorite shower Morasko, Przełazy, Jankowo Dolne);
    4. Kryza Ryszard, Pilski Andrzej S., Muszyński Andrzej, Karwowski Łukasz, Petrologia, skład chemiczny i pozycja systematyczna Moraska i pokrewnych meteorytów żelaznych (Petrology, bulk chemistry and systematic position of Morasko and other twin irons);
    5. Karwowski Łukasz, Kryza Ryszard, Muszyński Andrzej, Pilski Andrzej S., Zarys mineralogii meteorytu Morasko (Outline mineralogy of the Morasko meteorite);
    6. Kryza Ryszard, Helios Katarzyna, Karwowski Łukasz, Muszyński Andrzej, Drożdżewski Piotr, Spektroskopia Ramana w badaniach wybranych minerałów meteorytu Morasko (Raman spectroscopy investigations of selected minerals in the Morasko meteorite);
    7. Pack Andreas, Kryza Ryszard, Karwowski Łukasz, Muszyński Andrzej, Słaby Ewa, Raith Michael, Jakieła Rafał, Badania izotopowe wybranych minerałów meteorytu Morasko: wstępne wyniki (Isotopic studies of selected minerals from the Morasko iron: preliminary data), plik PDF;
    8. Dworzyńska Magdalena, Muszyński Andrzej, Mikrometeoryty: część deszczu meteorytu Morasko (Micrometeorites: a part of the Morasko meteorite shower);
    9. Gurdziel Agnieszka, Karwowski Łukasz, Pilski Andrzej S., Muszyński Andrzej, Kryza Ryszard, Wietrzenie w meteorycie Morasko (Weathering in the Morasko meteorite);
    10. Muszyński Andrzej, Pilski Andrzej S., Muszyńska Jadwiga, Kryza Ryszard, Karwowski Łukasz, Poszukiwania i nowe odkrycia w rezerwacie Meteoryt Morasko (Meteorite prospecting and new discoveries in the “Morasko Meteorite” reserve)
  5. ^ meteoryty: Jankowo Dolne, Morasko, Seeläsgen (Przełazy); doniesienie Bolid wielkopolski

Zobacz również

Linki zewnętrzne

Osobiste