O ile nie zaznaczono inaczej, prawa autorskie zamieszczonych materiałów należą do Jana Woreczko & Wadi.

(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)

---

Z Wiki.Meteoritica.pl

Doniesienie o spadku deszczu meteorytów około 1300 roku w Strzelcach Krajeńskich

Friedland →
Wątpliwy (doubtful) spadek
Lokalizacja	Friedland, Friedeland
Położenie[1]	nie zidentyfikowane
Data	1 październik 1304 r.
Uwagi	kłopot z ustaleniem lokalizacji
Charakterystyka
Typ	meteoryty żelazne (?)
Masa	kilka kamieni (?)
Meteoritical Bulletin Database
Synonimy →
w NHM Cat: Friedeburg

W katalogu Grady^[2] pod datą 1304 jest zarejestrowany wątpliwy (doubtful) spadek:

Friedland Frankfurt, Germany Fall 1304, October 1 Stone. Doubtful Synonym(s): Friedeburg Several stones, black and hard as iron, are said to have fallen at a place given by the some authors as Friedland (Branderburg, 52°7'N, 14°15'E) and by some others as Friedeburg (on the Saale, 51°37'N, 11°45'E), E.F.F. Chladni (1819). The evidence is not conclusive.

U Chladniego (1808) jest doniesienie

(...) In Spangenberg's süchsischer Chronik finden sich folgende Nachrichten: (...) Dass 1304 glühende Steine oder Eisenmassen vom Himmel gefallen find, ist schon mehrmahis er wähnt. Spangenberg sagt, es sey bei Friedenburg an der Saale, andere, es sey zu Friedland, (in Vandalia,) geschehn; es möchte aber wohl schwer zu bestimmen seyn, welches Friedland es ist, da in den damahls von Wenden bewohnten Gegenden sich wenigsten 4 bis 5 Orte dieses Namens befinden.(...)

Wytłuszczenia w tekście za oryginałem

italikiem słowa nieczytelne/'błędne'

mehrmahis - (?) wielokrotnie (niem. mehrmals)

damahls - (?) wówczas (niem. damals)

Wenden - (?) przemiana (niem. Wende)

tłumaczenie: W 1304 gorące kamienie lub masy żelaza znaleziono spadłe z niebios, już kilka razy wspominałem. Spangenberg^[3] mówi, czy to w Friedenburg nad Saalą, a inni, że może to wydarzyło się w Friedland (w Vandalia), ale prawdopodobnie jest trudne do określenia, które Friedland, a to dlatego, że w tamtych czasach przekształcano (nazwy), obszarów zamieszkałych są co najmniej 4 do 5 miejsca do znalezienia o tej nazwie

U Chladniego (1815) jest doniesienie

1304 am Remigiustage find, nach Kranzii Saxonia und einigen andern, bei Friedland (Vredeland in Vandalia), aber nach Spangenberg's Chron. Saxon. und nach Olearii Beschreibung der Stadt Halle in Sachsen S. 157 bei Friedeburg an der Saale, glühende und schwarze Steine gefallen, und haben viel Schaden angerichtet.

Opis

W artykule Karwowskiego i Brzustowicza z 2009 roku znajdujemy szczegółowy opis śledztwa dotyczący domniemanego spadku około 1300 roku. Wnikliwa analiza źródeł, weryfikacja zapisów i precyzyjny wywód wskazuje na bardzo duże prawdopodobieństwo, że około roku 1304 w Strzelcach Krajeńskich doszło do spadku obfitego deszczu meteorytów. Więcej szczegółów w artykule Karwowskiego (Karwowski et al. 2009).

Za Karwowskim^[4]

(...)

Poniżej tekst po łacinie z drobnymi ewentualnymi zmianami (uisa (visa)) Anno milleno trecenteno quoque quino Vredberch in patria sunt maxima signa preacta, Festum sanctarum dum coluit plebs animarum. Tunc pluit ignitas de celi culmine petras. Urna uelud tina fuit harum uisa (visa) ruina. In qua parte pluit terra perusta fuit.

Próba tłumaczenia tekstu łacińskiego z wariantowym znaczeniem słów:

"W 1305 roku w parafii „patria” (okolicy, kraju) Strzelce. przeżyte zostały wielkie znaki (uczynione zostały potężne znaki), podczas uroczystości Świętych Dusz, kiedy to gromadzi się lud. Wtedy to, ze szczytu nieba (z najwyższego punktu nieba) spadł deszcz ognistych kamieni. Urny i garnki (Urny i naczynia na wino) zostały zniszczone (widoczne były ich zniszczenia, lub które spowodowały zniszczenia ew. urny z prochami i naczynia na wino zostały zniszczone). W miejscu, w którym spadł ognisty deszcz, ziemia była doszczętnie spalona (lub w miejscu, w którym upadły ziemia była doszczętnie spalona)”. Nazwa Vredberch – została przyjęta jako odnosząca się do Strzelec Krajeńskich (Brzustowicz 2001, 2004)^[5]

(...)

(...)

Zapis tekstu współczesny: 1306. 1.Octbr. (am Tage S. Remigius).

„Am 1.October d. J. fielen bei Friedeberg im Lande über der Oder “feurige Steine (d. i. Meteorsteine) aus dem Wolken in die Erde, verbrannten, was sie berührten, und thaten groβen Schaden”.

Oraz jego tłumaczenie: 1306 1 Październik (w dniu św. Remigiusza)

1 października tegoż roku spadły pod Strzelcami w kraju za Odrą “ogniste kamienie (kamienie meteorowe ) z chmur na ziemie, spaliły czego dotknęły i uczyniły wielkie szkody”.

W tekście używamy nazwy Strzelce Krajeńskie, jako odpowiednik nazwy Friedeberg.

(...)

Podsumowanie

Z przeprowadzonych dociekań wynika, że około roku 1300 na miejscowość Strzelce Krajeńskie spadł deszcz meteorytów. Opisy są zgodne co do charakteru spadku. Opis wydaje się bardzo wiarygodny. Najbliższymi świadkami spadku mogli być mnisi z klasztoru w Bierzwniku – z filii Kołbacza. Zatem dotarcie wiadomości do Kołbacza nie trwało zbyt długo. Znaczenie zjawiska spadku deszczu meteorytów musiało być poważne, gdyż znalazło stosunkowo długą wzmiankę w Roczniku Kołbackim obok ważnych historycznych wydarzeń w skali europejskiej. Pozostałe źródła poza Kroniką Detmara są najprawdopodobniej wynikiem powielania pierwotnej wiadomości. Zaistniałe zjawisko musiało być znamienne i wywołało zainteresowanie. Możemy się jedynie domyślać, że był to dzienny bolid. Zastanawiający jest fakt wywołania pożarów po spadku odłamków meteorytu. Skoro spadające z nieba kamienie spowodowały pożary należy przypuszczać, że mieliśmy do czynienia z deszczem meteorytów żelaznych. Pozostaje pytanie. Czy istnieją szanse na odnalezienie meteorytów w rejonie Strzelec Krajeńskich? Taka szansa naszym zdaniem istnieje. Obszar dookoła murów miejskich nie jest zabudowany i może, po uzyskaniu zgody warto by podjąć poszukiwania. Teren starego miasta został doszczętnie zniszczony po wojnie i objęty jest nową zabudową i poszukiwanie w obrębie miasta wydaje się utrudnione z powodu znacznych ilości powojennego gruzu zawierającego niewątpliwie dużo metalu.

(...)

Wzmianki o wydarzeniu u innych autorów

U Chladniego (1803) jest wzmianka

i krótka notka

Niedergefallene Massen	Zait und Ort des Falles	Berichterstatter
Viele Steine	1304 am Remigiustage bei Friedland im Brandenburg	Kranzii Saxonia, l. 8, cap. 57

W artykule Chladniego (1826) jest wzmianka

(...) 1304

2er octobre.

Pierres à Friedland ou Friedberg. Kranz et Spangenberg.

U Greg'a (1861)

Year.	Day of month.	Locality.	Size or weight.	Direction.	Duration; rate; hour;	Remarks, &c.
1304.*	Oct. 1	Saale, Saxony	...	...	...	ditto ditto [Stone-fall; many?]; Friedland or Friedberg.
1305.?	?	Vandal towns	...	...	...	ditto? [Stone-fall]; in Lusatia (Saxony); probably same as October 1, 1304.

U Klein'a (1904)

1304	—	Friedland in der Mark14)
1304 Oktober 1	—	Friedland a. Saale bei Halle15)

¹⁴⁾ Brand, viele Steine; Kesselmeyer hält beide Falle nicht für identisch, ich möchte dem beipflichten.
(tlum.: ogień, wiele kamieni ...)

¹⁵⁾ Nach Kesselmeyer: 300 Donnerkeile bei einem Gewitter gefallen.
(tłum.: za Kesselmeyer: 300 gromów spadło podczas burzy.)

Źródła

Lubieniecki Stanisław, (1668), Theatrum cometicum (źródło: CBN Polona)

Bierzwnik (Lubieniecki 1668 title).jpg Strona tytułowa

Bierzwnik (Lubieniecki 1668 pages 250-251).jpg Strony 250 i 251

Bierzwnik (Lubieniecki 1668 pages 252-253).jpg Strona 252

Spangenberg Cyriacus, (1572), Mansfeldische Chronica. Der Erste Theil. później wydana jako Sächsische Chronica (źródło: Google Books)

Bierzwnik (Spangenberg 1572).jpg Strona 532

Lokalizacja

Galeria

Pocysterski klasztor w Bierzwniku (fot. Wadi & Woreczko)

Klasztor

Próba rekonstrukcji nawy

Wnętrze kaplicy

Bibliografia

• Brzustowicz Grzegorz Jacek, (2001), Czy cystersi z Bierzwnika widzieli meteoryt?, Nadwarciański Rocznik Historyczno-Archiwalny, 8, 2001, s. 317-320. Plik DjVu
  Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
  .

• +Brzustowicz Grzegorz Jacek, (2004), Cystersi z Lasu Świętej Marii. Choszczno 2004, s. 23-26.

• +Brzustowicz Grzegorz Jacek, (2004), Rycerstwo Ziemi Choszczeńskiej XIII-XVI wieku. Polityka-gospodarka-kultura-genealogia, Warszawa 2004, s. 37.

• Chladni Ernst F.F., (1803), Chronologisches Verzeichniss der mit einem Feuermeteor niedergefallenen Stein- und Eisenmassen, nebst einigen Bemerkungen. Annalen der Physik, 15, 11, 1803, s. 307-328. Plik DjVu
  Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
  . Plik PDF

• Chladni Ernst F.F., (1808), Beiträge zu den Nachrichten von Meteorsteinen. Annalen der Physik, 29, 1808, s. 375-383. Plik DjVu
  Źródło: Wiki.Meteoritica.pl

• Chladni Ernst F.F., (1819), Über Feuer – Meteore und über die mit denselben herabgefallenen Massen (O ognistych meteorach i o masach spadających z nimi). Wiedeń 1819, ss. 434.

• Chladni Ernst F.F., (1826), Nouveau catalogue des chutes de pierres ou de fer; de poussières ou de substances molles, sèches ou humides, suivant l’ordre chronologique. W: Arago François, Gay-Lussac Joseph Louis, Annales de chimie et de physique. vol. XXXI, Paris 1826, s. 253-270.

• Czajka Wiesław, (2011), Weryfikowanie XIX-wiecznych katalogów spadków (Verification Catalogues of Meteorites and Firaballs from XIX Century). Acta Soc. Metheor. Polon., vol. 2, 2011.

• Detmar, Chronik von 1101-1395. w: Koppmann Karl v., (1884), Die Chroniken der deutschen Städte. t. 19, Lübeck 1, Leipzig 1884, ss. 186.

• Grady Monica M., (2000), Catalogue of Meteorites. 5th Ed. Cambridge University Press, Natural History Museum London, UK, 2000. ISBN 978-0521663038.

• Greg R. Philips, Esq., F.G.S., (1861), A Catalogue of Meteorites and Fireballs, from A.D. 2 to A.D. 1860. w: Report of the Thirtieth Meeting of the British Association for the Advancement of Science; held at Oxford in June and July 1860. Published by John Murray, Albemarle Street, London 1861. Źródło: MeteoriteHistory.info; plik GoogleBooks; full-HTML(h) version

• Karwowski Łukasz, Brzustowicz Grzegorz J., (2009), Strzelce Krajeńskie - średniowieczny deszcz meteorytów. Acta Soc. Metheor. Polon., vol. 1, 2009. Plik PDF

• Klein Hermann J., (1904), Jahrbuch der Astronomie und Geophysik. Enthaltend die wichtigsten Fortschritte auf den Gebieten der Astrophysik, Meteorologie und physikalischen Erdkunde. XIV. Jahrgang 1903. Eduard Heinrich Mayer, Leipzig 1904.

• Lubieniecki Stanisław, (1668), Stanislai de Lubienietz Lubieniecii Rolitsii Theatrum cometicum, duabus partibus constans... Cz. 1-3. Amstelodami, typis Danielis Baccamude, apud Franciscum Cuperum, Bibliopolam. Anno 1668. Antologia 415 komet do roku 1655. Źródło: CBN Polona - Theatrum cometicum
  Pliki GoogleBooks: Theatrum cometicum tom 1 • Theatrum cometicum tom 2

• Rocznik Kołbacki (Annalen des Klosters Colbatz), w: Prümers Rodgero, (1877), Pommersches Urkundenbuch. Bd. 1, Abt. 2, Stettin 1877. Plik DjVu

• Spangenberg Cyriacus, (1572), Mansfeldische Chronica. Der Erste Theil. później wydana jako Sächsische Chronica, Cum Gratia & Priuilegio, M.D.LXXII., s. 532, 1572. Plik GoogleBooks

Przypisy

1. ^ jeśli nie zaznaczono inaczej, podano współrzędne przyjęte w oficjalnej bazie meteorytów Meteoritical Bulletin Database
2. ^ ^{a b} Grady (2000), katalog meteorytów NHM London
3. ^ Wikipedia (DE) - Cyriacus Spangenberg autor kronik Sächsische Chronica
4. ^ Karwowski et al., (2009)
5. ^ Brzustowicz (2001) oraz Brzustowicz G.J., (2004), Cystersi z Lasu Świętej Marii. Choszczno 2004, s. 23-26. i Brzustowicz G.J., (2004), Rycerstwo Ziemi Choszczeńskiej XIII-XVI wieku. Polityka-gospodarka-kultura-genealogia. Warszawa 2004, s. 37.

Zobacz również

• doniesienie o bolidzie wielkopolskim wiązanym ze spadkiem meteorytu Morasko
• biblioteki cyfrowe

Linki zewnętrzne

• Meteoritical Bulletin Database (MBD) - meteoryt wątpliwy (Doubtful meteorite) Friedland
• Encyclopedia of Meteorites (EoM) - meteoryt wątpliwy (Doubtful meteorite) Friedland

• MSMK - Mapa Spadków Materii Kosmicznej na obszar Polski - MSMK astroblemy.pl
• Nadwarciański Rocznik Historyczno-Archiwalny - Rocznik nr 8
• Cyfrowa Biblioteka Narodowa - Stanisław Lubieniecki, Theatrum cometicum...
• Gmina Bierzwnik - Klasztor pocysterski w Bierzwniku

Co jeszcze na stronie?

• uporządkować to trochę ;-)
•  ? Sächsische Chronica Spangenberg - str. 532