PayPal-donate (Wiki).png
O ile nie zaznaczono inaczej, prawa autorskie zamieszczonych materiałów należą do Jana Woreczko & Wadi.

(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)


Friedland 1304/Komety

Z Wiki.Meteoritica.pl

(Różnice między wersjami)
Linia 48: Linia 48:
=== Angelus (1593, 1598) ===
=== Angelus (1593, 1598) ===
-
W kronice '''Angelusa (1598)''' (s. 121) znajduje się informacja o widocznej w tamtym okresie komecie (z powołaniem na Spangenberg (1572)). Również w wydaniu z 1893 roku (Angelus 1593, s. 53) jest wzmianka o komecie widocznej w 1305 roku.
+
W kronice '''Angelusa (1598)''' (s. 120-121) znajduje się informacja o widocznych w 1301 i 1305 roku kometach (również w wydaniu z 1893 roku (Angelus 1593, s. 52-53) znajdują się podobnie brzmiące akapity).
:{| style="width:800px"
:{| style="width:800px"
-
|[[Image:Bierzwnik_(Angelus_1598).jpg|left|200px|thumb|Angelus (1598) o widocznej wówczas komecie]]
+
|[[Image:Bierzwnik_(Angelus_1598).jpg|left|200px|thumb|Angelus (1598) o widocznej w 1305 roku komecie]]
-
| '''Im folgendem tausend drey hundert und fůnfften Jahr / in der martenwochen / erschien ein Comet / und folgete darauff ein geschwindes Landsterben. <tt>Chron Saxoniæ</tt><ref name="Spangenberg"></ref>.
+
| '''Im tausend drey hundert vnd ersten Jahr / im Herbst / entstund ein Comete im Scorpion / vnd warff seine Stralen jzund gegen Morgen / bald gegen Mittag / vnd stund einen ganzen Monat. <tt>Palmerius</tt>, vnd <tt>Mechouius lib.</tt>&nbsp;4. <tt>cap.</tt>&nbsp;4.'''<ref>była to kometa Halleya; obserwowano ją przez kilka tygodni i&nbsp;rzeczywiście przemieszczała się ona również na tle gwiazdozbioru Skorpiona (Yeomans 1999)</ref><br />
 +
{{Wielokropek}}<br />
 +
'''Im folgendem tausend drey hundert und fůnfften Jahr / in der martenwochen / erschien ein Comet / und folgete darauff ein geschwindes Landsterben. <tt>Chron Saxoniæ</tt><ref name="Spangenberg"></ref>.'''
 +
 
 +
Brak natomiast wzmianki o wydarzeniu we ''[[Bierzwnik 1304|"Friedland"]]''.
|}
|}
Linia 159: Linia 163:
== [[Bibliografia]] ==
== [[Bibliografia]] ==
-
* {{Angelus (1593) |page=53}}
+
* {{Angelus (1593) |page=52-53}}
-
* {{Angelus (1598) |page=121}}
+
* {{Angelus (1598) |page=120-121}}
* {{Bohomolec (1770) |page=59}}
* {{Bohomolec (1770) |page=59}}
Linia 195: Linia 199:
* {{Witte (1778) |page=385}}
* {{Witte (1778) |page=385}}
-
* +Yeomans Donald K., Kiang Tao, (1981), '''The long-term motion of comet Halley''', ''Monthly Notices of the Royal Astronomical Society'', vol. 197, 1981, s. 633-646.<ref>zobacz również: Yeomans Donald K., (1999), '''Komety. Od starożytności do współczesności, w&nbsp;mitach, legendach i&nbsp;nauce''', Wyd. Prószyński i&nbsp;S-ka, 1999</ref> Plik [http://articles.adsabs.harvard.edu/full/1981MNRAS.197..633Y PDF].
+
* +Yeomans Donald K., Kiang Tao, (1981), '''The long-term motion of comet Halley''', ''Monthly Notices of the Royal Astronomical Society'', vol. 197, 1981, s. 633-646.<ref>zobacz również: Yeomans Donald K., (1999), '''Komety. Od starożytności do współczesności, w&nbsp;mitach, legendach i&nbsp;nauce''', Wyd. Prószyński i&nbsp;S-ka, 1999; we współczesnych opracowaniach dotyczących obserwacji dawnych komet brak informacji o&nbsp;ich powiązaniu z&nbsp;wydarzeniami historycznymi, główny nacisk jest położony na ich datowanie i&nbsp;obserwowane położenie na niebie</ref> Plik [http://articles.adsabs.harvard.edu/full/1981MNRAS.197..633Y PDF].
{{Przypisy}}
{{Przypisy}}

Wersja z 16:38, 18 lut 2014

Spis treści

Komety – zwiastuny nieszczęść

Obok zaćmień Słońca i Księżyca, komety należały w dawnych czasach, do najbardziej spektakularnych zjawisk obserwowanych na niebie. Do czasu wyjaśnienia ich rzeczywistej natury pojawienie się komety na nieboskłonie było interpretowane jako zapowiedź nieszczęść. Jeszcze na początku XX wieku, przed kolejnym powrotem komety Halleya w 1910 roku, świat ogarnęła histeria napędzana katastroficznymi wizjami "skutków przejścia Ziemi przez ogon komety" (Brzostkiewicz 1985). Obecnie wiemy, że komety mogą istotnie stanowić zagrożenie dla życia na Ziemi, ale tylko w przypadku bezpośredniej kolizji – tzn. spadku jądra komety.


W starych kronikach niemal wszystkim opisom obserwowanych wówczas komet towarzyszą komentarze przypisujące im rolę "zwiastunów" ważnych wydarzeń. Rzadko były one interpretowane jako zapowiedź zdarzeń o pozytywnych skutkach. Najczęściej pojawienie się na niebie komety zapowiadało, w mniemaniu nie tylko kronikarzy, wydarzenia tragiczne i katastrofalne w skutkach. Spisując dzieje króli, papieży i rodów szlacheckich oraz królestw i krain, kronikarze często wymieniali pojawienie się komet w kontekście np. śmierci ważnych osób, przegranych bitew lub wojen, klęsk głodu, epidemii lub katastrof naturalnych, powodzi, suszy lub długotrwałych mrozów.

Początek XIV wieku obfitował w komety. Przeglądając stare kroniki należy brać poprawkę na mogące w nich występować przekłamania i błędne datowania powstałe w wyniku "kompilacji" informacji z dzieł wcześniejszych, a przez to silnej pokusie dla autorów w ich interpretacji "na korzyść" bieżących układów politycznych. W zamieszczonych poniżej doniesieniach o obserwowanych w latach 1301-1305 kometach, dwie z nich powtarzają się najczęściej. Są to:

  • kometa z 1301 roku, była to widoczna w październiku 1301 roku kometa Halleya (Brady 1982, Yeomans et al. 1981) oraz
  • kometa z kwietnia 1305 roku.

Ta druga kometa widoczna była trzy dni przed i trzy dni po Wielkanocy (niem. Ostern). W najstarszym źródle Spangenberg (1572): drey Tage vor Ostern / vnd drey Tage darnach, w źródłach późniejszych opisywana była też jako kometa widoczna w czasie Paschy (=Wielkanocy) (tempore Paschæ, in festo Paschatis, circa Pascha). Gdzieś między tymi zjawiskami lokuje się wydarzenie "Friedland 1304".


Komety 1301-1305

Spangenberg (1572)

Spangenberg Cyriacus (1572, s. 532), Mansfeldische Chronica. Der Erste Theil. później wydana jako Sächsische Chronica (źródło: Google Books)

Plik:Bierzwnik (Spangenberg 1572).jpg
Sächsische Chronica, s. 532
Kilka akapitów dalej za informacją o wydarzeniu w 1304 roku we "Friedeburg an der Sala" znajduje się informacja o widocznej w 1305 roku komecie:

Anno 1305. Sahe man wider einen Cometen / drey Tage vor Ostern / vnd drey Tage darnach / darauff folgete ein schwindes Sterben / vber ganz Deutschland / vnd sind dazumal in der Graffeschafft Manssfeld so viel Leute gestroben / das kaum der dritte theil der Menschen vberblieben.

Praetorius (1578)

Praetorius Johannes (1578, s. 12), De Cometis (źródło: BSB)

De Cometis, s. 12
Deinde 1301. & alius 1305. tempore Paschæ apparuit, quos pestis per vniuersum orbem comitata est.

Bünting (1590)

Bünting Heinrich (1590, s. 456), Chronologia hoc est (źródło: BSB)

Chronologia hoc est, s. 456
Cometa horrendæ magnitudinis visus est in festo Paschatis, & lecuta pestilentia maxima. Chron. Saxon.[1]

Nonis Iunij, anno Domino 1305. electus est CLEMENS V. Papa.[2] qui sedit annos 8. menses 30. dies 26. Onuph.

Angelus (1593, 1598)

W kronice Angelusa (1598) (s. 120-121) znajduje się informacja o widocznych w 1301 i 1305 roku kometach (również w wydaniu z 1893 roku (Angelus 1593, s. 52-53) znajdują się podobnie brzmiące akapity).

Plik:Bierzwnik (Angelus 1598).jpg
Angelus (1598) o widocznej w 1305 roku komecie
Im tausend drey hundert vnd ersten Jahr / im Herbst / entstund ein Comete im Scorpion / vnd warff seine Stralen jzund gegen Morgen / bald gegen Mittag / vnd stund einen ganzen Monat. Palmerius, vnd Mechouius lib. 4. cap. 4.[3]

(…)
Im folgendem tausend drey hundert und fůnfften Jahr / in der martenwochen / erschien ein Comet / und folgete darauff ein geschwindes Landsterben. Chron Saxoniæ[1].

Brak natomiast wzmianki o wydarzeniu we "Friedland".

Dresser (1596)

Dresser Matthaeus, (1596), Sächsisch Chronicon (źródło: DBC)

Plik:Bierzwnik (Dresser 1596).jpg
Sächsisch Chronicon, s. 311-312
Po informacji o wydarzeniu w 1304 roku we "Friedeburg an der Sala" znajduje się informacja o widocznej w 1305 roku komecie:[4]

Anno 1305. stund ein Comet mit einem langen Schwantz vnnd breiten schein / drey tage vor vnd nach Ostern. Darauff folgte eine Pestilenk vber die gantze Welt / vnnd ward geheissen die dritte plage.

Wcześniej jest również o komecie widocznej w 1301 roku.[5]

Riccioli (1651)

Riccioli Giovanni Battista, (1651, s. 7, vol. 2), Almagestum novum astronomiam (źródło: GoogleBooks)

Plik:Bierzwnik (Riccioli 1651).jpg
Almagestum novum astronomiam, s. 7
Deinde anno 1301. ante mortem Caroli Martelli[6], & Andreæ regis Hungariæ[7], alter Cometa spectatus fuit, ex eodem Spondano. Et anno 1303. Cometa, vt columna ignea descendens, ac mox reascendes, vt refert Kechermannus lib. 6. phys. Syst. pag. 69+. Moxque anno 1305. Paschalibus festis Cometa pestis per vniuersum orbem graffaturæ nuncius fuit, inquit Io. Praterius[8], qui addit anno 1312. Cometam per 14. dies se videndum

Na marginesie wyrzutki: 1301, 1303, 1305, 1312.

Bucelin (1655)

Gabriel Bucelin (1655, s. 104) o komecie z 1305 roku[9].

Annus Christi 1305.

(…) Cometes circa Pascha in cælo apparuit, consequente lue pestilenti, pax Saxoniam inprimis, atque Thuringiam, qua in provincia vix tertia pars hominum superstes fuisse memoratur. Chron. Thur. Zach. Rivand.

Olearius (1667)

Olearius Gottfried, (1667), Halygraphiæ/Halygraphia (źródło: Google Books)

Plik:Bierzwnik (Olearius 1667).jpg
Halygraphiæ, s. 157
Po informacji o wydarzeniu w 1304 roku we "Friedeburg an der Sala" znajduje się informacja o widocznej w 1305 roku komecie:[4]

Im Jahr 1305.
Hat man einen Cometen dreu Tage vor und nach Ostern gesehen / darauff ein geschwindes Sterben in ganzen Deutschlande erfolget ist.[10]

Lubieniecki (1668)

Lubieniecki Stanisław, (1668), Theatrum cometicum (źródło: CBN Polona). Najobszerniejszy w tamtym czasie i bardzo szczegółowy wykaz.

Opis komet obserwowanych w latach 1304-1305 (w przypisach podano dokładne źródła na które powołuje się Lubieniecki):

CCLXXV. Anno Christi 1304. Cometa per 3. menses durans, versus Septentrionem visus est. Hoc anno Danubius, Reginoburgii versus Aquilonem cursum aliquamdiu direxit, lapidibus, lignis, truncisque arborum in magnam molem congestis ad priorem alveum redire tandem hisce coactus est. Edoardus Anglorum Rex IV. Scotiam subegit, cui postea Odomarum Valentinianum Comitem Pembruchi præfecit. Bonifacio Pontifice VIII. mortuo huic Benedictus XI. successit, qui Philippum Pulchrum Regem Franciæ excommunicatum à Celestio absolvit. Rockenbachius[11].

(…)

CCLXXVI. Anno Christi 1305. Cometa in septimana passionis Christi apparuit, quene pestilentia sævissima per totum terrarum orbem secuta est. Factiones seditionum plurima in Italia & Thuringia sunt ortæ. Marchio Theoderius Lipsiæ in templo D. Thomæ interfectus est. Rockenbachius[11] ex Funccio[12], is ex Chron. Saxon[1].

Anno Christi 1305. Cometa horrendæ magnitudinis vistus est circa ferias Paschatis. quem secuta est pestilentia maxima. In Comitatu Mansfeldensi vix tertia pars hominum a pestilentiæ malo fuit superstes. Eckstormius[13] ex Chronol. Buntingi[14], Spangenb. Chron. Saxon. c. 276[1].

Anno Christi 1305. Paschalibus festis Cometa pestis per universum orbem grassaturæ nuncius fuit. Ricciolus[15] ex Prætorio[8].

(…)

Bohomolec (1770)

W wykazie komet Bohomolca (1770) znajduje się krótki spis komet widocznych w tamtym okresie (w części Rejestr chronologiczny, s. 59).

Plik:Bierzwnik (Bohomolec 1770).jpg
Komety początku XIV wieku
1301

254. Dążąca ku pułnocy.[5]

1302
255. Trzęsienie ziemi w Riette.

1303
256. Nader wielka.

1304
257. Widoma przez 3 miesiące.

1305
258. Zda się być taż sama, która świeciła roku 1682 y 1758-9. Powietrze.
1306 iedynaste wybuchanie Wezuwiusza.

Witte (1778)

Witte (1778, s. 385) o komecie widocznej w 1305 roku[9] (brak informacji o wydarzeniu z 1304 roku).

Na marginesie: 1305.

Cometa horribilis fatis, in longum comas spargens, tribus ante Pascæ festum, totidémque post festum diebus apparuit, fequutáque est pestis, universum orbem perambulatura, quam homines tertiam esse plagam dicebant.

Pingré (1783)

Pingré Alexandre Guy (1783-1784, s. 420-425, tom 1), Cométographie.
W swoim dziele "Kometografia, czyli teoretyczny i historyczny traktat o kometach" opisuje Pingré m.in. wielką kometę obserwowaną w październiku 1301 roku (była to kometa Halleya[5]) oraz kometę widzianą trzy dni przed i trzy dni po Wielkanocy 1305 roku (Trois jours avant Pâques, & trois jours après), którą błędnie identyfikował jako kometę Halleya. Pod rokiem 1304 odnotował, za źródłami azjatyckimi (chińskimi i japońskimi), obserwację na początku roku komety, która była prawdopodobnie tą samą, którą widziano w 1303 roku, ale po przejściu przez peryhelium pojawiła się w innej części nieba i została potraktowana jako nowe zjawisko.


Bibliografia

  • Angelus Andreas (Engelium Andream), (1593), Rerum Marchicarum Breviarium. Das ist: Kurtze und doch warhafftige beschreibung der vornembsten geschichten und Historien / so sich vor und nach Christi Geburt als uber 2000. Jaren im Chur und Fůrstenthumb der Marck Brandenburg von Jar zu Jar bis auff gegenwertiges 1593. Jahr begeben und zugetragen haben:, Wittemberg (Wittenberg) 1593, (s. 52-53). Plik europeana; plik europeana.
  • Angelus Andreas (Angelum Andream), (1598), Annales Marchiae Brandenburgicæ, das ist ordentliche Verzeichnus und Beschreibung der fürnemsten und gedenckwirdigsten Märkischen Jahrgeschichten und Historien, so sich vom 416. Jahr vor Christi Geburt bis aufs 1596 Jahr zugetragen haben, Frankfurt a.d. Oder 1598 (MDXCVIII), (s. 120-121). Plik dLib.
  • Bohomolec Jan, (1770), Prognostyk Zły czy Dobry Komety Roku 1769 y 1770 Albo Natura y Koniec Komet z Przydatkiem Opisania krotkiego obrotow Niebios, y Reiestru tak Komet, iako też przypadkow znacznieyszych od potopu świata aż do tego roku, Warszawa 1770, (s. 59). Plik eLib.
  • +Brady Joseph L., (1982), Halley's Comet: AD 1986 to 2647 BC, Journal of the British Astronomical Association, vol. 92, nr 5, 1982, s. 209-215. Plik PDF.
  • Brzostkiewicz Stanisław R., (1985), Komety – ciała tajemnicze, Nasza Księgarnia 1985, ss. 110.
  • Bucelin Gabriel (łac. Bucelinus Gabriel), (1655), Germania Topo-Chrono-Stemmato-Graphica Sacra Et Profana, In Qua Brevi Compendio Regnorum Et Provinciarum Eiusdem Amplitudo, Situs Et Qualitas Designantur, 1655 (MDCLV), (s. 104). Plik GoogleBooks; plik DjVu.
  • Bünting Heinrich (łac. Buntingii Henrici, wł. Buntingo Henrico), (1590), Chronologia hoc est, omnium temporum et annorum series, ex sacris bibliis, aliisque fide dignis scriptoribus, ab initio mundi ad nostra usq; tempora fideliter collecta, & calculo Astronomico exactissime demonstrata, Servestæ 1590 (MDXC), (s. 456 (lewa)). Plik DjVu.
  • Czajka Wiesław, (2013), Bolid wielkopolski. Okoliczności spadku meteorytu Morasko, Wyd. nakładem własnym, Warszawa 2013.
  • Dresser Matthaeus, (1596), Sächsisch Chronicon Darinnen Ordentlich begriffe die Fürnemste und denckwirdigsten Sachen, Wittembergk, Magdebrurgk 1596, (s. 311-312). Plik dsLib.
  • Eckstorm Heinrich (łac. Eckstormius Henricus), (1627), Historiae Eclipsium, Cometarum Et Pareliorum, mediocri copia ex optimae notae tam antiquis quam recentibus Scriptoribus collectae, Helmaest 1627.
  • Lubieniecki Stanisław, (1668), Stanislai de Lubienietz Lubieniecii Rolitsii Theatrum cometicum, duabus partibus constans Cz. 1-3, Amstelodami, typis Danielis Baccamude, apud Franciscum Cuperum, Bibliopolam. Anno 1668, (s. 250-252 (wyd. 1668)). Antologia 415 komet do roku 1655. Źródło: CBN Polona (wydanie z 1668 roku): Theatrum cometicum (całość). Pliki GoogleBooks (wydanie z 1681 roku): Theatrum cometicum tom 1  ●  Theatrum cometicum tom 2.
  • Olearius (Olearii) Gottfried, (1667), Halygraphiæ Topo-Chronologicæ. Pars posterior, Das ist: Ort- und Zeit-Beschreibung der Stadt Hall in Sachsen, (Halygraphiæ, Halygraphia Topo-Chronologica. Pars posterior, Das ist: Ort- und Zeit-Beschreibung der Stadt Hall in Sachsen), Leipzig 1667, (s. 157). Pliki: GoogleBooks  ●  GoogleBooks.
  • Praetorius Johannes (wł. Richter Johann), (1578), De Cometis, qui antea visi sunt, et de eo, qui nouvissime mense novembri apparuit, narratio, Noribergæ 1578 (LXXVIII), (s. 12). Plik DjVu.
  • Riccioli Giovanni Battista, (1651), Almagestum novum astronomiam veterem novamque complectens observationibus aliorum et propriis Novisque Theorematibus, Problematibus, ac Tabulis promotam, vol. I-III, Bononiæ 1651 (MDCLI), (s. 7, vol. 2). Pliki GoogleBooks: cz. 1  ●  cz. 2; plik DjVu.
  • Pingré Alexandre Guy, (1783-1784), Cométographie ou Traité historique et théorique des comètes, 2 tomy, Paris 1783, 1784, (s. 420-425, tom 1). Pliki GoogleBooks: Tome Premier  ●  Tome Second.
  • Rockenbach Abraham, (1602), De Cometis, Tractatus novus methodicus, in quo non tantum causae Cometarum, per methodum simplicis quæstionis exponuntur, Witebergæ 1602 (MDCII). Plik WDB[16]; plik GoogleBooks.
  • Spangenberg Cyriacus, (1572), Mansfeldische Chronica. Der Erste Theil, później wydana jako Sächsische Chronica, Cum Gratia & Priuilegio, M.D.LXXII., 1572, (s. 532). Plik GoogleBooks.
  • Witte Bernard (łac. Wittus Bernardus), (1778), Historia antiquæ occidentalis Saxoniæ seu nunc Westphaliæ, cui accedunt appendices quædam de bello Susatensi et Monasteriensi, Monasterii Westphalorum 1778 (MDCCLXXVIII), (s. 385). Plik GoogleBooks.
  • +Yeomans Donald K., Kiang Tao, (1981), The long-term motion of comet Halley, Monthly Notices of the Royal Astronomical Society, vol. 197, 1981, s. 633-646.[17] Plik PDF.

Przypisy

  1. ^ a b c d Spangenberg (1572), cap. 276 (s. 532)
  2. ^ 5 czerwca 1305 roku Bertrand de Got został papieżem i przyjął imię Klemens V; Wikipedia – Klemens V
  3. ^ była to kometa Halleya; obserwowano ją przez kilka tygodni i rzeczywiście przemieszczała się ona również na tle gwiazdozbioru Skorpiona (Yeomans 1999)
  4. ^ a b odczyt niepewny
  5. ^ a b c kometą obserwowaną w 1301 roku była kometa Halleya powracająca w pobliże Słońca średnio co 75,3 lat (Brady 1982, Yeomans et al. 1981)
  6. ^ Karol Martel Andegaweński zmarły w 1295 roku tytularny król Węgier; Wikipedia – Karol Martel Andegaweński
  7. ^ Andrzej III panujący do śmierci w 1301 roku król Węgier; Wikipedia Andrzej III
  8. ^ a b Praetorius (1578, s. 12)
  9. ^ a b na podstawie Czajka (2013)
  10. ^ we współczesnej transliteracji: Hat man einen Cometen drei Tage vor und nach Ostern gesehen / darauff ein geschwind sterben in ganzen Deutschland erfolgen ist
  11. ^ a b Rockenbach (1602)
  12. ^ Funccio Joachimo (?)
  13. ^ Eckstorm (1627)
  14. ^ Bünting (1590, s. 456 (lewa))
  15. ^ Riccioli (1651, vol. 2, s. 7)
  16. ^ WDB – Wolfenbütteler Digitale Bibliothek
  17. ^ zobacz również: Yeomans Donald K., (1999), Komety. Od starożytności do współczesności, w mitach, legendach i nauce, Wyd. Prószyński i S-ka, 1999; we współczesnych opracowaniach dotyczących obserwacji dawnych komet brak informacji o ich powiązaniu z wydarzeniami historycznymi, główny nacisk jest położony na ich datowanie i obserwowane położenie na niebie

Zobacz również

Linki zewnętrzne


  • Eckstorm (1627), Rockenbach (1602)
  • Funccio
Osobiste