PayPal-donate (Wiki).png
O ile nie zaznaczono inaczej, prawa autorskie zamieszczonych materiałów należą do Jana Woreczko & Wadi.

(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)


Grüneberg (Wilkanówko)

Z Wiki.Meteoritica.pl

(Różnice między wersjami)
Linia 15: Linia 15:
  | synonimy = wg NHM Cat: '''[[Grünberg]]''', '''Heinrichau''', '''Schloin''', '''Seifersdorf''', '''Seifersholz''', '''Wilkanowko''',''' Zielena Gora''', '''Zielona Gora'''; wg Pokrzywnickiego: '''Wilkanówko'''
  | synonimy = wg NHM Cat: '''[[Grünberg]]''', '''Heinrichau''', '''Schloin''', '''Seifersdorf''', '''Seifersholz''', '''Wilkanowko''',''' Zielena Gora''', '''Zielona Gora'''; wg Pokrzywnickiego: '''Wilkanówko'''
}}
}}
-
Pogodne popołudnie – godzina 15:30 22 marca 1841 roku (poniedziałek) – w&nbsp;okolicy miejscowości Wilkanówko w&nbsp;pobliżu Zielonej Góry, rolnicy pracujący w&nbsp;polu usłyszeli trzy silne grzmoty podobne do wystrzałów armatnich. Bezpośrednio po tym dał się słyszeć głośny, narastający od zachodu gwizd i&nbsp;coś ciężkiego spadło w&nbsp;pobliżu. W&nbsp;małym zagłębieniu znaleźli świadkowie spadku 30&nbsp;uncjowy kamień (około 900&nbsp;g<ref name="uncje"></ref>; patrz → [[#Waga okazów|waga okazów]]). Drugi okaz znaleziono później. Dźwięki towarzyszące upadkowi meteorytu było słychać również w&nbsp;okolicznych miejscowościach – Żaganiu, Sulechowie, Nowej Soli<ref>szczegółowy opis spadku w&nbsp;Weimann (1841)</ref>.
+
Pogodne popołudnie – godzina 15:30 22 marca 1841 roku (poniedziałek) – w&nbsp;okolicy miejscowości Wilkanówko w&nbsp;pobliżu Zielonej Góry, rolnicy pracujący w&nbsp;polu usłyszeli trzy silne grzmoty podobne do wystrzałów armatnich. Bezpośrednio po tym dał się słyszeć głośny, narastający od zachodu gwizd i&nbsp;coś ciężkiego spadło w&nbsp;pobliżu. W&nbsp;małym zagłębieniu znaleźli świadkowie spadku 30&nbsp;uncjowy kamień (około 900&nbsp;g<ref name="uncje"></ref>; patrz → [[#Waga okazów|waga okazów]]). Drugi okaz znaleziono później (między wsiami ''Heinrichau'' a&nbsp;''Schloin''). Dźwięki towarzyszące upadkowi meteorytu było słychać również w&nbsp;okolicznych miejscowościach – Żaganiu, Sulechowie, Nowej Soli (szczegółowy opis spadku w&nbsp;Weimann (1841) i&nbsp;u&nbsp;Pokrzywnickiego (1964)).
Wilkanówko to meteoryt kamienny, [[Meteoryty/Klasyfikacja|chondryt zwyczajny typu H4]].
Wilkanówko to meteoryt kamienny, [[Meteoryty/Klasyfikacja|chondryt zwyczajny typu H4]].
Linia 80: Linia 80:
:<sup>4</sup> Szczegółowy opis spadku i&nbsp;odłamków: "Niederfall eines Meteorites", Ann. d. Phys., 1841, t.&nbsp;53, s.&nbsp;172-178<ref>Weimann (1841)</ref>.
:<sup>4</sup> Szczegółowy opis spadku i&nbsp;odłamków: "Niederfall eines Meteorites", Ann. d. Phys., 1841, t.&nbsp;53, s.&nbsp;172-178<ref>Weimann (1841)</ref>.
-
:<sup>5</sup> Ann. d. Phys., 1841, t.&nbsp;53, s.&nbsp;416<ref>AnP (1841)</ref> i Ergb., t.&nbsp;IV, s.&nbsp;361<ref>Boguslawski (1854a), s.&nbsp;361</ref>.
+
:<sup>5</sup> Ann. d. Phys., 1841, t.&nbsp;53, s.&nbsp;416<ref>''AnP'' (1841)</ref> i Ergb., t.&nbsp;IV, s.&nbsp;361<ref>Boguslawski (1854a), s.&nbsp;361</ref>.
:<sup>6</sup> Według Breziny (''o.&nbsp;c.'') i Wülfinga<ref>Wülfing (1897)</ref> (''o.&nbsp;c.'') oraz Kat. Met. Brit. Mus. (''o.&nbsp;c.'').
:<sup>6</sup> Według Breziny (''o.&nbsp;c.'') i Wülfinga<ref>Wülfing (1897)</ref> (''o.&nbsp;c.'') oraz Kat. Met. Brit. Mus. (''o.&nbsp;c.'').
Linia 153: Linia 153:
:{| class="wikitable-MET-cite" style="max-width:1000px"
:{| class="wikitable-MET-cite" style="max-width:1000px"
|{{sparse-b}}Grünberg{{sparse-e}} (Heinrichsau, Seifersholz), Schlesien, 1841, März 22.<br />
|{{sparse-b}}Grünberg{{sparse-e}} (Heinrichsau, Seifersholz), Schlesien, 1841, März 22.<br />
-
{{sparse-b}}Glocker{{sparse-e}} '''Schles. Prov. Blttr.''' 1841, April.<ref>Glocker (1941), ''Schlesische{{Kropek}}''</ref> '''Brsl. Ztg.''' 1841, Nr. 174.<ref>Göppert (1841), ''Breslauer{{Kropek}}''</ref> '''IB. Schles. G.''' 1841, 52.<ref>Göppert (1842)</ref> '''PA 52''', 495.<ref name="AnP 1841a"></ref> {{sparse-b}}Weimann{{sparse-e}} edb. '''53''', 172.<ref>Weimann (1841)</ref> '''PAErgb. 4''', 361, 421.<ref>Boguslawski (1854a)</ref> '''BrzIB. 22''', 216.<ref>krótka notka w ''Jahres-Bericht über die Fortschritte der Chemie und Mineralogie'', vol. 22, 1843; podana waga okazów 36½ uncji; plik [http://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=uc1.b3481694 DjVu]</ref> '''24''', 329.<ref>krótka notka w ''Jahres-Bericht über die Fortschritte der Chemie und Mineralogie'', vol. 24, 1845; nie ma nic o meteorycie Grüneberg(!); plik [http://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=uiug.30112054215253 DjVu]</ref> '''Pa.''' 68.<ref>Partsch (1843, s. 68)</ref> '''Br.''' 93.<ref>Buchner (1859, s. 93)</ref>
+
{{sparse-b}}Glocker{{sparse-e}} '''Schles. Prov. Blttr.''' 1841, April.<ref>Glocker (1941), ''Schlesische{{Kropek}}''</ref> '''Brsl. Ztg.''' 1841, Nr. 174.<ref>Göppert (1841), ''Breslauer{{Kropek}}''</ref> '''IB. Schles. G.''' 1841, 52.<ref>Göppert (1842)</ref> '''PA 52''', 495.<ref name="AnP 1841a"></ref> {{sparse-b}}Weimann{{sparse-e}} edb. '''53''', 172.<ref>Weimann (1841)</ref> '''PAErgb. 4''', 361, 421.<ref>Boguslawski (1854a)</ref> '''BrzIB. 22''', 216.<ref>krótka notka w ''Jahres-Bericht über die Fortschritte der Chemie und Mineralogie'', vol. 22, 1842; podana sumaryczna waga okazów 36½ uncji; plik [http://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=uc1.b3481694 DjVu]</ref> '''24''', 329.<ref>krótka notka w ''Jahres-Bericht über die Fortschritte der Chemie und Mineralogie'', vol. 24, 1845; nie ma w&nbsp;niej nic o&nbsp;meteorycie Grüneberg(!); plik [http://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=uiug.30112054215253 DjVu]</ref> '''Pa.''' 68.<ref>Partsch (1843, s. 68)</ref> '''Br.''' 93.<ref>Buchner (1859, s. 93)</ref>
|}
|}
:rozwinięcia skrótów → patrz [[Bibliografia/Buchner Otto]]
:rozwinięcia skrótów → patrz [[Bibliografia/Buchner Otto]]
Linia 200: Linia 200:
{{GEFrame-end}}
{{GEFrame-end}}
-
Obecnie wieś nazywa się '''Wilkanowo''', dawna nazwa niem.&nbsp;''Wittgenau''. '''Radomia''' (niem.&nbsp;''Seifersholz''; Wikipedia – [http://pl.wikipedia.org/wiki/Radomia#Meteoryt_Seifersholz_(Radomia) Meteoryt Seifersholz (Radomia)]), '''Słone''' (niem.&nbsp;''Schloin'', ''Schlain''), '''Zielona Góra''' (niem.&nbsp;''Grünberg'').
+
Obecnie wieś nazywa się '''Wilkanowo''', dawna nazwa niem.&nbsp;''Wittgenau''. '''Radomia''' (niem.&nbsp;''Seifersholz''), '''Słone''' (niem.&nbsp;''Schloin'', ''Schlain''), '''Zielona Góra''' (niem.&nbsp;''Grünberg'').
'''''Heinrichau''''' na [[:File:Gruneberg_(4058_Gruenberg_(West)_i_Niederschles_M851_Germany_25K_AMS_1952).jpg|mapie ''Messtischblatt'' z 1952 roku]] to nazwa zachodniej części (kolonii, dzielnicy?) Wilkanowa (''Wittgenau''). Współrzędne podane przez Kesselmeyera (1861) wydają się bliższe rzeczywistemu miejscu spadku meteorytów.
'''''Heinrichau''''' na [[:File:Gruneberg_(4058_Gruenberg_(West)_i_Niederschles_M851_Germany_25K_AMS_1952).jpg|mapie ''Messtischblatt'' z 1952 roku]] to nazwa zachodniej części (kolonii, dzielnicy?) Wilkanowa (''Wittgenau''). Współrzędne podane przez Kesselmeyera (1861) wydają się bliższe rzeczywistemu miejscu spadku meteorytów.
-
Niebo było zupełnie pogodne, z wyjątkiem jednego małego obłoczka w zenicie. Hałas towarzyszący spadkowi narastał z zachodu. Słyszano trzy grzmoty, a znaleziono tylko dwa okazy<ref name="Pokrzywnicki 1964">Pokrzywnicki (1964)</ref>. Mniejszy okaz znaleziono niemal pośrodku między wsiami ''Heinrichau'' a ''Schloin''.
+
Niebo było zupełnie pogodne, z wyjątkiem jednego małego obłoczka w&nbsp;zenicie. Hałas towarzyszący spadkowi narastał z&nbsp;zachodu. Słyszano trzy grzmoty, a&nbsp;znaleziono tylko dwa okazy<ref name="Pokrzywnicki 1964">Pokrzywnicki (1964)</ref>. Mniejszy okaz znaleziono niemal pośrodku między wsiami ''Heinrichau'' a&nbsp;''Schloin''.
==== Synonimy?! ====
==== Synonimy?! ====
-
Pokrzywnicki interpretuje synonimy '''''Schloin''''' i '''''Heinrichau''''' jako nazwy miejscowości. Ale być może chodzi o&nbsp;'''folwark Strumianki''' (niem. nazwa ''Heinrichsau'') należący do rodu Schloin z Heinrichau ([http://www.online-ofb.de/schloin/ genealogia])?! Więcej: Heinrichsau – [http://gov.genealogy.net/ShowObjectSimple.do?id=HEISAUJO71WW folwark Strumianki] &bull; [http://www.turystyka-powiat-nowosolski.info.pl/index.php?title=Strumianki folwark Strumianki] &bull; [http://www.glogow.pl/okolice/podstrony/nowosolski/strumianki.htm folwark przy Konotopie]; (współrzędne 51.93N, 15.88E). Ale to fałszywy trop (''[[Użytkownik:Wiki woreczko|Wiki woreczko]]'') → '''patrz mapa [[:Plik:Gruneberg_(Reymanns_Special-Karte_112_Gross_Glogau)_Wittgenau.jpg|Reymanns Karte&nbsp;112]]'''
+
Pokrzywnicki poprawnie interpretuje synonimy '''''Schloin''''' i&nbsp;'''''Heinrichau''''' jako nazwy wsi/miejscowości.
-
Mieszkańcy tamtych okolic nazywają meteoryt Wilkanówko również "Henrykowski meteoryt". Folwark Strumianki – nazwa Heinrichsau zmieniała się z&nbsp;czasem: Heinrichsau&nbsp;(1915) – Henrykowo&nbsp;(1945) – Henryków&nbsp;(1982).
+
Ale być może miejscem spadku był '''folwark Strumianki''' (niem. nazwa ''Heinrichsau'') należący do rodu Schloin z Heinrichau ([http://www.online-ofb.de/schloin/ Ortsfamilienbuch Schloin mit Heinrichau])?! (więcej: [http://gov.genealogy.net/ShowObjectSimple.do?id=HEISAUJO71WW folwark Strumianki] {{SeparatorBull}} [http://www.turystyka-powiat-nowosolski.info.pl/index.php?title=Strumianki folwark Strumianki] {{SeparatorBull}} [http://www.glogow.pl/okolice/podstrony/nowosolski/strumianki.htm folwark przy Konotopie]; współrzędne 51.93N, 15.88E). Mieszkańcy tamtych okolic nazywają meteoryt Wilkanówko również "Henrykowski meteoryt". Folwark Strumianki – jego nazwa Heinrichsau zmieniała się z&nbsp;czasem: Heinrichsau&nbsp;(1915) – Henrykowo&nbsp;(1945) – Henryków&nbsp;(1982). Ale to zapewne fałszywy trop (''[[Użytkownik:Wiki woreczko|Wiki woreczko]]'')? → '''patrz mapa [[:Plik:Gruneberg_(Reymanns_Special-Karte_112_Gross_Glogau)_Wittgenau.jpg|Reymanns Karte&nbsp;112]]'''.
<br clear="all"/>
<br clear="all"/>
Linia 217: Linia 217:
=== Mapy ===
=== Mapy ===
-
Na [[:File:Gruneberg_(Reymanns_Special-Karte_112_Gross_Glogau)_Wittgenau.jpg|mapie Reymann'a (arkusz 112)]] widnieją wszystkie interesujące miejscowości: Wilkanowo (''Wittgenau''), Radomia (''Seifersholz'') i co może najważniejsze, na północ od Wilkanowa jest na mapie '''''Col. Heinrichau''''', a obok '''''Schlain''''' (''Schloin''?) dzisiejsza wieś Słone. Natomiast na [[:File:Gruneberg_(4058_Gruenberg_(West)_i_Niederschles_M851_Germany_25K_AMS_1952).jpg|mapie ''Messtischblatt'' z 1952 roku]] '''''Heinrichau''''' to dzielnica Wilkanowa – może to jest miejsce spadku?!
+
Na [[:File:Gruneberg_(Reymanns_Special-Karte_112_Gross_Glogau)_Wittgenau.jpg|mapie Reymann'a (arkusz 112)]] widnieją wszystkie interesujące miejscowości: Wilkanowo (''Wittgenau''), Radomia (''Seifersholz'') i co może najważniejsze, na północ od Wilkanowa jest na mapie '''''Col. Heinrichau''''', a obok '''''Schlain''''' (''Schloin''?) dzisiejsza wieś Słone. Natomiast na [[:File:Gruneberg_(4058_Gruenberg_(West)_i_Niederschles_M851_Germany_25K_AMS_1952).jpg|mapie ''Messtischblatt'' z 1952 roku]] '''''Heinrichau''''' to dzielnica Wilkanowa – prawdopodobnie to jest miejsce spadku?!
<gallery caption="" widths="200px" heights="200px" perrow="3">
<gallery caption="" widths="200px" heights="200px" perrow="3">
File:Gruneberg_(Preussen_und_Herzogthum_Warschau_1808_ark4).jpg|Fragment arkusza 4 mapy ''Preussen und Herzogthum Warschau'' z 1808 roku z nazwami '''Schloin''' i '''Witgenau'''
File:Gruneberg_(Preussen_und_Herzogthum_Warschau_1808_ark4).jpg|Fragment arkusza 4 mapy ''Preussen und Herzogthum Warschau'' z 1808 roku z nazwami '''Schloin''' i '''Witgenau'''
File:Gruneberg_(Reymanns_Special-Karte_112_Gross_Glogau).jpg|Fragment arkusza 112 ''Gross Glogau'' mapy Reymanna (źródło: Archiwum Map WIG)
File:Gruneberg_(Reymanns_Special-Karte_112_Gross_Glogau).jpg|Fragment arkusza 112 ''Gross Glogau'' mapy Reymanna (źródło: Archiwum Map WIG)
-
File:Gruneberg_(Reymanns_Special-Karte_112_Gross_Glogau)_Wittgenau.jpg|Wilkanowo (''Wittgenau''), Radomia (''Seifersholz''), '''''Col. Heinrichau''''', '''''Schlain''''' (''Schloin''?). Fragment arkusza 112
+
File:Gruneberg_(Reymanns_Special-Karte_112_Gross_Glogau)_Wittgenau.jpg|Wilkanowo (''Wittgenau''), Radomia (''Seifersholz''), '''''Col. Heinrichau''''', '''''Schlain''''' (''Schloin''?). Fragment arkusza [[:File:Gruneberg_(Reymanns_Special-Karte_112_Gross_Glogau)_Wittgenau.jpg|112 ''Gross Glogau'']]
File:Gruneberg_(KDR100_346_Gruenberg_i._Schles._ca1893).jpg|'''Heinrichau''', '''Schlain''', '''Seifersholz''', '''Wittgenau'''. Fragment arkusza 346 mapy ''Karte des Deutschen Reiches'' z&nbsp;ok.&nbsp;1893&nbsp;roku (źródło: MAPSTER)
File:Gruneberg_(KDR100_346_Gruenberg_i._Schles._ca1893).jpg|'''Heinrichau''', '''Schlain''', '''Seifersholz''', '''Wittgenau'''. Fragment arkusza 346 mapy ''Karte des Deutschen Reiches'' z&nbsp;ok.&nbsp;1893&nbsp;roku (źródło: MAPSTER)
File:Gruneberg_(4058_Gruenberg_(West)_i_Niederschles_M851_Germany_25K_AMS_1952).jpg|'''''Heinrichau''''', '''Schloin''', '''Seiffersholz''', '''Wittgenau'''. Fragment arkusza 4058 ''Gruneberg'' mapy ''Messtischblatt'' z&nbsp;1952&nbsp;roku (źródło:&nbsp;MAPSTER)  
File:Gruneberg_(4058_Gruenberg_(West)_i_Niederschles_M851_Germany_25K_AMS_1952).jpg|'''''Heinrichau''''', '''Schloin''', '''Seiffersholz''', '''Wittgenau'''. Fragment arkusza 4058 ''Gruneberg'' mapy ''Messtischblatt'' z&nbsp;1952&nbsp;roku (źródło:&nbsp;MAPSTER)  

Wersja z 00:47, 11 sty 2014

Zamiast meteorytu głaz narzutowy

Grüneberg (Wilkanówko)
Gruneberg (NHM Berlin).jpg
Masa główna meteorytu Wilkanówko w zbiorach Muzeum Historii Naturalnej w Berlinie (fot. Wadi & Woreczko)
Spadek
Lokalizacja Wilkanowo w pobliżu Zielonej Góry, Polska
Położenie[1] 51°56'N, 15°30'E
Data 22 marca 1841, 15:30 (poniedziałek)
Charakterystyka
Typ chondryt zwyczajny H4
Masa ~1000 g
(zapewne było to ok. 1110 g)
Liczba okazów dwa okazy
Meteoritical Bulletin Database
Synonimy
wg NHM Cat: Grünberg, Heinrichau, Schloin, Seifersdorf, Seifersholz, Wilkanowko, Zielena Gora, Zielona Gora; wg Pokrzywnickiego: Wilkanówko

Pogodne popołudnie – godzina 15:30 22 marca 1841 roku (poniedziałek) – w okolicy miejscowości Wilkanówko w pobliżu Zielonej Góry, rolnicy pracujący w polu usłyszeli trzy silne grzmoty podobne do wystrzałów armatnich. Bezpośrednio po tym dał się słyszeć głośny, narastający od zachodu gwizd i coś ciężkiego spadło w pobliżu. W małym zagłębieniu znaleźli świadkowie spadku 30 uncjowy kamień (około 900 g[2]; patrz → waga okazów). Drugi okaz znaleziono później (między wsiami HeinrichauSchloin). Dźwięki towarzyszące upadkowi meteorytu było słychać również w okolicznych miejscowościach – Żaganiu, Sulechowie, Nowej Soli (szczegółowy opis spadku w Weimann (1841) i u Pokrzywnickiego (1964)).

Wilkanówko to meteoryt kamienny, chondryt zwyczajny typu H4.

Obecnie wieś nazywa się Wilkanowo (!). 22 marca 2002 roku z inicjatywy Klubu Pod Wieżą w Wilkanowie postawiono głaz narzutowy, na którym odsłonięto tablicę upamiętniającą spadek meteorytu Wilkanówko[3]. Podobna inicjatywa, ufundowanie tablicy upamiętniającej meteoryt, miała miejsce w 2010 roku w Świeciu i odbyła się na cześć meteorytu Schwetz.


Największy zachowany fragment meteorytu Grüneberg (Wilkanówko) o wadze 712 g (masa główna) znajduje się w zbiorach Muzeum Historii Naturalnej w Berlinie.

Meteoryt Grüneberg (Wilkanówko) w największych kolekcjach:

Zbiór waga okazów
(Koblitz MetBase)
uwagi
Berlin, Mus. Naturk., Humboldt Univ. 712 g main mass[4]
Chicago, Field Mus. Nat. Hist. 114 g
Wroclaw, Dept. Min. Petrol., Univ. 63,5 g ep 46,4 g[5] (Pilski 2001)
Paris, Mus. d'Hist. Nat. 40,7 g
London, Nat. Hist. Mus. 32,7 g
(…)

W polskich prywatnych kolekcjach znajdują się tylko małe fragmenty tego meteorytu.


Spis treści


Opis wg Pokrzywnickiego (1964)

(zgodnie z oryginałem)

«
Pokrzywnicki (1964)

17. METEORYT WILKANÓWKO

Synonimy: Grüneberg, Grünberg, Seifersholz, Heinrichau, Schloin1.

W.m.s.: φ = 51°56'N – λ = 15°22'E2

Meteoryt ten spadł 22 marca 1841 r. o godz. 15.30 koło Heinrichau w dobrach Seifersholz[6], pow. Grüneberg, czyli w okolicy Wilkanówka, pow. Zielona Góra, w b. ks. Legnickim. Spadły dwa odłamy, łącznie około 1 kg. Wspomnianego dnia i godziny mieszkańcy Wilkanówka, którzy pracowali na polach usłyszeli trzy silne grzmoty podobne do wystrzałów armatnich. Niebo było zupełnie pogodne, z wyjątkiem jednego małego obłoczka w zenicie. Bezpośrednio potem dał się słyszeć w powietrzu głośny gwizd, który zdawał się iść z zachodu i im bardziej się "zbliżał", tym stawał się silniejszy i wreszcie przypominał jak gdyby dźwięki organów, których tony były raz wysokie, raz niskie, co miało trwać około 5 min.

Dźwięki te im bardziej "zbliżały się do ziemi" tym bardziej stawały się podobne do gwizdu i wreszcie usłyszano jakby jakieś ciężkie ciało spadło na ziemię. Robotnicy idący w kierunku źródła dźwięków zbliżyli się do miejsca spadku i w odległości około 100-150 kroków znaleźli na głębokości pół stopy w ziemi "kamień". Otwór wskazywał pionowy kierunek spadku. Robotnicy bali się dotknąć kamienia, myśląc że jest gorący, jednak okazał się zupełnie zimny.

Eksplozję słychać było m.in. w Żaganiu, Sulechowie, Nowej Soli i wielu wioskach okręgu Zielonej Góry. Słyszeli ją nie tylko ludzie będący na zewnątrz, ale także i będący wewnątrz budynków.

Według literatury waga odłamków była następująca: 1 – 30 uncji, 2 drachmy, 2 skrupuły i 2 – 6 uncji, 1½ drachmy3. Nieco później udało się aptekarzowi Weimannowi z Zielonej Góry uzyskać jeszcze jeden odłamek wagi 169,05 g, który po długich poszukiwaniach znalazł pewien robotnik na ugorze, prawie pośrodku między wsiami Heinrichau a Schloin4. Czy jednak odłam ten nie jest identyczny z odłamem nr 2 wymienionym wyżej? Waga 6 uncji, 1½ drachmy równa się bowiem 172 g.

Znalezione odłamki zdawały się fragmentami prawdopodobnie jakiejś większej masy, która rozpadła się w powietrzu i mogła pierwotnie ważyć 2 funty 9 łutów, posiadając kształt prawie czworobocznej piramidy5.

Meteoryt nasz został sklasyfikowany jako szary żyłkowaty chondryt (Cga)6[7]. Analizowany był przez Glockera oraz Duflosa. C. wł. dużego odłamu wynosił 3,1-3,2 (?), a według innych danych7 – 3,72, co wydaje się bardziej prawdopodobne8. Meteoryt znajduje się lub znajdował się w następujących zbiorach:

Gruneberg (kolekcje).jpg


Przypisy
1 Według Göpperta (patrz Wülfing 1897, s. 134)..
2 Według Berwertha (1903)[8] oraz Breziny (1895)[9]. Według Kat. Met. Brit. Mus. (Prior & Hey 1953)[10]: 51º56' N, 15º30' E, według innych – φ=51°54' – λ=15°25'.
3 Uncja = 16 drachm = 28,34953 g. Skrupuł = 1/3 drachmy[2].
4 Szczegółowy opis spadku i odłamków: "Niederfall eines Meteorites", Ann. d. Phys., 1841, t. 53, s. 172-178[11].
5 Ann. d. Phys., 1841, t. 53, s. 416[12] i Ergb., t. IV, s. 361[13].
6 Według Breziny (o. c.) i Wülfinga[14] (o. c.) oraz Kat. Met. Brit. Mus. (o. c.).
7 Ann. d. Phys., 1859, t. 107, s. 160-163[15].
8 Literatura uzupełniająca: Pogg. Ann., 1841, t. 52, s. 495-496 ("Meteoritsteinfall bein Grünenberg in Schlesien")[16]; Breslauer Ztg., 1840, Nr 174[17]; Kat. Met. Brit. Mus. (Prior & Hey 1953); J. Pokrzywnicki (1955a, 1956); E.A. Wülfing (1897).

»


Waga okazów

Wagi okazów w źródłach zostały podane w starych jednostkach.

Pokrzywnicki (1964) za Weimannem (1841) podaje:

okaz 1 – 30 uncji, 2 drachmy, 2 skrupuły; okaz 2 – 6 uncji, 1½ drachmy; (wg Pokrzywnickiego 1 uncja = 16 drachm = 28,34953 g, skrupuł = 1/3 drachmy)
(Wikipedia) 1 uncja = 8 drachm, 1 drachma = 3 skrupuły.
Czyli okaz pierwszy ważył ~248,66 drachmy, drugi ~49,5 drachmy.
W tamtym okresie (za Wikipedią) 1 drachma aptekarska (można założyć, że aptekarz Weimann takimi jednostkami się posługiwał) miała wartość 3,7345 g, co daje: okaz 1928,6 g, okaz 2~184,8 g (w sumie ok. 1110 g).

Kesselmeyer (1861):

okaz 1 – 2  9 Loth; okaz 2 – 11½ Loth
(Wikipedia) = lb = pfund = funt wagi; Loth = Lot = łut; 1 funt = 32 łuty.
Czyli okaz pierwszy ważył ~2,2813 funta (64,2813 łuta), drugi natomiast ~0,3594 (11,5 łuta).
W tamtym okresie (za Wikipedią) 1 łut równał się 14,606 g, co daje: okaz 1938,9 g, okaz 2~168 g (=169,05 g, za Breslauer Zeitung nr 174)[18] (w sumie ok. 1107 g).

Pokrzywnicki (1964) w swym artykule stosuje różne przeliczniki oraz nie zawsze jest konsekwentny. Błędnie przelicza uncje na drachmy czy też stosuje różne wartości drachmy w gramach w swych obliczeniach. Ale można na podstawie źródeł przyjąć, że sumaryczna waga dwóch znalezionych okazów wynosiła ok. 1110 g (zaś sumaryczna waga wszystkich fragmentów znajdujących się w zbiorach wg Pokrzywnickiego (1964) wynosiła ok. 1029 g).

Źródła

Breslauer Zeitung, 174, 1841

Breslauer Zeitung, 174, 1841


AnP (1841a) (s. 495-496)

AnP (1841a), s. 495-496
Tu powołanie na Breslauer Zeitung.


AnP (1841) (s. 416)

AnP (1841), s. 416
Tu powołanie na Breslauer Zeitung i opis okazu znalezionego przez aptekarza Weimanna, o którym wspomina Pokrzywnicki.


Weimann (1841) (s. 172-179)

Weimann (1841), s. 172-179


Boguslawski (1854a) (s. 361-362)

Boguslawski (1854a), s. 361-362
Tu powołania na: AnP (1841a), Breslauer Zeitung, Schlesische Provinzialblätter, Weimann (1841)


Kesselmeyer (1861) (s. 367, 434)

27. 1841 22. März Seifersholz und Heinrichsau, beide W. von Grüneberg in Schlesien – Sp.-Gew.: 3,69-3,73.[19] Preussen 51º56'N.
51º54'N.
15º22'O.
15º25'O.
P.52.1841.495.[20] W. 1860. S. 1860.
564. 27 1841. 22. März Seifersholz und Heinrichsau, beide W. von Grüneberg; Schlesien Deutschland 51º56'N. 15º22'O.
und
51º54'N. 15º25'O.
P. IV. 1854. 361.[21] Aus einer Feuerkugel unter heftiger Explosion zwei schon kalte Steinbruchstücke von 2  9 Loth und von 11½ Loth[22].


Buchner (1861)

Grünberg (Heinrichsau, Seifersholz), Schlesien, 1841, März 22.

Glocker Schles. Prov. Blttr. 1841, April.[23] Brsl. Ztg. 1841, Nr. 174.[24] IB. Schles. G. 1841, 52.[25] PA 52, 495.[16] Weimann edb. 53, 172.[26] PAErgb. 4, 361, 421.[27] BrzIB. 22, 216.[28] 24, 329.[29] Pa. 68.[30] Br. 93.[31]

rozwinięcia skrótów → patrz Bibliografia/Buchner Otto


Greg (1861)

Year. Day of month. Locality. Size or weight. Direction. Duration; rate; hour; Remarks, &c.
1841.* Mar. 22 Grüneberg, Silesia 2½ lbs. 3½ P.M. Stone-fall; sp. gr. 3·72.


Berwerth (1903)[32]

Grüneberg [Cg (3½ p. 22 März 1841)
51°56'N, 15°22'O], Seifersholz (oL) und
Heinrichsau (51°54'N, 15°25'O), Preußisch-Schlesien, Deutschland.


Klein (1904)

1841 März 22 3h 50m nachm. Seiferholz und Heinrichsau bei Grünberg, Schlesien

Lokalizacja

Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
© Jan Woreczko & Wadi

(H) Heinrichau, (R) Radomia, (S) Słone, (W) Wilkanowo, (*) Strumiany, Strumianki

położenie głazu narzutowego, pomnika upamiętniającego spadek meteorytu[3]

współrzędne wg różnych autorów

* W 2018 roku Google zmieniło zasady działania apletu, mapa może wyświetlać się niepoprawnie (pomaga Ctrl+F5); więcej → Szablon:GEMap-MyWiki

Obecnie wieś nazywa się Wilkanowo, dawna nazwa niem. Wittgenau. Radomia (niem. Seifersholz), Słone (niem. Schloin, Schlain), Zielona Góra (niem. Grünberg).

Heinrichau na mapie Messtischblatt z 1952 roku to nazwa zachodniej części (kolonii, dzielnicy?) Wilkanowa (Wittgenau). Współrzędne podane przez Kesselmeyera (1861) wydają się bliższe rzeczywistemu miejscu spadku meteorytów.


Niebo było zupełnie pogodne, z wyjątkiem jednego małego obłoczka w zenicie. Hałas towarzyszący spadkowi narastał z zachodu. Słyszano trzy grzmoty, a znaleziono tylko dwa okazy[33]. Mniejszy okaz znaleziono niemal pośrodku między wsiami HeinrichauSchloin.

Synonimy?!

Pokrzywnicki poprawnie interpretuje synonimy SchloinHeinrichau jako nazwy wsi/miejscowości.

Ale być może miejscem spadku był folwark Strumianki (niem. nazwa Heinrichsau) należący do rodu Schloin z Heinrichau (Ortsfamilienbuch Schloin mit Heinrichau)?! (więcej: folwark Strumianki  ●  folwark Strumianki  ●  folwark przy Konotopie; współrzędne 51.93N, 15.88E). Mieszkańcy tamtych okolic nazywają meteoryt Wilkanówko również "Henrykowski meteoryt". Folwark Strumianki – jego nazwa Heinrichsau zmieniała się z czasem: Heinrichsau (1915) – Henrykowo (1945) – Henryków (1982). Ale to zapewne fałszywy trop (Wiki woreczko)? → patrz mapa Reymanns Karte 112.


Mapy

Na mapie Reymann'a (arkusz 112) widnieją wszystkie interesujące miejscowości: Wilkanowo (Wittgenau), Radomia (Seifersholz) i co może najważniejsze, na północ od Wilkanowa jest na mapie Col. Heinrichau, a obok Schlain (Schloin?) dzisiejsza wieś Słone. Natomiast na mapie Messtischblatt z 1952 roku Heinrichau to dzielnica Wilkanowa – prawdopodobnie to jest miejsce spadku?!

Galerie

Meteoryt Wilkanówko (Grüneberg) ze zbiorów Muzeum Mineralogicznego Instytutu Nauk Geologicznych UWr (dla Wiki.Meteoritica.pl fot. Antoni Stryjewski)



Głaz narzutowy w miejscowości Wilkanowo

Bibliografia

  • American Journal of Science and Arts, Fall of a Meteoric Stone at Grüneberg in Silesia, vol. 42, 1842, s. 203.[34] Plik DjVu.
  • AnP, (1841a), Meteorsteinfall bei Grüneberg in Schlesien, Annalen der Physik, 52, Bd. 128, 1841, s. 495-496. Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    . Plik PDF.[35]
  • AnP, (1841), Nachtrag zum Grüneberg Meteorsteinfall, Annalen der Physik, 53, Bd. 129, 1841, s. 416. Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    .
  • Berwerth Friedrich M., (1903), Verzeichnis der Meteoriten im k.k. naturhistorischen Hofmuseum, Ende Oktober 1902, Annalen des K.K. Naturhistorischen Hofmuseum, Bd. XVIII, Wien 1903, s. 1-90 (str. tytułowa).[36] Plik DjVu; plik PDF.
  • Boguslawski Georg von, (1854a), Zehnter Nachtrag zu Chladni's Verzeichnisse der Feuermeteore und herabgefallenen Massen (Wien 1819) (Schluss von S. 155.), Annalen der Physik, IV, 90 uzupeł. (ergänzungsband), 1854, s. 353-456, (s. 361). Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    .
  • Brezina Aristides, (1896), Die Meteoritensammlung des k.k. naturhistorischen Hofmuseums am 1. Mai 1895, Annalen des K.K. Naturhistorischen Hofmuseum. (Separatabdruck aus Band X, Heft 3 und 4.), Wien 1896.[37][38] Plik PDF.
  • Buchner Otto, (1861), Versuch eines Quellenverzeichnisses zur Literatur über Meteoriten, w: Broenner Heinrich L., Abhandlungen, herausegeben von der Senckenburgischen naturforschenden gesellschaft, Bd. 3, Frankfurt a.M. 1859-1861, s. 455-482. Plik PDF; plik DjVu.
  • Glocker Ernst Friedrich, (1941), Meteorsteinfall in Schlesien (bei Seifersholz im Grünberger Kreise in Niederschlesien am 22. März 1841)[39], Schlesische Provinzialblätter, April 1841, s. 350-354. → patrz Grüneberg (Wilkanówko)/Czasopisma
  • Göppert Heinrich Robert, (1841), Über den Meteorstein, welcher zu Schloin in Schlesien am 22. März 1841 gefallen ist, Ref. N. Jb. f. Min. etc., 1841, s. 609-610[40] (później: Zur Geschichte des Meteorsteinfalles vom 22. März dieses Jahres. Breslauer Zeitg., nr 174, 29 Juni 1841, s. 1263 → patrz Grüneberg (Wilkanówko)/Czasopisma).
  • Göppert Heinrich Robert[41], (1842), Meteorsteinfall, Uebersicht der Arbeiten und Veränderungen. [Jahresbericht] der Schlesischen Gesellschaft für Vaterländische Kultur, im Jahre 1841, Breslau 1842, s. 52-58. Plik DjVu.
  • Kesselmeyer Paul August, (1861), Ueber den Ursprung der Meteorsteine. Tafel XII-XIV., w: Broenner Heinrich L., Abhandlungen, herausegeben von der Senckenburgischen naturforschenden gesellschaft, Bd. 3, Frankfurt a.M. 1859-1861, s. 313-454, (s. 367, 434). Plik PDF; plik DjVu.
  • Klein Hermann Joseph, (1904), Jahrbuch der Astronomie und Geophysik. Enthaltend die wichtigsten Fortschritte auf den Gebieten der Astrophysik, Meteorologie und physikalischen Erdkunde, XIV. Jahrgang 1903, Eduard Heinrich Mayer, Leipzig 1904. Plik DjVu (str. tytułowa).
  • Koblitz Jörn, MetBase. Meteorite Data Retrieval Software, Version 7.3 (CD-ROM), Ritterhude, Germany 1994-2012. MetBase.
  • Pilski Andrzej S., (2001), Meteoryty w zbiorach polskich, Olsztyn 2001.[42]
  • Pokrzywnicki Jerzy, (1955), O meteorytach naszych ziem zachodnich, Urania, 6, 1955, s. 165-172.[43] Plik DjvU.
  • Pokrzywnicki Jerzy, (1956), Les météorites polonaises, Acta Geophys. Polon., vol. IV, nr 1, 1956, s. 21-32 (s. 22-23). Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    .
  • Prior George T., Hey Max H., (1953), Catalogue of Meteorites. With special reference to those represented in the collection of the British Museum (Natural History), Printed British Museum, 1953, (zbiory własne W&W) (wydanie z 1923 roku – plik iDjVu).
  • Reichenbach Karl Freiherr von, (1859a), Anordnung und Eintheilung der Meteoriten, Annalen der Physik, 107, Bd. 183, 1859, s. 155-182. Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    .
  • Weimann C.G., (1841), Niederfall eines Meteorites, Annalen der Physik, 53, Bd. 129, 1841, s. 172-179. Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    .
  • Wülfing Ernst Anton von, (1897), Die Meteoriten in Sammlungen und ihre Literatur. Nebst einem versuch den tauschwert der meteoriten zu bestimmen (Meteorites in Collections and Their Literature. Including An Attempt To Determine The Exchange Value Of Meteorites), Verlag der H. Laupp'schen Buchhandlung, Tübingen 1897.[46][47][48] Plik GIF; plik Internet Archive; plik GoogleBooks.


Przypisy

  1. ^ jeśli nie zaznaczono inaczej, podano współrzędne przyjęte w oficjalnej bazie meteorytów Meteoritical Bulletin Database
  2. ^ a b 1 uncja = 2 łuty = 8 drachm; Wikipedia – Miary nowopolskie
  3. ^ a b dokładna lokalizacja pomnika – głazu narzutowego – 51°55'19.86"N 15°26'07.31"E (informacja: Sławomir A. Białkowski)
  4. ^ wg Pokrzywnickiego (1964) w zbiorach MfN w Berlinie było 757,5 g
  5. ^ w zbiorach Muzeum Mineralogicznego Uniwersytetu Wrocławskiego
  6. ^ Seifersholz to miejscowość Radomia
  7. ^ patrz → Oznaczenia typów meteorytów u Pokrzywnickiego
  8. ^ Berwerth (1903)
  9. ^ Brezina 1895
  10. ^ Prior (1953)
  11. ^ Weimann (1841)
  12. ^ AnP (1841)
  13. ^ Boguslawski (1854a), s. 361
  14. ^ Wülfing (1897)
  15. ^ Reichenbach (1859a)
  16. ^ a b AnP (1841a)
  17. ^ błąd, powinno być nr 174 z 1841 roku
  18. ^ z relacji w Breslauer Zeitung, gdzie podano wagę mniejszego okazu 169,05 g znalezionego przez aptekarza Weimanna, przy założonej wartości łuta wychodzi ~11,57 łuta, czyli w granicach błędu zaokrąglenia
  19. ^ ciężar właściwy (niem. spezifische Gewicht)
  20. ^ powołanie na AnP (1841a) (wg klucza: Poggendorff, Bd. 52, rok 1841, s. 495)
  21. ^ Boguslawski (1854a), s. 361-362
  22. ^ = lb = pfund = funt wagi; Loth = Lot = łut; 1 funt = 32 łuty
  23. ^ Glocker (1941), Schlesische
  24. ^ Göppert (1841), Breslauer
  25. ^ Göppert (1842)
  26. ^ Weimann (1841)
  27. ^ Boguslawski (1854a)
  28. ^ krótka notka w Jahres-Bericht über die Fortschritte der Chemie und Mineralogie, vol. 22, 1842; podana sumaryczna waga okazów 36½ uncji; plik DjVu
  29. ^ krótka notka w Jahres-Bericht über die Fortschritte der Chemie und Mineralogie, vol. 24, 1845; nie ma w niej nic o meteorycie Grüneberg(!); plik DjVu
  30. ^ Partsch (1843, s. 68)
  31. ^ Buchner (1859, s. 93)
  32. ^ informacje tożsame z Kesselmeyer (1861)
  33. ^ Pokrzywnicki (1964)
  34. ^ b. dobre streszczenie artykułu Weimann (1841)
  35. ^ tam powołanie na Breslauer Zeitung, 174, 1841
  36. ^ katalog kolekcji meteorytów Muzeum Historii Naturalnej w Wiedniu (stan na koniec października 1902 roku); artykuł ukazał się również w formie osobnej publikacji: Berwerth Friedrich Martin, (1903), Verzeichnis der Meteoriten im k.k. naturhistorischen Hofmuseum, Ende Oktober 1902, Separatabdruck aus den Annalen des k.k. naturhistorischen Hofmuseum, Bd. XVIII, Wien 1903, ss. 90, plik PDF
  37. ^ katalog kolekcji meteorytów Muzeum Historii Naturalnej w Wiedniu (stan na 1 maja 1895 roku); w kolekcji meteoryty z 497 różnych lokalizacji (kamiennych 316, żelaznych 181), o łącznej wadze 2184,432 kg (odpowiednio: 697,854 i 1486,578 kg); w tamtym okresie kolekcje w LondynieParyżu miały meteoryty z odpowiednio 449 i 380 różnych lokalizacji (Brezina 1896); patrz również → Brezina (1885); obecnie (1999, Koblitz MetBase) kolekcja zawiera 2316 różnych meteorytów (patrz → Meteoryty/Kolekcje)
  38. ^ pełen tytuł: „Die Meteoritensammlung des k. k. naturhistorischen Hofmuseums am 1. Mai 1895. Mit zwei Anhängen: 1. Berichte des Directors der Sternwarte Zacatecas, Prof. José A. y Bonilla, über den Meteoreisenfall von Mazapil. 2. Die Meteoritensammlung der Universität Tübingen”; publikacja ta ukazała się wcześniej jako artykuł Brezina (1895) w Annalen des K.K. Naturhistorischen Hofmuseum, Bd. X, 1895, s. 231-370, plik DjVu; bogato ilustrowana, zawiera m.in. 2 plansze z figurami Widmanstättena kilkunastu różnych meteorytów żelaznych
  39. ^ tytuł w gazecie Niederfall eines Meteorsteins.
  40. ^ chodzi prawdopodobnie o Jahrbuch für Mineralogie, Geognosie, Geologie und Petrefaktenkunde, ale w powołanym tomie nie ma tego artykułu
  41. ^ wg Koblitz MetBase autorem jest Glocker E.F.
  42. ^ bardziej aktualna internetowa wersja katalogu znajduje się na stronach Polskiego Towarzystwa Meteorytowego – katalog PTMet; tam objaśnienie stosowanych skrótów (cs – complete specimen, hs – half specimen, ep – end piece, fc – fragment with crust, f – fragment, sc – slice with crust, s – slice); więcej → woreczko.pl – Oznaczenia okazów – skróty
  43. ^ meteoryty: Gnadenfrei (Piława Górna), Grüneberg (Wilkanówko), Grzempach (Grzempy), Morasko, Ratyn (Ratyń), Schellin (Skalin), Schwetz (Świecie), Seeläsgen (Przełazy), Swindnica Gorna; tam również wzmianka o znalezisku F. Rojkowskiego na Pomorzu;
    w tym numerze Uranii również fotografie meteorytów z wystawy „Budowa Wszechświata” w 1953 roku w Warszawie
  44. ^ pierwsze i jak na razie jedyne, tak kompleksowe opracowanie na temat polskich meteorytów; warto jednak zaznaczyć, że Jerzy Pokrzywnicki niewątpliwie obficie korzystał z wcześniejszego bibliograficznego opracowania autorstwa Zofii Gąsiorowskiej (1966, maszynopis jej pracy powstał przed 1964 rokiem), ale nigdzie w jego publikacjach nie pojawia się jej nazwisko!? (Kosiński 2014)
  45. ^ patrz → Pokrzywnicki (1964)/Kolekcje
  46. ^ katalog Wülfinga jest najbardziej kompletnym katalogiem zbiorów światowych z końca XIX wieku (zobacz również → Wülfing (1894)); autor podaje również jaka część wybranych meteorytów (ich main mass) znajduje się w danej kolekcji; z wymienionych u niego kolekcji (s. 408-429) tylko jedna kolekcja – Breslau (Mineralogisches Museum der K. Universität) – znajduje się dziś w Polsce; wymienia on jeszcze wiele kolekcji prywatnych, np. kolekcję Juliana Siemaszko, von Bredow, F. Krantz, H. A. Ward.
    Jest u Wülfinga jeszcze kolekcja – Danzig (Westpreussisches Provinzial-Museum; mitgeteilt durch Herrn Direktor Professor Dr. H. Conwentz) – znajdowały się w niej 3 meteoryty: Pultusk 99 g, Krasnojarsk 287 g oraz 63 g fragment meteorytu Schwetz (Świecie)
  47. ^ meteoryty polskie w kolekcjach wg Wülfinga (1897)
  48. ^ jeszcze wcześniejszy katalog kolekcji meteorytów wydał w 1863 roku Buchner (1863); zobacz również → Światowe kolekcje meteorytów

Zobacz również

Linki zewnętrzne


  • Buchner (1861) - Ok!
  • "rzeczywista" waga okazów? – łut, drachma, uncja...
Osobiste