O ile nie zaznaczono inaczej, prawa autorskie zamieszczonych materiałów należą do Jana Woreczko & Wadi.

(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)

Z Wiki.Meteoritica.pl

Wersja z 13:06, 31 mar 2011

Z "kamienia miedziowego"

Pseudometeoryt Jawor eksponowany od 1996 roku (fot. Mrugalski Piotr); © T.Przylibski

Na ten dziwny 'meteoryt' w zbiorach muzeum w Jaworze zwrócił uwagę już Jerzy Pokrzywnicki, poszukując śladów meteorytu Dąbrowa Łużycka. Początkowo, pomimo negatywnych wyników badań, podejrzewał on, że okaz Jawor może być zaginionym meteorytem Sagan (Dąbrowa Łużycka)^[1].

Badaniami i ostatecznym rozstrzygnięciem natury tego kamienia zajął się prof. Tadeusz Przylibski i jego współpracownicy.

Fragment i abstrakt publikacji prof. Przylibskiego dotyczącej pseudometeorytu Jawor^[2]

(...)

W jednym z korytarzy Muzeum Regionalnego w Jaworze znajduje się blisko 120-kilogramowy okaz, który do niedawna był opisany jako „meteoryt?” (fot. 1). Kilkakrotnie, w różnym czasie, pobierano z niego próbki do badań, o efektach których nic jednak nie wiadomo. Przed wojną okaz ten figurował w muzeum w Jaworze jako „Grosser Meteorstein 239 Pfd. schwer”, czyli kamień meteorytowy o wadze 239 funtów. W książce Ottona Koischnitza z 1930 roku J. Pokrzywnicki w 1955 roku [18] znalazł taką oto wzmiankę figurującą przy opisie działu przyrodniczego muzeum w Jaworze: „...und einem 239 Pfd. schweren in Kreise gefunden Meteoriten”. Tak więc w literaturze brak dokładnych danych o miejscu i czasie znalezienia tego okazu, jedynie w przybliżeniu można je określić, w ślad za niemiecką notatką, jako okolice Jawora. Już pobieżne obserwacje pozwalają stwierdzić, że w jego składzie dominuje metal. Analizy chemiczne przeprowadzone przez J. Pokrzywnickiego [18] wykazały zbyt niską zawartość niklu, jak na meteoryt. Jednak te niezbyt szczegółowe badania nie rozstrzygnęły wątpliwości. (...)

(...) Autorzy sądzą, że okaz ten powstał w hucie leszczyńskiej, nie później niż w 1882 roku, prawdopodobnie pomiędzy 1861 a 1882 rokiem. Po kilkudziesięciu latach został odnaleziony albo w samej Leszczynie, albo przy jednej z dróg, którymi transportowano produkty uzyskiwane w hucie.

Przedstawiony pogląd na genezę „meteorytu” Jawor został potwierdzony przez pracowników muzeum w Jaworze. Okazało się, że odnaleźli oni opis okazu w księdze inwentarzowej (Hauptbuch Heimat Museum Jauer) znajdujący się na str. 33 pod nr 81. Ze sporządzonej ręcznie notatki wynika, że do muzeum został on dostarczony przez Berthę Blümel, siostrę z przytułku dla nieuleczalnie chorych w Jaworze, dnia 17.10.1928 r. Z notatki możemy dowiedzieć się także, że „meteoryt” („ognista kula”) znaleziony został pod Leszczyną i waży 239 funtów (119,5 kg). Pozaziemskie pochodzenie zostało mu przypisane przez nauczyciela Lieke Hasela (?), a zabezpieczył go M. Bruks.

(...)

Pseudometeoryt Jawor - miejsce wcześniejszego pobierania prób do badań (fot. Antosiewicz Aleksander); © T.Przylibski

Abstrakt

Na podstawie badań makroskopowych, mikroskopowych w świetle przechodzącym i odbitym oraz badań chemicznych, również w mikroobszarze, a także mineralogicznych odrzucono hipotezę o pozaziemskim pochodzeniu okazu znanego jako meteoryt Jawor. Przeczy temu zbyt niska zawartość niklu, zbyt wysoka zawartość miedzi, obecność paragenez siarczkowych charakterystycznych dla ziemskich złóż rud miedzi oraz brak figur Widmanstättena i linii Neumanna. Na podstawie materiałów archiwalnych i prac porównawczych ustalono, że pseudometeoryt Jawor jest w rzeczywistości bryłą żelaza oddzielającego się w końcowym etapie procesu obróbki termicznej rudy Cu od tzw. kamienia miedziowego. Powstał on w drugiej połowie XIX w. w hucie w Leszczynie.

Skład pseudometeorytu Jawor. Żelazo zawiera znikome ilości niklu, tj. ok 0,2%, inkluzje o miedzianej barwie to rzeczywiście miedź rodzima, ciemne inkluzje składają się natomiast z siarczków żelaza, żelaza metalicznego i miedzi rodzimej. Nie jest to więc meteoryt.

Bibliografia

• Przylibski Tadeusz A., (1996), Meteoryt Jawor. Meteoryt, 2, 1996, s. 13. Plik PDF

• Przylibski Tadeusz A., (1996), Meteoryt Jawor pozostanie pseudometeorytem. Meteoryt, 4, 1996, s. 4. Plik PDF

• Przylibski Tadeusz A., Zagożdżon P., (1998), Pseudometeoryt Jawor. Meteoryt, 1, 1998, s. 4-6. Plik PDF

• Przylibski Tadeusz Andrzej, Zagożdżon Paweł Przemysław, (2000), Pseudometeoryt "Jawor". Prace Naukowe Instytutu Górnictwa Politechniki Wrocławskiej, nr 87, Studia i Materiały, nr 28, Górnictwo i Geologia V, 2000, s. 79-91. Publikacja w formacie PDF

• Sachanbiński M., (1981), Na tropie śląskich meteorytów. Minerały, Jedniodniówka Sudeckiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk o Ziemi w Wałbrzychu, luty 1981, s. 21–25.

Przypisy

1. ^ Pokrzywnicki 1964
2. ^ Przylibski et al. 2000

Zobacz również

• meteoryt Sagan (Dąbrowa Łużycka)

Linki zewnętrzne

• Muzeum Regionalne w Jaworze
• Kwartalnik Meteoryt

Co brakuje na stronie?

• Wiki woreczko 01:04, 5 sty 2011 (CET)