PayPal-donate (Wiki).png
O ile nie zaznaczono inaczej, prawa autorskie zamieszczonych materiałów należą do Jana Woreczko & Wadi.

(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)

Jelica

Z Wiki.Meteoritica.pl

(Różnice między wersjami)
m (→Kolekcje)
 
(Nie pokazano 1 wersji pomiędzy niniejszymi.)
Linia 1: Linia 1:
__NOTOC__
__NOTOC__
-
{{VerifyLevel |level=0i}}
+
{{VerifyLevel|level=1i}}
== Deszcz meteorytów ==
== Deszcz meteorytów ==
{{InfoboxMeteorite
{{InfoboxMeteorite
  | nazwa = Jelica
  | nazwa = Jelica
-
  | grafika =
+
  | grafika = Jelica_(NHM_Prague)-TJ.jpg
-
  | opis =
+
  | opis = Fragment meteorytu w zbiorach [[Szablon:PragueNM|Muzeum Historii Naturalnej w Pradze]] (fot. Tomasz Jakubowski)
  | klasa = Spadek
  | klasa = Spadek
  | mbclass = fall
  | mbclass = fall
Linia 50: Linia 50:
|-
|-
| {{Wielokropek}}
| {{Wielokropek}}
 +
|-
 +
| [[Prague, Nat. Mus.]] || {{Txt2Img|Jelica_(NHM_Prague)-TJ.jpg|136 g}} ||
|-
|-
| [[Calcutta, Mus. Geol. Surv. India|Calcutta, Mus. Geol. Surv. India]] || {{Txt2Img|Jelica_(GSI_Calcutta).jpg|13,2 g}} || brak tego meteorytu w katalogu (Sen Gupta et al. 1982)
| [[Calcutta, Mus. Geol. Surv. India|Calcutta, Mus. Geol. Surv. India]] || {{Txt2Img|Jelica_(GSI_Calcutta).jpg|13,2 g}} || brak tego meteorytu w katalogu (Sen Gupta et al. 1982)
Linia 105: Linia 107:
<gallery caption="" widths="200px" heights="200px" perrow="3">
<gallery caption="" widths="200px" heights="200px" perrow="3">
 +
File:Jelica (NHM Vienna)-TJ21.jpg‎|Okaz meteorytu [[Jelica]] (511,0&nbsp;g) ze zbiorów [[Szablon:ViennaNHM|Muzeum Historii Naturalnej w&nbsp;Wiedniu]] (fot. Tomasz Jakubowski)
File:Jelica_(GSI_Calcutta).jpg|Fragment meteorytu Jelica (13,2&nbsp;g, najdłuższy rozmiar 2,1&nbsp;cm) z&nbsp;kolekcji [[:Szablon:CalcuttaGSI|Geological Survey of India, Calcutta]]
File:Jelica_(GSI_Calcutta).jpg|Fragment meteorytu Jelica (13,2&nbsp;g, najdłuższy rozmiar 2,1&nbsp;cm) z&nbsp;kolekcji [[:Szablon:CalcuttaGSI|Geological Survey of India, Calcutta]]
</gallery>
</gallery>
Linia 130: Linia 133:
{{Koblitz References |1=After detonations and appearance of light, a shower of stones fell over an area of 5 x 3 miles: the stones, of which 26 or more were found, varied in weight from 8.5kg to 70g and had a total weight of about 34kg, E.Doll, Jahr. Geol. Reichsanst. Wien, 1890, p.70, G.von Niessl, Verh. Naturf. Ver. Brünn, 1890, 29, p.166, M.H.Hey, Cat. Met., 1966, p.220. Analysis, S.M.Losanitsch, Ber. Deutsch. Chem. Gesell. Berlin, 1892, 25, p.876. Olivine Fa32.3, K.Fredriksson et al., Origin and Distribution of the Elements, ed. L.H.Ahrens, Pergamon, 1968, p.457. Structure and composition of plagioclase, W.R.van Schmus and P.H.Ribbe, GCA, 1968, 32, p.1327. Ni and Ir contents, O.Müller et al., GCA, 1971, 35, p.1121. Uranium content, D.E.Fisher, GCA, 1972, 36, p.15. Bi abundance, P.M.Santoliquido and W.D.Ehmann, GCA, 1972, 36, p.897. Partial INAA, R.A.Schmitt et al., Meteoritics, 1972, 7, p.131. Volatile trace element abundances, J.C.Laul et al., GCA, 1973, 37, p.329. Hg abundance, N.A.Ozerova et al., GCA, 1973, 37, p.569. Bulk analysis of lithic fragments, R.V.Fodor and K.Keil, Meteoritics, 1975, 10, p.325. Ni and Co contents of metal, D.Sears and H.J.Axon, Meteoritics, 1976, 11, p.97; see also, F.Afiattalab and J.T.Wasson, GCA, 1980, 44, p.431. Infrared photometry, albedo, JHK colors, M.Leake et al., Meteoritics, 1978, 13, p.101. Calculation of atmospheric ablation based on cosmic ray tracks and Ne isotopes, N.Bhandari et al., Nucl. Tracks, 1980, 4, p.213. Siderophile element data, D.W.G.Sears and K.S.Weeks, GCA, 1986, 50, p.2815. Major and trace element data, shock facies, weathering state, G.W.Kallemeyn et al., GCA, 1989, 53, p.2747. Analysis of olivine, Fa32.4, and kamacite, 30% Co, A.E.Rubin, GCA, 1990, 54, p.1219. Oxygen isotopic composition, R.N.Clayton et al., GCA, 1991, 55, p.2317. Bulk density and porosity, M.Terho et al., Studia Geophysica et Geodaedica, 1993, 37, p.65; see also, D.T.Britt and G.J.Consolmagno, MAPS, 2003, 38, p.1161. Shock classification, Cu content, A.E.Rubin, Meteoritics, 1994, 29, p.93. Cosmic-ray exposure age 26.2 Ma, T.Graf and K.Marti, Meteoritics, 1994, 29, p.643. Study of euhedral tetrataenite grain, A.E.Rubin, Min. Mag., 1994, 58, p.215. Mineralogy and chemical composition of K-rich lithology, A.Jäckel and A.Bischoff, MAPS, 1997, 32, p.A66 (abs.); see also, MAPS, 1998, 33, p.A77 (abs.). Determination of bulk density, S.L.Wilkison and M.S.Robinson, MAPS, 2000, 35, p.1203. Magnetic susceptibility, P.Rochette et al., MAPS, 2003, 38, p.251. Density and porosity, S.L.Wilkinson et al., MAPS, 2003, 38, p.1533.}}
{{Koblitz References |1=After detonations and appearance of light, a shower of stones fell over an area of 5 x 3 miles: the stones, of which 26 or more were found, varied in weight from 8.5kg to 70g and had a total weight of about 34kg, E.Doll, Jahr. Geol. Reichsanst. Wien, 1890, p.70, G.von Niessl, Verh. Naturf. Ver. Brünn, 1890, 29, p.166, M.H.Hey, Cat. Met., 1966, p.220. Analysis, S.M.Losanitsch, Ber. Deutsch. Chem. Gesell. Berlin, 1892, 25, p.876. Olivine Fa32.3, K.Fredriksson et al., Origin and Distribution of the Elements, ed. L.H.Ahrens, Pergamon, 1968, p.457. Structure and composition of plagioclase, W.R.van Schmus and P.H.Ribbe, GCA, 1968, 32, p.1327. Ni and Ir contents, O.Müller et al., GCA, 1971, 35, p.1121. Uranium content, D.E.Fisher, GCA, 1972, 36, p.15. Bi abundance, P.M.Santoliquido and W.D.Ehmann, GCA, 1972, 36, p.897. Partial INAA, R.A.Schmitt et al., Meteoritics, 1972, 7, p.131. Volatile trace element abundances, J.C.Laul et al., GCA, 1973, 37, p.329. Hg abundance, N.A.Ozerova et al., GCA, 1973, 37, p.569. Bulk analysis of lithic fragments, R.V.Fodor and K.Keil, Meteoritics, 1975, 10, p.325. Ni and Co contents of metal, D.Sears and H.J.Axon, Meteoritics, 1976, 11, p.97; see also, F.Afiattalab and J.T.Wasson, GCA, 1980, 44, p.431. Infrared photometry, albedo, JHK colors, M.Leake et al., Meteoritics, 1978, 13, p.101. Calculation of atmospheric ablation based on cosmic ray tracks and Ne isotopes, N.Bhandari et al., Nucl. Tracks, 1980, 4, p.213. Siderophile element data, D.W.G.Sears and K.S.Weeks, GCA, 1986, 50, p.2815. Major and trace element data, shock facies, weathering state, G.W.Kallemeyn et al., GCA, 1989, 53, p.2747. Analysis of olivine, Fa32.4, and kamacite, 30% Co, A.E.Rubin, GCA, 1990, 54, p.1219. Oxygen isotopic composition, R.N.Clayton et al., GCA, 1991, 55, p.2317. Bulk density and porosity, M.Terho et al., Studia Geophysica et Geodaedica, 1993, 37, p.65; see also, D.T.Britt and G.J.Consolmagno, MAPS, 2003, 38, p.1161. Shock classification, Cu content, A.E.Rubin, Meteoritics, 1994, 29, p.93. Cosmic-ray exposure age 26.2 Ma, T.Graf and K.Marti, Meteoritics, 1994, 29, p.643. Study of euhedral tetrataenite grain, A.E.Rubin, Min. Mag., 1994, 58, p.215. Mineralogy and chemical composition of K-rich lithology, A.Jäckel and A.Bischoff, MAPS, 1997, 32, p.A66 (abs.); see also, MAPS, 1998, 33, p.A77 (abs.). Determination of bulk density, S.L.Wilkison and M.S.Robinson, MAPS, 2000, 35, p.1203. Magnetic susceptibility, P.Rochette et al., MAPS, 2003, 38, p.251. Density and porosity, S.L.Wilkinson et al., MAPS, 2003, 38, p.1533.}}
{{Przypisy}}
{{Przypisy}}
 +
 +
== Zobacz również ==
 +
 +
* [[Szablon:PragueNM|Muzeum Historii Naturalnej w Pradze]]
== Linki zewnętrzne ==
== Linki zewnętrzne ==
Linia 142: Linia 149:
* {{MoscowVernadskyIG|id=10709|name=Jelica}}
* {{MoscowVernadskyIG|id=10709|name=Jelica}}
* Muzeum Narodowe w Čačak – [http://www.cacakmuzej.org.rs/ Народни музеј Чачак]
* Muzeum Narodowe w Čačak – [http://www.cacakmuzej.org.rs/ Народни музеј Чачак]
 +
* {{Szablon:PragueNM}}
* Meteoryt Jelica w kolekcjach polskich – [http://www.ptmet.org.pl/old/kat-mkc-ll6.htm#jelica katalog PTMet]
* Meteoryt Jelica w kolekcjach polskich – [http://www.ptmet.org.pl/old/kat-mkc-ll6.htm#jelica katalog PTMet]

Aktualna wersja na dzień 18:55, 20 sie 2022

1i

Deszcz meteorytów

Jelica →
Jelica (NHM Prague)-TJ.jpg
Fragment meteorytu w zbiorach Muzeum Historii Naturalnej w Pradze (fot. Tomasz Jakubowski)
Spadek
Lokalizacja Serbia
Położenie[1] 43°50’00"N, 20°26’30"E
Data 1 grudnia 1889 roku[2], 14:30 (niedziela)
Charakterystyka
Typ chondryt zwyczajny LL6
Masa 34 kg
Liczba okazów deszcz meteorytów
Meteoritical Bulletin Database
Synonimy →
w NHM Cat: Banjaca, Cacak, Chachak, Jeliza, Jezevica, Piljusa; po serbsku: Јелица

Spadek deszczu meteorytów 1 grudnia 1889 roku[2] (niedziela) w okolicy miasta Čačak w Serbii (chondryt zwyczajny LL6, TKW ~34 kg).

Po jasnym bolidzie i detonacjach spadł deszcz kamieni na eliptyczny obszar 8×5 km (5×3 mile). Znaleziono ponad 26 okazów o wadze od 8,5 kg do 70 g, w sumie ok. 34 kg (Pilski 2001).

Według początkowych doniesień zebrano 30,830 kg w 25 okazach (Döll 1890). Największy okaz o wadze 8,555 kg spadł w sadzie w okolicy wsi Ježevica, po badaniach profesora Žujović Jovana do zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Belgradzie trafiło 7,38 kg.

Dokładny opis okoliczności spadku i znajdowanych okazów znajduje się w publikacjach Döll (1890).


Kolekcje

Fragmenty meteorytu Jelica w największych kolekcjach:

Zbiór waga fragmentów
(Koblitz MetBase) 		uwagi
Belgrade, Nat. Hist. Mus. 7,33 kg masa główna (pierwotna waga okazu 8,555 kg)
Budapest, Nat. Mus. 5,45 kg
London, Nat. Hist. Mus. 1,8 kg
Vienna, Naturhist. Mus. 1521 g fotografie w Koblitz MetBase
New York, Amer. Mus. Nat. Hist. 683 g
Paris, Mus. d'Hist. Nat. 682 g
Budapest, Eötvös Lorand Univ. 404 g
Centrum Edukacji Przyrodniczej UJ 348,0 g (hs) (Pilski 2001)
(…)
Prague, Nat. Mus. 136 g
Calcutta, Mus. Geol. Surv. India 13,2 g brak tego meteorytu w katalogu (Sen Gupta et al. 1982)

Według katalogu zbiorów Muzeum Narodowego w Čačak (Народни музеј Чачак), w jego zbiorach znajduje się fragment meteorytu o wadze 1,23 kg.

W polskich kolekcjach znajduje się tylko połówka okazu meteorytu o wadze 348 g w zbiorach Muzeum Geologicznego Instytutu Nauk Geologicznych UJ (Pilski 2001).[3]

W katalogu online zbiorów muzeum w Waszyngtonie (NMNH) znajdują się zdjęcia płytki cienkiej (thin section) tego rzadkiego meteorytu.


Lokalizacja

Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
© Jan Woreczko & Wadi

(B) Baluga (Балуга), Banjica, (C) Čačak, (J) Ježevica, (L) Lipnica, (V) Vapa, Viljuša, (T) Trnava, (Z) Zablaće

Przybliżony obszar znajdowania okazów (Döll 1890)

Miejsca spadku meteorytów Guêa i Cacak wg MetBull

* W 2018 roku Google zmieniło zasady działania apletu, mapa może wyświetlać się niepoprawnie (pomaga Ctrl+F5); więcej → Szablon:GEMap-MyWiki

Okolice miasta Čačak na przestrzeni 30 lat były trzykrotnie miejscem spadku meteorytów. Po spadku meteorytu Jelica, już po niecałych dwóch latach, 28 września 1891 roku, spadł meteoryt Guêa (meteoryt kamienny Stone-uncl, TKW 1915 g)[4], natomiast 6 czerwca 1919 roku na południe od miasta Čačak spadł meteoryt Cacak (chondryt OC, TKW 212 g)[5].


Mapa okolic spadku meteorytu (Döll 1890)
Mapa okolic z zaznaczonymi miejscami znalezienia okazów meteorytu Jelica (mapa Döll 1890). Meteoryty znajdowano w sąsiedztwie wsi: Baluga, Ježevica (tu najwięcej), Karača, Lipnica, Viljuša i Zablaće.
Znalezione okazy (Döll 1890)

Łączna masa 25 okazów wyszczególnionych w tabeli wynosi 30,830 kg.


Mapy

Wsie Baluga, Banjica, Ježevica, Kanjica, Lipnica, Vapa, Viljuša, Trnava, Zablaće (źródło: Mapy austro-węgierskie, 1880-1912). Współrzędne na mapie w układzie odniesienia Ferro[6]


Galerie

Okaz meteorytu Jelica (511,0 g) ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Wiedniu (fot. Tomasz Jakubowski)

Fragment meteorytu Jelica (13,2 g, najdłuższy rozmiar 2,1 cm) z kolekcji Geological Survey of India, Calcutta


Bibliografia

  • +Станојевић А., (1891), О јеличком метеориту и метеорима у опште, Краљевско-Српска Државна Штампарија, Београд 1891. Plik IMG.
  • Döll Eduard, (1890), Der Meteorfall im Jeliza-Gebirge in Serbien am 1. December 1889, Verhandlungen der Kaiserlich-Königlichen Geologischen Reichsanstalt, 40, Heft 3, 1890, s. 70-77.[7] Plik DjVu.
  • Losanitsch S.M., (1892), Analyse des Meteoriten von Jelica, Berichte der Deutschen chemischen Gesellschaft zu Berlin, 25, 1892, s. 876-880. Plik DjVu.
  • Koblitz Jörn, MetBase. Meteorite Data Retrieval Software, Version 7.3 (CD-ROM), Ritterhude, Germany 1994-2012. MetBase.
  • Niessl Gustav von, (1890), Ueber die Bahn der am 1. December 1889 bei Čačak am Jeliza-Gebirge in Serbien gefallenen Meteoriten, Verhandlungen des Naturforschenden Vereines in Brünn, 29, 1890, s. 166-178. Plik not available.
  • Pilski Andrzej S., (2001), Meteoryty w zbiorach polskich, Olsztyn 2001.[8]
  • +Žujović Jovan (Жујовић Ј.M.), (1890), Јелички метеорит, Београд 1890. Plik IMG.
  • +Žujović Jovan (Жујовић Ј.M.), (1895), Петрографија: II Стратификоване стене, III Метеорити, Краљевско-Српска Државна Штампарија, Београд 1895. Plik IMG.


Przypisy

  1. ^ jeśli nie zaznaczono inaczej, podano współrzędne przyjęte w oficjalnej bazie meteorytów Meteoritical Bulletin Database
  2. ^ a b 19 października 1889 roku wg kalendarza juliańskiego (starego stylu)
  3. ^ wg katalogu Koblitz MetBase brak tego meteorytu w polskich kolekcjach
  4. ^ spadek meteorytu Guêa 28 września 1891 roku w Serbii; meteoryt kamienny Stone-uncl, TKW 1915 g
  5. ^ spadek meteorytu Cacak 6 czerwca 1919 roku w Serbii; chondryt OC, TKW 212 g
  6. ^ O.L.v.F., Ferro Meridian (östliche Länge v. Ferro) – historyczny układ współrzędnych geograficznych, w którym południk zero było liczony od najdalej wysuniętego punktu (najdalszy punkt znanego świata) na wyspie El Hierro (Ferro) w archipelagu Wysp Kanaryjskich. Aby otrzymać współrzędne we współczesnym układzie należy od wartości długości geograficznej odjąć wartość 17°40', szerokość geograficzna pozostaje bez zmian. Wikipedia (EN) – Ferro Meridian
  7. ^ opis spadku oraz znalezionych okazów meteorytu Jelica
  8. ^ bardziej aktualna internetowa wersja katalogu znajduje się na stronach Polskiego Towarzystwa Meteorytowego – katalog PTMet; tam objaśnienie stosowanych skrótów (cs – complete specimen, hs – half specimen, ep – end piece, fc – fragment with crust, f – fragment, sc – slice with crust, s – slice, …); więcej → woreczko.pl – Oznaczenia okazów – skróty

Zobacz również

Linki zewnętrzne

  • Meteoritical Bulletin Database (MBD) – meteoryt Jelica
  • Encyclopedia of Meteorites (EoM) – meteoryt Jelica
  • Portal Meteorite Picture of the Day – Jelica


Ambox question orange.svg
 Co jeszcze na stronę? (What else to supplement?)
(poszukać, uzupełnić …)
  • serbskie publikacje
  • okoliczności spadku
  • mapy
Źródło „http://wiki.meteoritica.pl/index.php5/Jelica”
Osobiste