PayPal-donate (Wiki).png
O ile nie zaznaczono inaczej, prawa autorskie zamieszczonych materiałów należą do Jana Woreczko & Wadi.

(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)

Mezö-Madaras

Z Wiki.Meteoritica.pl

(Różnice między wersjami)
Linia 20: Linia 20:
Spadek deszczu meteorytów 4 września 1852 roku (sobota) w okolicy miejscowości Mădăraş w [[Rumunia|Rumunii]] (chondryt zwyczajny, rzadki typ L3.7, TKW 22,7 kg<ref name="TKW"></ref>).  
Spadek deszczu meteorytów 4 września 1852 roku (sobota) w okolicy miejscowości Mădăraş w [[Rumunia|Rumunii]] (chondryt zwyczajny, rzadki typ L3.7, TKW 22,7 kg<ref name="TKW"></ref>).  
 +
 +
 +
Okoliczności spadku meteorytu Mezö-Madaras według Török (1882b) (tłumaczenie Piotr Antypiuk; więcej szczegółów → patrz [[:Kategoria:Meteoryty imperium węgierskiego|Meteoryty imperium węgierskiego]]):
 +
{{AQuote-begin|max-width=1000px}}
 +
Trzecim w węgierskiej kolekcji meteorytów zawierających drobinki żelaza jest kamień, który został nazwany '''''mezőmadarasi'''''<ref name="Mezö-Madaras">meteoryt oznaczony na [http://www.nhmus.hu/adatbazisok/meteorit/metkarp_start.html mapie] jako [[Mezö-Madaras]]; obecnie to teren [[:Category:Rumunia|Rumunii]]</ref>. W&nbsp;tym przypadku nie ma mowy o spadku jednego czy dwóch kamieni, a&nbsp;o&nbsp;całej ich gromadzie. 4.&nbsp;września 1852&nbsp;roku, między 4. a&nbsp;5. godziną po południu przez Transylwanię przeszła prawdziwa burza meteorytów. Spadały one w&nbsp;obrębie długiej na półtorej mili [~10&nbsp;km] i&nbsp;szerokiej na pół mili [~4&nbsp;km]<ref name="mila">chodzi o&nbsp;milę (''mérföld'', ''postamérföld'') używaną w Monarchii Austro-Węgierskiej; jej długość wynosiła 7585,9 metrów; Wikipedia (HU) – [http://hu.wikipedia.org/wiki/Mérföld Mérföld]</ref> elipsy na terenie Równiny Transylwańskiej, w okolicach gminy Mező-Madaras, w miejscu, gdzie znajduje się długie na 500&nbsp;kroków, szerokie na 250&nbsp;kroków i głębokie na 2&nbsp;sążnie [~4&nbsp;m] jezioro zwane ''Boskim'' (''Istentó''). W&nbsp;pobliżu owego jeziora znajdowało się tzw. Czarne gospodarstwo. Liczni chłopi pracujący na polach i&nbsp;łąkach gospodarstwa widzieli na własne oczy meteorytową burzę, zebrali także część czarnych kamieni, które spadły z&nbsp;nieba. Okoliczności spadku szczegółowo opisał Dr&nbsp;{{sparse-b}}Vilmos Knöpfler{{sparse-e}}**. Przy zupełnie bezwietrznej pogodzie, na całkowicie czystym, niezachmurzonym niebie pojawiła się kula ognia poruszająca się z&nbsp;południowego-zachodu na północny-wschód. Po wypaleniu się kuli na terenie od Károlyvár'u [Alba Iulia] i Nagy-Enyed [Aiud] po miejscowości Torada [Turda] i&nbsp;Kolozsvár [Cluj-Napoca], w&nbsp;kierunku północno-wschodnim zaś aż po Maros-vásárhely [Târgu Mureş] i&nbsp;Szász-Régen [Reghin] dało się słyszeć huk zbliżony do tego towarzyszącemu burzy czy też grzmot powstający na skutek wystrzałów z odległych armat, dział. Po tym huku chłopi, obserwując spadające kolejno kamienie, słyszeli jeszcze powtarzające się, świszczące dźwięki. Kilku wieśniaków, jako że stali w pobliżu jeziora Boskiego, widziało także, jak w taflę wody uderza jeden ze spadających kamieni, wzbijając tym samym wodę na wysokość jednego sążnia [~2&nbsp;m] i&nbsp;powodując duże zafalowanie jeziora. Co istotne, na południowy-zachód od jeziora Boskiego – czyli kierunek, z&nbsp;którego meteoryt wyruszył, pojawił się – spadały mniejsze kamienie. Na północ od jeziora z&nbsp;kolei znajdowano okazy wielkości pięści, zaś w&nbsp;odległości na pół godziny marszu od zbiornika wodnego natrafiono na okaz ważący 18&nbsp;funtów [10,1&nbsp;kg], który był wbity w&nbsp;ziemię do tego stopnia, że widać było tylko jego krawędzie. Ten znakomity egzemplarz trafił do muzeum wiedeńskiego i&nbsp;stanowi prawdziwy skarb w&nbsp;jego zbiorach. W&nbsp;kolekcji muzeum są zaledwie dwa meteoryty większe od tego, tj. [[Ohaba|okahabai]]<ref name="Ohaba">meteoryt oznaczony na [http://www.nhmus.hu/adatbazisok/meteorit/metkarp_start.html mapie] jako [[Ohaba]]; obecnie to teren [[:Category:Rumunia|Rumunii]]</ref> i [[Knyahinya|knyahinyai]]<ref name="Knyahinya">meteoryt oznaczony na [http://www.nhmus.hu/adatbazisok/meteorit/metkarp_start.html mapie] jako [[Knyahinya]]; obecnie to teren [[:Kategoria:Ukraina|Ukrainy]]</ref> – oba pochodzą z&nbsp;Węgier. Łączną masę meteorytów z&nbsp;tego spadku można ocenić na cetnar [50-60&nbsp;kg].
 +
 +
Meteoryty z Mező-Madaras są czarne, na nierównych skorupach znać liczne zagłębienia zbliżone kształtem do palców u&nbsp;dłoni. Kształt kamienia jest kolejno: zaokrąglony, bulwiasty, spłaszczony. Część właściwa jest szara z&nbsp;brudnobiałymi plamami, pokryta wieloma mieniącymi się na biało lub żółtawo, żelaznymi przebarwieniami. Szczyty pęknięć połyskują stalą. Ciężar właściwy 3,50.
 +
 +
{{sparse-b}}Pál Partsch{{sparse-e}}, ówczesny dyrektor Wiedeńskiego Muzeum Mineralnego poprosił o&nbsp;poddanie analizie meteorytów mezőmadarasi wykładowcę z&nbsp;Getyngi, {{sparse-b}}Wöhlera{{sparse-e}}, który parał się tym już od wielu lat. Wöhlera przeprowadził analizę we współpracy z&nbsp;angielskim chemikiem, {{sparse-b}}Atkinsonem{{sparse-e}}. W&nbsp;jego opinii – uśredniając – 19,06% składu meteorytów stanowi żelazo, 7,4%&nbsp;nikiel, 0,25% natomiast kobalt i&nbsp;fosfor. W&nbsp;masie właściwej poza oczkami żelaza zauważalne są także drobne plamki siarczanu żelaza i&nbsp;dwa rodzaje krzemianów, z&nbsp;których jeden po rozpuszczeniu w&nbsp;kwasie solnym przyjmuje postać galaretowatą, drugi zaś jest nierozpuszczalny. Krzemiany te są mieszanką oliwinów, augitów i&nbsp;labradorytów.
 +
 +
______
 +
: ** Sitzungsberichte d. math. naturwissenschaftlichen Klasse der kais. Akademie der Wissenschaften. XI. köt. 676. s&nbsp;köv. lapjain.<ref name="Knöpfler 1854"></ref>
 +
{{AQuote-end}}
 +
Nie ma informacji o ewentualnych późniejszych znaleziskach okazów z&nbsp;tego spadku.
Nie ma informacji o ewentualnych późniejszych znaleziskach okazów z&nbsp;tego spadku.
Linia 53: Linia 67:
|}
|}
Brak okazów tego meteorytu w polskich kolekcjach.
Brak okazów tego meteorytu w polskich kolekcjach.
 +
 +
== Źródła ==
 +
 +
'''Kesselmeyer (1861)''' (s. 372, 438)
 +
:{| class="wikitable-MET-cite" style="max-width:1000px"
 +
| 11. || 1852 || 4. || Sept. || {{Sparse-b}}Fekete{{Sparse-e}} und {{Sparse-b}}Istento{{Sparse-e}}, 1 M. W. von Mezo-Madaras, im bergischen Haidlande Mezöség. – ''Sp.-Gew.:''&nbsp;3,50<ref>ciężar właściwy (niem. ''spezifische Gewicht'')</ref> || Siebenbürgen || 48°37'N. || 24°19'O. || WA. 11. 1853. 674.<ref name="Knöpfler 1854"></ref> P.91. 1854.627.<ref name="Partsch 1854"></ref> W.&nbsp;1860. S.&nbsp;1860.
 +
|}
 +
:{| class="wikitable-MET-cite" style="max-width:1000px"
 +
| '''609.''' || 11 || 1852.&nbsp;4.&nbsp;Sept. || {{Sparse-b}}Fekete{{Sparse-e}} und Teich {{Sparse-b}}Istento{{Sparse-e}}, 1 M. W. von Mezo-Madaras, im bergigen Haidlande Mezöség. || Siebenbürgen || 46°37'N<br />24°19'O. || P. 91. 1854. 627.<ref name="Partsch 1854"></ref> WA. 11. 1853. 674<ref name="Knöpfler 1854"></ref> || Aus einer Feuerkugel unter starkem Donner und Getöse viele Steine, daren grösster etwa 18&nbsp;''℔''.<ref name="10,1kg"></ref>
 +
|}
 +
 +
 +
'''Buchner (1861)''' (s. 60-61)
 +
:{| class="wikitable-MET-cite" style="max-width:1000px"
 +
|{{sparse-b}}Mezo-Madaras{{sparse-e}}, Siebenbürgen 1852, Sept. 4.<br />
 +
Vrh. d. siebenbürgen '''Vereins 1852''', 153, 1853, 19. 1858, 165. '''Corr. Bl. d. Regensb. Vereins '''1852, 128. 1853, 16. '''WAB. 11''', 674.<ref name="Knöpfler 1854">Knöpfler (1854)</ref> {{Sparse-b}}Wöhler{{Sparse-e}} ebd. '''17''', 284.<ref>Wöhler (1855)</ref> AChPh. '''96''', 251. EJ. '''68''', 357 PhCtr 1854, 203. 1855, 777. '''PA. 91''', 627.<ref name="Partsch 1854">Partsch (1854)</ref> Inst. 1856, 187. '''SJ.''' (2) '''22''', 272. PhilM. (4) '''11''', 141. '''J'''. 1853, 934. '''GuH. 7''', 77. '''Br'''. 100, 103. '''PA. 111'''. 355, 366.
 +
|}
 +
:Rozwinięcia skrótów → patrz [[Bibliografia/Buchner Otto]]
== Lokalizacja ==
== Lokalizacja ==
Linia 78: Linia 110:
'''Aiud''' (węg. ''Nagyenyed''), '''Alba Iulia''' (węg. ''Gyulafehérvá''), '''Band''' (węg. ''Mezőbánd''), '''Mădăraș''', '''Reghin''' (węg. ''Régen''), '''Târgu Mureș''' (dawn. ''Tîrgu Mureş'', węg. ''Marosvásárhely''), '''Turda'''. Jezioro '''''Lacul Culpiu''''' (Jezioro Boskie) (dawn. ''Isten-tó'', ''Istentó'', ''Isten-Tó'').
'''Aiud''' (węg. ''Nagyenyed''), '''Alba Iulia''' (węg. ''Gyulafehérvá''), '''Band''' (węg. ''Mezőbánd''), '''Mădăraș''', '''Reghin''' (węg. ''Régen''), '''Târgu Mureș''' (dawn. ''Tîrgu Mureş'', węg. ''Marosvásárhely''), '''Turda'''. Jezioro '''''Lacul Culpiu''''' (Jezioro Boskie) (dawn. ''Isten-tó'', ''Istentó'', ''Isten-Tó'').
-
Bolid poruszał się w kierunku SW-NE. Towarzyszyły mu wybuchy i dudniące grzmoty (słyszane były w miejscowościach od Alba Iulia, Aiud, Turda, Cluj-Napoca do Târgu Mureş, Reghin). Deszcz meteorytów spadł w eliptycznym obszarze o długości ~10 km i ok. 4 km szerokości. Świadkowie pracujący w pobliżu jeziora Isten (''Isten-tó''), słyszeli świst i widzieli kamienie spadające do południowej części jeziora. Wielkość okazów wzrosła z SW na NE.
+
 
 +
Bolid poruszał się w kierunku SW-NE. Towarzyszyły mu wybuchy i dudniące grzmoty (słyszane były w miejscowościach od Alba Iulia, Aiud, Turda, Cluj-Napoca do Târgu Mureş, Reghin). Deszcz meteorytów spadł w eliptycznym obszarze o długości ~10 km i ~4 km szerokości. Świadkowie pracujący w pobliżu jeziora Isten (''Isten-tó''), słyszeli świst i widzieli kamienie spadające do południowej części jeziora. Wielkość okazów wzrosła z SW na NE.
 +
 
 +
Za Török (1882b): ''{{Wielokropek}}na południowy-zachód od jeziora Boskiego – czyli kierunek, z&nbsp;którego meteoryt wyruszył, pojawił się – spadały mniejsze kamienie. Na północ od jeziora z&nbsp;kolei znajdowano okazy wielkości pięści, zaś w&nbsp;odległości na pół godziny marszu od zbiornika wodnego natrafiono na okaz ważący 18&nbsp;funtów, który był wbity w&nbsp;ziemię do tego stopnia, że widać było tylko jego krawędzie.&nbsp;{{Wielokropek}}''
 +
 
 +
Według relacji spadło dużo więcej meteorytów (ok. 50-60 kg) niż zebrano. Zdarzenie miało miejsce ponad 150 lat temu, ale chyba [[:Category:Warto szukać|warto szukać nadal]]?
<br clear="all"/>
<br clear="all"/>

Wersja z 11:12, 17 kwi 2014

Under construction icon-orange.svg
 Strona w budowie (Site under construction)
Jeszcze to chwilę potrwa (It will take a while)
Mezö-Madaras →
Spadek
Lokalizacja Mădăraş, county Mureş, Harghita, Rumunia
Położenie[1] 46°30'N, 25°44'E
Data 4 września 1852 roku, 16:30 (sobota)
Charakterystyka
Typ chondryt zwyczajny L3.7
Masa 22,7 kg[2], największy okaz 10,1 kg[3]
Liczba okazów deszcz meteorytów
Meteoritical Bulletin Database
Synonimy →
w NHM Cat: Fekete, Madaras, Maros, Mezoe-Madaras, Mezö-Madarasz, Weiler; po węgiersku: Mădăraş (Mezőmadaras)

Spadek deszczu meteorytów 4 września 1852 roku (sobota) w okolicy miejscowości Mădăraş w Rumunii (chondryt zwyczajny, rzadki typ L3.7, TKW 22,7 kg[2]).


Okoliczności spadku meteorytu Mezö-Madaras według Török (1882b) (tłumaczenie Piotr Antypiuk; więcej szczegółów → patrz Meteoryty imperium węgierskiego):

«

Trzecim w węgierskiej kolekcji meteorytów zawierających drobinki żelaza jest kamień, który został nazwany mezőmadarasi[4]. W tym przypadku nie ma mowy o spadku jednego czy dwóch kamieni, a o całej ich gromadzie. 4. września 1852 roku, między 4. a 5. godziną po południu przez Transylwanię przeszła prawdziwa burza meteorytów. Spadały one w obrębie długiej na półtorej mili [~10 km] i szerokiej na pół mili [~4 km][5] elipsy na terenie Równiny Transylwańskiej, w okolicach gminy Mező-Madaras, w miejscu, gdzie znajduje się długie na 500 kroków, szerokie na 250 kroków i głębokie na 2 sążnie [~4 m] jezioro zwane Boskim (Istentó). W pobliżu owego jeziora znajdowało się tzw. Czarne gospodarstwo. Liczni chłopi pracujący na polach i łąkach gospodarstwa widzieli na własne oczy meteorytową burzę, zebrali także część czarnych kamieni, które spadły z nieba. Okoliczności spadku szczegółowo opisał Dr Vilmos Knöpfler**. Przy zupełnie bezwietrznej pogodzie, na całkowicie czystym, niezachmurzonym niebie pojawiła się kula ognia poruszająca się z południowego-zachodu na północny-wschód. Po wypaleniu się kuli na terenie od Károlyvár'u [Alba Iulia] i Nagy-Enyed [Aiud] po miejscowości Torada [Turda] i Kolozsvár [Cluj-Napoca], w kierunku północno-wschodnim zaś aż po Maros-vásárhely [Târgu Mureş] i Szász-Régen [Reghin] dało się słyszeć huk zbliżony do tego towarzyszącemu burzy czy też grzmot powstający na skutek wystrzałów z odległych armat, dział. Po tym huku chłopi, obserwując spadające kolejno kamienie, słyszeli jeszcze powtarzające się, świszczące dźwięki. Kilku wieśniaków, jako że stali w pobliżu jeziora Boskiego, widziało także, jak w taflę wody uderza jeden ze spadających kamieni, wzbijając tym samym wodę na wysokość jednego sążnia [~2 m] i powodując duże zafalowanie jeziora. Co istotne, na południowy-zachód od jeziora Boskiego – czyli kierunek, z którego meteoryt wyruszył, pojawił się – spadały mniejsze kamienie. Na północ od jeziora z kolei znajdowano okazy wielkości pięści, zaś w odległości na pół godziny marszu od zbiornika wodnego natrafiono na okaz ważący 18 funtów [10,1 kg], który był wbity w ziemię do tego stopnia, że widać było tylko jego krawędzie. Ten znakomity egzemplarz trafił do muzeum wiedeńskiego i stanowi prawdziwy skarb w jego zbiorach. W kolekcji muzeum są zaledwie dwa meteoryty większe od tego, tj. okahabai[6] i knyahinyai[7] – oba pochodzą z Węgier. Łączną masę meteorytów z tego spadku można ocenić na cetnar [50-60 kg].

Meteoryty z Mező-Madaras są czarne, na nierównych skorupach znać liczne zagłębienia zbliżone kształtem do palców u dłoni. Kształt kamienia jest kolejno: zaokrąglony, bulwiasty, spłaszczony. Część właściwa jest szara z brudnobiałymi plamami, pokryta wieloma mieniącymi się na biało lub żółtawo, żelaznymi przebarwieniami. Szczyty pęknięć połyskują stalą. Ciężar właściwy 3,50.

Pál Partsch, ówczesny dyrektor Wiedeńskiego Muzeum Mineralnego poprosił o poddanie analizie meteorytów mezőmadarasi wykładowcę z Getyngi, Wöhlera, który parał się tym już od wielu lat. Wöhlera przeprowadził analizę we współpracy z angielskim chemikiem, Atkinsonem. W jego opinii – uśredniając – 19,06% składu meteorytów stanowi żelazo, 7,4% nikiel, 0,25% natomiast kobalt i fosfor. W masie właściwej poza oczkami żelaza zauważalne są także drobne plamki siarczanu żelaza i dwa rodzaje krzemianów, z których jeden po rozpuszczeniu w kwasie solnym przyjmuje postać galaretowatą, drugi zaś jest nierozpuszczalny. Krzemiany te są mieszanką oliwinów, augitów i labradorytów.

______

** Sitzungsberichte d. math. naturwissenschaftlichen Klasse der kais. Akademie der Wissenschaften. XI. köt. 676. s köv. lapjain.[8]
»


Nie ma informacji o ewentualnych późniejszych znaleziskach okazów z tego spadku.


Okazy i fragmenty meteorytu Mezö-Madaras w największych kolekcjach:

Zbiór waga okazów
(Koblitz MetBase) 		uwagi
Vienna, Naturhist. Mus. 8,96 kg (main mass)[3]
Berlin, Mus. Naturk., Humboldt Univ. 2,72 kg
Budapest, Nat. Mus. 1813 g jeden z okazów
Tübingen, Min.-Petrogr. Inst. 1642 g
London, Nat. Hist. Mus. 700 g
Moscow, Acad. Sci. 612 g
Tempe, Arizona State Univ. 555 g
Calcutta, Mus. Geol. Surv. India 538 g
Budapest, Eötvös Lorand Univ. 435 g
(…)
Cluj, Min. Mus. Univ. 224 g
(…)

Brak okazów tego meteorytu w polskich kolekcjach.

Źródła

Kesselmeyer (1861) (s. 372, 438)

11. 1852 4. Sept. Fekete und Istento, 1 M. W. von Mezo-Madaras, im bergischen Haidlande Mezöség. – Sp.-Gew.: 3,50[9] Siebenbürgen 48°37'N. 24°19'O. WA. 11. 1853. 674.[8] P.91. 1854.627.[10] W. 1860. S. 1860.
609. 11 1852. 4. Sept. Fekete und Teich Istento, 1 M. W. von Mezo-Madaras, im bergigen Haidlande Mezöség. Siebenbürgen 46°37'N
24°19'O. 		P. 91. 1854. 627.[10] WA. 11. 1853. 674[8] Aus einer Feuerkugel unter starkem Donner und Getöse viele Steine, daren grösster etwa 18 ℔.[3]


Buchner (1861) (s. 60-61)

Mezo-Madaras, Siebenbürgen 1852, Sept. 4.

Vrh. d. siebenbürgen Vereins 1852, 153, 1853, 19. 1858, 165. Corr. Bl. d. Regensb. Vereins 1852, 128. 1853, 16. WAB. 11, 674.[8] Wöhler ebd. 17, 284.[11] AChPh. 96, 251. EJ. 68, 357 PhCtr 1854, 203. 1855, 777. PA. 91, 627.[10] Inst. 1856, 187. SJ. (2) 22, 272. PhilM. (4) 11, 141. J. 1853, 934. GuH. 7, 77. Br. 100, 103. PA. 111. 355, 366.

Rozwinięcia skrótów → patrz Bibliografia/Buchner Otto

Lokalizacja

Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
© Jan Woreczko & Wadi

(A) Aiud, Alba Iulia, (B) Band, (M) Mădăraş, (R) Reghin, (T) Târgu Mureș, Turda

Jezioro Lacul Culpiu (Isten-tó)

Współrzędne wg innych autorów

Na północnym zachodzie miejsce spadku meteorytu Mocs

* W 2018 roku Google zmieniło zasady działania apletu, mapa może wyświetlać się niepoprawnie (pomaga Ctrl+F5); więcej → Szablon:GEMap-MyWiki

Aiud (węg. Nagyenyed), Alba Iulia (węg. Gyulafehérvá), Band (węg. Mezőbánd), Mădăraș, Reghin (węg. Régen), Târgu Mureș (dawn. Tîrgu Mureş, węg. Marosvásárhely), Turda. Jezioro Lacul Culpiu (Jezioro Boskie) (dawn. Isten-tó, Istentó, Isten-Tó).


Bolid poruszał się w kierunku SW-NE. Towarzyszyły mu wybuchy i dudniące grzmoty (słyszane były w miejscowościach od Alba Iulia, Aiud, Turda, Cluj-Napoca do Târgu Mureş, Reghin). Deszcz meteorytów spadł w eliptycznym obszarze o długości ~10 km i ~4 km szerokości. Świadkowie pracujący w pobliżu jeziora Isten (Isten-tó), słyszeli świst i widzieli kamienie spadające do południowej części jeziora. Wielkość okazów wzrosła z SW na NE.

Za Török (1882b): (…)na południowy-zachód od jeziora Boskiego – czyli kierunek, z którego meteoryt wyruszył, pojawił się – spadały mniejsze kamienie. Na północ od jeziora z kolei znajdowano okazy wielkości pięści, zaś w odległości na pół godziny marszu od zbiornika wodnego natrafiono na okaz ważący 18 funtów, który był wbity w ziemię do tego stopnia, że widać było tylko jego krawędzie. (…)

Według relacji spadło dużo więcej meteorytów (ok. 50-60 kg) niż zebrano. Zdarzenie miało miejsce ponad 150 lat temu, ale chyba warto szukać nadal?


Mapy


Galeria

Meteoryty ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Budapeszcie (fot. Wadi & Jan Woreczko)

Mezo-Madaras (MHN Budapeszt).jpg

Kompletny okaz meteorytu Mezö-Madaras (1,068 kg)


Bibliografia

  • Buchner Otto, (1861), Versuch eines Quellenverzeichnisses zur Literatur über Meteoriten, w: Broenner Heinrich L., Abhandlungen, herausegeben von der Senckenburgischen naturforschenden gesellschaft, Bd. 3, Frankfurt a.M. 1859-1861, s. 455-482, (s. 60-61). Plik PDF; plik DjVu.
  • Kesselmeyer Paul August, (1861), Ueber den Ursprung der Meteorsteine. Tafel XII-XIV., w: Broenner Heinrich L., Abhandlungen, herausegeben von der Senckenburgischen naturforschenden gesellschaft, Bd. 3, Frankfurt a.M. 1859-1861, s. 313-454, (s. 372, 438). Plik PDF; plik DjVu.
  • Knöpfler Wilhelm, Partsch Paul Maria, (1854), Anszug aus dem ämtlichen Berichte über den am 4. September 1852 bei Mezö-Madaras in Siebenbürgen stattgehaben Meteoriten-Fall, w: Über den Meteorstein-Niederfall unweit Mezö-Madaras in Siebenbürgen am 4. September 1852, Sitzungsberichte der Mathematisch-Naturwissenschaftliche Classe Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften, 11, 1854, s. 675-681. Plik DjVu.
  • Koblitz Jörn, MetBase. Meteorite Data Retrieval Software, Version 7.3 (CD-ROM), Ritterhude, Germany 1994-2012. MetBase.
  • Partsch Paul Maria, (1854), Über den Meteorstein-Niederfall unweit Mezö-Madaras in Siebenbürgen am 4. September 1852, Sitzungsberichte der mathematisch-naturwissenschaftliche Classe der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften, 11, 1854, s. 674-675. Plik DjVu.
  • Partsch Paul Maria, (1854), Meteorsteinfall unweit Mezö-Madaras in Siebenbürgen, Annalen der Physik, 91, Bd. 167, 1854, s. 627-628. Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    .
  • Tokody László, Dudichné Vendl Mária, (1951), Magyarország meteoritgyűjteményei (Meteorite collections in Hungary), Akadémiai Kiadó, Budapest 1951, ss. 102, (s. 39). Plik GIF.
  • Török József, (1882a), A Magyar Birodalom meteoritjei (I. rész), Természettudományi Közlöny, XIV (159), 1882, s. 433-442. Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    ; plik PDF.
  • Török József, (1882b), A Magyar Birodalom meteoritjei (II. rész), Természettudományi Közlöny, XIV (160), 1882, s. 497-514. Plik PDF.
  • Wöhler Friedrich, (1855), Analyse der Meteorsteine von Mezö-Madaras in Siebenbürgen, Sitzungsberichte der mathematisch-naturwissenschaftliche Classe der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften, 17, 1855, s. 284-287. Plik DjVu.


Przypisy

  1. ^ jeśli nie zaznaczono inaczej, podano współrzędne przyjęte w oficjalnej bazie meteorytów Meteoritical Bulletin Database
  2. ^ a b szacuje się, że spadło 50-60 kg
  3. ^ a b c największy okaz (fragment) 10,1 kg (18 funtów) znajduje się w Muzeum Historii Naturalnej w Wiedniu
  4. ^ meteoryt oznaczony na mapie jako Mezö-Madaras; obecnie to teren Rumunii
  5. ^ chodzi o milę (mérföld, postamérföld) używaną w Monarchii Austro-Węgierskiej; jej długość wynosiła 7585,9 metrów; Wikipedia (HU) – Mérföld
  6. ^ meteoryt oznaczony na mapie jako Ohaba; obecnie to teren Rumunii
  7. ^ meteoryt oznaczony na mapie jako Knyahinya; obecnie to teren Ukrainy
  8. ^ a b c d Knöpfler (1854)
  9. ^ ciężar właściwy (niem. spezifische Gewicht)
  10. ^ a b c Partsch (1854)
  11. ^ Wöhler (1855)

Zobacz również

Linki zewnętrzne

Źródło „http://wiki.meteoritica.pl/index.php5/Mez%C3%B6-Madaras”
Osobiste