PayPal-donate (Wiki).png
O ile nie zaznaczono inaczej, prawa autorskie zamieszczonych materiałów należą do Jana Woreczko & Wadi.

(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)


Morasko/Galerie

Z Wiki.Meteoritica.pl

(Różnice między wersjami)
(174 kg – „Bobola”)
(174 kg – „Bobola”)
Linia 122: Linia 122:
File:Morasko_(174kg_cs)_cleaned1.jpg|Oczyszczony okaz meteorytu
File:Morasko_(174kg_cs)_cleaned1.jpg|Oczyszczony okaz meteorytu
File:Morasko_(174kg_cs)_cleaned2.jpg|Piękne regmaglipty
File:Morasko_(174kg_cs)_cleaned2.jpg|Piękne regmaglipty
 +
</gallery>
 +
<gallery caption="" widths="200px" heights="140px" perrow="3">
 +
File:Morasko_(Bobola).jpg|Okaz w trakcie czyszczenia i&nbsp;konserwacji
 +
File:Morasko_(Bobola)_regmaglypts.jpg|Regmaglipty
 +
File:Morasko_(Bobola)_fusion_crust.jpg|Fragmenty zachowanej skorupy obtopieniowej
</gallery>
</gallery>

Wersja z 10:56, 26 lip 2017

0
Budowa meteorytu Morasko

Fragmenty skorupy obtopieniowej i regmaglipty widoczne na powierzchni mało zwietrzałego okazu meteorytu (fot. Tomek Jakubowski)


Spis treści


Parada „gigantów”

Największe i najciekawsze okazy meteorytu Morasko.

Największe okazy meteorytu Morasko (Muszyński et al. 2012; wg zamieszczonej tam mapy znalezisk znaleziono 8 okazów o wadze powyżej 50 kg):

Waga [kg] data znalezienia
(miejsce znalezienia)
znalazca opis; miejsce przechowywania
261,2 8 października 2012
(teren rezerwatu)
Łukasz Smuła i Magda Skirzewska okaz orientowany; otrzymał nazwę „MeMorSS”[1]; nieoczyszczony ważył ok. 300 kg; Muzeum Ziemi UAM w Poznaniu
204  ?  ? podobno kilka lat temu niemiecka ekipa poszukiwaczy znalazła okaz 204 kg, który obecnie znajduje się w jednej z prywatnych kolekcji w Niemczech (niepotwierdzone, brak źródła informacji)
174 4 kwietnia 2015 Andrzej Owczarzak i Michał Nebelski okaz nieoczyszczony ważył ok. 210 kg; okaz jest w posiadaniu znalazców; wstępnie znalazcy ochrzcili go imieniem „Bobola”[2]
164 11 września 2006
(teren rezerwatu)
Krzysztof Socha otrzymał nazwę „Rudy”[3]; okaz nieoczyszczony ważył ok. 178 kg; okaz został przecięty; Muzeum Ziemi UAM w Poznaniu
~80 przed II wojną światową Jan Kunecki(?) wg Pokrzywnickiego (1964) przed II wojną światową wyorano okaz ~80 kg, który później zaginął
78 1956 Józef Oleksy znaleziony przez Jerzego Pokrzywnickiego w obejściu gospodarstwa rolnego (wyorany w 1947 roku); Muzeum Mineralogiczne Uniwersytetu Wrocławskiego
77,5[4] 12 listopada 1914
(nieznane)
dr Franz Cobliner pierwszy znaleziony okaz meteorytu Morasko, obecnie okaz waży 71,8 kg; Muzeum Geologiczne PAN w Krakowie
73 ~2014 Łukasz Smuła i Magda Skirzewska znaleziony na głębokości 160 cm; okaz jest w posiadaniu znalazców; One hundred years after finding the first Morasko a new extraordinary discovery  ●  MPOD (12-02-2016)
71,1 1995 lub 1997 Henryk Nowacki[5] okaz został wywieziony z Polski
56 1992 nieznany okaz został przecięty; obecnie znajduje się w Muzeum Ziemi UAM w Poznaniu
54 2003 Waldemar Ruliński okaz został pocięty
51 początek 2000 Alexander Gehler, Thomas Kurtz, Matthias Kurtz wywieziony z Polski i pocięty na fragmenty
34 lipiec 2011
(teren rezerwatu)
Steve Arnold, Geoffrey Notkin znaleziony w trakcie nagrywania programu popularnonaukowego Meteorite Men dla kanału Science Channel; Muzeum Ziemi UAM w Poznaniu
28,1 maj 2008 Łukasz Smuła i Magda Skirzewska przed oczyszczeniem ważył ok. 40 kg, po oczyszczeniu 28,1 kg; w kolekcji Tomasza Jakubowskiego


Fotografie części okazów dzięki uprzejmości Jadwigi i Andrzeja Muszyńskich.

Okaz Coblinera

Znaleziony przez niemieckiego oficera Franza Coblinera 12 listopada 1914 roku pierwszy okaz meteorytu Morasko, początkowo ważył 77,5 kg[4], obecna waga okazu – 71,8 kg (jeszcze w Berlinie odcięto małą piętkę u dołu bryły). Więcej o okolicznościach znalezienia i jego losach, patrz → meteoryt Morasko.

Okaz znaleziono na głębokości około pół metra. Okaz jest świeży, ma zachowane na powierzchni regmaglipty i resztki skorupy obtopieniowej. Według Pokrzywnickiego (1957, Urania; 1964) okaz znaleziono:

«

(…) w lesie na samej granicy pól ornych, gdzie dotychczas widnieją ślady niemieckich okopów z pierwszej wojny światowej.

(…) Na moją prośbę udał się w r. 1955 do Moraska pracownik Instytutu Zoologicznego PAN, oddział w Poznaniu, Zygmunt Pniewski, jednak nowych okazów nie odnalazł. Ustalił on jedynie w przybliżeniu, na podstawie opowiadania jednej z mieszkanek Moraska, miejsce gdzie w r. 1914 został wydobyty przez Niemców pierwszy okaz tego meteorytu masy 77.5 kg. Dnia 23 lipca 1956 r. udałem się osobiście do Moraska, gdzie obejrzałem wspomniane miejsce i przeszukałem okolicę, lecz bez wyników. (…)

»


Obecnie okaz znajduje się w zbiorach Muzeum Geologicznym PAN w Krakowie. Jego fotografie dużej rozdzielczości i interaktywny model 3D znajdują się na portalu Wirtualne Muzea Małopolski – Meteoryt żelazny „Morasko”.


261,2 kg – MeMorSS

Okaz orientowany znaleziony jesienią 2012 roku na terenie rezerwatu przez tandem Magda Skirzewska i Łukasz Smuła, nieoczyszczony ważył ok. 300 kg, po oczyszczeniu – 261,2 kg. Okaz znaleziono na głębokości 218 cm w materiale piaszczystym. Okaz jest świeży z regmagliptami i fragmentami skorupy obtopieniowej oraz cechami okazu orientowanego.

Obecnie kompletny, nienaruszony okaz znajduje się w zbiorach Muzeum Ziemi UAM w Poznaniu.


Zaproponowano nazwać okaz akronimem MeMorSSMeteoryt Morasko Skirzewska Smuła.


YouTube – MEMORSS - meteoryt Morasko

YouTube – Meteorite hunt proves fruitful in Polish wood

Więcej informacji o znalezisku na stronach Magdy Skirzewskiej i Łukasza Smuły (ART&MET):



174 kg – „Bobola”

Okaz znaleziony 4 kwietnia 2015 roku przez tandem poszukiwaczy Andrzeja Owczarzaka i Michała Nebelskiego. Przed oczyszczeniem ważył ok. 210 kg, a po oczyszczeniu 174 kg. Znalazcy ochrzcili okaz imieniem „Bobola”[2]. Znaleziony na głębokości ■ ■ cm w miejscu o współrzędnych 52°■ ■'■ ■"N, 16°■ ■'■ ■"E.

Okaz jest w posiadaniu znalazców (fotografie okazu Andrzej Owczarzak).


YouTube – Meteorite Morasko 175kg 2nd largest EVER found!


164 kg – „Rudy”

Okaz został znaleziony 11 września 2006 na terenie rezerwatu przez Krzysztofa Sochę. Otrzymał nazwę „Rudy”[3]. Nieoczyszczony ważył ok. 178 kg po oczyszczeniu 164 kg. Został znaleziony na głębokości 80 cm.

Okaz został przecięty, a jego fragmenty znajdują się w Muzeum Ziemi UAM w Poznaniu.


~80 kg

Pokrzywnicki (1957, Urania; 1964) piesze, że:

«

(…) dowiedziałem się od jednego z miejscowych gospodarzy – Ryszarda Nowackiego[8] – (którego pole graniczy z lasem od północy), że w 1936 r. wyorane zostały jeszcze następujące odłamy meteorytów: odłam wagi około 80 kg, który zaginął podczas II wojny światowej, oraz jeszcze do 8 sztuk meteorytów masy od 1½ do 8 kg, (…)

»

W dalszej części piesze, że Jan Kunecki (dom nr 42) posiadał 2 odłamy:

«

Na rok lub dwa przed II wojną światową J. Kunecki orząc pod lasem 2,5 ha pole dzierżawione od wojska, zaczepił pługiem na głębokości około 15 cm o bryłę żelazną wagi około 1,5 cetnara (75 kg), o rozmiarach ponad 0,5 m na około 0,25 m. Bryła ta została przez Kuneckiego wykopana i przetransportowana do domu. (…) Jeżeli znajdował się on na swoim miejscu za ogrodem, to albo został wmurowany w fundamenty jego obory, albo też został użyty przy budowie szosy z Moraska do Piątkowa.

»

Okaz ten wg Pokrzywnickiego to ten sam o którym wspominał Nowacki. W 1963 roku Ryszard Nowicki (Nowacki) znalazł okaz 16,8 kg, który trafił do planetarium w Chorzowie (Pokrzywnicki 1966, Urania) i był prezentowany tam na wystawie w 1965 roku (Marks 1965, Urania).

Okaz ~80 kg zaginął.


78 kg

Według Pokrzywnickiego (1957, Urania; 1964):

«

(…) udało mi się znaleźć na podwórzu kolonii nr 34 Józefa Oleksy duży okaz meteorytu wagi 78 kg (tabl. IV, fig. 1, 4). Okaz ten został znaleziony przez gospodarza w jesieni 1947 r. na sąsiadującym z kolonią polu podczas orki. Meteoryt tkwił w ziemi szpicem w dół na głębokości około pół metra i po wydobyciu z ziemi leżał cały czas na podwórzu gospodarskim.

(…) Dowiedziałem się również, że uczeń Nowicki oddał jeden ze znalezionych okazów do szkoły podstawowej w sąsiedniej wsi Suchlas. Istotnie w jednej z szaf w tej szkole znaleźliśmy okaz meteorytu masy około 6.38 kg, który kierownik miejscowej szkoły, p. Stefan Rewers, ofiarował nam do zbiorów.

(…) Uwzględniając obywatelskie stanowisko p. Oleksego, PAN przyznała mu nagrodę pieniężną w wysokości 1.500 zł, a uczeń Nowicki otrzymał nagrodę książkową.

»


Jak współcześnie wspominał Zygmunt Pniewski (Domżał 2004), o okazie znajdującym się u gospodarza Józefa Oleksego dowiedzieli się z Pokrzywnickim od miejscowego księdza. Okaz znajdował się pośrodku podwórza zabudowań Oleksego, gdzie „nikomu nie rzucał się w oczy”. W celu pozyskania okazu prowadzono z Oleksym pertraktacje w których uczestniczyła również jego dorosła córka. Po długotrwałych negocjacjach, w trakcie których, wg Pniewskiego, Pokrzywnicki wykazał się wielkim darem przekonywania, Oleksy nie tylko zgodził się przekazać okaz do kolekcji w Warszawie, ale nakazał córce zabić kurę i ugotować rosół dla gości. Gospodarz Oleksy otrzymał później nagrodę pieniężną (dostał ją również Zygmunt Pniewski, w wysokości kilkuset złotych – chyba 500 – wspominał Pniewski). Pokrzywnicki nie zapomniał też o córce gospodarza, której podarował pończochy!

Tego samego dnia wytropiono jeszcze 6,38 kg okaz przyniesiony do szkoły w Suchym Lesie przez jednego z uczniów. Okaz ten podobno został wyorany rok wcześniej przez jego dziadka Józefa Nowickiego.


Kompletny okaz znajduje się obecnie w zbiorach Muzeum Mineralogicznego Uniwersytetu Wrocławskiego.

Patrz również → Morasko/Czasopisma


71,1 kg

Okaz znaleziony w 1995 (lub 1997) przez Henryka Nowackiego z Wrocławia[5], był badany przez prof. Andrzeja Muszyńskiego. Okaz został wywieziony z Polski.


56 kg

Okaz znaleziony w 1992 roku; znalazca nieznany. Okaz został przecięty, obecnie znajduje się w Muzeum Ziemi UAM w Poznaniu.


54 kg

Okaz znaleziony w 2003 roku przez Waldemara Rulińskiego. Okaz został przecięty (większa z piętek – 28 kg – znajduje się w kolekcji Stanisława Jachymka na wystawie meteorytów w Zagrodzie Guciów).


51 kg

Okaz znaleziono w 2000 roku na polu, blisko lasu, na wschód od kraterów pod drutami wysokiego napięcia. Dolna cześć leżała na głębokości 1 m, a górna na 75 cm (3 rożne warstwy: ziemia, piasek). Znalazcy: Alexander Gehler, Thomas Kurtz, Matthias Kurtz. Okaz został wywieziony z Polski i pocięty na fragmenty.

Informacje i fotografie: Thomas Kurtz.

Znalazcy meteorytu (fotografie udostępniła za zgodą autorów Dagmara Oszkiewicz[12])



~40 kg

Marcin Cimała, który kupował okazy meteorytu Morasko (i Przełazy) od pana Henryka Nowackiego z Wrocławia, w swej relacji ze spotkania z nim wspomina o piętce 2,791 kg odciętej z 40 kg okazu (?!).


34 kg – okaz „Meteorite Men”

34 kg okaz znaleziony na terenie rezerwatu w trakcie nagrywania programu popularnonaukowego Meteorite Men dla kanału Science Channel. Znalazcy Steve Arnold i Geoffrey Notkin. Okaz znaleziono na głębokości 160 cm w warstwie pstrych iłów poznańskich. Silnie zwietrzały meteoryt wbijając się zachował na swojej czołowej powierzchni nieco materii czwartorzędowej w postaci żwirków granitoidowych i kwarcowych (Muszyński et al. 2012).

Obecnie okaz znajduje się w Muzeum Ziemi UAM w Poznaniu.

YouTube – Serial Meteorite Men: odcinek Łowcy meteorytów - Morasko Polska


28,1 kg

Znaleziony pod koniec maja 2008 roku przez duet Łukasz Smuła i Magda Skirzewska. Przed oczyszczeniem bryła ważyła ok. 40 kg, po oczyszczeniu 28,1 kg. Okaz znajduje się w kolekcji Tomasza Jakubowskiego


W trakcie wieloletnich poszukiwań w Morasku liczne grupy poszukiwaczy znalazły wiele dużych okazów o wagach powyżej 10 kg. Miejsca znalezisk i ich wielkości znajdują się na mapie opracowanej przez prof. Andrzeja Muszyńskiego z UAM w Poznaniu.

Bibliografia

  • Domżał Robert, (2004), Otwieracz kamieni, portal wielkopolskie.naszemiasto.pl. Link artykuł.
  • Dzięczkowski Andrzej, Pniewski Zygmunt, (1971), Osobliwości geologiczno-florystyczne na Górze Moraskiej, Ziemia, 1, 1971, s. 128-141.[13] Plik PDF.
  • Owczarzak Andrzej, (2015), Nowy duży okaz Moraska, Meteoryt, 2, 2015, s. 23.
  • Pilski Andrzej S., Skirzewska Magdalena, Smuła Łukasz, Muszyński Andrzej, (2012), Rekordowy okaz Moraska, Meteoryt, 4, 2012, s. 3-7, 28.
  • Pokrzywnicki Jerzy, (1957), Nowe okazy meteorytu Morasko, Urania, 8, 1957, s. 232-235.[15] Plik DjvU.
  • Pokrzywnicki Jerzy, (1966), Nowy odłam meteorytu Morasko, Urania, 3, 1966, s. 85-86.[18] Plik DjVu.

Patrz również → Bibliografia meteorytu i kraterów Morasko

Patrz również → Morasko/Czasopisma

Przypisy

  1. ^ MeMorSS – akronim Meteoryt Morasko Skirzewska Smuła
  2. ^ a b wg Andrzeja Owczarzaka nazwa na cześć św. Andrzeja Boboli
  3. ^ a b c Rudy – nazwa wyłoniona na drodze konkursu wśród czytelników Głosu Wielkopolskiego
  4. ^ a b c znalazca okazu Cobliner w swoim liście podał wagę 75,0 kg; wg Szulczewskiego kompletny okaz zważony później przez prof. Pfuhla miał ważyć 77,5 kg (Szulczewski 1923; Pokrzywnicki 1964); obecnie okaz waży 71,8 kg (Łaptaś 1998; Pilski 2001); wg Pokrzywnickiego (1964) ucięty okaz ważył 61,0 kg
  5. ^ a b Marcin Cimała, który kupował okazy meteorytu Morasko (i Przełazy) od pana Nowackiego w swej relacji ze spotkania z nim wspomina o piętce 2,791 kg odciętej z 40 kg okazu (?!) (inf. meteoryty.net; tam też oryginalne fotografie okazu 71,1 kg)
  6. ^ Prezes Polskiego Towarzystwa Astronomicznego
  7. ^ znalazca meteorytów Jankowo DolneKrupe
  8. ^ w Uranii (1957) jest nazwisko Nowicki!
  9. ^ fot. Zygmunt Pniewski (Dzięczkowski et al. 1971)
  10. ^ o prof. Antonim Polańskim, patrz → Oborniki
  11. ^ informacja Andrzej Muszyński
  12. ^ Dagmara Oszkiewicz z Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu; koordynatorka projektu Ścieżka dydaktyczna „Meteoryt Morasko”, wspólnej inicjatywy Obserwatorium Astronomicznego oraz Instytutu Geologii UAM w porozumieniu z Polskim Towarzystwem Ochrony Przyrody, pod patronatem Rektora UAM, Polskiego Towarzystwa Astronomicznego i Polskiego Towarzystwa Meteorytowego
  13. ^ fragment korespondencji z redakcją czasopisma
  14. ^ monografia meteorytu Morasko; rozdziały:
    1. Muszyński Andrzej, Muszyńska Jadwiga, Wstęp (Introduction);
    2. Muszyński Andrzej, Pilski Andrzej S., Muszyńska Jadwiga, Kryza Ryszard, Karwowski Łukasz, Z historii – odkrycie i badania meteorytów Morasko, Przełazy (Seeläsgen), Jankowo Dolne (Historical notes – discovery and investigation of the Morasko, Przełazy (Seeläsgen) and Jankowo Dolne meteorites);
    3. Muszyński Andrzej, Stankowski Wojciech, Pilski Andrzej S., Kryza Ryszard, Nowak Monika, Deszcz meteorytów żelaznych Morasko, Przełazy, Jankowo Dolne (Iron meteorite shower Morasko, Przełazy, Jankowo Dolne);
    4. Kryza Ryszard, Pilski Andrzej S., Muszyński Andrzej, Karwowski Łukasz, Petrologia, skład chemiczny i pozycja systematyczna Moraska i pokrewnych meteorytów żelaznych (Petrology, bulk chemistry and systematic position of Morasko and other twin irons);
    5. Karwowski Łukasz, Kryza Ryszard, Muszyński Andrzej, Pilski Andrzej S., Zarys mineralogii meteorytu Morasko (Outline mineralogy of the Morasko meteorite);
    6. Kryza Ryszard, Helios Katarzyna, Karwowski Łukasz, Muszyński Andrzej, Drożdżewski Piotr, Spektroskopia Ramana w badaniach wybranych minerałów meteorytu Morasko (Raman spectroscopy investigations of selected minerals in the Morasko meteorite);
    7. Pack Andreas, Kryza Ryszard, Karwowski Łukasz, Muszyński Andrzej, Słaby Ewa, Raith Michael, Jakieła Rafał, Badania izotopowe wybranych minerałów meteorytu Morasko: wstępne wyniki (Isotopic studies of selected minerals from the Morasko iron: preliminary data), plik PDF;
    8. Dworzyńska Magdalena, Muszyński Andrzej, Mikrometeoryty: część deszczu meteorytu Morasko (Micrometeorites: a part of the Morasko meteorite shower);
    9. Gurdziel Agnieszka, Karwowski Łukasz, Pilski Andrzej S., Muszyński Andrzej, Kryza Ryszard, Wietrzenie w meteorycie Morasko (Weathering in the Morasko meteorite);
    10. Muszyński Andrzej, Pilski Andrzej S., Muszyńska Jadwiga, Kryza Ryszard, Karwowski Łukasz, Poszukiwania i nowe odkrycia w rezerwacie Meteoryt Morasko (Meteorite prospecting and new discoveries in the “Morasko Meteorite” reserve)
  15. ^ tam fotografia okazu 78 kg; oraz po raz pierwszy Pokrzywnicki wysuwa hipotezę (!), że zagłębienia na Górze Moraskiej są pochodzenia meteorytowego
  16. ^ pierwsze i jak na razie jedyne, tak kompleksowe opracowanie na temat polskich meteorytów; warto jednak zaznaczyć, że Jerzy Pokrzywnicki niewątpliwie obficie korzystał z wcześniejszego bibliograficznego opracowania autorstwa Zofii Gąsiorowskiej (1966, maszynopis jej pracy powstał przed 1964 rokiem), ale nigdzie w jego publikacjach nie pojawia się jej nazwisko!? (Kosiński 2014)
  17. ^ patrz → Pokrzywnicki (1964)/Kolekcje
  18. ^ inf. o znalezieniu nowego dużego okazu meteorytu Morasko: (…) Nowy odłam wagi 16,8 kg bryłowatego kształtu znaleziony został w pierwszej połowie 1963 roku przez mieszkańca Moraska Ryszarda Nowickiego. Odłam ten tkwił na głębokości około 0,5 m w odległości około 470 m od pola kraterków, a dokładniej od kraterku nr 1 – jeziorka. Okaz ten przechowywany jest w Planetarium w Chorzowie i był wystawiony w roku 1965 na wystawie „Materia meteorytowa w naszym Układzie Słonecznym”. (…); o wystawie patrz Marks (1965, Urania)

Zobacz również

Linki zewnętrzne

Osobiste