PayPal-donate (Wiki).png
O ile nie zaznaczono inaczej, prawa autorskie zamieszczonych materiałów należą do Jana Woreczko & Wadi.

(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)

Odranec

Z Wiki.Meteoritica.pl

1

Trzy ogniste krzyże

Plik:Odranec (Zelechovsky 1619).jpg
Raport o spadku meteorytu żelaznego w pobliżu wsi Odranec niedaleko Nowego Miasta na Morawach, w czerwcu 1619 roku, opisany w Calendariu Perpetuum Oeconomicum przez mieszczanina Sebastiana Želechovskýego z Želechova (źródło: Muzeum Narodowe w Pradze)

Spadek trzech okazów meteorytu żelaznego 11 czerwca 1619 roku[1] (wtorek) we wsi Odranec niedaleko Nového Města na Moravě w Czechach. Jest to drugi najstarszy meteoryt w Czechach o którym zachowało się dużo informacji, pomimo faktu, że okazy zaginęły. Starszy jest spadek meteoryt Loket (Elbogen) z 1400 roku.


Meteoryt Odranec spadł, według zapisów historycznych, we wtorek przed świętem św. Wita[2], 1619 roku w czasie nieszporów. Przekładając to na współczesny język, miało to miejsce 11 czerwca 1619 roku[1] około czwartej po południu.[3]

Spadek meteoryt poprzedziły różne katastrofalne wydarzenia, które spowodowały, że ludność Moraw stała się bardzo bojaźliwa i religijnie niestabilna. Tereny te nawiedziła wówczas ogromna susza. Około roku 1614 miało miejsce trzęsienie ziemi, co jest zjawiskiem nietypowym na tym obszarze. Na niebie obserwowano zjawisko „trzech słońc”[4]. Na to wszystko nałożyły się rożne ważne wydarzenia religijne (wojna trzydziestoletnia (1618-1648)).

Ówczesnym właścicielem majątku Nové Město (na Moravě) i okolic był Vilém Dubský z Třebomyslic[5]. Wydarzenie, jakie miało miejsce w czerwcu 1619 roku na terenie majątku, zostało bardzo dobrze udokumentowane przez Sebastiana Želechovskýego z Želechova, bogatego i wykształconego mieszkańca Nowego Miasta. Zebrał on wszystkie zeznania świadków, a mając bardzo poetycki temperament spisał relację wierszem! Ponadto opublikował w 1619 roku kalendarz Calendarium Perpetuum Oeconomicum w którym oprócz ilustracji przedstawiającej „katastrofę” zamieścił jej bardzo szczegółowy opis.

Opis spadku

Spadek meteorytu Odranec w interpretacji Marceli Bukovanská (oraz innych źródeł zamieszczonych na portalu Klub psychotroniky a UFO) na podstawie relacji pozostawionej przez Sebastiana Želechovskýego (1619).

Želechovský (1619) (fragment)[6]:

«

Novina pravdivá o velikém a hrozném zázraku, kterýž se stal v dědině Wodranci nedaleko Nového Města, na gruntech urozeného pána, pana Wilíma Dubského z Třebomyslic, na Novém Městě, Dačicích a Řeckovicích, léta 1619. V Auterý před Svatým Vítem, to jest 11. dne června. Kterýžto zázrak že se vskutku pravdivě stal s bedlivostí vyhledáno a vyptáváno jest. Od slovutného muže pana Šebestiána Antonína Želechovského z Želechova, auředníka téhož panství a měštína Nového Města a slovo od slova vspis uvedený a k vytisknutí daný.

Léta tohoto 1619, v auterý před svatým Vítem ve vsi Wodranci, nedaleko Nového Města, v markrabství moravském, okolo nešporní hodiny, spatřín jest veliký a hrozný div na obloze nebeské, od mnohých lidí, tu blízských i vzdálených, a to takový: Předně, ukázalo se neveliké mračno jako stůl a nebo mlejnské kolo, a v tom od některých ostřejšího zraku vidino divné přemýtání, a jako vespolek se potýkání. Jiným zdálo se viděti nejprve jako ňáká vrata, a v nich veliký erb, s literárná psanými, kdoby uměl čísti, a to spatřil, byl by mohl přečísti, to zmizelo, a zase se zdálo krvavé kolo, a z toho kola vyšili tři krvaví kříži, sebou se jakoby šermoval potýkali, až zmizeli, Jiní pak kteří na horách byli na ten obláček patřili, viděli odtud dejm vycházeti, a jako střílení vojska velikého proti vojsku jinému, jiní slyšeli také jako lermo bubnování. Lid na polích zůstávající děsil se, až k zemi přepadal: někteří i k vojnám se měli, bojíce se aby jich…

»


Relacja Želechovskýego jest bardzo dokładna, gdyż spadek miał miejsce w godzinach popołudniowych, kiedy większość chłopów jeszcze pracowała w polu. Świadkowie zeznali, że na początku dostrzegli zbliżająca się szarą chmurę. Niektórzy z nich twierdzili, że widzieli na niej coś na kształt herbu na którym widać było jakieś litery, ale nie potrafili ich odczytać (to wszystko na ilustracji Želechovskýego). Następnie chmura zniknęła, a na jej miejscu pokazała się ognista kula której towarzyszył straszny huk, wywołując przerażenia ludzi. Słyszano trzy wielkie grzmoty, jak z armat, więc ludzie pomyśleli, że rozpoczęła się wojna. Grzmotom towarzyszył ryk i pisk. Wtedy nagle chmura poczerwieniała i wg świadków rozdzieliła się na trzy obiekty, które wyglądały jak krzyże i pomknęły w kierunku wsi Odranec. Ludzie i zwierzęta byli strasznie przerażeni. Želechovský w swoim poemacie (pieśni, „śpiewanej historii” – o tym dalej) opisuje, jak konie i krowy padły na kolana wpatrzone w niebo. Interesujące jest to, że całemu zjawisku towarzyszył opad pyłu, który ludzie zbierali i próbowali i twierdzili, że ma smak ognia (węgla, popiołu?!). Kiedy grzmoty ucichły, jeszcze przez chwilę słychać było piszczenie, jakby odgłosy dzwonów, dziwne dźwięki.

Mieszkańcy wsi Odranec widzieli trzy spadające obiekty na ich wieś. Dwóch świadków widziało, gdzie spadły kamienie (pasterze Pavel Vařák i Václav Pekárka). Największy znaleziony zaraz po spadku, był ponoć gorący (oraz promieniował ciepłem na okolicę?) i aby go wydobyć musiano podważyć go łomem z około metrowej głębokości jamy (w oryginale jest zapis, że była to część łokcia: na pět čtvrtí lokte dlouhého). Potem okazało się, że na podwórku (za humny)[7] znaleziono jeszcze jeden fragment we względnie płytkim dole. Większy okaz miał 15 funtów, drugi ponad 2 funty (patnáct liber váží, váží víc nežli dvě libry) (odpowiednio 8,4 kg i ~1,4 kg[8]). Trzecia część, która wg świadków spadła w lesie nie została nigdy odnaleziona.

Co następnie działo się z meteorytami? Według Marceli Bukovanská chłopi przekazali je właścicielowi majątku Vilému Dubskému. Były później one wystawione na widok publiczny w Nowym Mieście i podziwiane przez przyjezdnych. Więcej o dalszych losach meteorytów nic nie wiemy!

Opad pyłu

Towarzyszący zjawisku opad pyłu zanotowano również we wsi Jimramov i w okolicznych wsiach (Více na gruntech téhož Pana Viléma Dubského, při městysi Jimravově, prach ručniční u některých dědin aneb vesnic s nebe pršel, kterýž mnozí páni stavu panského i rytířského i obecný lid ten prach jsou prubovali.) (Kodym 1897).

Opis tego wydarzenia znajduje się w kronice miasta Jimramov z 1619 roku[6]:

«

Zápis v městské knize jimramovské, str. 161:
Léta páně 1619 ve 20 hodin na celý orloj (4 hod. odpoledne) z dopuštění božího veliké bylo jest ječeni a chrochání až i z toho potomě nějaký prach co by ručniční byl, což jest se i od jiskry chytil a to na roli při městýs Jimramově a na místech mnohých pršel. V tuž hodinu na Wodranci z toho chrochání spadly jsou tři kusy nějaký,což by vocele nebo zvonoviny byly, kteréžto když jsou ze země vykopali, mnozí jsme spatřovali a v rukou měli, jakž jeden byl 15 funtů, druhý 3 funty (pozn.: l funí = cca 0,5 kg), třetího dostati nemohli, nebo do země hlyboko jest se vrazil, a mnohý to viděli, když letěly, co ohně se svítíce, kdež i země, do níž vpadly, jest horká byla. Pán Bůh ráčiž s námi býti, tu památku v mysli míti, zeť jest Bůh ne nadarmo toho neukázal nám tak mnoho, ale tím nás nabízeje, ku pokání přivozuje, abychom hříchu přestali, svaté pokání činili, o dejž je nám zde činiti a potom v slávu přijíti do království nebeského, tam tebe ctíti samého -Amen.

»


Kramářská píseň

Relacja ze spadku została spisana również w formie tzw. „śpiewanej historii”[9] (ang. cantastoria, cz. kramářská píseň) (Wikipedia – Odranec)! Zapis tekstu znajdują się na portalu Klub psychotroniky a UFO, a w Heinlein (1990) jest on przetłumaczony na język niemiecki.


Szeroko tym zagadnieniem zajmowali się m.in. czescy badacze UFO. Na stronach portalu Klub psychotroniky a UFO znajduje się źródłowy tekst kroniki Želechovský (1619) oraz obszerna analiza innych wzmianek o tym zdarzeniu.

Pomimo precyzyjnego i wiarygodnego opisu oraz ewidentnego faktu spadku meteorytów, zdarzenie z Odranec nie trafiło do bazy meteorytów Meteoritical Bulletin!


Lokalizacja

Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
© Jan Woreczko & Wadi

(J) Jimramov, (O) Odranec, (V) Věcov

* W 2018 roku Google zmieniło zasady działania apletu, mapa może wyświetlać się niepoprawnie (pomaga Ctrl+F5); więcej → Szablon:GEMap-MyWiki

Ciekawa historia! Obserwowano spadek trzech meteorytów. Dwa z nich znaleziono zaraz po spadku, trzeci spadł do lasu i nigdy go nie odnaleziono. Były to według relacji bryły żelazne.

W internetowych analizach opisujących spadek pojawia się nazwa Zelené hory (zielona góra), jako miejsce/kierunek w którym obserwowano spadek nieodnalezionej bryły!


Bibliografia

  • +Bukovanská Marcela, (1968), Meteorit Odranec po 367 letech, Říše hvězd, 4, 1968, s. 112-113.[10]
  • Heinlein Dieter, (1990), Der Odranec Meteoritenfall von 1619, METEOR Zeitschrift für Meteoritenkunde, 1(17), 1990. Plik PDF.
  • +Kodym Fr.V., (1897), Pražské nowiny, No. 2 (3 stycznia 1897), s. 2-4.[10]
  • +Papp Gábor, (2004), A critical review of 16-17th century reports on meteorite falls in and around the Carpathian Basin, Annales historico-naturales Musei nationalis hungarici, vol. 96, 2004, s. 19-28. Plik PDF.
  • +Sochor Stanislav, (1929), Povětroň, který spadl léta 1619 u Odrance, Horácké besedy 111, no. 2, 25.4.1929, s. 2-7.
  • Šreinová Blanka, Bukovanská Marcela, (2012), Meteority v České republice, Člověk ve svém pozemském a kosmickém prostředí, Bulletin referátů z konference, Úpice 2012, (s. 13).[11] Plik PDF.
  • Želechovský Šebestián Antonín z Želechova, (1619), Calendarium perpetuum oeconomicum (Nowina prawdiwá / o welikém a hrozném zázraku, kterýž se stal w Dědině Wodrancy / nedaleko Nowého Města / na Gruntech Urozeného Pána, Pana Wylíma Dubského / z Třebomyslic / na Nowém Městě / Dačicých a Řeckowicých / Léta 1619…), Adam Graudenc, Litomyšl 1619.

Przypisy

  1. ^ a b część źródeł podaje datę 12 czerwca (Heinlein 1990)
  2. ^ święto św. Wita obchodzone jest kościele katolickim 15 czerwca; męczennik ten zginął okrutną śmiercią!
  3. ^ nie wiadomo dlaczego, jako godzinę spadku wskazano czwartą po południu? W czerwcu Słońce zachodzi kilka godzin później, a (za Wikipedią) nieszpory w Kościele katolickim to przedostatnia część liturgii godzin, sprawowana w porze wieczornej, według tradycji po zachodzie słońca
  4. ^ parhelion, nazywane też słońcem pobocznym („trzema słońcami”), jest zjawiskiem typu halo. Są to jasne, bądź tęczowe plamy światła (symetrycznie po bokach Słońca), na przecięciu 22° halo, czyli świetlistego pierścienia okalającego Słońce oraz kręgu parhelicznego, czyli białego pasa występującego wokół całego nieba i przecinającego Słońce. To rzadkie zjawisko powstaje, kiedy na opadających poziomo kryształach lodu załamują się promienie słoneczne. Parhelion jest szczególnie dobrze widoczny, gdy Słońce znajduje się nisko nad horyzontem; Wikipedia – Kategoria:Atmosferyczne zjawiska optyczne
  5. ^ Wikipedia (CS) – Dubští z Třebomyslic
  6. ^ a b za portalem Klub psychotroniky a UFO
  7. ^ czeskie humno, któremu odpowiada polskie gumno
  8. ^ zakładając, że masy okazów podano w funtach austriackich (Österreich Pfund); 1 funt = 0,56 kg; patrz → Dawne jednostki miar i wag
  9. ^ za Wikipedią: cantastoria – z języka włoskiego „śpiewana historia”. To teatralna forma, gdzie wykonawca mówi lub śpiewa historię, równocześnie prezentując serię obrazów. Obrazy te mogą być malowane, drukowane lub rysowane; Wikipedia (CS) – Kramářská píseň
  10. ^ a b za Heinlein (1990)
  11. ^ najnowsze krótkie opracowanie na temat wszystkich czeskich meteorytów oraz starszych doniesień (np. Odranec)

Linki zewnętrzne

Źródło „http://wiki.meteoritica.pl/index.php5/Odranec”
Osobiste