PayPal-donate (Wiki).png
O ile nie zaznaczono inaczej, prawa autorskie zamieszczonych materiałów należą do Jana Woreczko & Wadi.

(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)

Blansko

Z Wiki.Meteoritica.pl

1

Deszcz meteorytów, a znaleziono „tylko” kilka okazów!

Blansko →
Blansko (NHM Prague).jpg
Fragment meteorytu ze zbiorów muzeum w Pradze (fot. Tomasz Jakubowski)
Spadek
Lokalizacja Czechy, Jihomoravsky, Brno
Położenie[1] 49°22'N, 16°38'E
Data 25 listopada 1833, 18:30 (poniedziałek)
Uwagi deszcz meteorytów
Charakterystyka
Typ chondryt zwyczajny H6
Masa 470 g
Liczba okazów kilka małych okazów
Meteoritical Bulletin Database

25 listopada 1833 roku (poniedziałek) około 18:30 po południu w południowo-wschodnich Czechach obserwowano jasny bolid, po którym spadły w pobliżu miejscowości Blansko, niedaleko Brna, meteoryty. Według opisów bolidu i okoliczności spadku, prawdopodobnie spadło dużo kamieni (deszcz meteorytów), ale znaleziono tylko kilka małych okazów. Był to chondryt zwyczajny popularnego typu H6.


Opis bolidu i okoliczności spadku znalazł się m.in. w Kuryerze Warszawskim z 15 stycznia 1834 roku (pisownia oryginalna):

«

(…) — Z Brynu[2] opisują nam następuiące nader zadziwiające zjawisko: D. 25 Listopada r. z. miasto nasze nagle przerażone zostało nadzwyczajnym i tak żywym blaskiem, iż wzięto go zrazu za łunę pożaru. Lecz przeciągły i podobny do grzmotu trzask na powietrzu przekonał wkrótce wszystkich iż blask ten pochodził od meteoru, ludzie zaś znajduiący się podówczas na ulicach, widzieli całe Niebo oświeconem ze strony północnej. Toż samo uważano w Butowitz, Austerlitz, i innych okolicznych wioskach na przestrzeni przeszło 80 mil kwadratowych. W powietrzu ukazało się ogniste iakieś ciało, które w spadaniu swoiem coraz nie przestawało się zwiększać, tak iż wreszcie zdawało się całym domem. Spadało iedno po drugiem mnóstwo takichże meteorów. Blask ich tak był rażącym, iż zupełnie ćmiły oczy, a towarzyszące odgłosy piorunów, słyszano na kilkanaście mil do koła. Konie stawały nieruchome, i sami nawet ludzie padali ze strachu o ziemię, lub modlili się w klęczkach. Długo iednakże na miejscu tego zjawiska, nie znajdowano żadnych aerolitów, i dopiero w 11 dni później, udało się Doktorowi Rejchenbach[3] znaleść ieden z tych kamieni, których później znajdzie się bezwątpienia i więcej.

»


Bezpośrednio po spadku, w czasie poszukiwań zainicjowanych przez von Reichenbacha, znaleziono 8 kamieni o łącznej wadze około 350 g (20 łutów[4]). W 1866 roku znaleziono jeszcze jeden okaz o wadze około 120 g[5] (Koblitz MetBase). Całkowita masa wszystkich okazów (TKW, total known weight) wynosi tylko 470 g! Pierwsze analizy meteorytu wykonywał Berzelius (1834).

Opis znalezisk wg Kopezky (1869):

«

(…) Zum Falle von Blansko muss ich noch bemerken, dass es Reichenbach durch eine sorgfältige Absuchung der wie bereits erwähnt sehr waldigen Gegend nicht gelang, mehr als 8 Steinchen im Gesammtgewichte von 20 Loth[4] aufzufinden. Nach 33 Jahren war Herr Wänkel noch so glücklich einen Stein von 8 Loth[6] zu finden, der zwar stark verrostet ist, aber doch noch deutlich die Schmelzrinde zeigt. (…)

»


Krótki opis na portalu: Astronomická mapa České republiky – Blansko — meteorit.


Kolekcje

Największe fragmenty meteorytu znajdują się w zbiorach:

Zbiór waga fragmentów
(Koblitz MetBase) 		uwagi
Brno, Min. Mus. Moravia 125 g
Tübingen, Min.-Petrogr. Inst. 76,4 g
Vienna, Naturhist. Mus. 69 g w tym 55 gramowa połówka okazu (Brezina 1896); fotografia w Koblitz MetBase
Berlin, Mus. Naturk., Humboldt Univ. 26,4 g
Prague, Nat. Mus. 19,5 g fragment 19,5 g (fc)[7]
(…)

Brak w zbiorach polskich.

W katalogu online zbiorów muzeum w Waszyngtonie (NMNH) znajdują się zdjęcia płytek cienkich (thin section) tego rzadkiego meteorytu.

Dziwi mała ilość znalezionych okazów i ich wielkość (Tuček 1981). Z opisu bolidu wynika, że był to deszcze meteorytów i powinno być ich więcej i większe!?


Karl (Carl) Ludwig Friedrich von Reichenbach

Związki barona von Reichenbach[8] z meteorytem Blansko nie są przypadkowe. Ten urodzony w Stuttgarcie niemiecki chemik, geolog, metalurg, przedsiębiorca i filozof, trochę ekscentryk, wiele lat spędził w Blansko. Od 1821 roku pracował w tamtejszej hucie, gdzie zajmował się m.in. procesem produkcji i surowcami. Sporządził wówczas mapy geologiczne tego rejonu pod kątem złóż. Interesował się procesami destylacji substancji organicznych, miał kilka ważnych odkryć w tej dziedzinie. Pasjonował się chorobami układu nerwowego i „magnetyzmem zwierzęcym”. Późniejsze zbytnie zaangażowanie się w badania pozazmysłowe i o wpływie kosmosu na istoty żywe spowodowały, że inne jego osiągnięcia są trochę niedoceniane.

Spadek meteorytu Blansko 15 listopada 1833 roku skierował Reichenbacha do zainteresowania się meteorytami. Zgromadzony majątek pozwolił mu w późniejszych latach poświęcić się ich badaniom i kolekcjonowaniu. Opublikował wiele prac poświęconych meteorytom. Patrz → Bibliografia/Reichenbach Karl Freiherr von.


Źródła

Greg (1861)

Year. Day of month. Locality. Size or weight. Direction. Duration; rate; hour; Remarks, &c.
1833.* Nov. 25 Blansko, Moravia 8 lbs.+ … 6½ P.M. Stone-fall; meteor and detonations. Three stones fell. One loud detonation, like a report of a cannon, followed by the rattle of musketery: according to Reichenbach, 8 stones or fragments were found.


Kesselmeyer (1861) (s. 368, 432)

50. 1833 25. Nov. Blansko N. von Brunn und SSW. von Boskowitz. – Sp.-Gew.: 3,70. Mahren 49°20'N. 16°38'O. P.34.1835.343.[9] W. 1860. S. 1860.
533. 50 1833. 25. Nov. Blansko, N. von Brunn und SSW. von Boskowitz. Mahren 49°20'N.
16°38'O. 		P.34.1835.343.[9] Aus einem Feuermeteor unter anhaltendem Donnern 3 Steine.


Buchner (1861)

Blansko, Mahren, 1833, Nov. 25.

IB. Schles. G. 1834, 10.[10] Berzelius K. Vet. Ac. H. 1834.[11] Ditten EJ. 64, 1855, H. 2.[12] PA. 33, 8.[13] 60, 137.[14] 111, 355, 356, 364, 370[15] (Abb.) Ergb. 4, 30.[16] Bnz. Stsch. 263.[17] Pa. 65.[18] RbH. 1, 433. Suppl. 2, 92, 100. 5, 16.[19] MCh. 922.[20] Ha. 83.[21] Br. 90.[22]

Rozwinięcia skrótów → patrz Bibliografia/Buchner Otto

Lokalizacja

Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
© Jan Woreczko & Wadi

(A) Austerlitz, (B) Blansko, (*) Boskovice, (L) Lipůvka, (Z) Závist

współrzędne wg Kesselmeyera (1861)

* W 2018 roku Google zmieniło zasady działania apletu, mapa może wyświetlać się niepoprawnie (pomaga Ctrl+F5); więcej → Szablon:GEMap-MyWiki

Blansko (niem. Blanz), Boskovice (niem. Boskowitz), Lipůvka[23], Slavkov u Brna (niem. Austerlitz, pol. Sławków), Závist.


W wyniku poszukiwań zorganizowanych przez Reichenbacha znaleziono okazy, które spadły w okolicach wsi Závist około 5 km na zachód od Blansko. Pierwszy okaz (byl spálený čertem[24]) znalazł okoliczny chłop 11 dni po spadku. W czasie kilkudniowych skoordynowanych poszukiwań brało udział kilkadziesiąt (do 120) osób, w okolicach wsi znaleziono jeszcze dodatkowo 7 sztuk. Znalezione okazy/fragmenty miały od 4 do 77 gramów (Tuček 1981). Obszar spadku szacowano na 70-80 mil kwadratowych (Benzenberg 1839).

33 lata po spadku w 1866 roku, H. Wänkel lekarz (z zainteresowań paleontolog, speleolog i archeolog) z huty w Blansko, znalazł okaz o wadze 8 łutów[6], który trafił do zbiorów muzeum w Brnie. Był on mocno zardzewiały, lecz miał jeszcze wyraźnie widoczną skorupę obtopieniową (Kopezky 1869; Wänkel 1867).


W 1878 roku w odległości ok. 40 km na wschód spadł meteoryt Tieschitz.


Galerie

Fragment meteorytu ze zbiorów muzeum w Brnie (Tuček 1981)

Bibliografia

  • Anonymus[25], (1834), Der verwünschte Burggraf von Elbogen. Ein Andenken an Elbogen für die P.T.[26] Herren Carlsbader Brunnen-Güste, Gebr. Franieck, Carlsbad 1834, ss. 32, (s. 28-30).[27][28] Plik PDF.
  • Benzenberg Johann Friedrich, (1839), Die Sternschnuppen (Mit 9 Steintafeln.), Hamburg 1839, ss. 357, (s. 263-264) (ilustracje).[29][30][31] Plik iDjVu; plik PDF; plik DjVu.
  • Berzelius Jöns Jacob, (1834), Om Meteorstenar, Kungliga Svenska vetenskapsakademiens handlingar, ser. 1b, 1834, s. 115-183.[32] Plik DjVu.
  • Berzelius Jöns Jacob, (1834), Ueber Meteorsteine, Annalen der Physik, 33, Bd. 109, 1834, s. 1-32, 113-148. Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    .
  • Buchner Otto, (1861), Versuch eines Quellenverzeichnisses zur Literatur über Meteoriten, w: Broenner Heinrich L., Abhandlungen, herausegeben von der Senckenburgischen naturforschenden gesellschaft, Bd. 3, Frankfurt a.M. 1859-1861, s. 455-482, (s. 459). Plik PDF; plik DjVu.
  • Ditten H.S., (1855), Analyse eines Meteorsteins, Journal für praktische Chemie, 64, Heft 2, 1855, s. 121-123. Plik hPDF.
  • Greg R. Philips, Esq., F.G.S., (1861), A Catalogue of Meteorites and Fireballs, from A.D. 2 to A.D. 1860[33], Report of the British Association for the Advancement of Science (B.A.A.S.), 30th Meeting (1860), London 1861, s. 48-120.[34] Źródło: MeteoriteHistory.info; plik DjVu; plik PDF; wersja full-HTML (h) (str. tytułowa).
  • Hoff Karl Ernst Adolf von, (1835), Neue Beiträge zu Chladni's Verzeichnissen von Feuermeteoren und herabgefallenen Massen. Neunte Lieferung, Annalen der Physik, 34, Bd. 110, 1835, s. 339-370 (s. 343). Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    .
  • Kesselmeyer Paul August, (1861), Ueber den Ursprung der Meteorsteine. Tafel XII-XIV., w: Broenner Heinrich L., Abhandlungen, herausegeben von der Senckenburgischen naturforschenden gesellschaft, Bd. 3, Frankfurt a.M. 1859-1861, s. 313-454, (s. 368, 432). Plik PDF; plik DjVu.
  • Koblitz Jörn, MetBase. Meteorite Data Retrieval Software, Version 7.3 (CD-ROM), Ritterhude, Germany 1994-2012. MetBase.
  • Kopezky Benedikt, (1869), Ueber Steinfälle, Schriften des Vereins zur Verbreitung naturwissenschaftlicher Kenntnisse Wien, 9, 1869, s. 43-66 (s. 59-62). Plik PDF.
  • Kurjer Warszawski, (1834), nr 14 (15 stycznia 1834), s. 75. Plik eLib.
  • Melion Josef Vincenc, (1886), Die Meteorsteinfälle in Mähren, Notizen-Blatt der historisch-statistischen Section der k.k. mährisch-schlesischen Gesellschaft zur Beförderung des Ackerbaues, der Natur- und Landeskunde, nr 5, Brünn 1886, s. 34-40.[35][36][37] Plik PDF.
  • Melion Josef Vincenc, (1887), Beiträge zur Meteoritenkunde Mährens, Brünn 1887, ss. 16.[38][39] Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    .
  • Neues Jahrbuch für Mineralogie, Geognosie, Geologie und Petrefaktenkunde, (1834), Meteorstein fall bei Blansko in Mähren, Erste Heft, 1834, s. 125-126.[40] Plik PDF.
  • Reichenbach Karl Freiherr von, (1835), Meteorsteinfall bei Blansko in Mähren am 25. November 1833, Zeitschrift für Physik und verwandte Wissenschaften, vol. 3, 1835, s. 73-77. Plik hPDF.
  • Reichenbach Karl Freiherr von[8], (1865), Geschichte des Meteoriten von Blansko, nebst Anleitung zu methodischer Aufsuchung frisch niedergefallener Meteoriten, Annalen der Physik, 124, Bd. 200, 1865, s. 213-234. Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    .
  • Šreinová Blanka, Bukovanská Marcela, (2012), Meteority v České republice, Člověk ve svém pozemském a kosmickém prostředí, Bulletin referátů z konference, Úpice 2012, (s. 18).[41] Plik PDF.
  • Tuček Karel, (1968), Catalogue of the Collection of meteorites of the National Museum in Prague (Katalog sbírky meteoritů Národního muzea v Praze), National Museum, Prague, 1968, ss. 103, (s. 18).
  • Tuček Karel, (1981), Meteority a jejich výskyty v Československu (Meteorites and their occurrence in Czechoslovakia), Academia, Praha, 1981, ss. 269, (s. 182-186, 227). Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
     (tablice
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    ).
  • Wänkel Heinrich (Wankel Jindřich), (1867), Über den Meteoritenfall im Jahre 1833 in der Nähe von Blansko, LOTOS. Zeitschrift für Naturwissenschaftlichen, 17, Prag 1867, s. 73-77, 103-109. Plik hPDF.
  • Woreczko Jan, (2015), Doniesienia z Wiki. Deszcz meteorytów, a znaleziono „tylko” kilka okazów!, Meteoryt, 3, 2015, s. 23. Plik PDF; plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    .


Przypisy

  1. ^ jeśli nie zaznaczono inaczej, podano współrzędne przyjęte w oficjalnej bazie meteorytów Meteoritical Bulletin Database
  2. ^ czeskie Brno (niem. Brünn, łac. Bruna, dawna nazwa polska Berno)
  3. ^ chodzi o badacza meteorytów Carla Friedrich von Reichenbach
  4. ^ a b Loth – łut = 1/32 funta; jeśli są to funty austriackie, to 20 łutów ≈ 350 g
  5. ^ 8 łutów (Wänkel 1867)
  6. ^ a b jeśli są to funty austriackie, to 8 łutów ≈ 140 g
  7. ^ wg portalu Národí Muzeum Praha – Muzeum 3000; tam też fotografia fragmentu
  8. ^ a b tytuł Freiherr – niemiecki tytuł arystokratyczny, odpowiadający baronowi; pełne nazwisko von Reichenbacha brzmiało – Karl Ludwig Friedrich Freiherr von Reichenbach
  9. ^ a b powołanie na Hoff (1835) (wg klucza: Poggendorff, Bd. 34, rok 1835, s. 343)
  10. ^ Uebersicht der Arbeiten und Veränderungen der Schlesischen Gesellschaft für Vaterländische Cultur …im Jahre 1834, Breslau 1835, s. ??. Plik DjVu
  11. ^ Berzelius (1834)
  12. ^ Ditten (1855)
  13. ^ Berzelius (1834, AnP)
  14. ^ Rammelsberg (1843, AnP)
  15. ^ Reichenbach (1860, AnP)
  16. ^ Boguslawski (1854, AnP)
  17. ^ Benzenberg (1839)
  18. ^ Partsch (1843)
  19. ^ Rammelsberg (1841)
  20. ^ Rammelsberg (1860)
  21. ^ Harris (1859)
  22. ^ Buchner (1859)
  23. ^ Neues Jahrb. Min., 1834
  24. ^ Tuček (1981)
  25. ^ wg Buchwalda (1975): „unknown author: Der verwünschte Burggraf von Elbogen. Ein Andenken an Elbogen für die P.T. Herren Carlsbader Brunnen-Güste. Book: 32 pp, printed by Gebrtider Franieck, Carlsbad 1834”
  26. ^ łac. pleno titulo
  27. ^ w broszurze jest też krótka informacja o spadku meteorytu Blansko
  28. ^ informacja (broszura) o historii meteorytu Elbogen wydana dla odwiedzających łaźnie/kąpielisko Horké Lázně u Lokte; dedykacja: „Dem Wohlgebornen Herren Joseph Köhler, Doktor der Medizin und k.k. Physicus des elbogner Kreises, aus dochachtung gewidmet vom verfasser."” (…) „Die P.T. Herren Badegäste pflegen zur Kurzeit beim Besuche unserer k. Kreisstadt, von Kaiser-Karlsbad aus, sich unter Andern fleißig nach dem verwünschten (steinernen) Burggrafen zu erkundigen. Sie äußern das sehnlichste Verlangen, ihn nicht nur zu sehen, sondern auch sein Schicksal zu erfahren. Der hiesige Löbliche Magistrat… hat für beides hinlänglich gesorgt…”
  29. ^ plansze z rysunkami meteorów i meteorytów (Eichstädt i Siena)
  30. ^ spadek meteorytu Siena 16 czerwca 1794 roku we Włoszech; chondryt zwyczajny LL5, TKW 3,7 kg
  31. ^ spadek meteorytu Eichstädt 19 lutego 1785 roku w Niemczech; chondryt zwyczajny H5, TKW 3 kg
  32. ^ po szwedzku; tłumaczenie niemieckie ukazało się w Annalen der Physik
  33. ^ patrz → kategoria Bolidy historyczne
  34. ^ oraz suplementy: Supplement No. II., (B.A.A.S.), 37th Meeting (1867), s. 414-430, źródło: MeteoriteHistory.info; plik DjVu; Supplement No. III., (B.A.A.S.), 39th Meeting (1869), s. 282-284, źródło: MeteoriteHistory.info; plik DjVu
  35. ^ za Tuček (1981) (nie znaleziono dalszego ciągu artykułu); meteoryty: Blansko, Stannern, Tieschitz, Wessely
  36. ^ wydane również w formie samodzielnej publikacji: Brünn 1886, ss. 11; plik PDF
  37. ^ również w Notizen-Blatt…: Melion Josef Vincenc, (1895), Nachrichten zur Meteoritenkunde in Mähren, nr 8, 1895, s. 60-62; plik PDF
  38. ^ meteoryty: Blansko, Stannern, Tieschitz, Wessely
  39. ^ skan publikacji zakupiony w Vědecká knihovna v Olomouci (Res­earch Library in Olomouc)
  40. ^ za Allgemeine Zeitung; Koblitz MetBase
  41. ^ najnowsze krótkie opracowanie na temat wszystkich czeskich meteorytów oraz starszych doniesień (np. Odranec)

Zobacz również

Linki zewnętrzne

  • Meteoritical Bulletin Database (MBD) – meteoryt Blansko
  • Encyclopedia of Meteorites (EoM) – meteoryt Blansko
Źródło „http://wiki.meteoritica.pl/index.php5/Blansko”
Osobiste