(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)
Rauden 1686
Z Wiki.Meteoritica.pl
Dziwny opad Meteorpapier
Doniesienie o spadku czarnej materii (schwarze masse) w formie cienkich błon (membranförmige), nazywanej w źródłach Meteorpapier, 31 stycznia 1686 roku (czwartek) w okolicach Rauden w Łotwie (w Kurlandii)!
Stare katalogi i kroniki pełne są opisów różnych dziwnych wydarzeń wiązanych z meteorami i meteorytami[1] (patrz → doniesienie Bojanowo 1803). To przykład jednego z takich przypadków. 31 stycznia 1686 roku w okolicy wsi Rauden na Kurlandach[2] spadła w dużych ilościach czarna substancja podobna do spalonego papieru. Podobne zdarzenie miało wówczas miejsce również na Pomorzu i w Norwegii. Nie sposób rozstrzygnąć czy były to zjawiska związane ze spadkami meteorytów czy też miały one ziemską przyczynę, ale ta ostatnia wydaje się najbardziej prawdopodobna. Dociekliwi, lecz często też bezkrytyczni badacze, rejestrowali takie zjawiska, analizowali i prowadzili zacięte spory na łamach pism naukowych, próbując wyjaśnić ich naturę.
Przypadek z Rauden był szeroko omawiany i dyskutowany, czego przykładem fragment publikacji Chladniego (1821), a w nim liczne odwołania (fragment, s. 347 i dalej; pisownia oryginalna):
1686 den 31 Januar fiel in Kurland, bei dem Gute Rauden, eine schwarze membranenförming Substanz in grosser Menge, die verbranntem Papiere etwas ähnlich, aber härter war; auch soll um dieselbe Zeit in Pommern ein ähnliches Gewebe niedergefallen seyn, und sie soll auch in Norwegen Wälder bedeckt haben. Dieses Ereignist hatte ich in Jg. 1819, St. 9 (B. 63 S. 37) *)[3] nur als etwas Problematisches erwähnt. Nur hat aber Hr. Theodor von Grotthuss in Kurland, auf Veranlassung dieser Angabe, etwas von dieser Substanz, unter dem Namen: Trauerpapier mit Bemerkung des meteorischen Naturalien – Sammlung aufgefunden, und bei seiner chemischen Untersuchung derselben fanden sich in ihn eben die Bestandtheile wie in den Meteorsteinen, nämlich Kieselerde, Eisen, Nickel, Kalk, Kohlenstoff, entweder Magnesia oder Thonerde, etwas das bei dem Brennen schwefelartig riecht, und eine Spur von Chrom. Hr. von Grotthuss vergleicht dieses sogenannte Himmels-Papier mit der schwarzen Rinde der Meteorsteine. Ich halte dafür, dass es von den lockern und schwarzen, bei Alais und Valence am 15 März 1806 gefallenen Meteorsteinen[4], so wie auch von manchem herabgefallenen schwarzen Staube, sich wohl nur durch das membranenförmige Gefüge unterscheiden möchte. Das Wesentliche aus der sehr interessanten Abhandlung des Hrn von Grotthuss über dieses Meteor-Papier *) (von dem er mit auch etwas hat gefälligst zukommen lassen), findet sich in diesen Annalen B. 67 St. 4 S. 367[3] mitgetheilt. Die schwarzen Körner von der Grösse einer Erbse oder Bohne, welche kurze Zeit nach dem Herabfallen der membranenförmigen Substanz an demselben Orte sind gefunden worden, scheinen, dem Nachtrage des Hrn von Grotthuss zu Folge, vegetabilischen Ursprungs zu seyn, wahrscheinlich ein Sclerotium[5]. Wie und wodurch nun das herabgefallene Meteor-Papier, dessen Blätter man an manchen Stellen fingershoch über einander liegend, und mitunter von der Grösse eines Tisches gefunden haben soll, eine solche membranenförmige Bildung möge erhalten haben, darüber wird sich in künftigen Zeiten, wenn man erst mehr dergleichen Ereignisse wird beobachtet haben, besser urtheilen lassen, als gegenwärtig.
(…)
- *) Und hernach auch in meinem Buche S. 368) aus den Miscell. Nat. Curios. Dec. II, Ann. 7. pro Anno 1688 in Append.
- *) Sie steht im. Neuen Journ. für Chemie u. Phys. von Meinecke u. Schweigger, B. 26 H. 4 S. 332, und B. 30 H. 2 S. 169, und daraus ein ganz kurzer Auszug in Thomson's Annals, Jul. 1820, p. 67 und in Tilloch's phil. mag. Aug. 1820, p. 157.
Jak można przeczytać w źródłach[6], Chladni wykazywał się dużą czujnością i nie starał się szukać przyczyn dziwnego opadu, aż w kosmosie, lecz sugerował (zapewne bardzo trafnie) ich ziemską naturę związaną z wegetacją roślin.[5] Chociaż można się zastanawiać, skąd w środku zimy (koniec stycznia), w czasie „małej epoki lodowej”[7] i w północnych rejonach Europy taki bujny, „wybuchowy” przejaw wegetacji i „pomór” upraw?! Również spadek gallertartiger Materie w Bojanowie w 1803 roku też miał miejsce pod koniec stycznia!
W sprawozdaniu z obrad Towarzystwa Naukowego Krakowskiego, opublikowanym w Tygodniku Lekarskim z 1865 roku, znajduje się wnikliwa analiza zjawiska z 1686 roku i jego „ziemskie”, „botaniczne” wyjaśnienie. Zasadniczym tematem referatu było doniesienie „o osobliwém zjawisku spostrzeżoném w ciągu lata ubiegłego na nizinach naddniestrzańskich w Samborskiém po ustąpieniu znacznego wylewu wód, a polegającém na tkaninie rodziméj, podobnéj do pilśni lub papieru, pokrywającéj dość rozległe przestrzenie ziemi.” W referacie mowa jest o wydarzeniu w Rauden i cytowana publikacja Ehrenberga z 1839 roku[8] pod dosyć jednoznacznym tytułem: Ueber das im Jahre 1686. in Kurland vom Himmel gefallen Meteorpapier und über dessen Zusammensetzung aus Conferven und Infusorien (O spadłym z nieba w r. 1686. w Kurlandyi papierze meteorycznym i o jego składzie z zielenic i wymoczków).
Natomiast Jerzy Pokrzywnicki (1960) błędnie umiejscowił to zdarzenie.
| Pokrzywnicki (1960)
ROK 1686. Dnia 31 stycznia obserwowany był bolid, z którego miał spaść meteoryt w Rudnej (Raudten) na Śląsku na linii Wrocław—Głogów około 2 km od Styszawy na płd.-wsch. od Głogowa [7][9]. | 
|
Czy spadły w 1686 roku w Kurlandii meteoryty? Raczej nie!
Więcej o dziwnych substancjach spadających z nieba w artykule Jerzego Strzei (2009).
Źródła
Chladni (1819) (s. 37-38)
Chladni (1819), s. 37-38
Pomimo bardzo sceptycznego stosunku Chladniego do opisów takich wydarzeń i ich błędnego utożsamiania z meteorytami, późniejsi autorzy nadal zamieszczali „spadek w Rauden” w swoich katalogach bolidów i meteorytów.
Boguslawski (1854a) (s. 415, tabela)
Meteorite. Jahr. Ort. Bemerk. (1686. 31) Raudten
(Schlesien)
U Boguslawskiego błąd – zdarzanie miało miejsce nie na Śląsku, ale na Kurlandach (obecnie teren Łotwy).
Kesselmeyer (1861) (s. 448)
1686. 31. Jan. Rauden . . . . . . Kurland G. 68. 1821. 347.[10] – Schwarze, membranförmige Masse (Meteorpapier).
Lokalizacja
(R) Rauda
* W 2018 roku Google zmieniło zasady działania apletu, mapa może wyświetlać się niepoprawnie (pomaga Ctrl+F5); więcej → Szablon:GEMap-MyWiki
Tereny dawnej Kurlandii (niem. Kurland). Wieś Rauda – prawdopodobne miejsce zdarzenia.
Bibliografia
- Bericht über die zur Bekanntmachung geeigneten Verhandlungen der Konigl. Preuss. Akademie der Wissenschaften zu Berlin, (1838), Ueber das im Jahre 1686 in Curland vom Himmel gefallene Meteorpapier und ueber dessen Zusammensetzung aus Conferven und Infusorien, 1838, s. 177-178. Plik DjVu.
- Boguslawski Georg von, (1854a), Zehnter Nachtrag zu Chladni's Verzeichnisse der Feuermeteore und herabgefallenen Massen (Wien 1819) (Schluss von S. 155.), Annalen der Physik, IV, 90 uzupeł. (ergänzungsband), 1854, s. 353-456, (s. 415, tabela). Plik DjVuŹródło: Wiki.Meteoritica.pl.
- Chladni Ernst F.F., (1819), Fünfte Fortsetzung des Verzeichnisses der vom Himmel gefallenen Massen; nebst weitern Nachtrichten von einigen schon bekannten und von neuern Feuermeteoren, Annalen der Physik, 3, Bd. 63, 1819, s. 17-49, (s. 37-38).[11] Plik DjVuŹródło: Wiki.Meteoritica.pl.
- Chladni Ernst F.F., (1821), Neue Beiträge zur Kenntniss der Feuermeteore und der herabgefallenen Massen, Annalen der Physik, 8, Bd. 68, 1821, s. 329-366, (s. 347-). Plik DjVuŹródło: Wiki.Meteoritica.pl.
- Ehrenberg C.G., (1839), Ueber das im Jahre 1686 in Curland vom Himmel gefallene Meteorpapier, Annalen der Physik, 46, Bd. 122, 1839, s. 187-188. Plik DjVuŹródło: Wiki.Meteoritica.pl.
- Grotthuß Theodor von (Grotthuss), (1820), Untersuchung einer kohlenschwarzen Substanz die im Jahr 1686 am 31-sten Januar zu Rauden aus der Atmosphäre niedergefallen ist, Allgemeine deutsche Zeitung für Russland, 35, 1820, s. 137-139. Plik hPDF.
- Kesselmeyer Paul August, (1861), Ueber den Ursprung der Meteorsteine. Tafel XII-XIV., w: Broenner Heinrich L., Abhandlungen, herausegeben von der Senckenburgischen naturforschenden gesellschaft, Bd. 3, Frankfurt a.M. 1859-1861, s. 313-454, (s. 448). Plik PDF; plik DjVu.
- Pokrzywnicki Jerzy, (1960), O bolidach obserwowanych nad Polską, Acta Geophys. Polon., vol. VIII, nr 3, 1960, s. 224-257, (s. 228).[12] Plik DjVuŹródło: Wiki.Meteoritica.pl.
- Strzeja Jerzy, (2009), Lodowe meteoryty, kosmiczne galarety i kamienie jak pył? (Ice meteorites, cosmic jelly and rocks as a dust?), Acta Soc. Metheor. Polon., 1, 2009, s. 129-136 (abstrakt). Plik PDF; plik ASMP.
- Tygodnik Lekarski, (1865), Posiedzenie Oddziału Nauk przyrodniczych i lekarskich c. k. Towarzystwa naukowego krakowskiego, nr 10, 1865, s. 78-80. Plik eLib.
Przypisy
Zobacz również
- doniesienie Bojanowo 1803
Linki zewnętrzne
- Wikipedia – Kurlandia ● Mała epoka lodowa
- Wikipedia (EN) – Megacryometeor ● Sclerotium ● Sclerotinia sclerotiorum
