O ile nie zaznaczono inaczej, prawa autorskie zamieszczonych materiałów należą do Jana Woreczko & Wadi.

(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)

---

Z Wiki.Meteoritica.pl

Nie masz uprawnień do edytowania tej strony, z następującego powodu:

Tekst źródłowy strony można podejrzeć i skopiować.

__NOTOC__ {{VerifyLevel |level=1i}} == Meteoryt Steinbach wraca do gry == {{InfoboxMeteorite | nazwa = Steinbach | grafika = Steinbach_(Weisbach_1876).jpg | opis = Masa główna meteorytu Steinbach (okaz ''Rittersgrün'')<br />Podpis pod rysunkiem: „''Hauptschnitt am Eisen-Meteorit von Rittersgrün (Natüraliche Grösse) Die rechte Hälfte ist nach der Politur, geäzt.''” (źródło:&nbsp;Weisbach&nbsp;1876) | klasa = Znalezisko | mbclass = find | metbull = 23722 | lokalizacja = Gotha, Turyngia, Niemcy | położenie = 50°30'N, 12°30'E | data = 1724 r. | uwagi = anomalny,<ref>9,08% Ni, 2,27&nbsp;ppm Ga, 0,132&nbsp;ppm Ge, 0,68&nbsp;ppm Ir (Koblitz MetBase)</ref> '''syderofir''' (ang. ''siderophyre'')<ref>'''syderofir''' to rzadki typ meteorytu żelaznego (żelazno-kamiennego?!), składającego się z&nbsp;ortopiroksenu (bronzytu) i&nbsp;stopu Fe-Ni. Jedyny znany przedstawiciel tej grupy to meteoryt Steinbach; patrz → [http://www.woreczko.pl/meteorites/features/Glossary.htm Słownik „meteorytowy” (''Glossary'')]</ref>, z&nbsp;inkluzjami krzemianowymi | typ = meteoryt żelazny (żelazno-kamienny?!), oktaedryt drobnoziarnisty Of (''fine octahedrites'') (0,3&nbsp;mm<ref>średnia szerokość belek kamacytu (''band width''); patrz → [http://www.woreczko.pl/meteorites/features/glossary-Widmanstatten.htm Figury Widmanstättena (''Widmanstätten pattern'')]</ref>), IVA-an | masa = 98 kg (plus ~7,2&nbsp;kg w&nbsp;dwóch współczesnych znaleziskach) | liczba = cztery fragmenty (plus dwa współczesne znaleziska; Pauliš et&nbsp;al. 2020) | synonimy = wg NHM Cat: '''Breitenbach''', '''Eibenstock''', '''Grimma''', '''Johanngeorgenstadt''', '''Rittersgrün'''; wg&nbsp;MetBase: '''[[Gotha]]'''; Glücksburg, Glucksburg }} Wydawało się, że historia tego meteorytu jest już zamknięta? Znane od XIX wieku cztery okazy zostały zbadane, opisane i&nbsp;rozdzielone do kolekcji. Aż do momentu, gdy w&nbsp;latach 2017-19 znaleziono dwa nowe okazy (Pauliš et&nbsp;al. 2020)! Można napisać, że [[#Współczesne znaleziska|meteoryt Steinbach wraca do gry]]. == Jedyny w swoim rodzaju == Meteoryt Steinbach należy do bardzo rzadkiej grupy meteorytów żelaznych '''{{Txt2Img|Iron_meteorites_classification_(trace_elements_Ga-Ge).jpg|IVA-an}}'''. W&nbsp;bazie {{!MBD}} sklasyfikowano tylko 6&nbsp;meteorytów tego typu!<ref>stan na grudzień 2017&nbsp;r.; do tej grupy należy m.in. meteoryt [http://www.woreczko.pl/meteorites/news/Zaragoza.htm Zaragoza]</ref> Dodatkowo meteoryt Steinbach jest klasyfikowanym jako '''syderofir''' (ang. ''siderophyre'', niem. ''Siderophyr''). '''A&nbsp;grupa syderofirów składa się tylko z&nbsp;jednego meteorytu – Steinbach!''' Steinbach jest meteorytem żelaznym typu IVA-an z dominującą fazą krzemianową, która stanowi około ⅔ objetości. Faza krzemianowa to ubogi w&nbsp;wapń enstatyt (~37-43%vol., ''low-Ca orthopyroxene''), klinopirokseny (~2-4%vol., ''clinopyroxenes'') i&nbsp;trydymit (~20-30%vol., polimorficzna odmiana kwarcu). Pozostałe około ⅓ objętości to stop żelazo-niklu (kamacyt i&nbsp;taenit), a&nbsp;także trochę troilitu i&nbsp;niewielkie domieszki chromitu. Faza metalowa Fe-Ni ukazuje po wytrawieniu figury Widmanstättena. Wzór na figurach wykazuje ciągłość w&nbsp;całym meteorycie (Buchner 1863). Oznacza to, że ziarna metalu są połączone w&nbsp;przestrzeni trójwymiarowej i&nbsp;reprezentują pojedynczy kryształ, mimo że ziarna metalu wydają się mieć na przekrojach rozmiar liczony w&nbsp;centymetrach. Świadczy to o&nbsp;tym, że metal i&nbsp;troilit ewidentnie zostały wstrzyknięte podczas zderzenia we wcześniej wykrystalizowane krzemiany (Ruzicka et&nbsp;al. 2006; Ruzicka 2014; Pauliš et&nbsp;al. 2020). Oliwiny i plagioklazy są całkowicie nieobecne w&nbsp;meteorycie Steinbach! Widoczne czasem w&nbsp;fazie metalicznej, na przekrojach, {{Txt2Img|Steinbach_(Glucksburg_1_enstatite).jpg|małe zielone kryształy to czysty enstatyt}}! {{Szablon:!Iron_IVA}} == Obserwowany spadek? == Meteoryt Steinbach wiązany jest z prawdopodobnymi spadkami meteorytów po obserwowanych bolidach historycznych (Greg 1861). Pierwszy takie doniesienie mówi o&nbsp;spadku dużych mas żelaza w&nbsp;regionie Miśni w&nbsp;Zielone Świątki („''Whitsuntide''”) w&nbsp;1164 roku (Chladni 1808, s.&nbsp;379; Chladni 1819, s.&nbsp;198). O&nbsp;spadku tym pisze Fabricius (1569); w&nbsp;tłumaczeniu za Pauliš et&nbsp;al. (2020): „''Deště železné. 1164. Kolem Letnic za velké bouře pršení železa zaznamenal Sarctorius''”. O&nbsp;drugim związku z&nbsp;obserwowanym bolidem (?) pisze też Chladni (1819, s.&nbsp;212), że około 1540-1550 spadła duża masa żelaza w&nbsp;okolicach ''Grimma''. O&nbsp;spadku tym pisze Fabricius (1565); w&nbsp;tłumaczeniu za Pauliš et&nbsp;al. (2020): „''Jsou [lidé], kteří tvrdí, že v&nbsp;Neuhofských lesích u&nbsp;Grimmy spadla ze vzduchu železná masa podobná strusce, a&nbsp;vyprávějí, že ta masa měla [hmotnost] mnoho liber, takže nemohla být z&nbsp;toho místa odnesena kvůli váze ani odvezena vozem kvůli nepřístupné poloze. Stalo se to ještě před saskou občanskou válkou, která byla vedena mezi agnátskými (=příbuznými) panovníky''”. Tuček (1981) wymienia jeszcze rok 1135 w&nbsp;którym to (Greg 1861) jakoby spadł wielki kamień w&nbsp;Turyngii: „''Tak podle zprávy vyšehradského kanovnika a&nbsp;podkračovatele Kosmova, uvedené na počátku této kapitoly, došlo v&nbsp;roce 1135 k&nbsp;pádu obrovského „ohnivého kamene“ v&nbsp;Durynsku''”. Nie ma dowodów na związek meteorytu Steinbach z&nbsp;tymi doniesieniami. Ale faktem jest, że okazy meteorytu Steinbach opisywane są jako mało zwietrzałe. Breithaupt (1862) opisując okaz ''Rittersgrün'' pisze, że pod milimetrową warstwą rdzawej zwietrzeliny znajdowała się jak pergamin cienka warstwa „Brandrinde“ – spalona skorupa zawierająca magnetyt. Współcześnie znalezione dwa okazy są jednak silnie zwietrzałe, ale może to wynikać z&nbsp;tego, że zostały one znalezione w&nbsp;wilgotnym gruncie (Pauliš et&nbsp;al. 2020). '''Obszerne omówienie historycznych źródeł wiązanych ze spadkiem meteorytu Steinbach znajduje się w&nbsp;publikacji Pauliš et&nbsp;al. (2020).''' == Współczesne znaleziska == W październiku 2020 roku napisał do [[Redakcja|nas]] David Černý z informacją, że ukazał się właśnie artykuł o&nbsp;nowo znalezionych okazach meteorytu Steinbach! Streszczenie artykułu (Pauliš et&nbsp;al. 2020): {{BQuote-begin|max-width=800px}} W latach 2017 i 2019 znaleziono dwa bogate w&nbsp;krzemiany meteoryty żelazne (typu IVA-an) o&nbsp;łącznej wadze ponad 7&nbsp;kg. Zostały one znalezione podczas pobierania próbek skał w&nbsp;pobliżu starej miejscowości górniczej Glücksburg koło Potůčky w&nbsp;Górach Krušných (''Krušné hory'')/Rudawy (''Erzgebirge''). Późniejsze badania potwierdziły ich strukturalne, mineralogiczne i&nbsp;chemiczne podobieństwo z&nbsp;meteorytami z&nbsp;historycznego znaleziska Steinbach. Ze względu na skomplikowane okoliczności znalezienia historycznych okazów tego meteorytu (oprócz już uznanych znalezisk samego Steinbach w&nbsp;Grimma, Rittersgrün w&nbsp;Saksonii i&nbsp;Potůčky/Breitenbach w&nbsp;Czechach) dokonano przeglądu historycznych źródeł literackich. W&nbsp;badaniach składu mineralogicznego obu nowo odkrytych meteorytów potwierdzono znane i&nbsp;opublikowane dane, w&nbsp;kilku przypadkach dopracowano je (chromit, schreibersyt i&nbsp;fosforek niklu). Ponadto stwierdzono obecność żyłek siarczków Fe-Ni, w&nbsp;których występują troility w&nbsp;większości odpowiadających dwuskładnikowym mieszaninom bogatym w&nbsp;nikiel troilit-godlevskit<ref name="nminerals">'''godlevskite''' – siarczek, Ni₈Fe²⁺S₈, [http://webmineral.com/data/Godlevskite.shtml Webmineral]; '''heazlewoodite''' – siarczek, Ni₃S₂, [http://webmineral.com/data/Heazlewoodite.shtml Webmineral]; '''beraunite''' – fosforan, Fe²⁺Fe³⁺₅(PO₄)₄(OH)₅•4(H₂O), [http://webmineral.com/data/Beraunite.shtml Webmineral]</ref> i&nbsp;troilit-heazlewoodit<ref name="nminerals"></ref>, a&nbsp;także fosforan supergeniczny zbliżony do beraunitu<ref name="nminerals"></ref>. W&nbsp;ostatnim rozdziale nakreślono hipotetyczny obszar, w&nbsp;którym można spodziewać się potencjalnego wystąpienia dodatkowych fragmentów meteorytów ze spadku Steinbach. Opierając się na stężeniu radionuklidu ⁴⁰K w&nbsp;znalezionym meteorycie, jego wiek kosmiczny można oszacowano na 70±30&nbsp;milionów lat, natomiast wiek jego uformowania na 4,56547±0,010&nbsp;miliarda&nbsp;lat. {{BQuote-end}} Publikacja Pauliš et&nbsp;al. (2020) to pierwsze tak kompleksowe opracowanie dotyczące meteorytu Steinbach. Pretekstem do jego powstania było znalezienie w&nbsp;latach 2017-19 dwóch nowych okazów tego meteorytu. Autorzy pracy wykonali tytaniczną pracę. Poza szczegółowym opisem okoliczności znalezienia nowych okazów, przeanalizowali wszystkie dostępne źródła historyczne opisujące znane dotąd okazy i&nbsp;dotychczasowe wyniki ich badań. Pozwoliło im to na weryfikację i&nbsp;uściślenie wielu informacji. Wykonano bardzo szczegółowe analizy mineralogiczne i chemiczne. Z&nbsp;zastosowaniem technik spektroskopii Ramana, spektroskopii gamma i&nbsp;mikroskopii elektronowej badano wszystkie istotne fazy mineralne występujące w&nbsp;meteorycie Steinbach. Szczegółowo przeanalizowano fazę krzemianową: enstatyt, trydymit; fazę siarczkową: troilit, godlevskit, heazlewoodit; fazę metaliczną stop Fe-Ni: kamacyt, taenit, plessyt; fazy wtórne: ilmenit; fosforany: beraunit; spinele: chromit; fosforki: schreibersyt. Publikacja Pauliš et&nbsp;al. (2020) to kompendium wiedzy o&nbsp;tym wyjątkowym meteorycie. Autorzy, a są wśród nich również znalazcy nowych okazów David Černý i&nbsp;Tomáš Malý, zapowiadają dalsze badania oraz kontynuację poszukiwań w&nbsp;terenie. [[:Category:Warto szukać|Powodzenia]]! == Okazy == Do tej pory znane były cztery historyczne fragmenty tego meteorytu zwane: ''Gotha'' (''Grimma''), ''Steinbach'', ''Rittersgrün'' i&nbsp;''Breitenbach''. W&nbsp;latach 2017-19 znaleziono jeszcze dwa okazy (Pauliš et&nbsp;al. 2020)! :{| {{Table data}} |+ ! ''Nazwa'' || data || waga || gdzie trafiła masa główna okazu/największe fragmenty |- | '''''Gotha''''' (''Grimma'') || przed&nbsp;1724 || ~1&nbsp;kg (917&nbsp;g; Wülfing&nbsp;1897) || Gotha |- | '''''Steinbach''''' || przed 1751 || ~1,5&nbsp;kg || Wiedeń, Londyn, Berlin |- | '''''Rittersgrün''''' || 1833 || 86,5 kg (173 funty) || Freiberg |- | '''''Breitenbach''''' || 1861 || 10,5&nbsp;kg || Londyn |- | ''{{Txt2Img|Steinberg_(Glucksburg_1)-1.jpg|Glucksburg&nbsp;1}}'' || 2017 || ~4&nbsp;kg || znalazca David Černý |- | ''{{Txt2Img|Steinberg_(Glucksburg_2)-1.jpg|Glucksburg&nbsp;2}}'' || 2019 || ~3,2&nbsp;kg || znalazcy David Černý i&nbsp;Tomáš Malý |} === ''Gotha'' === Pierwszy fragment meteorytu Steinbach '''''Gotha''''' (''Grimma'') został zidentyfikowany w&nbsp;1824 roku przez Stromeyera (1824) w&nbsp;zbiorach w&nbsp;Gotha wśród obiektów zakupionych 100&nbsp;lat wcześniej z&nbsp;kolekcji saksońskiego ''Berghauptmanna'' von&nbsp;Schönberga<ref name="Schönberg">może chodzić o&nbsp;Abrahama von&nbsp;Schönberg (1640-1711) byłego właściciela dużej, znanej kolekcji. Natomiast Breithaupt (1862) (za nim też Pauliš et&nbsp;al. 2020) wskazuje na Kurta Alexandera von Schönberg (1703-1761), jako poprzedniego właściciela okazu ''Gotha'' (portal Thomas Witzke)</ref> (stąd datowanie znalezienia meteorytu Steinbach na 1724&nbsp;rok w&nbsp;katalogach meteorytów). Nie udało się jednak jednoznacznie ustalić o&nbsp;jakiego von&nbsp;Schönberga chodzi.<ref name="Schönberg"></ref> Za&nbsp;Stromeyer&nbsp;(1824, s.&nbsp;2082): {{AQuote-begin|max-width=640px}} {{Wielokropek}} Das andere der erwähnten olivinartigen Fossilien findet sich in der angeblich in der Gegend von Grimma in Sachsen gefundenen meteorischen Eisenmasse, {{Kropek}}in dem Herzoglichen Naturalien-Gabinet zu Gotha verwährt wird, und in der vor hundert Jahren für das Cabinet angekauften Mineralien-Sammlung des ehemaligen Sächsischen OberBerghauptmanns von Schönberg enthalten war. Noch mit Bewilligung des hochseligen Herzogs erhielt durch die Güte des Herrn KammerRath Braun in Gotha der Hofr. Str. sowohl mehrere Bruchstucke von dieser Eisenmasse, als auch ein Paar Gramm von diesem dieselbe begleitenden Olivin.&nbsp;{{Wielokropek}} {{AQuote-end}} Ostatecznie okaz trafił do kolekcji Ernsta Friedricha von Schlotheim z&nbsp;Gotha. Sugestia związku okazu ''Gotha'' z&nbsp;lokalizacją ''Grimma'' pochodzi od Olafa Erichsen (portal Thomas Witzke), ale należałoby raczej przyjąć, że został on znaleziony w&nbsp;pobliżu trzech pozostałych fragmentów. Ważył on prawdopodobnie około 1&nbsp;kg. Według Chladniego (1819) okaz ważył kilka funtów, natomiast wg Buchnera (1863) miał 764,67&nbsp;gramy. {{Sparse-b}}Ciekawostka{{Sparse-e}}: Pierwsze badania okazu ''Gotha'' przeprowadził Friedrich Stromeyer (1824), który analizował „oliwin” z&nbsp;niego i&nbsp;porównywał go z&nbsp;oliwinami ziemskimi! Stwierdził on znaczne różnice, które nie powinny zaskakiwać, gdyż ten meteoryt nie zawiera oliwinu, co najwyraźniej zdezorientowało Stromeyera. I&nbsp;nie najlepiej świadczyłoby o&nbsp;jego znajomości mineralogii? Ale nawet Buchner (1863) powtarza za Stromeyerem, o&nbsp;bogatej w&nbsp;oliwin (sic!) masie („''eine olivinreiche Eisenmasse gefunden''”)! === ''Steinbach'' === Drugi fragment meteorytu '''''Steinbach''''' zidentyfikował już w&nbsp;1751 roku Johann Gottlob Lehmann<ref>Johann Gottlob Lehmann (1719-1767) – niemiecki mineralog i geolog (Wikipedia (DE))</ref> (Lehmann 1751), był on w&nbsp;posiadaniu chemika Andreasa Sigismunda Marggraf<ref name="Markgraf">Andreas Sigismund Marggraf (1709-1782) – niemiecki chemik, m.in. opracował metodę wydzielania cukru z buraków, wyizolował też cynk (Wikipedia); we wcześniejszych źródłach (np. Stoy 1751) jego nazwisko jest pisane jako '''Markgraf'''</ref>. Chladni (1819, s.&nbsp;324) podaje dokładne źródło pochodzenia okazu: „''pomiędzy Eibenstock i&nbsp;Johanngeorgenstadt na hałdzie żelaza w&nbsp;zakładach mydlanych Steinbach''”: {{AQuote-begin|max-width=640px}} Das zwischen {{Sparse-b}}Eibenstock{{Sparse-e}} und {{Sparse-b}}Johann Georgenstadt{{Sparse-e}} auf einer Eisenhalde bey den Steinbacher Seifenwerken gefundene Stück Gediegeneisen, welches {{Sparse-b}}Markgraf{{Sparse-e}}<ref name="Markgraf"></ref> besass&nbsp;{{Wielokropek}} {{AQuote-end}} Według Pauliš et al. (2020) okaz ważył ok. 1&nbsp;kg (?), a&nbsp;jego fragmenty zostały rozproszone po różnych kolekcjach. Jest on dziś bardzo rzadki, np. w&nbsp;[[Szablon:LondonNHM|NHM w&nbsp;Londynie]] zachowało się tylko 1,7&nbsp;g z&nbsp;tego okazu! === ''Rittersgrün'' === Trzeci fragment '''''Rittersgrün''''' został znaleziony w&nbsp;1833 roku przez robotnika leśnego Karola Augusta Reißmanna {{Txt2Img|Steinbach_(Credner_map_sektion-146).jpg|w&nbsp;''Ehrenzipfel'' na lewym zboczu nad strumieniem ''Pöhlwasser''}} (Weisbach 1876). Próbował on sprzedać znalezioną masę 86,5&nbsp;kg<ref>co odpowiada dokładnie 173&nbsp;funtom pruskim (Weisbach 1876); patrz → [[Dawne jednostki miar i wag]]</ref> u&nbsp;kowala i&nbsp;w&nbsp;pobliskiej hucie, ale bez powodzenia. W&nbsp;1861 roku August Breithaupt został poinformowany o&nbsp;znalezisku przez majstra Krönera z&nbsp;kuźni/huty Siegelhof<ref>nieistniejące już miejsce przy ujściu Luchsbach w Pöhlwasser na drodze krajowej nr 271 między Rittersgrün i Pöhla (Wikipedia (DE))</ref> („''Herr Kröner, damals Schichtmeister auf dem Eisenhüttenwerke Siegelhof unterhalb Rittersgrün''”) i&nbsp;przejął go do kolekcji mineralogicznej Bergakademie Freiberg (Breithaupt 1861, 1862; Weisbach 1876). Okaz o&nbsp;średnicy 43&nbsp;cm został przecięty w&nbsp;Wiedniu, co zajęło 2&nbsp;miesiące (po przecięciu dwie części ważyły 110 i&nbsp;48&nbsp;funtów). Prace nadzorował Breithaupt za co otrzymał fragment wagi 18&nbsp;funtów (9&nbsp;kg). Pozostała masa główna 55,5&nbsp;kg znajduje się do dziś w&nbsp;Bergakademie Freiberg. Mniejszy fragment pocięto na mniejsze części. Większość materiału została rozprowadzona do innych muzeów i/lub sprzedany (Winkler (1878) piszę, że najmniejsze kawałki sprzedawano w&nbsp;cenie 2&nbsp;tolary za łut<ref>patrz → [[Dawne jednostki miar i wag]]</ref>). Według Buchnera (1863) fragmenty tego okazu trafiły do zbiorów w&nbsp;[[Szablon:ViennaNHM|Wiedniu]] (1,204&nbsp;kg), [[Szablon:LondonNHM|Londynie]] (130,7&nbsp;g) i&nbsp;[[Szablon:BerlinMNHU|Berlinie]] (50,146&nbsp;g) (oraz mniejsze fragmenty do innych kolekcji). Zobacz również Stoy (1751) i&nbsp;Pötzsch (1804). Winkler (1878) pisząc o podobieństwie składu mineralnego okazu z&nbsp;''Rittersgrün'' do okazów ze&nbsp;''Steinbach'' i&nbsp;''Breitenbach'' zauważa również, że <u>miejsca znalezienia tych trzech okazów są oddalone od siebie o&nbsp;około jedną milę</u>! Natomiast Breithaupt (1862) pisze, że na okazie pod milimetrową warstwą rdzawej zwietrzeliny, znajdowała się cienka jak pergamin spalona skorupa zawierająca magnetyt. === ''Breitenbach'' === Czwarty fragment '''''Breitenbach''''' został znaleziony w&nbsp;kwietniu 1861 roku w&nbsp;glebie na głębokości jednego łokcia {{Txt2Img|Steinbach_(Breitenbach).jpg|w&nbsp;okolicach ''Breitenbach'' (obecnie czeskie ''Potůčky'')}}. Według Buchnera (1863): {{AQuote-begin|max-width=640px}} Im April 1861 wurde zu {{Sparse-b}}Breitenbach{{Sparse-e}}, Gerichtsbezirk Platten, Kreis Elbogen in Böhmen, 3—4&nbsp;Stunden von Johanngeorgenstadt, etwa eine Elle tief in der Dammerde eine olivinreiche Eisenmasse gefunden, die ungefähr 10½&nbsp;K.&nbsp;wog.&nbsp;{{Wielokropek}} {{AQuote-end}} Okaz ważył 10,5 kg. W&nbsp;1863 roku większą część, fragment 7,057&nbsp;kg, kupiło [[Szablon:LondonNHM|British Museum w&nbsp;Londynie]] (nie wiadomo od kogo).<ref>pozostała część została u&nbsp;fabrykanta Rösslera z&nbsp;Hanau (Buchner 1863)</ref> Obecnie w&nbsp;Londynie znajduje się masa główna 6,23&nbsp;kg i&nbsp;fragment 689&nbsp;g. Okaz ''Breitenbach'' badał Story-Maskelyne (1871) i&nbsp;stwierdził, że jest on tożsamy z&nbsp;okazami ''Rittersgrün'' i&nbsp;''Steinbach''. Znalazł on w&nbsp;nim również rzekomo nowy minerał, który nazwał asmanitem<ref name="asmanit"></ref>, ale okazało się, że jest to dwutlenek krzemu trydymit, polimorficzna odmiana kwarcu. === ''Glucksburg'' === '''W latach 2017-19 znaleziono jeszcze dwa okazy o&nbsp;wagach ~4 i&nbsp;~3,2&nbsp;kg''' (Pauliš et&nbsp;al. 2020). Znalazcy David Černý i&nbsp;Tomáš Malý zaproponowali dla okazów nazwy „'''''Glucksburg&nbsp;1'''''” i&nbsp;„'''''Glucksburg&nbsp;2'''''” od nazwy miejsca znalezienia („''{{Wielokropek}}naleziště obou meteoritových fragmentů na Glücksburgu u Potůčků{{Wielokropek}}''”). Znajduje się ono u&nbsp;podnóża góry ''Vrch Rudná'' (na niemieckich mapach ''Glücksburg Berg''). Okazy zostały znalezione podczas badań archeologicznych starego terenu wydobywczego<ref>od XVI wieku wydobywano tam srebro, kobalt i&nbsp;bizmut, po II&nbsp;wojnie światowej także uran; szczyt góry ''Vrch Rudná'' i&nbsp;zbocza usiane są pozostałościami dawnych robót górniczych; znajduję się tam kilkadziesiąt kilometrów tuneli górniczych, niektóre po kilkaset metrów głębokości</ref> pośród znajdowanych tam historycznych metalowych narzędzi, sieci, żużli hutniczych, itp. Pierwszy fragment znalazł David Černý w&nbsp;2017 roku w&nbsp;pobliżu skalnego nawisu nad strumieniem. Znaleziona bryła pokryta była grubą zwietrzeliną, która nie różniła się wyglądem od powszechnie znajdowanych tam metalowych artefaktów. Na jej meteorytowy charakter wskazywały jedynie cechy fakturalne. Dopiero analiza przeprowadzona w&nbsp;laboratorium w&nbsp;Barrandově wykazała wysoką zawartość niklu w&nbsp;próbce. Fragment znaleziono na głębokości 30&nbsp;cm w&nbsp;dolnej części warstwy glinowo-gliniastej ochry&nbsp;(C), która jest typowa dla terenu górniczego. {{Txt2Img|Steinberg_(Glucksburg_1)-1.jpg|Fragment „''Glucksburg&nbsp;1''”}} miał wymiary 19×16×10&nbsp;cm i&nbsp;był pokryty 3-7&nbsp;mm warstwą zwietrzeliny (limonitową) w&nbsp;której znajdowały się małe ziarna kwarcu, zwietrzałej miki i&nbsp;fyllitu ze zwietrzałego podłoża w&nbsp;dolnej części okazu. Został on podzielony na dwie większe części i&nbsp;kilka małych fragmentów. {{Txt2Img|Steinberg_(Glucksburg_1)-3.jpg|Większa część}} o&nbsp;wadze 1840&nbsp;g ma wymiary 15×11×9&nbsp;cm, mniejsza o&nbsp;wymiarach 14×10×9&nbsp;cm waży 1705&nbsp;g (Pauliš et&nbsp;al. 2020). Drugi okaz został znaleziony za pomocą detektora metalu w&nbsp;kwietniu 2019 roku około 135&nbsp;m na północ od pierwszego. Znajdował się na dnie małego kanału wodnego na głębokości 35&nbsp;cm, w&nbsp;podobnej ochrowej warstwie glinowo-gliniastej. Prawdopodobnie pierwotnie meteoryt znajdował się na stercie kamieni na krawędzi kanału wodnego, ale po erozji terenu i&nbsp;zniszczeniu boków kanału, osunął się na dno wraz z&nbsp;resztą kamieni. Ale mógł on być też użyty pierwotnie jako materiał skalny do budowy kanałów zaopatrujących okolicę w&nbsp;wodę? Znaleziony {{Txt2Img|Steinberg_(Glucksburg_2)-1.jpg|okaz „''Glucksburg&nbsp;2''”}} waży 3150&nbsp;g i&nbsp;ma wymiary 14×12×8,5&nbsp;cm. Znalazcami byli David Černý i&nbsp;Tomáš Malý. Dalsze poszukiwania w&nbsp;tym rejonie nie przyniosły kolejnych znalezisk (Pauliš et&nbsp;al. 2020). === Czy było wcześniej więcej okazów? === Tuček (1981) opisując rejon i&nbsp;znaleziska pisze o&nbsp;'''sześciu (sic!) znalezionych okazach''' (wyróżnienie w&nbsp;tekście [[Redakcja]]): „''Místa nálezů jsou na vrcholech obecného trojúhelníka a&nbsp;jsou od sebe vzdálena pouze 4-9&nbsp;km. Ûdajně tu bylo nalezeno celkem asi '''6&nbsp;kusů meteoritů''', vesměs se vzácným, zajímavym, velice přibuzným mineralogickým složením''”! <br clear="all"/> == Kolekcje == Fragmenty meteorytu Steinbach w&nbsp;kolekcjach: :{| {{Koblitz Repository}} ! Zbiór !! waga fragmentów<br />(Koblitz MetBase) !! uwagi |- | Freiberg, Sächs. Bergakad. || 55,5 kg || <nowiki>[</nowiki>{{Txt2Img|Steinbach_(Weisbach_1876).jpg|Rittersgrün&nbsp;mass}}<nowiki>]</nowiki> |- | [[London, Nat. Hist. Mus.]] || 7,66&nbsp;kg || [incl. 6.23kg Breitenbach&nbsp;mass] |- | [[Berlin, Mus. Naturk., Humboldt Univ.]] || 3758 g || [mainly&nbsp;Rittersgrün] |- | [[Vienna, Naturhist. Mus.]] || 3178 g || |- | Rome, Inst. Min. Mus. || 1179 g || |- | Gotha, Mus. Naturk. || 893 g || [Grimma&nbsp;mass] |- | St. Petersburg, Mining Mus. || 818&nbsp;g || |- | {{Wielokropek}} |- | [[Calcutta, Mus. Geol. Surv. India]] || 450 g || {{Txt2Img|Steinbach_(GSI_Calcutta).jpg|płytka}} (Sen&nbsp;Gupta et&nbsp;al. 1982); negatywny przykład niewłaściwego traktowania okazów w&nbsp;muzeum! |- | '''[[Muzeum Mineralogiczne Uniwersytetu Wrocławskiego im. Kazimierza Maślankiewicza|Wroclaw, Dept. Min. Petrol., Univ.]]''' || {{Txt2Img|Steinbach_(Muz_Min_Wroclaw).jpg|114&nbsp;g}} || 110,0&nbsp;g (s), 4,2&nbsp;g (s) |- | [[Tallinn, Geol. Inst. Acad. Sci.]] || 80,6 g || {{Txt2Img|Steinbach_(University_of_Tartu).jpg|80,6 g}} fragment okazu ''Rittersgrün'' (Levinson-Lessing 1897) (Geoscience collections of Estonia: [http://geokogud.info/specimen/256318 record]) |} W polskich prywatnych kolekcjach znajdują się tylko małe fragmenty tego meteorytu. W katalogu online zbiorów [[:Szablon:WashingtonNMNH-SI|muzeum w Waszyngtonie (NMNH)]] znajdują się [http://n2t.net/ark:/65665/3dc999671-8901-4a25-bf4b-4a24c523fbe5 zdjęcia płytki cienkiej (''thin section'')] tego wyjątkowego meteorytu. Fragmenty meteorytu Steinbach o&nbsp;łącznej wadze 104&nbsp;g znajdowały się w&nbsp;kolekcji [[Bibliografia/Siemaszko Julian Iwanowicz|Juliana Siemaszko]] (z&nbsp;okazu ''Steinbach'' – 5&nbsp;g, ''Rittersgrün'' – 54&nbsp;g i&nbsp;''Breitenbach'' – 45&nbsp;g) (Siemaszko 1891). Za portalem Apolda: W miejscowości Rittersgrün w Saksońskim Muzeum Kolei Wąskotorowej (''Sächsische Schmalspurbahn-Museum Rittersgrün e.V.'') znajduje się mała ekspozycja poświęcona meteorytowi Steinbach, dokładniej okazowi ''Rittersgrün''. W&nbsp;gablotach zamieszczono informację o&nbsp;okolicznościach znalezienia okazu, oryginał publikacji Winklera (1878) oraz [[Meteoryty (kopie)|kopię okazu]]! (Na portalu Apolda zamieszczono [http://www.jgr-apolda.eu/index.php?topic=2819.0 zdjęcia z&nbsp;muzeum]). W&nbsp;muzeum nie ma dokładnych informacji gdzie znaleziono okaz, ale w&nbsp;niedalekim powiecie Ehrenzipfel (''Ortsteil Ehrenzipfel'') przy czerwono/niebieskim szlaku turystycznych w&nbsp;prawdopodobnym miejscu znalezienia okazu, znajduje się pamiątkowa tablica informacyjna (N50°27.488' E012°50.080'). <br clear="all"/> == Źródła == '''Lehmann (1751)'''{{OCR-mistake|}} {{AQuote-begin|max-width=1000px}} 6. Gediegen Eisen läugnen die allermeisten, und ich gestehe es, ich bin bishero auch unter der Zahl gewesen. Allein der unermüdete Chymicus, der Herr Marggraf<ref name="Markgraf"></ref> allhier, hat mich davon völlig überführet. Eine ansehnliche Stuffe mit ihren beyden Saalbändern, welche derselbe von Eibenstock in Sachsen besitzet, muß einen jeden davon augenscheinlich überzeugen. Es ist solches ein brauner Eisen-Stein, in welchem sehr viele grosse Stücken dergleichen gediegen Eisensitzen, welche der Magnetziehet, die sich als Drath hin und her beugen, und unter dem Hammer treiben lassen, im Feuer als ein reines Eisen schmelzen, und also würcklichen Eigenschaften eines gediegenen Eisens zeigen. Ich müste also, aus einem blossen Triebezu widersprechen, auf meiner alten Meinung beharren. Kurz, ich bin überzeugt, es giebt gewachsenes reines Eisen. Und dieses wären also die gediegenen Metalle, welche die Natur bisweilen unter der Erde hervorbringt. Da ich hier keine Natur-Lehre zu schreiben willens bin, so wird auch niemand verlangen, daß ich die Art weitläuftiger darthun soll, als bereits im vorigen geschehen, wie die Natur in Hervorbringung dieser Dinge verfähret. Besonders da in weniger Zeit eine andere kleine Arbeit von mir zum Vorschein kommen wird, welche weitläuftiger diese Materie abhandeln soll. Da aber gleichwohl diese gediegene Metalle beyweiten nicht so häufig gebrochen werden, daß sie denen Nothwendigkeiten der Menschen genungsam zu Hülfe kommen könnten, so wollen wir nun auch&nbsp;{{Wielokropek}} {{AQuote-end}} '''Pötzsch (1804)'''{{OCR-mistake|}} {{AQuote-begin|max-width=1000px}} :{{Wielokropek}} ''Gediegen Eisen vom Bergr. {{Sparse-b}}Henkel{{Sparse-e}} in einer Gilbe wahrgenommen vom Direktor {{Sparse-b}}Marggraf{{Sparse-e}}<ref name="Markgraf"></ref> auf einer Eisensteinhalde zwischen Eibenstock und Johanngeorgenstadt gefunden'' :''Dessen Aechtheit wird bezweifelt aus eben der Gegend wovon D. {{Sparse-b}}Kretzschmar{{Sparse-e}} welches besessen desgl. vom Lic. {{Sparse-b}}Schulzen{{Sparse-e}} mit ansitzendem Schwefelkiese, eben daher vom Verfasser hat daselbst ehedem in der Grube die {{Sparse-b}}Graupenzeche{{Sparse-e}} genannt, zu 1 bis 4 und mehrern Pfunden bis 1 Centner schwer gebrochen neuerlich auf der {{Sparse-b}}Grünhayner Anhöhe{{Sparse-e}} über Tage unter Magneteisensteinbrocken gefunden'' :''Dessen chemische Analyse'' {{Wielokropek}} Noch mehreres Nachdenken veranlaßte die vor beynahe 60 Jahren von dem Direktor {{Sparse-b}}Marggraf{{Sparse-e}} gemachte Entdeckung an einer Stuffe, mit ihren beiden Saalbändern, die er bey einer Reise durch das hiesige Sächsische Erzgebirge auf einer Eisensteinhalde, bey den Steinbacher Seifenwerken, zwischen Eibenstock und Johanngeorgenstadt, gefunden hat, davon der ehemalige hiesige Bergrath {{Sparse-b}}Stoy{{Sparse-e}} eben die Nachricht giebt. f) {{Wielokropek}} :§. 8. Der ehemalige Hofmedikus D. {{Sparse-b}}Kretzschmar{{Sparse-e}}, besaß ein Stückchen dergleichen gediegen Eisen, eben aus der Gegend zwischen Eibenstock und Johanngeorgenstadt, in seiner Sammlung, die er der Universität Wittenberg schenkte. h) Dieses Stückchen reizte seine Wißbegierde, den einer Reise durch Eibenstock nach Carlsbad, sich mit einem alten Bergmanne darüber zu besprechen; der die Grube, die {{Sparse-b}}Graupenzeche{{Sparse-e}} genannt, zwischen Eibenstock und Johanngeorgenstadt, eine halbe Stunde von Steinbach, selbst mit befahren, allwo, nach dessen Versicherung, in seiner Jugend verschiedene Eisennieren, wie er sie genannt, in einer Teufe von 80 Lachtern<ref>chodzi o jednostkę długości '''łatr''' (niem. Lachter); patrz → [[Dawne jednostki miar i wag]]</ref>, und zwar von ungleicher Größe, 1, 2, 3, 4 und mehrere Pfund schwer gebrochen, unter welchen eine über einen Centner schwer gewesen. Diese Nieren hätte man damals für nichts besonders angesehen, — sondern meistentheils mit eingeschmolzen, blos etliche kleinere davon hätte man aufgehoben, und solche nach und nach an Liebhaber verschenkt, die sich alle, wenn sie aus der Teufe gekommen, unter dem Hammer fletzschen lassen, ungeachtet noch einige Bergarten daran fest gefessen. {{Footnote-line}} :f) Hamb. Magaz. 7ter Band, S. 441 f.<ref>Stoy (1751)</ref> :h) Wittenb. Wochenblatt vom Jahree 1768. S. 13 ff.<ref>czasopisma: ''Wittenbergsches Wochenblatt zum Aufnehmen der Naturkunde und des ökonomischen Gewerbes'', (1768), Bd.1, s. 13-16 (s. 16), plik [http://ds.ub.uni-bielefeld.de/viewer/image/2234591_001/3/ DjVu]; oraz ''Wittenbergsches Wochenblatt zum Aufnehmen der Naturkunde und des ökonomischen Gewerbes'', (1773), Bd.6, (s. 287-288), plik [http://ds.ub.uni-bielefeld.de/viewer/image/2234591_006/3/ DjVu]</ref> {{AQuote-end}} '''Greg (1861)''' :{| {{Old sources}} ! Year. !! Day of month. !! Locality. !! Size or weight. !! Direction. !! Duration; rate; hour; !! Remarks, &c. |- | 1135.* || ? || Oldesleben, Thuringia || {{Kropek}} || {{Kropek}} || {{Kropek}} || Stone-fall?. 10&nbsp;inches diameter (or A.D. 1136). |- | 1164.* || May || Misnia, Saxony || {{Kropek}} || {{Kropek}} || {{Kropek}} || Iron-fall?. About the feast of Pentecost.<ref>'''Pentecost''' – Zesłanie Ducha Świętego, Zielone Świątki</ref> |- | 1545.* || ? || Neuhof, Saxony || {{Kropek}} || {{Kropek}} || {{Kropek}} || Iron-fall; fell or found?. Grimma, Saxony. 1540 according to Boguslawski.<ref>Boguslawski (1854, 1854a)</ref> |} '''Breithaupt (1861)''' {{AQuote-begin|max-width=1000px}} 2. Herr A. {{SmallCaps-begin}}Breithaupt{{SmallCaps-end}} an Herrn {{SmallCaps-begin}}Beyrich{{SmallCaps-end}}. ::::Freiberg, den 17. October 1861. Auf einer Reise im Inlande während unserer letzten Hauptferien habe ich glücklicher Weise eine bereits vor 14 Jahren gefundene und 173&nbsp;Pfund schwere Eisenmasse ausgekundschaftet, und zwar bei dem Finder, einem Bauer zu Rittersgrün bei Schwarzenberg. Sie ist ein ausgezeichneter Meteorit und der Pallas'schen Masse{{MBD-record |name=Krasnojarsk}} vom Jenisey in Sibirien täuschend ähnlich. Meine Masse enthält mindestens 1000 Peridot-Individuen. Ich habe sie photographiren und modelliren lassen, in dieser Woche wird auch die chemische Analyse beendet. Nun will ich etwa 30 bis 40&nbsp;Pfund absägen lassen und dann öffentliche Institute bedenken. Nach Berlin wollte ich auch ein gemaltes Gypsmodell und ein 1&nbsp;Pfund Belegstück schenken. Die Masse ist auch gross, wie sie aufgestellt erscheint, ::grösste Höhe 34.52&nbsp;Centimeter. :: – Breite 46.43 – :: – Dicke 30.95 – {{AQuote-end}} '''Breithaupt (1862)''' Opis fragmentu ''Rittersgrün'' i wiele dodatkowych intrygujących informacji:{{OCR-mistake|}} {{AQuote-begin|max-width=1000px}} '''Vorläufige Nachricht über den Eisen - Meteorit von Rittersgriin.''' :Von '''August Breithaupt,'''<br /> :Bergrath und Professor an der Bergakademie zu Freiberg. Im August vorigen Jahres erfuhr ich, ganz zufällig, durch Herrn Hüttenverwalter {{Sparse-b}}Kröner{{Sparse-e}}, dass zu Rittersgrün bei Schwarzenberg in Sachsen vor Jahren schon eine grosse Eisenmasse gefunden worden, welche vielleicht ein Meteorit sei. Sofort reiste ich dahin, fand und erkannte die Masse als ächten Meteorit und kaufte sie. Durch die zum Theil etwas dicke Rostrinde stiessen Hunderte von Peridoten<ref>'''perydot''' – szlachetna odmiana oliwinów (!), nazywana chryzolitem</ref> hervor. Ein an einem kleinen abgehauenen Stücke angestellter Versuch zeigte alsbald an einer geschliffenen Stelle durch Aetzung mit Sticksäure die Widmanstädten'schen Figuren. Das Stück allenthalben gerundet, hat, von einer Seite gesehen, Aehnlichkeit mit einem Löwenkopfe und diametral, der Nase desselben gegenüber, ist eine rinnenförmige Vertiefung, welche bis 2&nbsp;Zoll beträgt. Das Gewicht betrug 183&nbsp;Zollpfund.<ref>w innych źródłach są 173 funty!?</ref> Aeusserlich hat man zunächst eine aus nickelhaltigem Eisenoxydhydrat bestehende {{Sparse-b}}Rostrinde{{Sparse-e}} und darunter die aus Magneteisenerz bestehende {{Sparse-b}}Brandrinde{{Sparse-e}}, welche jedoch nicht überall mehr zu sehen ist. Das Innere besteht vorwaltend aus Peridot, welcher das zusammenhängende, zackig und ästig geformte Eisen umgiebt. Aber auch sehr viel Magnetkies liegt in dem Peridot eingesprengt, bis zur Grösse der grössten Zuckererbsen. Vom Schreibersit fand ich auch eine Spur. Auch kommt ein Mineral mit vor, dessen Bestimmung noch nicht beendet ist.&nbsp;{{Wielokropek}} {{Wielokropek}} Die dem Rittersgrüner ähnlichsten Eisenmeteorit-Abänderungen sind solche von bekannten sächsischen Vorkommnissen und namentlich die von Steinbach zwischen Johanngeorgenstadt und Eibenstock, aber auch der Meteorit aus der Sammlung des im Jahre 1761 verstorbenen sächsischen Oberberghauptmanns {{Sparse-b}}Kurt Alexander von Schönberg{{Sparse-e}}, welcher sich jetzt im herzoglichen Museum zu Gotha befindet. Dieser Meteorit ist eine selbstständige Masse, nicht erst auf der Erde von einer anderen getrennt. Und der damalige wissenschaftlich gebildete {{Sparse-b}}von Schönberg{{Sparse-e}} würde nicht das Stück als „so auf dem Felde gefunden worden“ etikettirt haben, wenn es von einer speciellen Bergwerksstelle (wie die Zinnerz-Alluvion zu Steinbach eine solche war) gefunden worden wäre.*) Aber unzweifelhaft erscheint es, dass Rittersgrün, Steinbach und der {{Sparse-b}}Schönberg{{Sparse-e}}'sche Meteorit ein und demselben Falle angehören. Und dieser Fall war sein: wahrscheinlich der {{Sparse-b}}Eisenregen{{Sparse-e}}, welcher sich am Pfingstfeste 1164 im Lande Sachsen ereignet hatte, und bei welchem auch eine Masse in der Stadt Meissen selbst mitgefallen.&nbsp;{{Wielokropek}} {{Footnote-line}} :<nowiki>*</nowiki>) Das Wahrscheinlichste ist, dass dieses Stück auf einem Felde bei Freiberg oder auf einem der {{Sparse-b}}Schönberg{{Sparse-e}}'schen Güter Oberschöna, Börnichen, Wingendorf, Linde, Wiese, welche der Vater des genannten {{Sparse-b}}Schönberg{{Sparse-e}} besessen hatte und in der Nähe von Freiberg liegen, gefunden worden. Auf Oberschöna verstarb der in Freiberg erkrankte erstgenannte {{Sparse-b}}Schönberg{{Sparse-e}}. {{AQuote-end}} '''Weisbach (1876)''' Początek publikacji Weisbach (1876): {{AQuote-begin|max-width=1000px}} Im Jahre 1833 stiess zu Rittersgrün unweit und südlich der Stadt Schwarzenberg im sächsischen Erzgebirge ein Waldarbeiter beim Ackerroden auf einen Klumpen, den er als „altes Eisen“ sowohl dem Schmied des Dorfes als einem benachbarten Hammerwerk wiederholt, doch vergeblich zum Ankauf anbot. Viele Jahre später hörte Herr {{Sparse-b}}Kröner{{Sparse-e}}, damals Schichtmeister auf dem Eisenhüttenwerke Siegelhof unterhalb Rittersgrün, jetzt Hüttenverwalter zu Schmiedeberg bei Altenberg, von dem Eisenklumpen, besichtigte denselben und erkannte in losgeschlagenen Brocken eingewachsene Körner eines schmutziggrünen olivinähnlichen Minerals, weswegen er das Eisen für wahrscheinlich meteorischen Ursprungs ansprach doch erst nach Jahren, und zwar 1861 Gelegenheit ergriff, die Auffindung der Eisenmassen überhaupt, sowie die Wahrnehmung der grünen Körner und seine darauf sich gründende Vermuthung dem verstorbenen Oberbergrath, Professor Breithaupt mitzutheilen. Unser Breithaupt reiste nach Empfang dieser Mittheilung sofort an Ort und Stelle, fand in der Wohnung des Waldarbeiters den Klumpen noch vor und erwarb ihn, sich von der Richtigkeit der Kröner’schen Angaben überzeugend, durch Kauf für die mineralogische Sammlung der Freiberger Bergakademie. Von Form zwar ganz unregelmässig, war doch an dem Findling eine furchenartige Vertiefung bemerkenswerth, noch mehr aber eine ihr diametral gegenüberstehende nasenartige Hervorragung nebst zweien nach Gestalt und Lage den beiden Augenhöhlen entsprechenden flachen Einsenkungen, so dass, von dieser einen Seite gesehen, das Ganze mit einem Kopfe, etwa dem eines Löwen, einige Aehnlichkeit darbot. Der mittlere Durchmesser des Klumpens betrug 1½&nbsp;Fuss und das Gewicht nahe 1¾&nbsp;Centner, genauer 173&nbsp;Pfund.<ref>173 funty pruskie to dokładnie 86,5&nbsp;kg</ref> Oberflächlich war der Körper mit einer über ein Millimeter dicken Rinde bräunlichgelben ockrigen Brauneisenerzes bedeckt, unter welcher Rostrinde eine aus Magneteisenerz<ref name="pyrrhotite">chodzi o '''pirotyn''' (ang. ''pyrrhotite'', niem. ''Pyrrhotin'') zwany dawniej '''''Magnetkies'''''; tu chodzi jednak o&nbsp;jego kosmiczny odpowiednik '''troilit''' (ang. ''troilite''), zapewne ówcześni badacze mieli problem z&nbsp;odróżnieniem obu minerałów?</ref> bestehende pergamentstarke Lage, die sogenannte Brandrinde, sich befand. Schon aus dem Roste ragten stellenweise einzelne Körner des grünen olivinähnlichen Minerals hervor, zahllos aber kamen sie beim Zerschneiden des Klumpens zum Vorschein, welche Operation bei der mit Geschmeidigkeit gepaarten Härte der Masse eine äusserst anstrengende und langwierige Arbeit war. Der Hauptschnitt, durch den eine ebene Innenfläche von nahe 100 Quadratzoll blosgelegt ward, geschah auf Verwendung des Dr. {{Sparse-b}}Hörnes{{Sparse-e}}, damaligen Directors des k.k. Hofmineraliencabinets, in Wien durch einen Herrn {{Sparse-b}}Clement{{Sparse-e}}, welcher während der zwei volle Monate in Anspruch nehmenden Ausführung 14&nbsp;Stahlblätter und 2&nbsp;Centner Smirgel verbrauchte. Uebrigens stellte dieser Hauptschnitt den Maximalquerschnitt des Klumpens dar und war so geführt, dass das Löwengesicht — um den obigen Vergleich wieder zu benutzen — erhalten blieb. Der grössere der beiden Abschnitte wog reichlich 110&nbsp;Pfund, der kleinere, welchen man behufs näherer Untersuchung wieder in einzelne Platten zersägte, beinahe 48&nbsp;Pfund. Diese Untersuchung ergab, dass der ganze Meteorit bei einem mittleren Eigengewichte von 4,₂₉ dem Volumen nach aus etwa ³/₁₀ Eisen (c) (Meteoreisen) und aus ⁷/₁₀ einer unmetallischen braunen Masse zusammengesetzt ist, welche vorherrschend aus hypersthenähnlichem Bronzit<ref name="bronzite">'''bronzyt''' (ang. ''bronzite'') – minerał krzemianowy z&nbsp;grupy ortopiroksenów; główny składnik chondrytów zwyczajnych typu&nbsp;H (przestarzała nazwa – chondryty bronzytowe)</ref> bestellt, in dem reichlich Magnetkies (d) (?&nbsp;Troilit)<ref name="pyrrhotite"></ref> und sparsam Schreibersit (Phosphornickeleisen)<ref name="schreibersite">'''schreibersyt''' (ang. ''schreibersite'') – fosforek żelazo-niklu, wszechobecny składnik meteorytów</ref> eingesprengt erscheinen. Von diesen Bestandtheilen werden beim Behandeln mit verdünnter Salzsäure Meteoreisen und Magnetkies aufgelöst, während Schreibersit und Bronzit, sowie auch noch eine weisse Substanz als unlöslich zurückbleibt, die lediglich aus Kieselsäure besteht und mit dem 1871 von Maskelyne im Meteorit von Breitenbach im nördlichen Böhmen entdeckten und Asmanit<ref name="asmanit">'''asmanit''' – chodzi o&nbsp;dwutlenek krzemu '''trydymit''' (ang. ''tridymite''), polimorficzną odmianę kwarcu; więcej → [http://www.woreczko.pl/meteorites/features/glossary-Minerals.htm Minerały w meteorytach (''Meteorite minerals'')]</ref> genannten Körper identisch ist.&nbsp;{{Wielokropek}} {{AQuote-end}} '''Credner (1886-1914)''' Fragment publikacji Credner (1886-1914, ''Erläuterungen{{Kropek}}'', s. 85-86) poświęcony okazowi ''Rittersgrün'', gdzie na opisanej {{Txt2Img|Steinbach_(Credner_map_sektion-146).jpg|mapie}} zaznaczono miejsce znalezienia okazu: {{AQuote-begin|max-width=1000px}} '''5. Der Eisenmeteorit von Rittersgrün.''' In den Bereich von Section Johanngeorgenstadt fällt die Fundstelle des bekannten {{Sparse-b}}Rittersgrüner Eisenmeteorites{{Sparse-e}}<ref>tu powołanie na Weisbach (1876) i&nbsp;Wülfing (1897)</ref>, dessen grösster Theil gegenwärtig in Freiberg aufbewahrt wird. Der betreffende Punkt liegt am linken Gehänge des Pöhlwassers nahe dem Ostrande der Karte und ist auf dieser näher bezeichnet. Das Fundstück bestand aus einem, im mittleren Durchmesser einige 40&nbsp;cm betragenden, 86,5&nbsp;kg schweren Klumpen von unregelmässiger Form, oberflächlich mit einer über 1&nbsp;mm dicken Rinde von bräunlichgelbem, ockerigem Brauneisenerz bedeckt, unter welcher eine aus Magneteisenerz bestehende, pergameutstarke, sogenannte Braridrinde sich befand. Das Stück ergab als Ganzes ein spec. Gewicht von 4,29 und erwies sich dem Volumen nach aus circa ³/₁₀ Eisen und ⁷/₁₀ einer braunen, unmetallischen Masse zusammengesetzt, welche vorherrschend aus {{Sparse-b}}Hypersthen{{Sparse-e}}<ref name="hypersthene">'''hipersten''' (ang. ''hypersthene'') – minerał krzemianowy z&nbsp;grupy ortopiroksenów; główny składnik chondrytów zwyczajnych typu&nbsp;L (przestarzała nazwa – chondryty hiperstenowe)</ref> und {{Sparse-b}}Bronzit{{Sparse-e}}<ref name="bronzite"></ref> besteht, worin reichlich {{Sparse-b}}Magnetkies{{Sparse-e}}<ref name="pyrrhotite"></ref> und spärlich {{Sparse-b}}Schreibersit{{Sparse-e}}<ref name="schreibersite"></ref> eingesprengt ist. Bei Behandlung mit Salzsäure bleibt ausser dem Schreibersit und Bronzit noch eine weisse Substanz als unlöslich zurück, die lediglich aus Kieselsäure besteht und mit dem {{Sparse-b}}Asmanit{{Sparse-e}}<ref name="asmanit"></ref> übereinstimmt. Der Bronzit erscheint meist in krystallinischen Körnern; die im Magnetkies eingesprengten sind ebenflächig, während die mit dem Eisen verwachsenen gekrümmte Flächen zeigen. Farbe: leberbraun, oliven- bis pistaziengrün, z.&nbsp;Th. fast honiggelb. Spec. Gewicht 3,39. Das von den übrigen Gemengtheilen möglichst befreite Eisen von 7,60 spec. Gewicht ergab nach Dr. C.&nbsp;{{Sparse-b}}{{SmallCaps-begin}}Rübe{{SmallCaps-end}}{{Sparse-e}} folgende Zusammensetzung: ::Eisen 87,31 ::Nickel 9,63 ::Kobalt 0,58 ::Phosphor 1,37 ::Kalkerde 0,25 ::Magnesia 0,15 ::Kieselsäure 0,98 ::::---------- ::::100,27 {{AQuote-end}} <br clear="all"/> == Lokalizacja == {{GEFrame-begin}} {{GEMap | htmlFileMap = wiki-Steinbach.htm | kmlfit = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Steinbach-fit.kml | lat = 50.5 | lon = 12.5 | zoom = 9 | type = terrain }} {{GEIcon-PointRed}} (B) Breitenbach, (E) Eibenstock, Ehrenzipfel, (H)&nbsp;Horní&nbsp;Blatná, (J)&nbsp;Johanngeorgenstadt, (R)&nbsp;Rittersgrün, (S) Steinbach {{GEIcon-PlaceOfFinding}} prawdopodobne miejsce znalezienia mas: ''Rittersgrün'' i&nbsp;''Breitenbach'' oraz lokalizacja współczesnych znalezisk ''Glucksburg&nbsp;1'' i&nbsp;''2'' o&nbsp;łącznej wadze 7&nbsp;kg {{GEIcon-PointGreen}} położenie pamiątkowej tablicy {{GEIcon-Museum}} Saksońskie Muzeum Kolei Wąskotorowej {{GEIcon-Water}} rzeka/strumień ''Pöhlwasser'' {{GEFrame-end}} '''Steinbach''' dzielnica '''Johanngeorgenstadt'''; '''Breitenbach''' (dzisiaj czeskie '''Potůčky'''); '''Horní Blatná''' (niem. ''Platten'', ''Bergstadt Platten''). Przy granicy po stronie niemieckiej wieś '''Rittersgrün'''. Według Tuček (1981) miejsca, gdzie znajdowano okazy, są oddalone od siebie o&nbsp;4-9&nbsp;km: „''Místa nálezů jsou na vrcholech obecného trojúhelníka a&nbsp;jsou od sebe vzdálena pouze 4-9&nbsp;km.{{Wielokropek}}''” Fragment '''''Rittersgrün''''' znaleziono w&nbsp;'''Ehrenzipfel''' na lewym zboczu nad strumieniem '''''Pöhlwasser'''''.<br /> W&nbsp;pobliżu miejsca, gdzie znaleziono fragment '''''Rittersgrün''''' znajduje się dziś pamiątkowa tablica (N50°27.488' E012°50.080') (portal Apolda). Według Davida Černýego fragment '''''Breitenbach''''' znaleziono w miejscowości ''Potůčky'' (niem. ''Breitenbach'') przy granicy czesko-niemieckiej (Pauliš et&nbsp;al. 2020). W&nbsp;latach 2017-19 znaleziono jeszcze dwa okazy ''Glucksburg 1'' i&nbsp;''2'' o&nbsp;łącznej wadze ponad 7&nbsp;kg (Pauliš et&nbsp;al. 2020). Rejon, gdzie znajdowano okazy meteorytu Steinbach, jest dobrze zdefiniowany. Nie można wykluczyć, że znajdują się tam jeszcze inne bryły, być może nawet większe niż okaz ''Rittersgrün'' (Tuček 1981)? Czytając źródła dotyczące okoliczności znalezienia fragmentów ''Steinbach'' i&nbsp;''Rittersgrün'', można odnieść wrażenie, że znajdowano tam więcej brył tego meteorytu i&nbsp;mogły one podzielić los podobny do losu wielu okazów meteorytu [[Magura]]?<br /> '''[[:Category:Warto szukać|Więc warto tam jeszcze próbować!]]''' (W środku obszaru znajduje się kameralny ''Hotel-Červena Liška'' – dobra baza wypadowa dla poszukiwaczy.) <br clear="all"/> === Mapy === ==== Fragment ''Rittersgrün'' ==== [[Image:Steinbach_(Credner_map_sektion-146).jpg|thumb|left|{{GEFrame-dfltWidth}}px|Miejscowości '''Steinbach''', '''Johanngeorgenstadt''', '''Rittersgrün''' oraz miejsce znalezienia fragmentu '''''Rittersgrün''''' (czerwona gwiazdka) w&nbsp;powiecie Ehrenzipfel (źródło: Credner, ''Geologische Specialkarte des Königreichs Sachsen'')]] Fragment '''''Rittersgrün''''' znaleziono w&nbsp;''Ehrenzipfel'' na lewym zboczu nad strumieniem ''Pöhlwasser''. Miejsce znalezienia fragmentu '''''Rittersgrün''''' znajduje się na mapie Crednera (1886-1914, ''Geologische Specialkarte des Königreichs Sachsen''). Za portalem Thomas Witzke: „''Der Fundort des Rittersgrün-Exemplars ist in der Geologischen Karte verzeichnet und lässt sich so bis auf wenige Meter genau mit 50.45865°N, 12.83544°E angeben.''” <br clear="all"/> ==== Fragment ''Breitenbach'' ==== [[Image:Steinbach_(Breitenbach).jpg|thumb|left|{{GEFrame-dfltWidth}}px|Miejscowość '''Potůčky''' (dawniej ''Breitenbach'') oraz prawdopodobny rejon znalezienia fragmentu '''''Breitenbach''''' (źródło: David Černý)]] Według Davida Černý opis miejsca znalezienia fragmentu '''''Breitenbach''''' zamieszczony u&nbsp;Buchnera (1863): „''Im April 1861 wurde zu {{Sparse-b}}Breitenbach{{Sparse-e}}, Gerichtsbezirk Platten, Kreis Elbogen in Böhmen, 3—4&nbsp;Stunden von Johanngeorgenstadt, etwa eine Elle tief in der Dammerde{{Wielokropek}}''”, należy interpretować, że było to w&nbsp;miejscu wydobywania torfu, a&nbsp;istniało tam tylko jedno takie miejsce pomiędzy ''Johanngeorgenstadt'' i&nbsp;''Breitenbach'', gdzie wydobywano torf (mapa z&nbsp;1824&nbsp;r.; środek bagien – 50.4302231°N, 12.7338967°E) <br clear="all"/> ==== Fragmenty ''Glucksburg 1'' i ''Glucksburg 2'' ==== [[Image:Steinbach_(Glucksburg-mapa).jpg|thumb|left|{{GEFrame-dfltWidth}}px|Miejsce znalezienia okazów '''''Glucksburg&nbsp;1''''' i&nbsp;'''''Glucksburg&nbsp;2''''' (czerwony krzyżyk) (źródło: Pauliš et&nbsp;al. 2020; ÚAZK)]] Okazy '''''Glucksburg 1''''' i '''''Glucksburg 2''''' znaleziono nad strumieniem ''Podleský potok'' (''přítok Černé'', niem. ''Streitseifner Bach'', ''Streitseifenbach'') podczas badań archeologicznych starego terenu wydobywczego („''{{Wielokropek}}naleziště obou meteoritových fragmentů na Glücksburgu u&nbsp;Potůčků{{Wielokropek}}''”) (50.429988°N, 12.759129°E) (Pauliš et&nbsp;al. 2020). <br clear="all"/> == Galerie == Nowo znalezione okazy meteorytu Steinbach. Więcej zdjęć okazów i&nbsp;rejonu miejsca znalezienia znajduje się w&nbsp;publikacji (Pauliš et&nbsp;al. 2020) '''Fragment ''Glucksburg 1''''' (źródło: David Černý, ''za zgodą'') <gallery caption="" widths="240px" heights="180px" perrow="3"> File:Steinberg_(Glucksburg_1_main_mass).jpg|Okaz ''Glucksburg 1'' File:Steinberg_(Glucksburg_1)-1.jpg|Fragment ''Glucksburg 1'' przed oczyszczeniem pokryty był grubą warstwą zwietrzeliny File:Steinberg_(Glucksburg_1)-3.jpg|Fragment został rozbity (rozpadł się?) na dwie niemal równe części i&nbsp;kilka mniejszych kawałków File:Steinberg_(Glucksburg_1)-2.jpg|Wewnętrzna budowa; widoczne silne zwietrzenie okazu; faza metaliczna stanowi ok.&nbsp;⅓ objętości File:Steinbach_(Glucksburg_1_enstatite).jpg|Żółto-zielone kryształy enstatytu; w&nbsp;fazie metalicznej widać figury Widmanstättena </gallery> '''Fragment ''Glucksburg 2''''' (źródło: David Černý, ''za zgodą'') <gallery caption="" widths="240px" heights="200px" perrow="3"> File:Steinberg_(Glucksburg_2)-1.jpg|Widać silne zwietrzenie okazu ''Glucksburg&nbsp;2'' </gallery> ---- Fragmenty meteorytu Steinbach w kolekcjach <gallery caption="" widths="240px" heights="180px" perrow="3"> File:Steinbach_(Muz_Min_Wroclaw).jpg|Fragmenty meteorytów Steinbach i&nbsp;Bitburg{{MBD-record|name=Bitburg}} (oraz Netschaëvo{{MBD-record|name=Netschaëvo}} i&nbsp;Zagora{{MBD-record|name=Zagora}}). Zbiory [[Muzeum Mineralogiczne Uniwersytetu Wrocławskiego im. Kazimierza Maślankiewicza|Muzeum Mineralogicznego Uniwersytetu Wrocławskiego]] we Wrocławiu File:MMUWr_I-42-Steinbach-Freiberg.jpg|Etykieta [[Muzeum Mineralogiczne Uniwersytetu Wrocławskiego im. Kazimierza Maślankiewicza|muzeum we Wrocłwiu]] dołączona do okazu meteorytu [[Steinbach]]. Fragment z&nbsp;okazu ''Rittersgrün'' pochodzący z&nbsp;kolekcji Bergakademie Freiberg (''K.S. bergacademische Minelaien-Niederlage zu Freiberg'') File:Steinbach_(University_of_Tartu).jpg|Płytka (fragment) 80,6&nbsp;g meteorytu Steinbach ze zbiorów [[:Szablon:TartuUniv|Uniwersytetu w&nbsp;Tartu]] (źródło: Geoscience collections of Estonia) File:Steinbach_(Woreczko_Meteorites_Collection).jpg|Płytka meteorytu [[Steinbach]] o&nbsp;wadze 2,14&nbsp;g ([http://www.woreczko.pl/meteorites/news/Steinbach.htm Woreczko Meteorites Collection]) File:Steinbach_(GSI_Calcutta).jpg|Fragment meteorytu Steinbach (450&nbsp;g, najdłuższy rozmiar 7,9&nbsp;cm) z&nbsp;kolekcji [[Szablon:CalcuttaGSI|Geological Survey of India, Calcutta]]; negatywny przykład niewłaściwego przechowywania meteorytów żelaznych! </gallery> <gallery caption="" widths="240px" heights="240px" perrow="3"> File:Clark_1852_(Plate_II).jpg|'''1.'''&nbsp;Cambria, ung.{{MBD-record|name=Cambria}}; '''2.'''&nbsp;[[Braunau]], IIAB; '''3.'''&nbsp;Red River, IIIAB{{MBD-record|name=Red River}}; '''4.'''&nbsp;Steinbach (Saxony), IVA-an (źródło: [[Clark_(1852)|Clark 1852]]) </gallery> <gallery caption="" widths="240px" heights="240px" perrow="3"> File:Iron_meteorites_classification_(trace_elements_Ga-Ge).jpg|Izolowana grupa meteorytów żelaznych typu IVA (źródło: [[Szablon:Woźniak (2021, ASMP)|Woźniak (2021, ASMP)]]) </gallery> <br clear="all"/> == [[Bibliografia]] == * {{Albinus (1589)|page=135}} * Breithaupt August, (1861), '''''Meteoreisen''''', ''Zeitschrift der Deutschen Geologischen Gesellschaft'', 13, 1861, s. 148. Plik {{link-BHL|item=107988}}. * Breithaupt August, (1862), '''Das Ergebniss der von Herrn Dr. Rube ausgeführten Analyse des [[Steinbach|Rittersgrüner]] Meteoreisens''', ''Berg- und hüttenmännische Zeitung'' 21(8), 1862, s. 72.<ref>tylko wyniki analizy składu meteorytu wykonanej przez dra Rube</ref> Plik {{Link-HDL|hdl=2027/mdp.39015049806808}}. * Breithaupt August, (1862), '''Vorläufige Nachricht über den Eisen-Meteorit von [[Steinbach|Rittersgrün]]''', ''Berg- und hüttenmännische Zeitung'' 21(37), 1862, s. 321-322. Plik {{Link-HDL|hdl=2027/mdp.39015049806808}}. * {{Buchner (1863)|page=124-126}} * {{Chladni (1808)|page=379}} * {{Chladni (1819 Wien)|page=92, 212-213, 324, 326, 433}} * {{Clark (1852)}} * {{Credner (1886-1914)}} * {{Fabricius (1565)}} * {{Fabricius (1569)}} * {{Grady (2000)}} * {{Greg (1861)}} * {{Kesselmeyer (1861)|page=367, 408, 413}} * {{Koblitz MetBase}} * Lang Victor von, (1870), '''Ueber den Enstatit im Meteoreisen von [[Steinbach|Breitenbach]]''', ''{{!AnP}}'', 139, Bd.&nbsp;215, 1870, s.&nbsp;315-318. Plik {{Djvu|Lang_1870_(AnP_139_215).djvu|DjVu}}. * {{Lehmann (1751)|page=79-80}} * {{Levinson-Lessing (1897)|page=3 [309]}} * Pauliš Petr, Černý David, Malý Tomáš, Dolníček Zdeněk, Bohatý Martin, Ulmanová Jana, Pour Ondřej, Plášil Jakub, Malina Ondřej, Bohdálek Petr, Sýkora Ivan, Povinec Pavel P., (2020), '''Meteorit Potůčky ([[Steinbach]]): historie a nové nálezy (Česká republika) (''Meteorite Potůčky (Steinbach): history and new finds (Czech Republic)'')''', ''Bulletin Mineralogie Petrologie'', 28(1), 2020, s. 179-202. Plik {{!doi|10.46861/bmp.28.179}}. * {{Pötzsch (1804)|page=4-10}} * Ruzicka Alex, Hutson Melinda, (2006), '''Differentiation and evolution of the IVA meteorite parent body: Clues from pyroxene geochemistry in the [[Steinbach]] stony-iron meteorite''', ''Meteoritics & Planetary Science'', vol. 41(12), 2006, s. 1959-1987. Plik {{!doi|10.1111/j.1945-5100.2006.tb00463.x}}. * Ruzicka Alex, (2014), '''Silicate-bearing iron meteorites and their implications for the evolution of asteroidal parent bodies''', ''Chemie der Erde'', 74(1), 2014, s. 3-48. Plik {{!doi|10.1016/j.chemer.2013.10.001}}. * Schreiter Rudolf, (1914), '''Sachsens Meteoriten''', ''Centralblatt für Mineralogie, Geologie und Paläontologie'', 1914, s. 118-128.<ref>o meteorytach {{Link-MBD|code=16943|name=Nenntmannsdorf}} i&nbsp;[[Steinbach]]</ref> Plik {{Link-BHL|item=196091|pg=154}}. * Story-Maskelyne Nevil, (1871), '''On the mineral constituents of meteorites''', ''Philosophical Transactions of the Royal Society of London, Series A'', 161, 1871, s. 359-367. Plik {{!doi|10.1098/rstl.1871.0015}}. * Stoy Johann Freidrich, (1751), '''Nachricht von gedeigenem Eisen''', ''Hamburgisches Magazin, oder gesammlete Schriften, aus der Naturforschung und den angenehmen Wissenschaften überhaupt'', Bd. 7, 1751, s. 441-445. Plik [http://ds.ub.uni-bielefeld.de/viewer/image/1944444_009/1/ DjVu]. * Stromeyer Friedrich, (1824), '''De Olivini, Chrysolithi et fossilis, quod cellulas et cavernulas ferri meteorici Pallasii explet, analysi chemica''', ''Göttingische Gelehrte Anzeigen'', ''208. 209. Stück'', 1824, s. 2073-2083, (s. 2082). Plik {{Link-GB|id=6ERKAAAAcAAJ}}; plik {{Link-MDZ|urn=urn:nbn:de:bvb:12-bsb10538699-4}}. * {{Tuček (1981)|page=195-195, tab. XXV}} * +Weisbach Albin, (1876), '''Der Eisenmeteorit von [[Steinbach|Rittersgrün]] im sächsischen Erzgebirge''', Verlag der Königlichen Bergakademie, Freiberg 1876, ss. 3. Plik [http://digital.slub-dresden.de/id477901123 DjVu]. * Winkler Clemens, (1878), '''Die Untersuchung des Eisenmeteorits von [[Steinbach|Rittersgrün]]''', ''Nova acta Academiae Caesareae Leopoldino-Carolinae Germanicae Naturae Curiosorum'', 40(8), 1878, s. 331-382. Plik {{link-BHL|item=45350}}. * +Winkler Clemens, (1879), '''Chemische Untersuchung des Eisenmeteorites von [[Steinbach|Rittersgrün]]''', ''Berg- und hüttenmännische Zeitung'', 38, 1879, s. 125-126. * {{Woźniak (2021, ASMP)}} * {{Wülfing (1897)|page=343-347}} {{ Koblitz References |1=Large masses of iron were said to have fallen at Whitsuntide, 1164, in the region of Meissen, E.F.F.Chladni, Ann. Phys., 1808, 29, p.379, and between 1540-1550 a large mass of iron is said to have fallen near Grimma, E.F.F.Chladni, Die Feuer-Meteore, Wien, 1819, p.212. A mass of nearly 1kg which has been known since about 1724 in the Naturalien-Cabinett at Gotha, F.Stromeyer, Göttingische Gelehrt. Anzeig., 1824, 3, p.2082, is possibly part of the Grimma mass. A mass of about 86.5kg was found at Rittersgrün in 1833 (or 1847), A.Breithaupt, Z. Deutsch. Geol. Ges., 1861, 13, p.148, and described and analyzed, C.Winkler, Acta Leopold. Akad. Naturf., 1878, 40, 52 pp. In 1861 another mass of about 10.5kg was recovered at Breitenbach, described and analyzed, N.S.Maskelyne, Phil. Trans. Roy. Soc. London, 1871, 161, p.359. Description and analysis of Grimma mass, F.Heide, Centralblatt Min., 1923, p.69. Although the Gotha specimen (which has been shown by Heide to belong with the Steinbach masses) has been attributed to the 1540-1550 Naunhof (= Grimma) fall, there is no clear evidence on this point, nor is there any clear evidence to connect it and the other masses with the Meissen fall of 1164, M.H.Hey, Cat. Met., 1966, p.464. New analysis, 9.08% Ni, 2.27 ppm Ga, 0.132 ppm Ge, 0.68 ppm Ir, R.Schaudy et al., Icarus, 1972, 17, p.174. Mineralogy, pyroxene Fs11, G.Dörfler et al., Tschermaks Min. Petr. Mitt., 1965, 10, p.413. Study of bronzite and clinobronzite, A.M.Reid et al., Earth Planet. Sci. Lett., 1974, 22, p.67. Study of tridymite twinning, contains monoclinic tridymite, T.Tagai et al., Mineral. J., 1977, 8, p.382. Mineralogical study of Rittersgrün mass, oxygen isotopic composition, H.J.Rösler et al., Chem. Erde, 1978, 37, p.242. Cosmic ray tracks, N.Bhandari et al., Nucl. Tracks, 1980, 4, p.213. Oxygen isotopic composition, R.N.Clayton et al., LPSC, 1983, 14, p.124 (abs.). Study of pyroxene-tridymite intergrowth, M.Prinz et al., Meteoritics, 1984, 19, p.291 (abs.). Calculation of cooling rate based on Fe-Mg ordering in orthopyroxenes, J.Ganguly et al., LPSC, 1989, 20, p.331 (abs.); see also, LPSC, 1997, 28, p.391 (abs.). Mineralogy, clues to igneous evolution of core and mantle in IVA-group parent body, E.R.D.Scott et al., Meteoritics, 1992, 27, p.287 (abs.); see also, F.Ulff-Möller et al., Meteoritics, 1992, 27, p.301 (abs.). Characteristics of high-temperature phase transition in single tridymite crystals, D.Cellai et al., Amer. Mineralogist, 1994, 79, p.606. Cooling history, H.Haack et al., LPSC, 1995, 26, p.537 (abs.). Calculation of metallographic cooling rates, K.L.Rasmussen et al., GCA, 1995, 59, p.3049. Minor and trace element chemistry of silicate inclusions, F.Ulff-Möller, GCA, 1995, 59, p.4713. Chemical and modal analysis, mineralogy and composition of silicate inclusions, relationship to other IVA silicated irons, E.R.D.Scott et al., GCA, 1996, 60, p.1615. Thermal history, TEM study of clinobronzite microstructure, H.Haack et al., GCA, 1996, 60, p.3103. Re-Os systematics, J.H.Chen et al., LPSC, 1997, 28, p.221 (abs.); see also, GCA, 1998, 62, p.3379. Physical properties, density and porosity data, G.J.Consolmagno and D.T.Britt, MAPS, 1998, 33, p.1231. Chlorine abundance, D.H.Garrison et al., MAPS, 2000, 35, p.419. Determination of cooling rate of orthopyroxene crystals, J.Ganguly and M.Stimpfl, GCA, 2000, 64, p.1291. New analysis, J.T.Wasson and J.W.Richardson, GCA, 2001, 65, p.951. Oxygen isotopic composition of tridymite and bronzite grains, P.-L.Wang et al., MAPS, 2001, 36, p.A218 (abs); see also, GCA, 2004, 68, p.1159.}} {{Przypisy}} == Zobacz również == * meteoryty: [[Kaposfüred]] ([[Nagy-Vázsony]]), [[Magura]], [[Tabarz]] * [[Dawne jednostki miar i wag]] == Linki zewnętrzne == * '''Meteoritical Bulletin Database ([http://www.lpi.usra.edu/meteor/metbull.php MBD])''' – meteoryt [http://www.lpi.usra.edu/meteor/metbull.php?code=23722 Steinbach] * '''Encyclopedia of Meteorites ([http://www.encyclopedia-of-meteorites.com/ EoM])''' – meteoryt [http://www.encyclopedia-of-meteorites.com/meteorite.aspx?id=23722 Steinbach] * {{LondonNHM}} * {{BerlinMNHU}} * {{ViennaNHM}} * {{CalcuttaGSI}} * Saksońskie Muzeum Kolei Wąskotorowej w Rittersgrün – [http://www.schmalspurmuseum.de/ Sächsisches Schmalspurbahn-Museum Rittersgrün] * Meteoryt Steinbach w kolekcjach polskich – [http://www.ptmet.org.pl/old/kat-mzk-pal.htm#steinbach katalog PTMet] {{SeparatorBull}} [http://www.woreczko.pl/meteorites/news/Steinbach.htm Wadi & Jan Woreczko Collection] * Portal Apolda – [http://www.jgr-apolda.eu/index.php?topic=2819.0 Besuch in Rittersgrün (Steinbach Meteorit)] * Portal Thomas Witzke – [http://tw.strahlen.org/index.html Homepage von Thomas Witzke] {{SeparatorBull}} [http://tw.strahlen.org/fotoatlas1/meteorite_eisen4.html Eisenmeteorite - Fotos und Klassifikation] * woreczko.pl – [http://www.woreczko.pl/meteorites/features/Glossary.htm Słownik „meteorytowy” (''Glossary'')] {{SeparatorBull}} [http://www.woreczko.pl/meteorites/features/glossary-Minerals.htm Minerały w meteorytach (''Meteorite minerals'')] {{SeparatorBull}} [http://www.woreczko.pl/meteorites/features/glossary-Silicates.htm Krzemiany (''Silicates'')] {{SeparatorBull}} [http://www.woreczko.pl/meteorites/features/glossary-Widmanstatten.htm Figury, struktury Widmanstättena (''Widmanstätten pattern'')] * Wikipedia (DE) – [http://de.wikipedia.org/wiki/Rittersgrün Rittersgrün] {{SeparatorBull}} [http://de.wikipedia.org/wiki/Pöhlwasser Pöhlwasser] {{SeparatorBull}} [http://de.wikipedia.org/wiki/Siegelhof_(Hammerwerk) Siegelhof (Hammerwerk)] * {{MPOD|name=Steinbach}} * Baza hotelowa – [http://cervenaliska.cz Hotel-Červena Liška] {{Co jeszcze na stronę}} * bibliografia * Buchner (1861) [[Category:Poza granicami Polski]] [[Category:Czechy]] [[Category:Niemcy]] [[Category:Bolidy historyczne]] [[Category:Warto szukać]] [[Category:Meteoryty żelazne]]

Wróć do strony Steinbach.