O ile nie zaznaczono inaczej, prawa autorskie zamieszczonych materiałów należą do Jana Woreczko & Wadi.

(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)

---

Z Wiki.Meteoritica.pl

Nie masz uprawnień do edytowania tej strony, z następującego powodu:

Tekst źródłowy strony można podejrzeć i skopiować.

Woźniak Marek, (2021), '''Meteoryty żelazne – klasyfikacja w obrazach (''Iron meteorites – classification in pictures'')''', ''Acta Soc. Metheor. Polon.'', 12, 2021, s. 149-216 ({{!abs-ilink|:Szablon:Woźniak (2021, ASMP)}}).<ref>więcej → woreczko.pl – [http://www.woreczko.pl/meteorites/features/glossary-IronMeteorites.htm Meteoryty żelazne – klasyfikacja w obrazach (''Iron meteorites – classification in pictures'')]</ref> Plik {{Link-ASMP|BN=1|1830332}}; {{Link-PTMet|v=|l=xi-konferencja-meteorytowa-w-jaworznie-ksiazka-abstraktow/ |text=Książka abstraktów}}.<noinclude> __NOTOC__ ---- '''Abstract:''' Iron meteorites are meteorites whose main constituent is iron (Fe) and nickel (Ni), which occur in two forms of Fe-Ni minerals – kamacite and taenite. Since their composition makes them more resistant to shattering (crushing), and they are more challenging to ablate when passing through the atmosphere, they statistically fall in the form of larger lumps than stone or iron-stone meteorites. Their metallic structure and highly high weight make them easy to distinguish from ordinary rocks. The mass of all known iron meteorites is over 500&nbsp;tons, which is ~89% of known meteorites, but falls of iron meteorites account for only 4.56% of all observed falls (wiki.meteoritica.pl). The ten largest meteorites in the world are iron meteorites! In the past, the term siderite was used to describe iron meteorites.<br /> The classification of iron meteorites is based on two criteria. The older method is based on the average nickel content and the crystal structure revealed on cut and etched surfaces, the so-called the Thomson-Widmanstätten patterns. In this division, we distinguish three groups: hexahedrites (4–6&nbsp;wt.%&nbsp;Ni), the most popular octahedrites (6–12&nbsp;wt.%&nbsp;Ni) and ataxites (>12&nbsp;wt.%&nbsp;Ni).<br /> The second, more recent method of classifying iron meteorites is based on their chemical composition, in particular the content of trace elements such as germanium (Ge), gallium (Ga), platinum (Pt), arsenic (As), gold ( Au) and iridium (Ir). Another parameter that defines the groups of iron meteorites is their mineral composition. “Indicator” minerals are in the form of various compounds and multiple shapes and sizes: sulfides, phosphides, carbides, nitrides, and silicate inclusions. Trace element content versus nickel content reveals chemical clusters representing the different chemical groups of iron meteorites. Some of the iron meteorites come from the partially differentiated asteroid ruptured at the beginning of forming the iron core and the silicate-rich shell (these are groups IAB and IIE). The remaining meteorites from other groups come from the nuclei of minor differentiated asteroids, shattered in collisions shortly after formation. '''Keywords:''' iron meteorites, classification, trace elements, hexahedrites, octahedrites, ataxites, parent body, cooling rate, meteorite mineralogy, [[Morasko]], [[Tartak]], [[Schwetz]], [[Seeläsgen]], [[Tabarz]] '''Streszczenie:''' Meteoryty żelazne to grupa meteorytów, których głównym składnikiem jest żelazo (Fe) i&nbsp;nikiel (Ni), występujące w&nbsp;dwóch formach stopu Fe-Ni – kamacytu i&nbsp;taenitu. Ponieważ ich skład czyni je bardziej odpornymi na rozbicie (kruszenie) i&nbsp;trudniej ulegają procesowi ablacji przy przelocie przez atmosferę, więc statystycznie spadają one w&nbsp;postaci większych brył niż meteoryty kamienne lub żelazno-kamienne. Ich metaliczna budowa i&nbsp;wyjątkowo duża waga czynią z&nbsp;nich meteoryty łatwe do odróżnienia od zwykłych skał. Masa wszystkich znanych meteorytów żelaznych wynosi ponad 500&nbsp;ton, co stanowi ~89% masy znanych meteorytów, ale spadki meteorytów żelaznych stanowią już tylko 4,56% wszystkich [http://www.woreczko.pl/meteorites/falls/c_Falls.htm obserwowanych spadków]. Dziesięć największych okazów meteorytów na świecie to meteoryty żelazne! Dawniej na określenie meteorytów żelaznych używano określenia '''syderyt (''siderite'')'''.<br /> [http://www.woreczko.pl/meteorites/features/glossary-ClassificationScheme.htm Podziału meteorytów żelaznych] dokonuje się według dwóch kryteriów. Starsza metoda bazuje na średniej zawartości niklu i&nbsp;na strukturze krystalicznej ujawniającej się na przeciętych i&nbsp;wytrawionych powierzchniach tzw. '''[http://www.woreczko.pl/meteorites/features/glossary-Widmanstatten.htm figury Thomsona-Widmanstättena]'''. Przy takim podziale wyróżniamy trzy grupy: '''heksaedryty''' (''hexahedrites'') (śr.&nbsp;4–6wt.%&nbsp;Ni), najpopularniejsze '''oktaedryty''' (''octahedrites'') (śr.&nbsp;6–12wt.%&nbsp;Ni) oraz&nbsp;'''ataksyty''' (''ataxites'') (>12wt.%&nbsp;Ni).<br /> Druga, nowsza metoda klasyfikacji meteorytów żelaznych, opiera się na ich składzie chemicznym, w&nbsp;szczególności na zawartości '''pierwiastków śladowych''' (''trace elements''), takich jak german (Ge), gal (Ga), platyna (Pt), arsen (As), złoto (Au) i&nbsp;iryd (Ir). Drugim parametrem definiującym grupy meteorytów żelaznych jest ich '''[http://www.woreczko.pl/meteorites/features/glossary-Minerals.htm skład mineralny]'''. Minerałami „wskaźnikowymi” są występujące w&nbsp;formie różnych związków oraz w&nbsp;różnej formie i&nbsp;wielkości: siarczki, fosforki, węgliki, azotki i&nbsp;inkluzje krzemianowe. Zawartość pierwiastków śladowych ''versus'' zawartość niklu ujawnia chemiczne klastry (skupienia, ''clusters'') reprezentujące różne chemiczne grupy meteorytów żelaznych. Część meteorytów żelaznych pochodzi z&nbsp;częściowo zdyferencjonowanych planetozymali rozerwanych na początku formowania żelaznego jądra i&nbsp;bogatej w&nbsp;krzemiany skorupy (to grupy IAB i&nbsp;IIE). Pozostałe meteoryty z&nbsp;innych grup pochodzą z&nbsp;jąder małych całkowicie zdyferencjonowanych planetozymali, rozbitych w&nbsp;zderzeniach, krótko po uformowaniu się. __TOC__ ---- === Ilustracje === Więcej → woreczko.pl – [http://www.woreczko.pl/meteorites/features/glossary-IronMeteorites.htm Meteoryty żelazne – klasyfikacja w obrazach (''Iron meteorites – classification in pictures'')]. <gallery caption="" widths="170px" heights="170px" perrow="4"> File:Morasko_group_(trace_elements_Ni-Ir).jpg|patrz → [[Morasko]], [[Seeläsgen]], [[Tabarz]] File:Morasko_group_(trace_elements_Ga-Ir).jpg|patrz → [[Morasko]], [[Seeläsgen]], [[Tabarz]] File:Kaalijarv_(trace_elements_Ni-Ir).png|patrz → [[Bohumilitz]], [[Kaalijarv]], [[Magura]], [[Morasko]] File:Kaalijarv_(trace_elements_Ga-Ir).png|patrz → [[Bohumilitz]], [[Kaalijarv]], [[Magura]], [[Morasko]] File:IID_group_(trace_elements_Ni-Ir).png|patrz → [[Alt Bela]], [[Elbogen]], [[Hraschina]], [[Vicenice]] File:IID_group_(trace_elements_Ga-Ir).png|patrz → [[Alt Bela]], [[Elbogen]], [[Hraschina]], [[Vicenice]] File:Tartak_Schwetz_(trace_elements_Ni-Ir).jpg|patrz → [[Schwetz]], [[Tartak]], [[Lenarto]], [[Teplá]] File:Tartak_Schwetz_(trace_elements_Ga-Ir).jpg|patrz → [[Schwetz]], [[Tartak]], [[Lenarto]], [[Teplá]] </gallery> ---- <gallery caption="" widths="240px" heights="240px" perrow="3"> File:Structural_class_(iron_meteorites_classification).jpg|Związek pomiędzy wybranymi pierwiastkami śladowymi a&nbsp;klasą strukturalną meteorytów żelaznych (''Relation between selected trace elements and the structural class of iron meteorites'') File:Bandwidth_(iron_meteorites_classification).jpg|Relacja między zawartością niklu a&nbsp;szerokością belek kamacytu w&nbsp;meteorytach żelaznych (z&nbsp;wyłączeniem {{Txt2Img|Bandwidth_IAB_(iron_meteorites_classification).jpg|podgrup grupy IAB}}) (''Relation between the nickel content and the kamacite lamellae size in iron meteorites (excluding the IAB subgroup)'') File:Bandwidth_IAB_(iron_meteorites_classification).jpg|Relacja między zawartością niklu a&nbsp;szerokością belek kamacytu w&nbsp;meteorytach żelaznych podgrup grupy IAB (''Diagram shows the relation between nickel content and the bandwidth of kamacite lamellae in the subgroups of the IAB group of iron meteorites'') </gallery> <gallery caption="" widths="240px" heights="240px" perrow="2"> File:Iron_meteorites_classification_(trace_elements_Ni-Ge).jpg|Para pierwiastków nikiel i&nbsp;german jest silnie skorelowana oraz ma silne własności dyskryminujące. Wykres ten ilustruje również początkową ideę podziału meteorytów żelaznych na grupy ponumerowane rzymskimi liczbami I-IV (''Nickel vs. germanium diagram, the strong, positive correlation is visible. This diagram illustrates the early idea of iron meteorites classification groups, numbered by the use of Roman numerals I-IV'') File:Iron_meteorites_classification_(trace_elements_Ga-Ge).jpg|Para pierwiastków gal i&nbsp;german jest silnie skorelowana oraz ma silne własności dyskryminujące. Wykres ten ilustruje również początkową ideę podziału meteorytów żelaznych na grupy ponumerowane rzymskimi liczbami I-IV (''Gallium vs. germanium diagram, the strong, positive correlation is visible. This diagram illustrates the early idea of iron meteorites classification groups, numbered by the use of Roman numerals I-IV'') File:Iron_meteorites_classification_(trace_elements_Ni-Ir).jpg|Para pierwiastków nikiel i&nbsp;iryd (''Nickel vs. iridium diagram'') File:Iron_meteorites_classification_(trace_elements_Ga-Co).jpg|Para pierwiastków gal i&nbsp;kobalt (''Gallium vs. cobalt diagram''); patrz → [[Szablon:!Iron IID|meteoryty żelazne typu IID]] File:Iron_meteorites_classification_(Magmatic_populations).jpg|Podział grup meteorytów na populacje magmowe i&nbsp;niemagmowe na wykresie pary Ni-Ga (''Division meteorites group for magmatic and non-magmatic populations based on Ni and Ga content'') File:Iron_meteorites_classification_(NC_CC_populations).jpg|Podział grup meteorytów na populacje NC (''non-carbonaceous chondrites'') i&nbsp;CC (''carbonaceous chondrites'') na wykresie pary Ni-Ga (''Division meteorites groups for the NC and CC populations based on Ni and Ga content'') </gallery> ---- == Wybrane typy meteorytów żelaznych == {{Szablon:!Iron IAB}} {{Szablon:!Iron IIAB}} {{Szablon:!Iron IIIAB}} {{Szablon:!Iron IID}} {{Szablon:!Iron IVA}} {{Szablon:!Iron Iron}} {{Przypisy|ncol=1}} [[Category:Bibliografia (szablony)|{{PAGENAME}}]] </noinclude>

Wróć do strony Szablon:Woźniak (2021, ASMP).