(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)
Magura
Z Wiki.Meteoritica.pl
(→Meteoryty surowcem dla huty) |
|||
Linia 19: | Linia 19: | ||
Według Karela Tučeka (1981) w rejonie karpackiego pasma Magury Orawskiej w północno-zachodniej Słowacji w latach 1830-40 znajdowano wiele żelaznych brył pochodzenia meteorytowego. Według przekazów okoliczna ludność sprzedawała znajdowane bryły do okolicznej huty, gdzie wykorzystywano m.in. znaczne pokłady popularnej w tym rejonie rudy darniowej, a znajdowane żelazne bryły były traktowane jako naturalny surowiec. Prawdopodobnie w tym okresie przetopiono we Franciszkowej hucie około 1,6 tony materiału. Przetapiania meteorytów zaprzestano dopiero w 1844 roku, gdy wiedeński naukowiec W. Haidinger<ref name="Haidinger 1844">Haidinger (1844)</ref> wykazał ich pozaziemskie pochodzenie. | Według Karela Tučeka (1981) w rejonie karpackiego pasma Magury Orawskiej w północno-zachodniej Słowacji w latach 1830-40 znajdowano wiele żelaznych brył pochodzenia meteorytowego. Według przekazów okoliczna ludność sprzedawała znajdowane bryły do okolicznej huty, gdzie wykorzystywano m.in. znaczne pokłady popularnej w tym rejonie rudy darniowej, a znajdowane żelazne bryły były traktowane jako naturalny surowiec. Prawdopodobnie w tym okresie przetopiono we Franciszkowej hucie około 1,6 tony materiału. Przetapiania meteorytów zaprzestano dopiero w 1844 roku, gdy wiedeński naukowiec W. Haidinger<ref name="Haidinger 1844">Haidinger (1844)</ref> wykazał ich pozaziemskie pochodzenie. | ||
- | Miejsce pozyskiwania, ''nota bene'' tak cennego, materiału dla huty, przez dłuższy czas było przez okoliczną ludność utrzymywane w tajemnicy. Wiadomo, że znaleziska pochodziły z okolic na zachód od wsi ''Slanica'' niedaleko ''Námestova''. W żwirowych brzegach rzeki znajdowano bryły żelazne o wagach od jednego do kilkudziesięciu kilogramów<ref>na fakt znajdowania w okolicy wsi ''Slanica'' brył żelaza miały prawdopodobnie wpływ notowane w początkach XIX wieku w tym rejonie wielkie powodzie i związane z nimi przemieszczanie wielkich mas ziemi w korytach rzek</ref>. Znaczna ilość znajdowanych fragmentów świadczy o spadku deszczu meteorytów żelaznych w bliżej nieokreślonej przeszłości. Nie znaleziono jednak śladów żadnych kraterów.<ref>hipotetyczne kratery w okolicach zbiornika "znalazł" lokalny badacz meteorytów ''Juraj | + | Miejsce pozyskiwania, ''nota bene'' tak cennego, materiału dla huty, przez dłuższy czas było przez okoliczną ludność utrzymywane w tajemnicy. Wiadomo, że znaleziska pochodziły z okolic na zachód od wsi ''Slanica'' niedaleko ''Námestova''. W żwirowych brzegach rzeki znajdowano bryły żelazne o wagach od jednego do kilkudziesięciu kilogramów<ref>na fakt znajdowania w okolicy wsi ''Slanica'' brył żelaza miały prawdopodobnie wpływ notowane w początkach XIX wieku w tym rejonie wielkie powodzie i związane z nimi przemieszczanie wielkich mas ziemi w korytach rzek</ref>. Znaczna ilość znajdowanych fragmentów świadczy o spadku deszczu meteorytów żelaznych w bliżej nieokreślonej przeszłości. Nie znaleziono jednak śladów żadnych kraterów.<ref>hipotetyczne kratery w okolicach zbiornika "znalazł" lokalny badacz meteorytów ''Juraj Klam''</ref> Uważa się również, że ówczesne przekazy mówiące o znajdowanych wówczas bryłach żelaza o wadze ponad 300 kg są mocno przesadzone, a prawdopodobnie największe znalezione bryły nie miały więcej niż 150 kg. W zbiorach muzealnych zachowało się łącznie około 150-200 kg, największy okaz znajduje się w Tübingen (Niemcy) i ma wagę 45,5 kg. W zbiorach Muzeum w Pradze znajduje się 7 fragmentów o łącznej wadze 2,266 kg (największy 1270 g). |
Zachowane fragmenty meteorytu Magura mają bardzo zniszczoną, silnie utlenioną powierzchnię. Nie zachowały się ślady skorupy obtopieniowej i regmagliptów. | Zachowane fragmenty meteorytu Magura mają bardzo zniszczoną, silnie utlenioną powierzchnię. Nie zachowały się ślady skorupy obtopieniowej i regmagliptów. | ||
Linia 29: | Linia 29: | ||
Ilość znajdowanych kiedyś fragmentów meteorytu Magura, świadczy, że prawdopodobnie w tym rejonie spadł dawno temu deszcz meteorytów żelaznych i być może był to spadek kraterotwórczy?! | Ilość znajdowanych kiedyś fragmentów meteorytu Magura, świadczy, że prawdopodobnie w tym rejonie spadł dawno temu deszcz meteorytów żelaznych i być może był to spadek kraterotwórczy?! | ||
- | Taką hipotezę badał tamtejszy geolog (prawdopodobnie?) i miłośnik meteorytów słowackich ''Juraj Klam''.<ref name="Klam"></ref> Prowadzone przez niego wieloletnie poszukiwania zaowocowały "znalezieniem" na terenach otaczających zbiornik Jeziora Orawskiego kilku struktur interpretowanych przez niego jako pozostałości po [[:File:Magura_(kratery_mapa_Juraj_Klam).jpg|kraterach meteorytowych]]. Próbował on swoimi "odkryciami" zainteresować naukowców i opinię publiczną. Swoje spostrzeżenia i wyniki [[:File:Magura_(pismo_Juraj_Klam).jpg|przesłał do Muzeum Narodowego w Pradze]], ale jego hipotezy nie zainteresowały naukowców. O meteorycie Magura pisał [[:File:Magura_(artykuł_Juraj_Klam).jpg|artykuły do lokalnej prasy]], ale nie zainicjowały one dalszych badań weryfikujących hipotezę oraz nie przyniosły | + | Taką hipotezę badał tamtejszy geolog (prawdopodobnie?) i miłośnik meteorytów słowackich ''Juraj Klam''.<ref name="Klam"></ref> Prowadzone przez niego wieloletnie poszukiwania zaowocowały "znalezieniem" na terenach otaczających zbiornik Jeziora Orawskiego kilku struktur interpretowanych przez niego jako pozostałości po [[:File:Magura_(kratery_mapa_Juraj_Klam).jpg|kraterach meteorytowych]]. Próbował on swoimi "odkryciami" zainteresować naukowców i opinię publiczną. Swoje spostrzeżenia i wyniki [[:File:Magura_(pismo_Juraj_Klam).jpg|przesłał do Muzeum Narodowego w Pradze]], ale jego hipotezy nie zainteresowały naukowców. O meteorycie Magura pisał [[:File:Magura_(artykuł_Juraj_Klam).jpg|artykuły do lokalnej prasy]], ale nie zainicjowały one dalszych badań weryfikujących hipotezę oraz nie przyniosły znalezisk nowych okazów meteorytów. |
- | Ostatnie okazy meteorytu Magura znaleziono w połowie XIX wieku. Od tego czasu nie udało się znaleźć żadnych okazów. | + | Ostatnie okazy meteorytu Magura znaleziono w połowie XIX wieku. Od tego czasu nie udało się znaleźć żadnych nowych okazów. |
<br clear="all"/> | <br clear="all"/> | ||
Linia 49: | Linia 49: | ||
</div> | </div> | ||
- | + | '''Slanica''' (pol. ''Słanica''), '''Námestovo''' (pol. ''Namiestów''). | |
- | Współcześnie wielokrotnie poszukiwacze meteorytów m.in. z Polski przeszukiwali okolice Jeziora Orawskiego. Jak na razie bezowocnie. | + | Na początku lat 50. dwudziestego wieku wybudowano u zbiegu rzek Czarnej i Białej Orawy zaporę wodną. Powstałe Jezioro Orawskie zalało tereny, gdzie w XIX wieku znajdowano meteoryty.<ref>dokonano wtedy również zmiany granicy polski-słowackiej, tak aby całe jezioro znalazło się po stronie słowackiej</ref> Wiele wsi, w tym wieś ''Slanica'' (pol. ''Słanica''), znalazło się pod wodą. |
+ | |||
+ | Współcześnie wielokrotnie poszukiwacze meteorytów, m.in. z Polski, przeszukiwali okolice Jeziora Orawskiego. Jak na razie bezowocnie. | ||
<br clear="all"/> | <br clear="all"/> | ||
Linia 75: | Linia 77: | ||
- | Meteoryt Magura (źródło: Tuček 1981) | + | Meteoryt Magura w kolekcjach zagranicznych (źródło: Tuček 1981) |
<gallery caption="" widths="200px" heights="160px" perrow="3"> | <gallery caption="" widths="200px" heights="160px" perrow="3"> | ||
File:Magura_(fot_37_Tucek_1981).jpg | File:Magura_(fot_37_Tucek_1981).jpg | ||
Linia 91: | Linia 93: | ||
- | '''"Kratery" w okolicach zbiornika Jezioro Orawskie''' (źródło: Juraj Klam; materiały udostępnił: Art&Met | + | '''"Kratery" w okolicach zbiornika Jezioro Orawskie''' (źródło: Juraj Klam; materiały udostępnił: Art&Met; niestety tylko tej jakości materiałami dysponujemy} |
- | + | ||
- | + | ||
<gallery caption="" widths="200px" heights="160px" perrow="3"> | <gallery caption="" widths="200px" heights="160px" perrow="3"> | ||
File:Magura_(pismo_Juraj_Klam).jpg|Odpowiedź Muzeum w Pradze na pismo ''Juraja Klama'' | File:Magura_(pismo_Juraj_Klam).jpg|Odpowiedź Muzeum w Pradze na pismo ''Juraja Klama'' | ||
Linia 104: | Linia 104: | ||
== [[Bibliografia]] == | == [[Bibliografia]] == | ||
- | * +Buchwald Vagn Fabritius, (1975), '''Handbook of iron meteorites. Their history, distribution, composition and structure.''' 3 vol., University of California Press, Berkeley, 1975. ISBN 0520029348. | + | * +Buchwald Vagn Fabritius, (1975), '''Handbook of iron meteorites. Their history, distribution, composition and structure.''' 3 vol., University of California Press, Berkeley, 1975. ISBN 0520029348. O meteorycie Magura - plik {{Djvu|Buchwald_1975_(Magura).djvu|DjVu}} |
* +Haidinger W., (1844), '''Meteor-Eisen in Ungarn.''' ''Annalen der Physik'', 61, Bd. 137, 1844, s. 675-676. Plik {{Djvu|Haidinger_1844_(AdP_61_137).djvu|DjVu}} | * +Haidinger W., (1844), '''Meteor-Eisen in Ungarn.''' ''Annalen der Physik'', 61, Bd. 137, 1844, s. 675-676. Plik {{Djvu|Haidinger_1844_(AdP_61_137).djvu|DjVu}} | ||
Linia 133: | Linia 133: | ||
* '''Encyclopedia of Meteorites ([http://www.encyclopedia-of-meteorites.com/ EoM])''' - meteoryt [http://www.encyclopedia-of-meteorites.com/meteorite.aspx?id=15388 Magura] | * '''Encyclopedia of Meteorites ([http://www.encyclopedia-of-meteorites.com/ EoM])''' - meteoryt [http://www.encyclopedia-of-meteorites.com/meteorite.aspx?id=15388 Magura] | ||
- | * Wikipedia - [http://pl.wikipedia.org/wiki/Jezioro_Orawskie Jezioro Orawskie] • [http://pl.wikipedia.org/wiki/Magura_Orawska Magura Orawska] | + | * meteoryt Magura w kolekcjach polskich - [http://www.ptmet.org.pl/kat-mz-IAB.htm#magura katalog PTMet] • [http://www.woreczko.pl/meteorites/collection-m.htm#M Woreczko Collection] |
+ | * Wikipedia - [http://pl.wikipedia.org/wiki/Jezioro_Orawskie Jezioro Orawskie] • [http://pl.wikipedia.org/wiki/Magura_Orawska Magura Orawska] • [http://pl.wikipedia.org/wiki/Slanica Slanica] | ||
* Wikipedia (SK) - [http://sk.wikipedia.org/wiki/Františkova_huta Františkova huta] | * Wikipedia (SK) - [http://sk.wikipedia.org/wiki/Františkova_huta Františkova huta] | ||
* WebMineral.com - o minerałach: [http://www.webmineral.com/data/Cohenite.shtml cohenite] • [http://www.webmineral.com/data/Schreibersite.shtml schreibersite] | * WebMineral.com - o minerałach: [http://www.webmineral.com/data/Cohenite.shtml cohenite] • [http://www.webmineral.com/data/Schreibersite.shtml schreibersite] |
Wersja z 23:11, 5 lip 2012
Meteoryty surowcem dla huty
Magura → | |
Znalezisko | |
Lokalizacja | Karpaty Zachodnie, Słowacja |
Położenie[1] | 49°20'N, 19°29'E |
Data | 1840 r. |
Charakterystyka | |
Typ | żelazny, IAB-MG |
Masa | 150 kg |
Liczba okazów | wiele brył, zachował się niewiele okazów |
Meteoritical Bulletin Database | |
Synonimy → | |
w NHM Cat: Arva, Orava, Slanica, Szlanica, Szlanicza; po węgiersku: Árva; spotyka się w literaturze również Oravska Magura |
Znalezisko meteorytów żelaznych na terenie północno-zachodniej Słowacji od 1840 roku (IAB-MG, TKW 150 kg). Znaleziono wiele brył, o łącznej wadze około półtorej tony, ale większość z nich została przetopiona. Zachowało się tylko ok. 150-200 kg.
Cenny materiał
Według Karela Tučeka (1981) w rejonie karpackiego pasma Magury Orawskiej w północno-zachodniej Słowacji w latach 1830-40 znajdowano wiele żelaznych brył pochodzenia meteorytowego. Według przekazów okoliczna ludność sprzedawała znajdowane bryły do okolicznej huty, gdzie wykorzystywano m.in. znaczne pokłady popularnej w tym rejonie rudy darniowej, a znajdowane żelazne bryły były traktowane jako naturalny surowiec. Prawdopodobnie w tym okresie przetopiono we Franciszkowej hucie około 1,6 tony materiału. Przetapiania meteorytów zaprzestano dopiero w 1844 roku, gdy wiedeński naukowiec W. Haidinger[2] wykazał ich pozaziemskie pochodzenie.
Miejsce pozyskiwania, nota bene tak cennego, materiału dla huty, przez dłuższy czas było przez okoliczną ludność utrzymywane w tajemnicy. Wiadomo, że znaleziska pochodziły z okolic na zachód od wsi Slanica niedaleko Námestova. W żwirowych brzegach rzeki znajdowano bryły żelazne o wagach od jednego do kilkudziesięciu kilogramów[3]. Znaczna ilość znajdowanych fragmentów świadczy o spadku deszczu meteorytów żelaznych w bliżej nieokreślonej przeszłości. Nie znaleziono jednak śladów żadnych kraterów.[4] Uważa się również, że ówczesne przekazy mówiące o znajdowanych wówczas bryłach żelaza o wadze ponad 300 kg są mocno przesadzone, a prawdopodobnie największe znalezione bryły nie miały więcej niż 150 kg. W zbiorach muzealnych zachowało się łącznie około 150-200 kg, największy okaz znajduje się w Tübingen (Niemcy) i ma wagę 45,5 kg. W zbiorach Muzeum w Pradze znajduje się 7 fragmentów o łącznej wadze 2,266 kg (największy 1270 g).
Zachowane fragmenty meteorytu Magura mają bardzo zniszczoną, silnie utlenioną powierzchnię. Nie zachowały się ślady skorupy obtopieniowej i regmagliptów.
Za sprawą badań Haidingera[2] i ze względu na dużą obfitość materiału, żelazo meteorytowe z Orawy stało się na wiele lat materiałem badawczym w europejskich laboratoriach. Znany badacz meteorytów żelaznych V.F. Buchwald stwierdził, że meteoryt Magura był w XIX wieku dla badaczy europejskiej tym, czym w XX wieku dla meteorytyki amerykańskiej był meteoryt Canyon Diablo. W meteorycie Magura po raz pierwszy opisano nowy minerał węglik żelazo-niklu cohenit (cohenite). Dokonał tego w 1889 roku E. Weinschenk i nadał nowo odkrytemu minerałowi nazwę cohenit dla uczczenia Emila Wilhelma Cohena[5]. Również w tym meteorycie w 1847 roku W. Haidinger odkrył fosforek żelaza i niklu schreibersyt (schreibersite), który otrzymał swoją nazwę na cześć twórcy kolekcji meteorytów w Wiedniu, Karla F.A. von Schreibersa[6]. Stwierdzono w okazach meteorytu Magura występowanie zjawiska pseudomorfozy grafitu[7], wyodrębniono cliftonit[8] i diamenty. Ówczesne badania nad cohenitem pozwoliły stworzyć podstawy klasyfikacji oktaedrytów.
Czy są tam kratery?
Ilość znajdowanych kiedyś fragmentów meteorytu Magura, świadczy, że prawdopodobnie w tym rejonie spadł dawno temu deszcz meteorytów żelaznych i być może był to spadek kraterotwórczy?!
Taką hipotezę badał tamtejszy geolog (prawdopodobnie?) i miłośnik meteorytów słowackich Juraj Klam.[9] Prowadzone przez niego wieloletnie poszukiwania zaowocowały "znalezieniem" na terenach otaczających zbiornik Jeziora Orawskiego kilku struktur interpretowanych przez niego jako pozostałości po kraterach meteorytowych. Próbował on swoimi "odkryciami" zainteresować naukowców i opinię publiczną. Swoje spostrzeżenia i wyniki przesłał do Muzeum Narodowego w Pradze, ale jego hipotezy nie zainteresowały naukowców. O meteorycie Magura pisał artykuły do lokalnej prasy, ale nie zainicjowały one dalszych badań weryfikujących hipotezę oraz nie przyniosły znalezisk nowych okazów meteorytów.
Ostatnie okazy meteorytu Magura znaleziono w połowie XIX wieku. Od tego czasu nie udało się znaleźć żadnych nowych okazów.
Lokalizacja
(F) Franciszkowa huta, (1-3) lokalizacja domniemanych kraterów[9]
Slanica (pol. Słanica), Námestovo (pol. Namiestów).
Na początku lat 50. dwudziestego wieku wybudowano u zbiegu rzek Czarnej i Białej Orawy zaporę wodną. Powstałe Jezioro Orawskie zalało tereny, gdzie w XIX wieku znajdowano meteoryty.[10] Wiele wsi, w tym wieś Slanica (pol. Słanica), znalazło się pod wodą.
Współcześnie wielokrotnie poszukiwacze meteorytów, m.in. z Polski, przeszukiwali okolice Jeziora Orawskiego. Jak na razie bezowocnie.
Mapy
Galerie
Meteoryt Magura ze zbiorów Muzeum Mineralogicznego Instytutu Nauk Geologicznych UWr[11] (dla Wiki.Meteoritica.pl fot. Antoni Stryjewski)
Meteoryt Magura w kolekcjach zagranicznych (źródło: Tuček 1981)
Okolice Jeziora Orawskiego i Franciszkowa huta (słow. Františkova huta) (materiały udostępnił: Art&Met)
"Kratery" w okolicach zbiornika Jezioro Orawskie (źródło: Juraj Klam; materiały udostępnił: Art&Met; niestety tylko tej jakości materiałami dysponujemy}
Bibliografia
- +Buchwald Vagn Fabritius, (1975), Handbook of iron meteorites. Their history, distribution, composition and structure. 3 vol., University of California Press, Berkeley, 1975. ISBN 0520029348. O meteorycie Magura - plik DjVuŹródło: Wiki.Meteoritica.pl
- +Haidinger W., (1844), Meteor-Eisen in Ungarn. Annalen der Physik, 61, Bd. 137, 1844, s. 675-676. Plik DjVuŹródło: Wiki.Meteoritica.pl
- +Haidinger W., (1846), Graphit, pseudomorph nach Schwefelkes. Annalen der Physik, 67, Bd. 143, 1846, s. 437-439. Plik DjVuŹródło: Wiki.Meteoritica.pl
- Pilski Andrzej S., (1999), Nieziemskie skarby. Poradnik poszukiwacza meteorytów, Prószyński i S-ka, Warszawa 1999. ISBN 83-7180-173-4.
- Török József, (1882b), A Magyar Birodalom meteoritjei (II. rész), Természettudományi Közlöny, XIV (160), 1882, s. 497-514. Plik PDF.
- Tuček Karel, (1981), Meteority a jejich výskyty v Československu (Meteorites and their occurrence in Czechoslovakia), Academia, Praha, 1981, ss. 269. Plik DjVuŹródło: Wiki.Meteoritica.pl(tabliceŹródło: Wiki.Meteoritica.pl).
Przypisy
- ^ jeśli nie zaznaczono inaczej, podano współrzędne przyjęte w oficjalnej bazie meteorytów Meteoritical Bulletin Database
- ^ a b Haidinger (1844)
- ^ na fakt znajdowania w okolicy wsi Slanica brył żelaza miały prawdopodobnie wpływ notowane w początkach XIX wieku w tym rejonie wielkie powodzie i związane z nimi przemieszczanie wielkich mas ziemi w korytach rzek
- ^ hipotetyczne kratery w okolicach zbiornika "znalazł" lokalny badacz meteorytów Juraj Klam
- ^ Emil Wilhelm Cohen - niemiecki badacz meteorytów; autora trzytomowego dzieła o meteorytach: Meteoritenkunde (Nauka o meteorytach)
- ^ Pilski (1999)
- ^ Haidinger (1846)
- ^ cliftonit - pseudomorf grafitu (prawdopodobnie z diamentu) o słabej symetrii oktaedrytu; znajdowany tylko w meteorytach w kamacycie
- ^ a b na podstawie materiałów Juraja Klama udostępnionych przez Art&Met
- ^ dokonano wtedy również zmiany granicy polski-słowackiej, tak aby całe jezioro znalazło się po stronie słowackiej
- ^ muzeum ma w swych zbiorach okazy (fragmenty) o masach: cs 500,45 g, sc 145,70 g, fp 1,54 g
Zobacz również
Linki zewnętrzne
- Meteoritical Bulletin Database (MBD) - meteoryt Magura
- Encyclopedia of Meteorites (EoM) - meteoryt Magura
- meteoryt Magura w kolekcjach polskich - katalog PTMet • Woreczko Collection
- Wikipedia - Jezioro Orawskie • Magura Orawska • Slanica
- Wikipedia (SK) - Františkova huta
- WebMineral.com - o minerałach: cohenite • schreibersite
- woreczko.pl - Minerały w meteorytach (Meteorite minerals)