(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)
Pillistfer
Z Wiki.Meteoritica.pl
| Linia 19: | Linia 19: | ||
Spadek deszczu meteorytów w południe 8 sierpnia 1863 roku (sobota) w [[Estonia|Estonii]] (chondryt enstatytowy, EL6). | Spadek deszczu meteorytów w południe 8 sierpnia 1863 roku (sobota) w [[Estonia|Estonii]] (chondryt enstatytowy, EL6). | ||
| - | Po detonacjach spadł deszcz kamieni (relacje mówią o ośmiu spadłych kamieniach). Znaleziono cztery okazy: w Aukoma (14 kg), w Kurla (7,5 kg), w Wahhe (1,5 kg) i w Sawiauk (0,25 kg). Okaz, który spadł w Kurla przebił dach budynku gospodarczego. Spadł na dach stodoły, połamał dachówki i belki stropu, następnie zarył się w ziemi (klepisku) (wg terminologii kolekcjonerskiej, jest to tzw. [[:Category:Hammer|''hammer'']]). | + | Po detonacjach spadł deszcz kamieni (relacje mówią o ośmiu spadłych kamieniach). Znaleziono cztery okazy: w Aukoma (14 kg), w Kurla (7,5 kg), w Wahhe (1,5 kg) i w Sawiauk (0,25 kg). Okaz, który spadł w Kurla przebił dach budynku gospodarczego. Spadł na dach stodoły, połamał dachówki i belki stropu, następnie zarył się w ziemi (klepisku) (wg terminologii kolekcjonerskiej, jest to tzw. [[:Category:Hammer|''hammer'']]). |
| - | Jedną z pierwszych informacji o spadku była publikacja Rose (1863 | + | Jedną z pierwszych informacji o spadku była publikacja Rose (1863; opisał w niej również spadek meteorytu [[Buschhof]]). |
Okoliczności towarzyszące spadkowi: | Okoliczności towarzyszące spadkowi: | ||
| Linia 30: | Linia 30: | ||
{{AQuote-end}} | {{AQuote-end}} | ||
| - | Spadek miał miejsce przy niepogodzie i niskiej, jak na sierpień, temperaturze oraz wietrze z kierunku NNW. Detonacje były słyszane w promieniu 17 wiorst (około 18 km). | + | Spadek miał miejsce przy niepogodzie i niskiej, jak na sierpień, temperaturze oraz przy wietrze z kierunku NNW. Detonacje towarzyszące "ognistemu" bolidowi były słyszane w promieniu 17 wiorst (około 18 km). |
| - | Spadek okazów obserwowano w miejscach leżących na kierunku NNW-SSE odległych od siebie maksymalnie 11-12 wiorst. | + | Spadek okazów obserwowano w miejscach leżących na kierunku NNW-SSE odległych od siebie maksymalnie 11-12 wiorst. Widziano (!) spadek wielu kamieni w punktach: Kurla, Aukoma, Pöllenikko, Takki, Wolmarshof (2 kamienie), Unnakfer. Znaleziono (w czasie, gdy Rose pisał swoją relację) tylko trzy okazy w: Kurla, Aukoma i Wahhe: |
| + | * Okaz z Aukoma (est. ''Aukamäe'') - największy ze znalezionych ważył 28,77 funta (pierwotnie 30 funtów); spadał pod kątem 75° z kierunku NW na SE; zarył się kilkanaście cali w torf i glinę. Świadkami spadku byli Andres Pak i Hans Matzi, którzy słyszeli odgłosy związane ze spadkiem: wielokrotne grzmoty i syczący jak grzechotka dźwięk. Na niebie widać było czarną smugę wskazującą kierunek lotu. Przy upadku odczuli wstrząs. Początkowo obawiali się podejść do dziury w ziemi, ale cztery godziny później Andres wraz z siostrą zbliżyli się do otworu w torfie i glinie, na którego dnie leżał meteoryt. Meteoryt był tak wbity, że mieli problem z jego wydobyciem. | ||
| + | * Okaz z Kurla - ważył 16,79 funta. Świadkami spadku byli pracujący w polu bracia Johann (Juhan) i Andreas (Andres) Steinbergid, którzy słyszeli ten sam odgłos co przy upadku okazu Aukoma. Widzieli oni czarny obiekt, który spadł na dach stodoły. Ludzie w stodole również słyszeli hałas, przerazili się i z niej uciekli bojąc się ognia, gdyż widzieli "dym" w dziurze w dachu. Meteoryt odnaleziono następnego dnia. Według portalu meteorite.narod.ru znajduje się on w zbiorach uniwersytetu w Tartu.<ref name="Kurla">wg Koblitza okaz z Kurla znajduje się w Tallinnie</ref> | ||
| + | * Okaz z Wahhe - ważył 3,626 funta (być może nawet 4 funty); zarył się kilkanaście cali w wierzchniej warstwie gleby. Katherine (Trina) Kipper pracująca przy sianie usłyszała straszny hałas i przerażona uciekła do domu, słysząc inne kamienie i myśląc, że spada niebo. Okaz znaleziono trzy dni później. | ||
| + | * Okaz z Sawiauk (est. ''Saviaugu'') - siedmiu pracujących w polu chłopów słyszało odgłosy, jak huk ognia armatniego, dwa dobiegające od północy i trzeci od zachodu. Później zobaczyli chmurę dymu i spadające z niej dwa obiekty. Znaleziono tylko jeden z nich. | ||
| Linia 76: | Linia 80: | ||
[[Image:Pillistfer_maps_(Grewingk_1863).jpg|thumb|300px|left|Mapa lokalizacji znalezisk meteorytów Pillistfer (i [[Buschhof]]) z publikacji Grewingk (1864)]] | [[Image:Pillistfer_maps_(Grewingk_1863).jpg|thumb|300px|left|Mapa lokalizacji znalezisk meteorytów Pillistfer (i [[Buschhof]]) z publikacji Grewingk (1864)]] | ||
| - | + | Według relacji Rose (1863), Grewingk (1863) i portalu meteorite.narod.ru spadło osiem kamieni, ale odnaleziono tylko cztery! | |
| - | Zaznaczone lokalizacje: '''Aukoma''', '''Kurla''', ''' | + | Zaznaczone lokalizacje: '''''Aukoma''''', '''''Kurla''''', '''Pillistfer''' (obecnie Pilistvere), '''''Pöllenikko''''', '''''Sawiauk''''' (obecnie Saviaugu), '''''Takki''''', '''''Unnakfer''''', '''''Wahhe''''', '''''Wolmarshof'''''. W tych punktach widziano spadające kamienie. |
Współrzędne na mapie są w starym układzie odniesienia.<ref>aby otrzymać współrzędne we współczesnym układzie należy od wartości długości geograficznej odjąć wartość 17°40', szerokość geograficzna pozostaje bez zmian</ref> | Współrzędne na mapie są w starym układzie odniesienia.<ref>aby otrzymać współrzędne we współczesnym układzie należy od wartości długości geograficznej odjąć wartość 17°40', szerokość geograficzna pozostaje bez zmian</ref> | ||
Wersja z 23:04, 9 sie 2013
Znaleziono POŁOWĘ spadłych okazów
| Pillistfer → | |
| 280px
Okaz, który spadł w Aukoma (14 kg, masa główna) (źródło: Grewingk 1864)
| |
| Spadek | |
| Lokalizacja | Estonia |
| Położenie[1] | 58°40'N, 25°44'E |
| Data | 8 sierpnia 1863 roku, 12:30 (sobota) |
| Charakterystyka | |
| Typ | chondryt enstatytowy, EL6 |
| Masa | 23,25 kg |
| Liczba okazów | znaleziono 4 okazy (deszcz meteorytów?) |
| Meteoritical Bulletin Database | |
| Synonimy → | |
| w NHM Cat: Aukoma, Kurla, Pilistvere, Pillistvere, Sawiauk, Wahhe; po rosyjsku: Пилиствере | |
Spadek deszczu meteorytów w południe 8 sierpnia 1863 roku (sobota) w Estonii (chondryt enstatytowy, EL6).
Po detonacjach spadł deszcz kamieni (relacje mówią o ośmiu spadłych kamieniach). Znaleziono cztery okazy: w Aukoma (14 kg), w Kurla (7,5 kg), w Wahhe (1,5 kg) i w Sawiauk (0,25 kg). Okaz, który spadł w Kurla przebił dach budynku gospodarczego. Spadł na dach stodoły, połamał dachówki i belki stropu, następnie zarył się w ziemi (klepisku) (wg terminologii kolekcjonerskiej, jest to tzw. hammer).
Jedną z pierwszych informacji o spadku była publikacja Rose (1863; opisał w niej również spadek meteorytu Buschhof).
Okoliczności towarzyszące spadkowi:
(…) Der zweite Fall ist noch interessanter und grossartiger. Er ereignete sich am 8. Aug. d. J. Mittags 12½ Uhr beim Pastorat Pillistfer im Fellin'schen Kreise Nord-Livlands an folgende acht in einer Richtung von ungefähr NNW. nach SSO. auf einander folgenden Punkten, deren äusserste in gerader Richtung 11 bis 12 Werst von einander entfernt sind: Kurla-Krug, Heuschlag des Aukoma-Gesindes, Budstube Pöllenikko, Gesinde Takki, Hofsfeld des Gutes Wolmarshof (2 Steine), Dorf Unnakfer. Die beiden erstgenannten Punkte gehören zum Gute Cabbal, die übrigen zu Wolmarshof. Drei der gefallenen Steine sind bisher gefunden, der Aukoma-Stein, der Kurla-Stein und der Wahhe-Stein; man hat aber Hoffnung noch mehrere zu finden. Der fall ereignete sich bei unfreundlichem Wetter, NNW.-Wind und einer Temperatur von 8° bis 10° R.[2]; ebenfalls mit einer Detonation, die mehr oder weniger stark in einem Umkreise von ungefähr 17 Werst im Halbmesser gehört wurde; eine Feuererscheinung wurde wie bei dem vorigen nicht wahrgenommen. (…)
Spadek miał miejsce przy niepogodzie i niskiej, jak na sierpień, temperaturze oraz przy wietrze z kierunku NNW. Detonacje towarzyszące "ognistemu" bolidowi były słyszane w promieniu 17 wiorst (około 18 km).
Spadek okazów obserwowano w miejscach leżących na kierunku NNW-SSE odległych od siebie maksymalnie 11-12 wiorst. Widziano (!) spadek wielu kamieni w punktach: Kurla, Aukoma, Pöllenikko, Takki, Wolmarshof (2 kamienie), Unnakfer. Znaleziono (w czasie, gdy Rose pisał swoją relację) tylko trzy okazy w: Kurla, Aukoma i Wahhe:
- Okaz z Aukoma (est. Aukamäe) - największy ze znalezionych ważył 28,77 funta (pierwotnie 30 funtów); spadał pod kątem 75° z kierunku NW na SE; zarył się kilkanaście cali w torf i glinę. Świadkami spadku byli Andres Pak i Hans Matzi, którzy słyszeli odgłosy związane ze spadkiem: wielokrotne grzmoty i syczący jak grzechotka dźwięk. Na niebie widać było czarną smugę wskazującą kierunek lotu. Przy upadku odczuli wstrząs. Początkowo obawiali się podejść do dziury w ziemi, ale cztery godziny później Andres wraz z siostrą zbliżyli się do otworu w torfie i glinie, na którego dnie leżał meteoryt. Meteoryt był tak wbity, że mieli problem z jego wydobyciem.
- Okaz z Kurla - ważył 16,79 funta. Świadkami spadku byli pracujący w polu bracia Johann (Juhan) i Andreas (Andres) Steinbergid, którzy słyszeli ten sam odgłos co przy upadku okazu Aukoma. Widzieli oni czarny obiekt, który spadł na dach stodoły. Ludzie w stodole również słyszeli hałas, przerazili się i z niej uciekli bojąc się ognia, gdyż widzieli "dym" w dziurze w dachu. Meteoryt odnaleziono następnego dnia. Według portalu meteorite.narod.ru znajduje się on w zbiorach uniwersytetu w Tartu.[3]
- Okaz z Wahhe - ważył 3,626 funta (być może nawet 4 funty); zarył się kilkanaście cali w wierzchniej warstwie gleby. Katherine (Trina) Kipper pracująca przy sianie usłyszała straszny hałas i przerażona uciekła do domu, słysząc inne kamienie i myśląc, że spada niebo. Okaz znaleziono trzy dni później.
- Okaz z Sawiauk (est. Saviaugu) - siedmiu pracujących w polu chłopów słyszało odgłosy, jak huk ognia armatniego, dwa dobiegające od północy i trzeci od zachodu. Później zobaczyli chmurę dymu i spadające z niej dwa obiekty. Znaleziono tylko jeden z nich.
Pełen opis okoliczności spadku i wyniki badań meteorytu znajdują się w pracy Grewingka (Grewingk et al. 1864, s. 36-41, 57-65). Tam też znajduje się schematyczna mapa rejonu spadku. W publikacji Grewingka opisano również inne meteoryty: Nerft, Buschhof oraz jedyny w historii przypadek spadku tektytu Igast, sklasyfikowanego później jako pseudometeoryt!
Okoliczności spadku według portalu meteorite.narod.ru:
- Пилиствере
- После падения метеорита Пилиствере (ныне территория Эстонской ССР), сяучившегося 8 августа 1863 г., при котором выпало восемь камней, было найдено только четыре камня. Из них один, весом в "17 фунтов", упал на постоялый двор и попал на крышу сарая. Пробив черепицу крыши, ребро балки в накате и нижнюю крышу над свиным хлевом в сарае, он углубился в землю. Метеорит этот хранится в Тартуском университете.
Okazy i fragmenty meteorytu Pillistfer znajdują się dziś w wielu kolekcjach. Największe zbiory:
Zbiór waga okazów
(Koblitz MetBase)Tallinn, Geol. Inst. Acad. Sci. 10,6 kg m.in. okaz z Kurla 7,5 kg[3] Wiedeń, Naturhist. Mus. 1726 g Moskwa, Acad. Sci. 1216 g Londyn, Nat. Hist. Mus. 336 g
W polskich kolekcjach znajdują się tylko małe fragmenty tego meteorytu.
Lokalizacja
(P) Pilistvere, (A) Arussaare, (K) Kurla, (S) Saviaugu
* W 2018 roku Google zmieniło zasady działania apletu, mapa może wyświetlać się niepoprawnie (pomaga Ctrl+F5); więcej → Szablon:GEMap-MyWiki
Pillistfer (obecnie Pilistvere)
Według relacji Rose (1863), Grewingk (1863) i portalu meteorite.narod.ru spadło osiem kamieni, ale odnaleziono tylko cztery!
Zaznaczone lokalizacje: Aukoma, Kurla, Pillistfer (obecnie Pilistvere), Pöllenikko, Sawiauk (obecnie Saviaugu), Takki, Unnakfer, Wahhe, Wolmarshof. W tych punktach widziano spadające kamienie.
Współrzędne na mapie są w starym układzie odniesienia.[4]
Mapy
Galeria
Wygląd okazów znalezionych w poszczególnych lokalizacjach (źródło: Grewingk 1864)
Pillistfer Taf1 (Grewingk 1863).jpg
Okazy: (1) Aukoma - 14 kg, (2) Kurla - 7,5 kg i najmniejszy (3) Sawiauk - 0,25 kg (wszystkie rysunki w tej samej skali 1:2,5). Na planszy również (4) wygląd meteorytu Igast w skali 1:1 |
Pillistfer Taf2 (Grewingk 1863).jpg
Okazy: (1) Wahhe - rysunki w skali 1:2,5 (γ w skali naturalnej), przekrój okazu Aukoma (3) oraz plan sytuacyjny spadku okazu Kurla (2) i uszkodzenie deski (b). Na rysunku 4 meteoryt Buschhof (α) i jego przekrój (β) |
Bibliografia
- Buchner Otto, (1864), Die Meteoriten in Sammlungen. Annalen der Physik, 122, Bd. 198, 1864, s. 317-331. Plik DjVuŹródło: Wiki.Meteoritica.pl; plik PDF.
- Grewingk Constantin C.A. von, Schmidt Carl E.H., (1864), Ueber die Meteoriten-Fälle von Pillistfer, Buschhof und Igast in Liv- und Kurland (Mit zwei Tafeln und einer Karte.[5]), Archiv für die Naturkunde Liv-, Ehst- und Kurlands, Erste Serie, Dritter Band, Dorpat 1864, s. 421-556.[6][7] Plik PDF; plik DjVu.
- Koblitz Jörn, MetBase. Meteorite Data Retrieval Software, Version 7.3 (CD-ROM), Ritterhude, Germany 1994-2012. MetBase.
- Rose Gustav, (1863), Ueber zwei neue Meteoritenfälle. Annalen der Physik, 120, Bd. 196, 1863, s. 619-623[8]. Plik DjVuŹródło: Wiki.Meteoritica.pl.
- +Tiirmaa Reet, (1994), Kolekcja meteorytów Instytutu Geologicznego Estońskiej Akademii Nauk. Meteoryt, 1, 1994, s. 6-10 (tłum. Michał Kosmulski). Plik PDF.
Przypisy
Zobacz również
Linki zewnętrzne
- Meteoritical Bulletin Database (MBD) - meteoryt Pillistfer
- Encyclopedia of Meteorites (EoM) - meteoryt Pillistfer
- Wikipedia (EN) - Pilistvere
- Wikipedia (RU) - Пилиствере (метеорит)
- Vernadsky Institute of Geochemistry and Analytical Chemistry - Pillistvere ● Пилиствере (tam fotografie okazu)
- meteorite.narodu.ru - История падений и находок некоторых российских метеоритов
- Uniwersytet w Tartu, Estonia (University of Tartu, Estonia) - Tartu Ülikool, Eesti ● Geoloogia-Muuseum
- Meteoryt Pillistfer w kolekcjach polskich - katalog PTMet ● Wadi & Jan Woreczko Collection
 |
Co jeszcze na stronę? (What else to supplement?) (poszukać, uzupełnić …) |
- mapa miejscowości
- lepszej jakości reprodukcje
.jpg){kind=link}
.jpg){kind=link}
.jpg){kind=link}
.jpg){kind=link}
.jpg){kind=link}
.jpg){kind=link}