PayPal-donate (Wiki).png
O ile nie zaznaczono inaczej, prawa autorskie zamieszczonych materiałów należą do Jana Woreczko & Wadi.

(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)


Pillistfer

Z Wiki.Meteoritica.pl

(Różnice między wersjami)
Linia 1: Linia 1:
__NOTOC__
__NOTOC__
-
== Znaleziono POŁOWĘ spadłych okazów ==
+
== Znaleziono tylko POŁOWĘ spadłych okazów ==
{{InfoboxMeteorite
{{InfoboxMeteorite
  | nazwa = Pillistfer
  | nazwa = Pillistfer
Linia 27: Linia 27:
{{AQuote-begin | max-width = 800px}}
{{AQuote-begin | max-width = 800px}}
{{Wielokropek}} Der zweite Fall ist noch interessanter und grossartiger. Er ereignete sich am 8.&nbsp;Aug. d.&nbsp;J. Mittags 12½&nbsp;Uhr beim Pastorat Pillistfer im {{sparse-b}}Fellin{{sparse-e}}'schen Kreise Nord-Livlands an folgende acht in einer Richtung von ungefähr NNW. nach SSO. auf einander folgenden Punkten, deren äusserste in gerader Richtung 11 bis 12&nbsp;Werst von einander entfernt sind: Kurla-Krug, Heuschlag des Aukoma-Gesindes, Budstube Pöllenikko, Gesinde Takki, Hofsfeld des Gutes Wolmarshof (2&nbsp;Steine), Dorf Unnakfer. Die beiden erstgenannten Punkte gehören zum Gute Cabbal, die übrigen zu Wolmarshof. Drei der gefallenen Steine sind bisher gefunden, der Aukoma-Stein, der Kurla-Stein und der Wahhe-Stein; man hat aber Hoffnung noch mehrere zu finden. Der fall ereignete sich bei unfreundlichem Wetter, NNW.-Wind und einer Temperatur von 8° bis 10°&nbsp;R.<ref>chodzi o&nbsp;używaną wówczas skalę Réaumura; temperatura zamarzania wody wynosi 0&nbsp;stopni Réaumura, a&nbsp;1°C&nbsp;=&nbsp;0,8°R; Wikipedia - [http://pl.wikipedia.org/wiki/Skala_Réaumura Skala Réaumura]</ref>; ebenfalls mit einer Detonation, die mehr oder weniger stark in einem Umkreise von ungefähr 17&nbsp;Werst im Halbmesser gehört wurde; eine Feuererscheinung wurde wie bei dem vorigen nicht wahrgenommen.
{{Wielokropek}} Der zweite Fall ist noch interessanter und grossartiger. Er ereignete sich am 8.&nbsp;Aug. d.&nbsp;J. Mittags 12½&nbsp;Uhr beim Pastorat Pillistfer im {{sparse-b}}Fellin{{sparse-e}}'schen Kreise Nord-Livlands an folgende acht in einer Richtung von ungefähr NNW. nach SSO. auf einander folgenden Punkten, deren äusserste in gerader Richtung 11 bis 12&nbsp;Werst von einander entfernt sind: Kurla-Krug, Heuschlag des Aukoma-Gesindes, Budstube Pöllenikko, Gesinde Takki, Hofsfeld des Gutes Wolmarshof (2&nbsp;Steine), Dorf Unnakfer. Die beiden erstgenannten Punkte gehören zum Gute Cabbal, die übrigen zu Wolmarshof. Drei der gefallenen Steine sind bisher gefunden, der Aukoma-Stein, der Kurla-Stein und der Wahhe-Stein; man hat aber Hoffnung noch mehrere zu finden. Der fall ereignete sich bei unfreundlichem Wetter, NNW.-Wind und einer Temperatur von 8° bis 10°&nbsp;R.<ref>chodzi o&nbsp;używaną wówczas skalę Réaumura; temperatura zamarzania wody wynosi 0&nbsp;stopni Réaumura, a&nbsp;1°C&nbsp;=&nbsp;0,8°R; Wikipedia - [http://pl.wikipedia.org/wiki/Skala_Réaumura Skala Réaumura]</ref>; ebenfalls mit einer Detonation, die mehr oder weniger stark in einem Umkreise von ungefähr 17&nbsp;Werst im Halbmesser gehört wurde; eine Feuererscheinung wurde wie bei dem vorigen nicht wahrgenommen.
 +
{{Wielokropek}}
{{Wielokropek}}
 +
Zwölf Meilen weiter sudlich von dem südlichsten Punkte, dem Dorfe Unnakfer, wo die augeführten Meteorstein gefallen sind, hat man ebenfalls an dem 8. Aug. Mittags 1 Uhr beim Schlosse Ermes<ref>wieś '''Ermes''' - obecnie ''Ērģeme''</ref> noch zwei Meteoriten bemerkt. Der Besitzer des Gutes Ermes, {{sparse-b}}Eduard v. Walter{{sparse-e}} und dessen Bruder {{sparse-b}}Hermann{{sparse-e}}, beobachteten nämlich, wie zwei Meteorite ohne Geräusch in den Awoting-Moor fielen, der 6 Werst vom Hofe belegen ist. Diese Nachricht traf in Dorpat ein, bevor daselbst der Pillistfer'sche Fall bekannt geworden war. Genauere Mittheilungen sind noch nicht eingegangen.
Zwölf Meilen weiter sudlich von dem südlichsten Punkte, dem Dorfe Unnakfer, wo die augeführten Meteorstein gefallen sind, hat man ebenfalls an dem 8. Aug. Mittags 1 Uhr beim Schlosse Ermes<ref>wieś '''Ermes''' - obecnie ''Ērģeme''</ref> noch zwei Meteoriten bemerkt. Der Besitzer des Gutes Ermes, {{sparse-b}}Eduard v. Walter{{sparse-e}} und dessen Bruder {{sparse-b}}Hermann{{sparse-e}}, beobachteten nämlich, wie zwei Meteorite ohne Geräusch in den Awoting-Moor fielen, der 6 Werst vom Hofe belegen ist. Diese Nachricht traf in Dorpat ein, bevor daselbst der Pillistfer'sche Fall bekannt geworden war. Genauere Mittheilungen sind noch nicht eingegangen.
{{Wielokropek}}
{{Wielokropek}}
{{AQuote-end}}
{{AQuote-end}}
-
Spadek miał miejsce przy niepogodzie i niskiej, jak na sierpień, temperaturze oraz przy wietrze z&nbsp;kierunku NNW. Detonacje towarzyszące "ognistemu" bolidowi były słyszane w promieniu 17&nbsp;wiorst (około 18&nbsp;km).
+
Spadek miał miejsce przy niepogodzie i niskiej, jak na sierpień, temperaturze oraz przy wietrze z&nbsp;kierunku NNW. Detonacje towarzyszące "ognistemu" bolidowi były słyszane w&nbsp;promieniu 17&nbsp;wiorst (około 18&nbsp;km).
-
Spadek okazów obserwowano w miejscach leżących na kierunku NNW-SSE odległych od siebie maksymalnie 11-12 wiorst. Widziano (!) spadek wielu kamieni w punktach: Kurla, Aukoma, Pöllenikko, Takki, Wolmarshof (2 kamienie), Unnakfer. Znaleziono (w czasie, gdy Rose pisał swoją relację) tylko trzy okazy w: Kurla, Aukoma i Wahhe:
+
Spadek okazów obserwowano w miejscach leżących na kierunku NNW-SSE odległych od siebie maksymalnie o&nbsp;11-12&nbsp;wiorst. Widziano&nbsp;(!) spadek wielu kamieni w&nbsp;punktach: Kurla, Aukoma, Pöllenikko, Takki, Wolmarshof (2&nbsp;kamienie), Unnakfer. Znaleziono (w&nbsp;czasie, gdy Rose pisał swoją relację) tylko trzy okazy w:&nbsp;Kurla, Aukoma i&nbsp;Wahhe:
-
* Okaz z Aukoma (est. ''Aukamäe'') - największy ze znalezionych ważył 28,77&nbsp;funta (pierwotnie 30 funtów); spadał pod kątem 75° z&nbsp;kierunku NW na SE; zarył się kilkanaście cali w&nbsp;torf i&nbsp;glinę. Świadkami spadku byli Andres Pak i&nbsp;Hans Matzi, którzy słyszeli odgłosy związane ze spadkiem: wielokrotne grzmoty i&nbsp;syczący jak grzechotka dźwięk. Na niebie widać było czarną smugę wskazującą kierunek lotu. Przy upadku odczuli wstrząs. Początkowo obawiali się podejść do dziury w&nbsp;ziemi, ale cztery godziny później Andres wraz z siostrą zbliżyli się do otworu w&nbsp;torfie i&nbsp;glinie, na którego dnie leżał meteoryt. Meteoryt był tak wbity, że mieli problem z&nbsp;jego wydobyciem.
+
* Okaz z Aukoma (est. ''Aukamäe'') - największy ze znalezionych ważył 28,77&nbsp;funta (pierwotnie 30 funtów); spadał pod kątem 75° z&nbsp;kierunku NW na SE; zarył się kilkanaście cali w&nbsp;torf i&nbsp;glinę. Świadkami spadku byli Andres Pak i&nbsp;Hans Matzi, którzy słyszeli odgłosy związane ze spadkiem: wielokrotne grzmoty i&nbsp;syczący jak grzechotka dźwięk. Na niebie widać było czarną smugę wskazującą kierunek lotu. Przy upadku odczuli wstrząs. Początkowo obawiali się podejść do dziury w&nbsp;ziemi, ale cztery godziny później Andres wraz z&nbsp;siostrą zbliżyli się do otworu w&nbsp;torfie i&nbsp;glinie, na którego dnie leżał meteoryt. Meteoryt był tak wbity, że mieli problem z&nbsp;jego wydobyciem.
* Okaz z Kurla - ważył 16,79 funta. Świadkami spadku byli pracujący w&nbsp;polu bracia Johann (Juhan) i&nbsp;Andreas (Andres) Steinbergid, którzy słyszeli ten sam odgłos co przy upadku okazu Aukoma. Widzieli oni czarny obiekt, który spadł na dach stodoły. Ludzie w stodole również słyszeli hałas, przerazili się i&nbsp;z&nbsp;niej uciekli bojąc się ognia, gdyż widzieli "dym" w&nbsp;dziurze w&nbsp;dachu. Meteoryt odnaleziono następnego dnia. Według portalu meteorite.narod.ru znajduje się on w&nbsp;zbiorach uniwersytetu w&nbsp;Tartu.<ref name="Kurla">wg Koblitza okaz z&nbsp;Kurla znajduje się w&nbsp;Tallinnie</ref>
* Okaz z Kurla - ważył 16,79 funta. Świadkami spadku byli pracujący w&nbsp;polu bracia Johann (Juhan) i&nbsp;Andreas (Andres) Steinbergid, którzy słyszeli ten sam odgłos co przy upadku okazu Aukoma. Widzieli oni czarny obiekt, który spadł na dach stodoły. Ludzie w stodole również słyszeli hałas, przerazili się i&nbsp;z&nbsp;niej uciekli bojąc się ognia, gdyż widzieli "dym" w&nbsp;dziurze w&nbsp;dachu. Meteoryt odnaleziono następnego dnia. Według portalu meteorite.narod.ru znajduje się on w&nbsp;zbiorach uniwersytetu w&nbsp;Tartu.<ref name="Kurla">wg Koblitza okaz z&nbsp;Kurla znajduje się w&nbsp;Tallinnie</ref>
* Okaz z Wahhe - ważył 3,626 funta (być może nawet 4&nbsp;funty); zarył się kilkanaście cali w&nbsp;wierzchniej warstwie gleby. Katherine (Trina) Kipper pracująca przy sianie usłyszała straszny hałas i&nbsp;przerażona uciekła do domu, słysząc inne kamienie i&nbsp;myśląc, że spada niebo. Okaz znaleziono trzy dni później.
* Okaz z Wahhe - ważył 3,626 funta (być może nawet 4&nbsp;funty); zarył się kilkanaście cali w&nbsp;wierzchniej warstwie gleby. Katherine (Trina) Kipper pracująca przy sianie usłyszała straszny hałas i&nbsp;przerażona uciekła do domu, słysząc inne kamienie i&nbsp;myśląc, że spada niebo. Okaz znaleziono trzy dni później.
* Okaz z Sawiauk (est. ''Saviaugu'') - siedmiu pracujących w&nbsp;polu chłopów słyszało odgłosy, jak huk ognia armatniego, dwa dobiegające od północy i&nbsp;trzeci od zachodu. Później zobaczyli chmurę dymu i&nbsp;spadające z&nbsp;niej dwa obiekty. Znaleziono tylko jeden z&nbsp;nich.
* Okaz z Sawiauk (est. ''Saviaugu'') - siedmiu pracujących w&nbsp;polu chłopów słyszało odgłosy, jak huk ognia armatniego, dwa dobiegające od północy i&nbsp;trzeci od zachodu. Później zobaczyli chmurę dymu i&nbsp;spadające z&nbsp;niej dwa obiekty. Znaleziono tylko jeden z&nbsp;nich.
-
W drugim zacytowanym fragmencie z artykułu Rose (1863) jest mowa o zaobserwowaniu tego samego dnia, 8 sierpnia, spadku dwóch meteorytów, któremu nie towarzyszył żaden dźwięk, w rejonie o nazwie ''Awoting-Moor'' (około 80 km od najdalej wysuniętego punktu spadku meteorytu Pillistfer). Doniesienie to dotarło do Dorpat (obecnie Tartu) jeszcze przed informacją o spadku meteorytów pod Pillistfer.
+
W drugim zacytowanym fragmencie z artykułu Rose (1863) jest mowa o zaobserwowaniu tego samego dnia, 8 sierpnia, spadku dwóch meteorytów, któremu nie towarzyszył żaden dźwięk, w&nbsp;rejonie o nazwie ''Awoting-Moor'' (około 80&nbsp;km od najdalej wysuniętego punktu spadku meteorytu Pillistfer). Doniesienie to dotarło do Dorpat (obecnie Tartu) jeszcze przed informacją o&nbsp;spadku meteorytów pod Pillistfer.
-
Pełen opis okoliczności spadku i wyniki badań meteorytu znajdują się w pracy Grewingka (Grewingk et&nbsp;al. 1864, s.&nbsp;36-41, 57-65). Tam też znajduje się schematyczna mapa rejonu spadku. W&nbsp;publikacji Grewingka opisano również inne meteoryty: [[Nerft]], [[Buschhof]] oraz jedyny w&nbsp;historii przypadek spadku [[Tektyty|tektytu]] '''[[Igast]]''', sklasyfikowanego później jako pseudometeoryt!
+
Pełen opis okoliczności spadku i wyniki badań meteorytu znajdują się w&nbsp;pracy Grewingka (Grewingk et&nbsp;al. 1864, s.&nbsp;36-41, 57-65). Tam też znajduje się schematyczna mapa rejonu spadku. W&nbsp;publikacji Grewingka opisano również inne meteoryty: [[Nerft]], [[Buschhof]] oraz jedyny w&nbsp;historii przypadek spadku [[Tektyty|tektytu]] '''[[Igast]]''', sklasyfikowanego później jako pseudometeoryt!
Okoliczności spadku według portalu meteorite.narod.ru:
Okoliczności spadku według portalu meteorite.narod.ru:
Linia 78: Linia 80:
(P) Pilistvere, (A) Arussaare, (K) Kurla, (S) Saviaugu, (U)&nbsp;Unnakfer
(P) Pilistvere, (A) Arussaare, (K) Kurla, (S) Saviaugu, (U)&nbsp;Unnakfer
-
punkty dotyczące spadku w ''Awoting-Moor''
+
Punkty dotyczące spadku w ''Awoting-Moor''
{{GEFrame-end}}
{{GEFrame-end}}
'''Pillistfer''' (obecnie ''Pilistvere'')
'''Pillistfer''' (obecnie ''Pilistvere'')
 +
Oznakowano również punkty dotyczące doniesienia o spadku meteorytów w rejonie ''Awoting-Moor'' (Rose 1863).
<br clear="all"/>
<br clear="all"/>
[[Image:Pillistfer_maps_(Grewingk_1863).jpg|thumb|300px|left|Mapa lokalizacji spadku meteorytów Pillistfer z publikacji Grewingk (1864)]]
[[Image:Pillistfer_maps_(Grewingk_1863).jpg|thumb|300px|left|Mapa lokalizacji spadku meteorytów Pillistfer z publikacji Grewingk (1864)]]
-
Według relacji Rose (1863), Grewingk (1863) i portalu meteorite.narod.ru spadło osiem kamieni, ale odnaleziono tylko cztery! Bolid leciał z kierunku NW, a&nbsp;największe okazy znaleziono na początku elipsy. '''Można przypuszczać, że okazy których nie znaleziono, spadłe dalej na południowy-wschód, mogły mieć wagi większe od największego okazu znalezionego w&nbsp;Aukoma, więc ponad 14&nbsp;kg?!'''
+
Według relacji Rose (1863), Grewingk (1863) i portalu meteorite.narod.ru spadło osiem kamieni, ale odnaleziono tylko cztery! Bolid leciał z&nbsp;kierunku NW, a&nbsp;największe okazy znaleziono na początku elipsy. '''Można przypuszczać, że okazy których nie znaleziono, spadłe dalej na południowy-wschód, mogły mieć wagi większe od największego okazu znalezionego w&nbsp;Aukoma, więc ponad 14&nbsp;kg?!'''
-
Zaznaczone lokalizacje: '''''Aukoma''''', '''''Kurla''''', '''Pillistfer''' (obecnie ''Pilistvere''), '''''Pöllenikko''''', '''''Sawiauk''''' (obecnie ''Saviaugu''), '''''Takki''''', '''''Unnakfer''''' (obecnie ''Unakvere''), '''''Wahhe''''', '''''Wolmarshof'''''. W&nbsp;tych punktach widziano spadające kamienie.  
+
Zaznaczone lokalizacje: '''''Aukoma''''' (est. ''Aukamäe''), '''''Kurla''''', '''Pillistfer''' (obecnie ''Pilistvere''), '''''Pöllenikko''''', '''''Sawiauk''''' (obecnie ''Saviaugu''), '''''Takki''''', '''''Unnakfer''''' (obecnie ''Unakvere''), '''''Wahhe''''', '''''Wolmarshof'''''. W&nbsp;tych punktach widziano spadające kamienie (strzałki wskazują kierunek spadku).  
Współrzędne na mapie są w starym układzie odniesienia.<ref>aby otrzymać współrzędne we współczesnym układzie należy od wartości długości geograficznej odjąć wartość 17°40', szerokość geograficzna pozostaje bez zmian</ref>
Współrzędne na mapie są w starym układzie odniesienia.<ref>aby otrzymać współrzędne we współczesnym układzie należy od wartości długości geograficznej odjąć wartość 17°40', szerokość geograficzna pozostaje bez zmian</ref>
Linia 105: Linia 108:
Wygląd okazów znalezionych w poszczególnych lokalizacjach (źródło: Grewingk 1864)
Wygląd okazów znalezionych w poszczególnych lokalizacjach (źródło: Grewingk 1864)
<gallery caption="" widths="200px" heights="200px" perrow="4">
<gallery caption="" widths="200px" heights="200px" perrow="4">
-
File:Pillistfer_Taf1_(Grewingk_1863).jpg|Okazy: ('''1''') Aukoma - 14&nbsp;kg, ('''2''') Kurla - 7,5&nbsp;kg i&nbsp;najmniejszy ('''3''') Sawiauk - 0,25&nbsp;kg (wszystkie rysunki w&nbsp;tej samej skali 1:2,5). Na planszy również ('''4''') wygląd meteorytu [[Igast]] w&nbsp;skali 1:1
+
File:Pillistfer_Taf1_(Grewingk_1863).jpg|Okazy: ('''1''') Aukoma - 14&nbsp;kg, ('''2''') Kurla - 7,5&nbsp;kg i&nbsp;najmniejszy ('''3''') Sawiauk - 0,25&nbsp;kg (wszystkie rysunki w&nbsp;tej samej skali 1:2,5). Na planszy również ('''4''') wygląd meteorytu [[Igast]] w&nbsp;skali&nbsp;1:1
File:Pillistfer_Taf2_(Grewingk_1863).jpg|Okazy: ('''1''') Wahhe - rysunki w&nbsp;skali 1:2,5 ('''&gamma;''' w&nbsp;skali naturalnej), przekrój okazu Aukoma ('''3''') oraz plan sytuacyjny spadku okazu Kurla ('''2''') i&nbsp;uszkodzenie deski ('''b'''). Na rysunku '''4''' meteoryt [[Buschhof]] ('''&alpha;''') i&nbsp;jego przekrój ('''&beta;''')
File:Pillistfer_Taf2_(Grewingk_1863).jpg|Okazy: ('''1''') Wahhe - rysunki w&nbsp;skali 1:2,5 ('''&gamma;''' w&nbsp;skali naturalnej), przekrój okazu Aukoma ('''3''') oraz plan sytuacyjny spadku okazu Kurla ('''2''') i&nbsp;uszkodzenie deski ('''b'''). Na rysunku '''4''' meteoryt [[Buschhof]] ('''&alpha;''') i&nbsp;jego przekrój ('''&beta;''')
</gallery>
</gallery>

Wersja z 00:38, 10 sie 2013

Znaleziono tylko POŁOWĘ spadłych okazów

Pillistfer
280px
Okaz, który spadł w Aukoma (14 kg, masa główna) (źródło: Grewingk 1864)
Spadek
Lokalizacja Estonia
Położenie[1] 58°40'N, 25°44'E
Data 8 sierpnia 1863 roku, 12:30 (sobota)
Charakterystyka
Typ chondryt enstatytowy, EL6
Masa 23,25 kg
Liczba okazów znaleziono 4 okazy (deszcz meteorytów?)
Meteoritical Bulletin Database
Synonimy
w NHM Cat: Aukoma, Kurla, Pilistvere, Pillistvere, Sawiauk, Wahhe; po rosyjsku: Пилиствере

Spadek deszczu meteorytów w południe 8 sierpnia 1863 roku (sobota) w Estonii (chondryt enstatytowy, EL6).

Po detonacjach spadł deszcz kamieni (relacje mówią o ośmiu spadłych kamieniach). Znaleziono cztery okazy: w Aukoma (14 kg), w Kurla (7,5 kg), w Wahhe (1,5 kg) i w Sawiauk (0,25 kg). Okaz, który spadł w Kurla przebił dach budynku gospodarczego. Spadł na dach stodoły, połamał dachówki i belki stropu, następnie zarył się w ziemi (klepisku) (wg terminologii kolekcjonerskiej, jest to tzw. hammer).


Jedną z pierwszych informacji o spadku była publikacja Rose (1863; opisał w niej również spadek meteorytu Buschhof).

Okoliczności towarzyszące spadkowi:

«

(…) Der zweite Fall ist noch interessanter und grossartiger. Er ereignete sich am 8. Aug. d. J. Mittags 12½ Uhr beim Pastorat Pillistfer im Fellin'schen Kreise Nord-Livlands an folgende acht in einer Richtung von ungefähr NNW. nach SSO. auf einander folgenden Punkten, deren äusserste in gerader Richtung 11 bis 12 Werst von einander entfernt sind: Kurla-Krug, Heuschlag des Aukoma-Gesindes, Budstube Pöllenikko, Gesinde Takki, Hofsfeld des Gutes Wolmarshof (2 Steine), Dorf Unnakfer. Die beiden erstgenannten Punkte gehören zum Gute Cabbal, die übrigen zu Wolmarshof. Drei der gefallenen Steine sind bisher gefunden, der Aukoma-Stein, der Kurla-Stein und der Wahhe-Stein; man hat aber Hoffnung noch mehrere zu finden. Der fall ereignete sich bei unfreundlichem Wetter, NNW.-Wind und einer Temperatur von 8° bis 10° R.[2]; ebenfalls mit einer Detonation, die mehr oder weniger stark in einem Umkreise von ungefähr 17 Werst im Halbmesser gehört wurde; eine Feuererscheinung wurde wie bei dem vorigen nicht wahrgenommen.

(…)

Zwölf Meilen weiter sudlich von dem südlichsten Punkte, dem Dorfe Unnakfer, wo die augeführten Meteorstein gefallen sind, hat man ebenfalls an dem 8. Aug. Mittags 1 Uhr beim Schlosse Ermes[3] noch zwei Meteoriten bemerkt. Der Besitzer des Gutes Ermes, Eduard v. Walter und dessen Bruder Hermann, beobachteten nämlich, wie zwei Meteorite ohne Geräusch in den Awoting-Moor fielen, der 6 Werst vom Hofe belegen ist. Diese Nachricht traf in Dorpat ein, bevor daselbst der Pillistfer'sche Fall bekannt geworden war. Genauere Mittheilungen sind noch nicht eingegangen. (…)

»


Spadek miał miejsce przy niepogodzie i niskiej, jak na sierpień, temperaturze oraz przy wietrze z kierunku NNW. Detonacje towarzyszące "ognistemu" bolidowi były słyszane w promieniu 17 wiorst (około 18 km).

Spadek okazów obserwowano w miejscach leżących na kierunku NNW-SSE odległych od siebie maksymalnie o 11-12 wiorst. Widziano (!) spadek wielu kamieni w punktach: Kurla, Aukoma, Pöllenikko, Takki, Wolmarshof (2 kamienie), Unnakfer. Znaleziono (w czasie, gdy Rose pisał swoją relację) tylko trzy okazy w: Kurla, Aukoma i Wahhe:

  • Okaz z Aukoma (est. Aukamäe) - największy ze znalezionych ważył 28,77 funta (pierwotnie 30 funtów); spadał pod kątem 75° z kierunku NW na SE; zarył się kilkanaście cali w torf i glinę. Świadkami spadku byli Andres Pak i Hans Matzi, którzy słyszeli odgłosy związane ze spadkiem: wielokrotne grzmoty i syczący jak grzechotka dźwięk. Na niebie widać było czarną smugę wskazującą kierunek lotu. Przy upadku odczuli wstrząs. Początkowo obawiali się podejść do dziury w ziemi, ale cztery godziny później Andres wraz z siostrą zbliżyli się do otworu w torfie i glinie, na którego dnie leżał meteoryt. Meteoryt był tak wbity, że mieli problem z jego wydobyciem.
  • Okaz z Kurla - ważył 16,79 funta. Świadkami spadku byli pracujący w polu bracia Johann (Juhan) i Andreas (Andres) Steinbergid, którzy słyszeli ten sam odgłos co przy upadku okazu Aukoma. Widzieli oni czarny obiekt, który spadł na dach stodoły. Ludzie w stodole również słyszeli hałas, przerazili się i z niej uciekli bojąc się ognia, gdyż widzieli "dym" w dziurze w dachu. Meteoryt odnaleziono następnego dnia. Według portalu meteorite.narod.ru znajduje się on w zbiorach uniwersytetu w Tartu.[4]
  • Okaz z Wahhe - ważył 3,626 funta (być może nawet 4 funty); zarył się kilkanaście cali w wierzchniej warstwie gleby. Katherine (Trina) Kipper pracująca przy sianie usłyszała straszny hałas i przerażona uciekła do domu, słysząc inne kamienie i myśląc, że spada niebo. Okaz znaleziono trzy dni później.
  • Okaz z Sawiauk (est. Saviaugu) - siedmiu pracujących w polu chłopów słyszało odgłosy, jak huk ognia armatniego, dwa dobiegające od północy i trzeci od zachodu. Później zobaczyli chmurę dymu i spadające z niej dwa obiekty. Znaleziono tylko jeden z nich.

W drugim zacytowanym fragmencie z artykułu Rose (1863) jest mowa o zaobserwowaniu tego samego dnia, 8 sierpnia, spadku dwóch meteorytów, któremu nie towarzyszył żaden dźwięk, w rejonie o nazwie Awoting-Moor (około 80 km od najdalej wysuniętego punktu spadku meteorytu Pillistfer). Doniesienie to dotarło do Dorpat (obecnie Tartu) jeszcze przed informacją o spadku meteorytów pod Pillistfer.


Pełen opis okoliczności spadku i wyniki badań meteorytu znajdują się w pracy Grewingka (Grewingk et al. 1864, s. 36-41, 57-65). Tam też znajduje się schematyczna mapa rejonu spadku. W publikacji Grewingka opisano również inne meteoryty: Nerft, Buschhof oraz jedyny w historii przypadek spadku tektytu Igast, sklasyfikowanego później jako pseudometeoryt!

Okoliczności spadku według portalu meteorite.narod.ru:

Пилиствере
После падения метеорита Пилиствере (ныне территория Эстонской ССР), сяучившегося 8 августа 1863 г., при котором выпало восемь камней, было найдено только четыре камня. Из них один, весом в "17 фунтов", упал на постоялый двор и попал на крышу сарая. Пробив черепицу крыши, ребро балки в накате и нижнюю крышу над свиным хлевом в сарае, он углубился в землю. Метеорит этот хранится в Тартуском университете.


Okazy i fragmenty meteorytu Pillistfer znajdują się dziś w wielu kolekcjach. Największe zbiory:

Zbiór waga okazów
(Koblitz MetBase)
Tallinn, Geol. Inst. Acad. Sci. 10,6 kg m.in. okaz z Kurla 7,5 kg[4]
Wiedeń, Naturhist. Mus. 1726 g
Moskwa, Acad. Sci. 1216 g
Londyn, Nat. Hist. Mus. 336 g

W polskich kolekcjach znajdują się tylko małe fragmenty tego meteorytu.

Lokalizacja

Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
© Jan Woreczko & Wadi

(P) Pilistvere, (A) Arussaare, (K) Kurla, (S) Saviaugu, (U) Unnakfer

Punkty dotyczące spadku w Awoting-Moor

* W 2018 roku Google zmieniło zasady działania apletu, mapa może wyświetlać się niepoprawnie (pomaga Ctrl+F5); więcej → Szablon:GEMap-MyWiki

Pillistfer (obecnie Pilistvere)

Oznakowano również punkty dotyczące doniesienia o spadku meteorytów w rejonie Awoting-Moor (Rose 1863).


Plik:Pillistfer maps (Grewingk 1863).jpg
Mapa lokalizacji spadku meteorytów Pillistfer z publikacji Grewingk (1864)

Według relacji Rose (1863), Grewingk (1863) i portalu meteorite.narod.ru spadło osiem kamieni, ale odnaleziono tylko cztery! Bolid leciał z kierunku NW, a największe okazy znaleziono na początku elipsy. Można przypuszczać, że okazy których nie znaleziono, spadłe dalej na południowy-wschód, mogły mieć wagi większe od największego okazu znalezionego w Aukoma, więc ponad 14 kg?!


Zaznaczone lokalizacje: Aukoma (est. Aukamäe), Kurla, Pillistfer (obecnie Pilistvere), Pöllenikko, Sawiauk (obecnie Saviaugu), Takki, Unnakfer (obecnie Unakvere), Wahhe, Wolmarshof. W tych punktach widziano spadające kamienie (strzałki wskazują kierunek spadku).

Współrzędne na mapie są w starym układzie odniesienia.[5]


Mapy

Galeria

Wygląd okazów znalezionych w poszczególnych lokalizacjach (źródło: Grewingk 1864)

Bibliografia

  • Buchner Otto, (1864), Die Meteoriten in Sammlungen. Annalen der Physik, 122, Bd. 198, 1864, s. 317-331. Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    ; plik PDF.
  • Grewingk Constantin C.A. von, Schmidt Carl E.H., (1864), Ueber die Meteoriten-Fälle von Pillistfer, Buschhof und Igast in Liv- und Kurland (Mit zwei Tafeln und einer Karte.[6]), Archiv für die Naturkunde Liv-, Ehst- und Kurlands, Erste Serie, Dritter Band, Dorpat 1864, s. 421-556.[7][8] Plik PDF; plik DjVu.
  • Koblitz Jörn, MetBase. Meteorite Data Retrieval Software, Version 7.3 (CD-ROM), Ritterhude, Germany 1994-2012. MetBase.
  • Rose Gustav, (1863), Ueber zwei neue Meteoritenfälle. Annalen der Physik, 120, Bd. 196, 1863, s. 619-623[9]. Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    .
  • +Tiirmaa Reet, (1994), Kolekcja meteorytów Instytutu Geologicznego Estońskiej Akademii Nauk. Meteoryt, 1, 1994, s. 6-10 (tłum. Michał Kosmulski). Plik PDF.


Przypisy

  1. ^ jeśli nie zaznaczono inaczej, podano współrzędne przyjęte w oficjalnej bazie meteorytów Meteoritical Bulletin Database
  2. ^ chodzi o używaną wówczas skalę Réaumura; temperatura zamarzania wody wynosi 0 stopni Réaumura, a 1°C = 0,8°R; Wikipedia - Skala Réaumura
  3. ^ wieś Ermes - obecnie Ērģeme
  4. ^ a b wg Koblitza okaz z Kurla znajduje się w Tallinnie
  5. ^ aby otrzymać współrzędne we współczesnym układzie należy od wartości długości geograficznej odjąć wartość 17°40', szerokość geograficzna pozostaje bez zmian
  6. ^ (dwie plansze i jedna mapa) mapy lokalizacji znalezisk okazów meteorytów PillistferBuschhof; na planszach rysunki okazów meteorytów Pillistfer, BuschhofIgast
  7. ^ artykuł ukazał się również w 1864 roku w formie osobnej publikacji: Grewingk Constantin von, Schmidt Carl, (1864), Ueber die Meteoritenfälle von Pillistfer, Buschhof und Igast in Liv- und Kurland (Mit zwei Tafeln und einer Karte.), Dorpat 1864, ss. 140. Plik hPDF; zbiory własne W&W
  8. ^ publikacja zawiera również krótką notatkę opisującą spadek meteorytu Nerft; Meteorsteinfall von Nerft in Kurland. 1864 April 12. (März 31.) bei Sonnenauigang (4 U. 45 M.), s. 554
  9. ^ zawiera opis spadku meteorytów Buschhof i Pillistfer

Zobacz również

Linki zewnętrzne


  • mapa miejscowości
  • lepszej jakości reprodukcje
Osobiste