PayPal-donate (Wiki).png
O ile nie zaznaczono inaczej, prawa autorskie zamieszczonych materiałów należą do Jana Woreczko & Wadi.

(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)

Krater Frombork

Z Wiki.Meteoritica.pl

(Różnice między wersjami)
(→Lokalizacja)
m
 
(Nie pokazano 66 wersji pomiędzy niniejszymi.)
Linia 1: Linia 1:
__NOTOC__
__NOTOC__
-
== Kratery! - jednak nie meteorytowe ==
+
{{VerifyLevel|level=1}}
 +
== Kratery! – jednak nie meteorytowe ==
 +
[[Grafika:Frombork (crater panorama).jpg|280px|thumb|Widok na krater z dawnej dzwonnicy obok katedry. Krater jest na granicy pola i lasu, środek krateru na środku zdjęcia (fot. Andrzej S. Pilski)]]
 +
Kratery na południe od Fromborka. Badania wykazały, że '''nie są to kratery meteorytowe'''.
-
Kratery w okolicach Fromborka. Badania wskazały, że '''nie są to kratery meteorytowe'''.
 
-
[[Grafika:Frombork (crater panorama).jpg|200px|thumb|Widok na krater z dawnej dzwonnicy obok katedry. Krater jest na granicy pola i lasu, środek krateru na środku zdjęcia (fot. Andrzej S. Pilski)]]
 
 +
Na dwa owalne obiekty na polach na południe od Fromborka pierwsza zwróciła uwagę [[Bibliografia/Korpikiewicz_Honorata|Honorata Korpikiewicz]] w połowie lat 70. XX wieku. Większy krater ma około 100 metrów średnicy i głębokość dochodzącą do 24 metrów ('''wielkości mocno zawyżone!''' patrz dalej) (jego północny wał został zaorany, natomiast na części południowej, gdzie znajduje się obserwatorium astronomiczne, rośnie las). Drugi mniejszy krater o średnicy 8×10 metrów i głębokości do 2 m znajduje się około 200 m na północ od większego krateru na okolicznych polach.
-
;Kratery meteorytowe we Fromborku?<ref>za Simkoz</ref>
+
Głównym argumentem świadczącym o meteorytowym pochodzeniu domniemanych kraterów były wyniki badań rozkładu pyłu meteorytowego wokół nich. Jego stężenie miało wielokrotnie przekraczać wartość średnią – informacja ta jednak '''nie znalazła potwierdzenia''' w&nbsp;wyniku kompleksowych badań prowadzonych na tym terenie w latach 1984-1995<ref>badaniami kierował [[Bibliografia/Kosiński_Janusz_Witold|Janusz Kosiński]]</ref>. Podobno znajdowano w&nbsp;otoczeniu kraterów fragmenty szkliw (impaktowych?), ale podczas badań nie zaobserwowano śladu zmian szokowych w&nbsp;podłożu. Budowa geologiczna utworów i&nbsp;ich otoczenia jednoznacznie wskazują na naturalne, polodowcowe pochodzenie zagłębień. Wielokrotne podejmowane na tym terenie poszukiwania meteorytów za pomocą wykrywaczy metalu nie dały rezultatów.<ref>Korpikiewicz (1988) pisze (informacja za&nbsp;Pokrzywnickim), że przed II&nbsp;wojną światową znaleziono na otaczających polach dwa odłamki meteorytu żelaznego o&nbsp;wadze 3,5&nbsp;kg</ref>
-
+
-
Wstęp
+
-
+
-
O kraterach meteorytowych w Morasku zapewne słyszał każdy Czytelnik. Meteoryty z tego spadku znajdują się niemal w każdej polskiej kolekcji meteorytów. Ale za to nie każdy Czytelnik wie, że istnieją podejrzenia co do meteorytowego pochodzenia "kraterków" we Fromborku. Dla niewtajemniczonych wyjaśniam, że około 1,5 km na południe od miasta Kopernika znajdują się dwa kratery pochodzenia prawdopodobnie meteorytowego. Większy z nich ma średnicę 100 metrów i głębokość około 24 metrów. Połowa tegoż krateru została zaorana, a druga połowa jest porośnięta lasem. Drugi - mniejszy - krater znajduje się około 200 m na północ od większego krateru. Jego średnica to około 8 do 10 metrów i głębokość dochodzi do 2 metrów. Skąd podejrzenia, że te twory równie dobrze pochodzenia polodowcowego mogą mieć coś wspólnego z kamieniami spadającymi z nieba? Za meteorytowym pochodzeniem tych obiektów przemawiają między innymi zapiski o tym, że podczas II Wojny Światowej znaleziono w większym kraterze odłamki meteorytu żelaznego... i tu trop się urywa.
+
-
+
-
Stare fakty
+
-
+
-
Okolice kraterków fromborskich już dawno zostały przebadane pod kątem znalezienia jakichkolwiek cech świadczących za ich meteorytowym pochodzeniem. Wykazano, ze w kraterkach znajduje się kilkakrotnie większe stężenie pyłu meteorytowego, niż gdziekolwiek w okolicy. Dowiedziono również, że jeżeli kraterki uformowały się podczas spadku meteorytu to musiałby nadlecieć on z północy pod małym kątem do powierzchni. Świadczy o tym fakt, że południowe zbocze większego krateru ma większy spadek niż po stronie północnej. Poza tym mniejsze meteoryty w elipsie spadają pierwsze (mały krater), a większe dalej, w tylnej części elipsy (duży krater). Na tym jednak badania zakończono. Podobno także poszukiwacze meteorytów skanowali ten teren wykrywaczami metalu, ale niczego oni nie znaleźli.  
+
-
+
-
Nowy trop
+
-
+
-
Wewnątrz, jak i w okolicy kraterków można znaleźć dwa ciekawe twory, które mogą zainteresować meteorytofilów. Pierwsze z nich to fragmenty żelaza (ruda darniowa), które bardzo przypominają obrdzewiałe meteoryty. Kto wie, może wśród kolejnych znajdowanych bryłek żelaza znajdzie się jakiś meteoryt. Drugi z tych tworów to dziwne szkliwo, coś jakby tektyty (impaktyty) lecz nie do końca przetopione. Ten trop ma bardzo ciekawy charakter, gdyż w pobliżu kraterów meteorytowych Henbury w Australii znaleziono podobnego rodzaju przetopione szkliwo. Jeżeli uda się porównać szkliwo z okolic Henbury i szkliwo z okolic Fromborka to może dołożymy kolejną cegiełkę do naszej wiedzy o tajemniczych lejach w ziemi w północnej części Polski. 
+
-
;Wg Kosinski - historia meteorytyki<ref>Kosinski PSM</ref>
+
=== Może piorun? ===
-
Hipoteza, że jest to obiekt o pochodzeniu kosmicznym prezentowana przez H. Korpikiewicz, lansowana była w latach 1976-1979. Głównym argumentem (a tak naprawdę jedynym) za tym, że zagłębienie na południe od Fromborka jest kraterem, miał być rozkład pyłu meteorytowego. Krater miał być pochodzenia wybuchowego. Interdyscyplinarne badania z lat 1984-1995 nie potwierdziły tej hipotezy. Nie potwierdzono wyników rozkładu pyłu i nie zaobserwowano śladu zmian szokowych w podłożu; budowa geologiczna obiektu i jego otoczenia jednoznacznie wskazywały na naturalne (polodowcowe) pochodzenie zagłębienia. Badaniami kierował J. Kosinski.
+
[[Image:Frombork_(wapienie_paleozoiczne).jpg|thumb|right|200px|Pokryte szkliwem wapienie paleozoiczne<ref name="wapienie waginatowe"></ref> znajdowane na terenie dużego krateru (fot.&nbsp;Łukasz Karwowski)]]
 +
(''Inf. prywatna'') Na przełomie wieków [[Bibliografia/Pilski Andrzej Sylwester|Andrzej S. Pilski]] przesłał do Sosnowca do [[Bibliografia/Karwowski Łukasz|prof.&nbsp;Łukasza Karwowskiego]] kilka ciekawych kamieni zebranych z&nbsp;terenu krateru&nbsp;A. Były to wapienie paleozoiczne<ref name="wapienie waginatowe">były to wapienie waginatowe (ich odsłonięcia występują m.in. w&nbsp;północnej Estonii); ich nazwa pochodzi od skamieniałości skorup głowonoga ''Anthoceras vaginatum'', posiadał on wydłużone, proste skorupy z&nbsp;systemem komór, ich rozkwit przypadał na ordowik i&nbsp;sylur, wyginęły w&nbsp;końcu dewonu; współczesnym żyje podobny do nich ''Nautilus'', ale ma zwiniętą formę</ref> – kamienie przywleczone na ten obszar podczas zlodowacenia. Pokryte były one 3-4&nbsp;milimetrową warstwą mlecznego szkliwa, tak jakby ich powierzchnia była przetopiona. Profesor Karwowski wykluczył, że szkliwo to mogło powstać w&nbsp;wyniku działalności ludzkiej. Nie była to szlaka, ani też nie były to resztki wapiennej okładziny pieców.
-
=== Lokalizacja ===
+
Budowa i skład szkliwa wskazywał, że powstało ono w&nbsp;wyniku silnego, krótkotrwałego ogrzania powierzchni kamieni. Profesor Karwowski postawił hipotezę, że nastąpiło to w&nbsp;wyniku uderzenia pioruna. Zakładając, że było to bardzo rzadkie potężne wyładowanie, w&nbsp;jego wyniku mógł też powstać sam krater?!
-
<div class="GooglePlace">
+
 
-
<div class="GooglePlaceMap">
+
Mapa {{Txt2Img|Frombork_(geoportal-LIDAR).jpg|numerycznego modelu terenu}} (DEM) wskazuje, że w&nbsp;miejscu krateru&nbsp;A znajduje się zagłębienie o&nbsp;niemal trzydziestometrowej średnicy, które można utożsamiać z&nbsp;domniemanym kraterem. '''Na modelu DEM i&nbsp;innych mapach topograficznych trudno dopatrzeć się 100-metrowego krateru!''' Również patrząc na {{Txt2Img|Frombork_(1684_(398)_Breunsberg_1935).jpg|stare mapy}} widać, że w&nbsp;okolicy znajduje się wiele małych jeziorek („oczek wodnych”).
-
<googlemap lat="54.3445" lon="19.68181" zoom="15" width="400" height="300" type="hybrid" controls="medium" scale="yes" units="meters" selector="yes">
+
 
-
http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Poland_newIcons.kml
+
<br clear="all"/>
-
http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Frombork.kml
+
 
-
</googlemap>
+
== Lokalizacja ==
-
</div>
+
 
-
<div class="GEIcon-ImpactCrater"></div>
+
{{GEFrame-begin}}
 +
{{GEMap
 +
| htmlFileMap = wiki-Frombork.htm
 +
| kml1 = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Frombork.kml
 +
| lat = 54.3445
 +
| lon = 19.68181
 +
| zoom = 15
 +
| type = hybrid
 +
}}
 +
{{GEIcon-ImpactCrater}}
(A) środek dużego krateru, (B) mały krater, <br>czerwona linia = 100&nbsp;metrów
(A) środek dużego krateru, (B) mały krater, <br>czerwona linia = 100&nbsp;metrów
-
</div>
+
{{GEFrame-end}}
 +
Część wałów krateru A jest zniszczona, wcześniej znajdowała się tam żwirownia.
 +
 +
W południowej części krateru A znajduje się obecnie Obserwatorium Astronomiczne przy [[Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku|Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku]]. Obserwatorium położone jest na wzniesieniu, które na {{Txt2Img|Frombork_(1684_(398)_Breunsberg_1935).jpg|starych mapach}} nazywa się '''Kessel B[egr].''' i&nbsp;ma wysokość 46,5&nbsp;m&nbsp;n.p.m.
 +
 +
 +
Krater (A) 54°20'36.6"N, 19°40'52.6"E,<br>krater (B) 54°20'43.0"N, 19°40'56.7"E
 +
<br clear="all"/>
<br clear="all"/>
-
=== Galeria ===
+
=== Mapy ===
-
<gallery caption="Obrazy kraterów we Fromborku" widths="200px" heights="160px" perrow="3">
+
<gallery caption="" widths="200px" heights="200px" perrow="3">
-
File:Frombork_krater_duzy.jpg|Krater duży (czerwonym okręgiem zaznaczono wał krateru)
+
File:Frombork_(1684_(398)_Breunsberg_1935).jpg|'''Kratery A i&nbsp;B'''. Góra '''Kessel B[erg].''' Fragment arkusza 1684 (398) ''Breunsberg'' mapy ''Messtischblatt'' z&nbsp;1935 roku (źródło:&nbsp;MAPSTER)
-
File:Frombork_krater_maly.jpg|Krater mały
+
File:Frombork_(geoportal-LIDAR).jpg|Numeryczny model terenu (skaner LIDAR) (źródło: GeoPortal)
-
File:Frombork_krater_duzy-Geoportal.jpg|Krater duży (geoportal)
+
File:Frombork_(geoportal-ORTO).jpg|I odpowiadająca mu ortofotomapa (źródło: GeoPortal)
-
File:Frombork_krater_maly-Geoportal.jpg|Krater mały (geoportal)
+
</gallery>
</gallery>
 +
 +
<gallery caption="" widths="200px" heights="200px" perrow="3">
 +
File:Frombork_(topo).jpg|Mapa topograficzna rejonu kraterów (źródło: GeoPortal)
 +
File:Frombork_(krater_A_topo).jpg|Krater A (źródło: Korpikiewicz 1980)
 +
</gallery>
 +
 +
<br clear="all"/>
 +
 +
== Galerie ==
 +
 +
Współczesne obrazy lotnicze kraterów we Fromborku
 +
<gallery caption="" widths="200px" heights="160px" perrow="2">
 +
File:Frombork_krater_duzy.jpg|Krater duży A (czerwonym okręgiem zaznaczono wał krateru)<br>(54°20'36.6"N, 19°40'52.6"E)
 +
File:Frombork_krater_maly.jpg|Krater mały B<br>(54°20'43.0"N, 19°40'56.7"E)
 +
File:Frombork_krater_duzy-Geoportal.jpg|Krater duży A (źródło: GeoPortal)
 +
File:Frombork_krater_maly-Geoportal.jpg|Krater mały B (źródło: GeoPortal)
 +
</gallery>
 +
 +
 +
Obrazy lotnicze krateru A we Fromborku, wykonane na przełomie 1977/78&nbsp;r. (Korpikiewicz, ''Urania'' 1979) (opisy z publikacji; północ na górze zdjęć)
 +
<gallery caption="" widths="200px" heights="192px" perrow="2">
 +
File:Frombork_fot_1_(Urania_3_1979).jpg|Zdjęcie lotnicze krateru meteorytowego „Frombork”. Pierwsze – wykonane z&nbsp;wysokości 250&nbsp;m, przedstawia centralną część krateru z&nbsp;niewielkim „jeziorkiem”; zapewne miejsce spadku meteorytu<ref>opis z publikacji!</ref>
 +
File:Frombork_fot_2_(Urania_3_1979).jpg|Drugie – wykonane z&nbsp;500&nbsp;m, obejmuje teren krateru przedstawiony również na planie ({{Txt2Img|Frombork_(krater_A_topo).jpg|str.&nbsp;75}}). Na zdjęciach widoczne korony i&nbsp;cienie drzew oraz ślady śniegu
 +
</gallery>
 +
 +
<br clear="all"/>
== [[Bibliografia]] ==
== [[Bibliografia]] ==
-
* Fedorowicz S., (1988), '''Wyniki datowań TL piasków z [[Krater Frombork|Fromborka]].''' ''Przegląd Geol.'', 36(3), 1988, s. 148-150.
+
* Bluszcz Andrzej, Pazdur Mieczysław, (1985), '''O wieku piasków z [[Krater Frombork|Fromborka]]''', ''Przegląd Geol.'', 33(8), 1985, s. 435-439. Plik {{Djvu|Frombork_(PGeol_8_1985).djvu|DjVu}}.
-
* Korpikiewicz Honorata, (1979), '''Raport o stanie badań [[Krater Frombork|krateru meteorytowego we Fromborku]].''' ''Urania'', 50, 1979, s. 74-79.
+
* Classen Johannes Robert, (1981), '''[[Krater Frombork|Frombork]], ein neuer Meteoritenkrater in der VR Polen?''', ''Die Sterne: Zeitschrift für alle Gebiete der Himmelskunde'', 57, s. 296-297. Plik {{!ADS|a=1981Stern..57..296C}}.
-
* Korpikiewicz Honorata, (1979), '''[[Krater Frombork|Krater meteorytowy we Fromborku]].''' ''Wszechświat'', 1-2, 1979, s. 6-8.
+
* Drążkowski Jacek, (2007), '''Piknik meteorytowy we [[Krater Frombork|fromborskim kraterze]]''', ''Urania-Postępy Astronomii'', 6, 2007, s. 267. Plik {{Link-PA|r=2007|n=6}}.
-
* Korpikiewicz Honorata, (1980), '''New Polish [[Krater Frombork|Meteoritic Crater Frombork]].''' ''Meteoritics'', vol. 15, nr 1, 1980, s. 63-67. Plik [http://articles.adsabs.harvard.edu/full/1980Metic..15...63K PDF adsabs]
+
* Fedorowicz Stanisław, (1988), '''Wyniki datowań TL piasków z [[Krater Frombork|Fromborka]]''', ''Przegląd Geol.'', 36(3), 1988, s. 148-150. Plik {{Djvu|Frombork_(PGeol_3_1988).djvu|DjVu}}.
-
* Korpikiewicz Honorata, (1980), '''Nowy [[Krater Frombork|krater meteorytowy we Fromborku]]?''' ''Urania'', 51, 1980, s. 88-89.
+
* Korpikiewicz Honorata, (1979), '''Raport o stanie badań [[Krater Frombork|krateru meteorytowego we Fromborku]]''', ''Urania'', 3, 1979, s. 74-79. Plik {{Link-Urania|r=1979|n=3}}.
-
* Kosiński Janusz W., (2008), '''Czy we Fromborku jest [[Krater Frombork|krater meteorytowy]]?''' V Konferencja Meteorytowa Wrocław 2008. Streszczenia referatów, s. 20.
+
* Korpikiewicz Honorata, (1979), '''[[Krater Frombork|Krater meteorytowy we Fromborku]]''', ''Wszechświat'', nr 1-2, 1979, s. 6-8. Plik [http://www.ptpk.org/archiwum/pdf_1979/wszechswiat_1979_001_002.pdf PDF].
-
== Przypisy ==
+
* Korpikiewicz Honorata, (1980), '''New Polish [[Krater Frombork|Meteoritic Crater „Frombork”]]''', ''Meteoritics'', vol. 15(1), 1980, s. 63-67. Plik {{!doi|10.1111/j.1945-5100.1980.tb00173.x}}; plik {{!ADS|f=1980Metic..15...63K}}.
-
<references />
+
* Korpikiewicz Honorata, (1980), '''Nowy [[Krater Frombork|krater meteorytowy we Fromborku]]?''', ''Urania'', 3, 1980, s. 88-89. Plik {{Link-Urania|r=1980|n=3}}.
-
== Linki zewnętrzne ==
+
* Korpikiewicz Honorata, (1981), '''The distribution of meteoritic dust around the meteorite crater at [[Krater Frombork|Frombork]]''', ''The Astronomical Reports'', 5, 1981, s. 7-11.<ref>biuletyn ''The Astronomical Reports'' – dodatek naukowy do ''[[Urania-Postępy Astronomii/Artykuły|Uranii]]'', wydawany w&nbsp;latach 80. XX wieku przez PTMA</ref>
-
* MSMK - Mapa Spadków Materii Kosmicznej na obszar Polski - [http://www.astroblemy.pl/msmk.htm MSMK astroblemy.pl].
+
* Korpikiewicz Honorata, (1988), '''Spadające gwiazdy czyli rzecz o meteorach i meteorytach''', KAW, Poznań 1988. ISBN 83-03-02272-5.
-
* Polski Serwis Meteorytów - Kosinski Janusz W. ''[http://jba1.republika.pl/historia.htm Działalność popularyzatorska i popularno-naukowa na polu meteorytyki w Polsce w latach 1975-2000]''
+
 
-
* Simkoz - [http://astro.ia.uz.zgora.pl/~simkoz/meteoryt/frombork.html Kratery meteorytowe we Fromborku?]
+
* {{Kosiński (2006 PSM)}}
-
* geoportal.gov.pl - [http://maps.geoportal.gov.pl/webclient/Default.aspx?crs=EPSG%3A2180&bbox=542837.0390625,719516.09375,545777.6640625,720837.96875&variant=ORTO kratery Frombork]
+
 
 +
* Kosiński Janusz W., (2008), '''Czy we Fromborku jest [[Krater Frombork|krater meteorytowy]]?''', streszczenie referatu, V&nbsp;Konferencja Meteorytowa, Wrocław 2008, s. 20.
 +
 
 +
* Kosiński Janusz W., (2011), '''Czy we [[Krater Frombork|Fromborku]] jest krater meteorytowy?''', ''Acta Soc. Metheor. Polon.'', 2, 2011, s. 187 (streszczenie referatu, Wrocław 2008). Plik [http://www.ptmet.org.pl/old/ACTA/ASMP-v2-streszczenia.pdf PDF]; plik {{Link-ASMP|bwmeta1.element.psjd-5fccad0a-2990-4be9-b681-54cedd223e67}}.
 +
 
 +
* Kosiński Janusz W., (2017), '''Czy we [[Krater Frombork|Fromborku]] jest krater meteorytowy?''', ''Biuletyn Pracowni Planetologii i Meteorytyki'', 2, 2017, s. 4-19. Plik [http://ppim.edu.pl/opracowania/ PDF].
 +
 
 +
{{Przypisy}}
 +
 
 +
== Linki zewnętrzne ==
-
=== Co jeszcze na stronie? ===
+
* Polski Serwis Meteorytów – artykuł: Kosinski Janusz W., ''[http://www.ptmet.org.pl/old/psm/historia.htm Działalność popularyzatorska i&nbsp;popularno-naukowa na polu meteorytyki w&nbsp;Polsce w&nbsp;latach 1975-2000]''
 +
* Simkoz – [http://astro.ia.uz.zgora.pl/~simkoz/meteoryt/frombork.html Kratery meteorytowe we Fromborku?]
 +
* [http://www.frombork.art.pl/Pol01.htm Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku] {{SeparatorBull}} [http://www.frombork.art.pl/Pol130obserwatorium.htm Obserwatorium Astronomiczne] na Żurawiej Górze
 +
* geoportal.gov.pl – [http://maps.geoportal.gov.pl/webclient/Default.aspx?crs=EPSG%3A2180&bbox=542837.0390625,719516.09375,545777.6640625,720837.96875&variant=ORTO kratery Frombork]
-
* przerobić tekst simkoza!
+
* {{Czajka MSMK}}
-
* czy aby na pewno krater duży to ten z Obserwatorium?!?!? - ASP podał dokładną lokalizację
+
-
[[Category:Kratery i struktury impaktowe]]
+
[[Category:Kratery i struktury impaktowe|Frombork]]

Aktualna wersja na dzień 14:27, 2 lip 2022

1

Kratery! – jednak nie meteorytowe

Widok na krater z dawnej dzwonnicy obok katedry. Krater jest na granicy pola i lasu, środek krateru na środku zdjęcia (fot. Andrzej S. Pilski)

Kratery na południe od Fromborka. Badania wykazały, że nie są to kratery meteorytowe.


Na dwa owalne obiekty na polach na południe od Fromborka pierwsza zwróciła uwagę Honorata Korpikiewicz w połowie lat 70. XX wieku. Większy krater ma około 100 metrów średnicy i głębokość dochodzącą do 24 metrów (wielkości mocno zawyżone! patrz dalej) (jego północny wał został zaorany, natomiast na części południowej, gdzie znajduje się obserwatorium astronomiczne, rośnie las). Drugi mniejszy krater o średnicy 8×10 metrów i głębokości do 2 m znajduje się około 200 m na północ od większego krateru na okolicznych polach.

Głównym argumentem świadczącym o meteorytowym pochodzeniu domniemanych kraterów były wyniki badań rozkładu pyłu meteorytowego wokół nich. Jego stężenie miało wielokrotnie przekraczać wartość średnią – informacja ta jednak nie znalazła potwierdzenia w wyniku kompleksowych badań prowadzonych na tym terenie w latach 1984-1995[1]. Podobno znajdowano w otoczeniu kraterów fragmenty szkliw (impaktowych?), ale podczas badań nie zaobserwowano śladu zmian szokowych w podłożu. Budowa geologiczna utworów i ich otoczenia jednoznacznie wskazują na naturalne, polodowcowe pochodzenie zagłębień. Wielokrotne podejmowane na tym terenie poszukiwania meteorytów za pomocą wykrywaczy metalu nie dały rezultatów.[2]

Może piorun?

Pokryte szkliwem wapienie paleozoiczne[3] znajdowane na terenie dużego krateru (fot. Łukasz Karwowski)

(Inf. prywatna) Na przełomie wieków Andrzej S. Pilski przesłał do Sosnowca do prof. Łukasza Karwowskiego kilka ciekawych kamieni zebranych z terenu krateru A. Były to wapienie paleozoiczne[3] – kamienie przywleczone na ten obszar podczas zlodowacenia. Pokryte były one 3-4 milimetrową warstwą mlecznego szkliwa, tak jakby ich powierzchnia była przetopiona. Profesor Karwowski wykluczył, że szkliwo to mogło powstać w wyniku działalności ludzkiej. Nie była to szlaka, ani też nie były to resztki wapiennej okładziny pieców.

Budowa i skład szkliwa wskazywał, że powstało ono w wyniku silnego, krótkotrwałego ogrzania powierzchni kamieni. Profesor Karwowski postawił hipotezę, że nastąpiło to w wyniku uderzenia pioruna. Zakładając, że było to bardzo rzadkie potężne wyładowanie, w jego wyniku mógł też powstać sam krater?!


Mapa numerycznego modelu terenu (DEM) wskazuje, że w miejscu krateru A znajduje się zagłębienie o niemal trzydziestometrowej średnicy, które można utożsamiać z domniemanym kraterem. Na modelu DEM i innych mapach topograficznych trudno dopatrzeć się 100-metrowego krateru! Również patrząc na stare mapy widać, że w okolicy znajduje się wiele małych jeziorek („oczek wodnych”).


Lokalizacja

(A) środek dużego krateru, (B) mały krater,
czerwona linia = 100 metrów

* W 2018 roku Google zmieniło zasady działania apletu, mapa może wyświetlać się niepoprawnie (pomaga Ctrl+F5); więcej → Szablon:GEMap-MyWiki

Część wałów krateru A jest zniszczona, wcześniej znajdowała się tam żwirownia.

W południowej części krateru A znajduje się obecnie Obserwatorium Astronomiczne przy Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku. Obserwatorium położone jest na wzniesieniu, które na starych mapach nazywa się Kessel B[egr]. i ma wysokość 46,5 m n.p.m.


Krater (A) 54°20'36.6"N, 19°40'52.6"E,
krater (B) 54°20'43.0"N, 19°40'56.7"E


Mapy

Kratery A i B. Góra Kessel B[erg]. Fragment arkusza 1684 (398) Breunsberg mapy Messtischblatt z 1935 roku (źródło: MAPSTER)

Numeryczny model terenu (skaner LIDAR) (źródło: GeoPortal)

I odpowiadająca mu ortofotomapa (źródło: GeoPortal)

Mapa topograficzna rejonu kraterów (źródło: GeoPortal)

Krater A (źródło: Korpikiewicz 1980)


Galerie

Współczesne obrazy lotnicze kraterów we Fromborku

Krater duży A (czerwonym okręgiem zaznaczono wał krateru)
(54°20'36.6"N, 19°40'52.6"E)

Krater mały B
(54°20'43.0"N, 19°40'56.7"E)

Krater duży A (źródło: GeoPortal)

Krater mały B (źródło: GeoPortal)


Obrazy lotnicze krateru A we Fromborku, wykonane na przełomie 1977/78 r. (Korpikiewicz, Urania 1979) (opisy z publikacji; północ na górze zdjęć)

Zdjęcie lotnicze krateru meteorytowego „Frombork”. Pierwsze – wykonane z wysokości 250 m, przedstawia centralną część krateru z niewielkim „jeziorkiem”; zapewne miejsce spadku meteorytu[4]

Drugie – wykonane z 500 m, obejmuje teren krateru przedstawiony również na planie (str. 75). Na zdjęciach widoczne korony i cienie drzew oraz ślady śniegu


Bibliografia

  • Bluszcz Andrzej, Pazdur Mieczysław, (1985), O wieku piasków z Fromborka, Przegląd Geol., 33(8), 1985, s. 435-439. Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    .
  • Classen Johannes Robert, (1981), Frombork, ein neuer Meteoritenkrater in der VR Polen?, Die Sterne: Zeitschrift für alle Gebiete der Himmelskunde, 57, s. 296-297. Plik aDs.
  • Drążkowski Jacek, (2007), Piknik meteorytowy we fromborskim kraterze, Urania-Postępy Astronomii, 6, 2007, s. 267. Plik DjvU.
  • Fedorowicz Stanisław, (1988), Wyniki datowań TL piasków z Fromborka, Przegląd Geol., 36(3), 1988, s. 148-150. Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    .
  • Korpikiewicz Honorata, (1979), Raport o stanie badań krateru meteorytowego we Fromborku, Urania, 3, 1979, s. 74-79. Plik DjvU.
  • Korpikiewicz Honorata, (1979), Krater meteorytowy we Fromborku, Wszechświat, nr 1-2, 1979, s. 6-8. Plik PDF.
  • Korpikiewicz Honorata, (1980), New Polish Meteoritic Crater „Frombork”, Meteoritics, vol. 15(1), 1980, s. 63-67. Plik doi; plik aDs.
  • Korpikiewicz Honorata, (1980), Nowy krater meteorytowy we Fromborku?, Urania, 3, 1980, s. 88-89. Plik DjvU.
  • Korpikiewicz Honorata, (1981), The distribution of meteoritic dust around the meteorite crater at Frombork, The Astronomical Reports, 5, 1981, s. 7-11.[5]
  • Korpikiewicz Honorata, (1988), Spadające gwiazdy czyli rzecz o meteorach i meteorytach, KAW, Poznań 1988. ISBN 83-03-02272-5.
  • Kosiński Janusz W., (2006), Działalność popularyzatorska i popularno-naukowa na polu meteorytyki w Polsce w latach 1975-2000, artykuł na portalu Polski Serwis Meteorytów. Link artykuł.
  • Kosiński Janusz W., (2008), Czy we Fromborku jest krater meteorytowy?, streszczenie referatu, V Konferencja Meteorytowa, Wrocław 2008, s. 20.
  • Kosiński Janusz W., (2011), Czy we Fromborku jest krater meteorytowy?, Acta Soc. Metheor. Polon., 2, 2011, s. 187 (streszczenie referatu, Wrocław 2008). Plik PDF; plik ASMP.
  • Kosiński Janusz W., (2017), Czy we Fromborku jest krater meteorytowy?, Biuletyn Pracowni Planetologii i Meteorytyki, 2, 2017, s. 4-19. Plik PDF.

Przypisy

  1. ^ badaniami kierował Janusz Kosiński
  2. ^ Korpikiewicz (1988) pisze (informacja za Pokrzywnickim), że przed II wojną światową znaleziono na otaczających polach dwa odłamki meteorytu żelaznego o wadze 3,5 kg
  3. ^ a b były to wapienie waginatowe (ich odsłonięcia występują m.in. w północnej Estonii); ich nazwa pochodzi od skamieniałości skorup głowonoga Anthoceras vaginatum, posiadał on wydłużone, proste skorupy z systemem komór, ich rozkwit przypadał na ordowik i sylur, wyginęły w końcu dewonu; współczesnym żyje podobny do nich Nautilus, ale ma zwiniętą formę
  4. ^ opis z publikacji!
  5. ^ biuletyn The Astronomical Reports – dodatek naukowy do Uranii, wydawany w latach 80. XX wieku przez PTMA

Linki zewnętrzne

Źródło „http://wiki.meteoritica.pl/index.php5/Krater_Frombork”
Osobiste