(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)
Lazany
Z Wiki.Meteoritica.pl
m (→Mapy) |
|||
| (Nie pokazano 17 wersji pomiędzy niniejszymi.) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
__NOTOC__ | __NOTOC__ | ||
| - | [[ | + | {{VerifyLevel |level=0i}} |
| - | Nie tylko w Polsce znane są historie znalezisk meteorytów, po których ślad zaginął. | + | [[Image:Lazany_(Korauš_CMSS_1900).jpg|thumb|right|240px|Informacja Mateja Korauša o znalezisku opublikowana w ''Časopis Muzeálnej slovenskej spoločnosti'' z 1900 roku<ref name="skan CMSS"></ref>]] |
| + | Nie tylko w Polsce znane są historie znalezisk meteorytów, po których ślad zaginął. Podobna relacja pochodzi np. ze [[Słowacja|Słowacji]], gdzie 19 listopada 1899 roku w okolicach wsi ''Lazany'' niedaleko wsi ''Kláštor pod Znievom'' znaleziono kilkanaście brył żelaza meteorytowego. | ||
| - | Informację o | + | Informację o znalezieniu 19 brył meteorytu żelaznego opublikował w 1900 roku profesor miejscowego gimnazjum Matej Korauš<ref name="Korauš"></ref> (Korauš 1900). Według jego relacji zamieszczonej w czasopiśmie towarzystwa muzealnego (''Časopise Muzeálnej spoločnosti'')<ref name="CMSS">chodzi o periodyk '''''Časopis Muzeálnej slovenskej spoločnosti''''', wydawany: ''V Turčianskom Sv. Martine''</ref>, największa znaleziona bryła ważyła ponad 1 cetnar (czyli ponad 50 kg), a kilka mniejszych 4,5, 1 i 0,8 kg. Według relacji żyjących świadków, aż do lat 70. XX wieku większość z nich („więcej cetnarów”) miała znajdować się (znajdowano!?) na terenie gospodarstwa pana Steklača w Lazany („''{{Kropek}}najväčší z nich („viacej centov”) nachádzal na dvore pána Štekláča v Lazanoch''”) (Gargulák et al. 2014). Jeden z okazów został wysłany przez jego znalazcę (pana ''Ulricha'') do Budapesztu. Według relacji prof. Korauša, dwa okazy miały znajdować się w zbiorach pobliskiego muzeum w miejscowości Martin. Dalszych losów okazów nie udało się ustalić. |
| - | Oryginalne brzmienie informacji Mateja Korauša w ''Časopis Muzeálnej slovenskej spoločnosti'' z 1900 roku<ref name="skan CMSS"></ref>: | + | Oryginalne brzmienie informacji Mateja Korauša (1900) w ''Časopis Muzeálnej slovenskej spoločnosti'' z 1900 roku<ref name="skan CMSS"></ref>: |
| - | {{AQuote-begin|max-width = 480px}} | + | {{AQuote-begin |max-width=480px}} |
| - | '''Meteority.''' Dňa 19. nov. min. roku najdených bolo u nás v Turci, a síce v chotáre lazianskom, západne od dediny <sup>1</sup>), na vyjarčenom mieste, pod takzvanými ''Hrbmi''<ref>chodzi zapewne o słowackie słowo '''''hrby''''' – po polsku garby lub górki, pagórki? tłumaczone również w nazwach geograficznych jako '''czuby''', np.: Baranie Czuby (słow. ''Baranie hrby''), Niedźwiedzie Czuby (słow. ''Velické hrby''), Soliskowe Czuby (słow. ''Soliskové hrby''); patrz → Wikipedia</ref>, 19 kusov meteoritov. Z tých 19 kusov váži jeden viacej centov; 18 je menších; a z týchto mám ja tri, z ktorých je jeden 4½ kg., jeden 1 kg. a jeden 800 gr. ťažký. Prvý a posledný obecal som nášmu museumu a pošlem ich pri najbližšej vhodnej príležitosti. Možno, že na tom mieste nachodí sa toho ešte viac, ale hľadať tam nemožno, len keď sňah skape. Jeden kus poslal p. Ulrich (nálezca) za horúca cieľom preskúmania do Budapešte. Nález je na každý pád veľmi interessantný. | + | '''Meteority.''' Dňa 19. nov. min. roku najdených bolo u nás v Turci, a síce v chotáre lazianskom, západne od dediny <sup>1</sup>), na vyjarčenom<ref name="jarok">nieprzetłumaczalne słowo '''''vyjarčenom'''''; według znajomej Słowaczki, użyty zwrot pochodzi od słowa '''''jarok''''', które po polsku można przetłumaczyć jako: rów, wykop, okop; patrz również → [http://pl.glosbe.com/sk/pl/jarok Glosbe]</ref> mieste, pod takzvanými ''Hrbmi''<ref name="hrby">chodzi zapewne o słowackie słowo '''''hrby''''' – po polsku garby lub górki, pagórki? tłumaczone również w nazwach geograficznych jako '''czuby''', np.: Baranie Czuby (słow. ''Baranie hrby''), Niedźwiedzie Czuby (słow. ''Velické hrby''), Soliskowe Czuby (słow. ''Soliskové hrby''); patrz → Wikipedia</ref>, 19 kusov meteoritov. Z tých 19 kusov váži jeden viacej centov; 18 je menších; a z týchto mám ja tri, z ktorých je jeden 4½ kg., jeden 1 kg. a jeden 800 gr. ťažký. Prvý a posledný obecal som nášmu museumu a pošlem ich pri najbližšej vhodnej príležitosti. Možno, že na tom mieste nachodí sa toho ešte viac, ale hľadať tam nemožno, len keď sňah skape. Jeden kus poslal p. Ulrich (nálezca) za horúca cieľom preskúmania do Budapešte. Nález je na každý pád veľmi interessantný. |
::::Dr. ''M. J. Korauš.'' | ::::Dr. ''M. J. Korauš.'' | ||
{{Footnote-line}} | {{Footnote-line}} | ||
:<sup>1</sup>) Obec ''Lazany'' leží v bezprostrednej blízkosti Kláštora p. Z.<ref>''Kláštora pod Znievom''</ref>, oddelená od tohoto len potokom. | :<sup>1</sup>) Obec ''Lazany'' leží v bezprostrednej blízkosti Kláštora p. Z.<ref>''Kláštora pod Znievom''</ref>, oddelená od tohoto len potokom. | ||
| - | |||
{{AQuote-end}} | {{AQuote-end}} | ||
| Linia 20: | Linia 20: | ||
Gargulák et al. (2014): | Gargulák et al. (2014): | ||
| - | {{ | + | {{BQuote-begin |max-width=640px}} |
| - | V roku 1900 uverejnil M.J.Korauš<ref name="Korauš">Matej Korauš (1835- | + | V roku 1900 uverejnil M.J.Korauš<ref name="Korauš">Matej Imrich Korauš (1835-1918) – lekarz, profesor słowackiego gimnazjum w Kláštore pod Znievom; obecnie jedna z ulic w tej miejscowości nosi jego imię: ''Doktor M. Korauša''</ref>, profesor na slovenskom gymnáziu v Kláštore pod Znievom, informáciu o náleze 19 kusov meteoritov, ktoré našli 19. novembra 1899 neďaleko obce Lazany<ref name="Lazany">chodzi o wieś '''Lazany''' (''Klástor pod Znievom-Lazany'') na zachód od wsi ''Klástor pod Znievom''</ref>. Podľa výpovedí žijúcich pamätníkov, až do 70. rokov 20. storočia sa najväčší z nich („viacej centov”)<ref name="cetnar"></ref> nachádzal na dvore pána Štekláča v Lazanoch. Ani po nájdení a kontaktovaní potomkov p. Štekláča i prof. Korauša sa nepodarilo získať ďalšie informácie ani dohľadať niektorý z fragmentov. |
| - | {{ | + | {{BQuote-end}} |
Strony ''Slovenské národné múzeum v Martine'' – [http://www.snm-em.sk/geosprievodca/meteority/meteority.html Slovenské meteority] | Strony ''Slovenské národné múzeum v Martine'' – [http://www.snm-em.sk/geosprievodca/meteority/meteority.html Slovenské meteority] | ||
| - | {{ | + | {{BQuote-begin |max-width=640px}} |
| - | V Časopise Muzeálnej spoločnosti<ref name="CMSS"></ref> z roku 1900 bola uverejnená správa od Dr. J. Korauša<ref name="Korauš"></ref> o náleze meteoritov v lazianskom chotári<ref name="Lazany"></ref>, západne od Kláštora pod Znievom. Celkovo bolo nájdených 19 kusov meteoritov, z ktorých vážil jeden viac centov (neupresnené množstvo, 1 cent = 56,006 až 59,92 kg)<ref name="cetnar">chodzi o jednostkę masy cetnar</ref>, 18 bolo menších (uvedená váha: jeden kus vážil 4,5 kg, druhý kus 1 kg a tretí 800 gramov). Jeden kus bol zaslaný nálezcom (pán Ulrich) do Budapešti. Dr. Korauš uvádza, že 2 kusy chce venovať "nášmu museumu", čím myslel Múzeum vo vtedajšom Turčianskom Svätom Martine<ref>chodzi o miasto Martin, które do 1951 nosiło nazwę ''Turčiansky Svätý Martin''</ref>. Dané kusy sa však v zbierkach SNM v Martine nenachádzajú. | + | V Časopise Muzeálnej spoločnosti<ref name="CMSS"></ref> z roku 1900 bola uverejnená správa od Dr. J. Korauša<ref name="Korauš"></ref> o náleze meteoritov v lazianskom chotári<ref name="Lazany"></ref>, západne od Kláštora pod Znievom. Celkovo bolo nájdených 19 kusov meteoritov, z ktorých vážil jeden viac centov (neupresnené množstvo, 1 cent = 56,006 až 59,92 kg)<ref name="cetnar">chodzi o jednostkę masy cetnar; patrz → [[Dawne jednostki miar i wag]]</ref>, 18 bolo menších (uvedená váha: jeden kus vážil 4,5 kg, druhý kus 1 kg a tretí 800 gramov). Jeden kus bol zaslaný nálezcom (pán Ulrich) do Budapešti. Dr. Korauš uvádza, že 2 kusy chce venovať "nášmu museumu", čím myslel Múzeum vo vtedajšom Turčianskom Svätom Martine<ref>chodzi o miasto Martin, które do 1951 nosiło nazwę ''Turčiansky Svätý Martin''</ref>. Dané kusy sa však v zbierkach SNM v Martine nenachádzajú. |
| - | {{ | + | {{BQuote-end}} |
<br clear="all"/> | <br clear="all"/> | ||
| Linia 35: | Linia 35: | ||
{{GEFrame-begin}} | {{GEFrame-begin}} | ||
{{GEMap | {{GEMap | ||
| - | | | + | | htmlFileMap = wiki-Lazany.htm |
| + | | kml1 = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Slovakia-MM.kml | ||
| kmlfit = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Lazany-fit.kml | | kmlfit = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Lazany-fit.kml | ||
| lat = 48.976 | | lat = 48.976 | ||
| lon = 18.800 | | lon = 18.800 | ||
| zoom = 11 | | zoom = 11 | ||
| - | | type = | + | | type = terrain |
}} | }} | ||
{{GEIcon-PointRed}} | {{GEIcon-PointRed}} | ||
| Linia 47: | Linia 48: | ||
Wieś '''Lazany''' (''Klástor pod Znievom-Lazany'') na zachód od wsi ''Klástor pod Znievom''. | Wieś '''Lazany''' (''Klástor pod Znievom-Lazany'') na zachód od wsi ''Klástor pod Znievom''. | ||
| + | |||
| + | |||
| + | Według relacji żyjących świadków, aż do lat 70. XX wieku większość z nich („więcej cetnarów”) miała znajdować się (znajdowano!?) na terenie gospodarstwa pana Steklača w Lazany („''{{Kropek}}Podľa výpovedí žijúcich pamätníkov, až do 70. rokov 20. storočia sa najväčší z nich („viacej centov”) nachádzal na dvore pána Štekláča v Lazanoch''”) (Gargulák et al. 2014). | ||
| + | |||
| + | Bryły żelaza meteorytowego znaleziono w pobliżu ówczesnej wsi ''Lazany'', w „wykopach na pobliskich pagórkach” (według Korauš (1900): „''západne od dediny, na vyjarčenom<ref name="jarok"></ref> mieste, pod takzvanými Hrbmi<ref name="hrby"></ref>''”). | ||
<br clear="all"/> | <br clear="all"/> | ||
| Linia 52: | Linia 58: | ||
=== Mapy === | === Mapy === | ||
| - | <gallery caption="" widths=" | + | <gallery caption="" widths="240px" heights="240px" perrow="3"> |
| - | File:Lazany_( | + | File:Lazany_(II_Military_Survey).jpg|Mapa okolic wsi '''Lazany''' i '''Kláštor pod Znievom'''. Mapa ''II. vojenské mapování – Františkovo'' (1836-1852; skala 1:28800) (źródło: Mapire) |
| - | File:Lazany_(ZONE_10_COL_XIX_TOT-PRONA_und_PRIVIGYE_1885).jpg| | + | File:Lazany_(ZONE_10_COL_XIX_TOT-PRONA_und_PRIVIGYE_1885).jpg|Wieś '''Lazán'''. Fragment arkusza ''z10 cXIX'' mapy ''Spezialkarte 1:75000'' z 1885 roku; układ współrzędnych ''Ferro''<ref>{{!O.L.v.F.}}</ref> (źródło: MAPSTER) |
| + | File:Lazany_(M-34-110-B-a).jpg|Topograficzna mapa z 1997 roku okolic wsi '''Lazany''' (Słowackie mapy wojskowe, skala 1:25000) | ||
</gallery> | </gallery> | ||
| Linia 63: | Linia 70: | ||
* Gargulák Milan, Tóth Juraj, (2014), '''Slovenské meteority a bolidy – historické záznamy''', ''Esemestník. Spravodajca Slovenskej mineralogickej spoločnosti'', 1, 2014, s. 18-19. Plik [http://www.mineralogickaspolocnost.sk/esemestnik/Esemestnik-2014-01.pdf PDF]. | * Gargulák Milan, Tóth Juraj, (2014), '''Slovenské meteority a bolidy – historické záznamy''', ''Esemestník. Spravodajca Slovenskej mineralogickej spoločnosti'', 1, 2014, s. 18-19. Plik [http://www.mineralogickaspolocnost.sk/esemestnik/Esemestnik-2014-01.pdf PDF]. | ||
| - | * Korauš Matej J., (1900), '''Meteority''', ''Časopis Muzeálnej slovenskej spoločnosti'', Čislo I, 15. februára 1900, s. 13.<ref name="skan CMSS">skan rocznika ''Časopis Muzeálnej slovenskej spoločnosti'' udostępniony przez: mgr. Jana Vranová, vedúca Odboru knižničných fondov, [http://www.svkbb.eu/ Štátna vedecká knižnica v Banskej Bystrici]; na prośbę o skan odpowiedziały pozytywnie również: Judita Ácsová, [http://www.ulib.sk/ Univerzitná knižnica v Bratislave] i Eva Schubertova, [http://www.svkk.sk/ Štátna vedecká knižnica v Košiciach] – [[W&W|dziękujemy]]</ref> Plik | + | * Korauš Matej J., (1900), '''Meteority''', ''Časopis Muzeálnej slovenskej spoločnosti'', Čislo I, 15. februára 1900, s. 13.<ref name="skan CMSS">skan rocznika ''Časopis Muzeálnej slovenskej spoločnosti'' udostępniony przez: mgr. Jana Vranová, vedúca Odboru knižničných fondov, [http://www.svkbb.eu/ Štátna vedecká knižnica v Banskej Bystrici]; na prośbę o skan odpowiedziały pozytywnie również: Judita Ácsová, [http://www.ulib.sk/ Univerzitná knižnica v Bratislave] i Eva Schubertova, [http://www.svkk.sk/ Štátna vedecká knižnica v Košiciach] – [[W&W|dziękujemy]]</ref> Plik {{Txt2Img|Lazany_(Korauš_CMSS_1900).jpg|JPG}}. |
{{Przypisy}} | {{Przypisy}} | ||
| + | |||
| + | == Zobacz również == | ||
| + | |||
| + | * [[Dawne jednostki miar i wag]] | ||
== Linki zewnętrzne == | == Linki zewnętrzne == | ||
Aktualna wersja na dzień 21:57, 11 gru 2024
.jpg)
Nie tylko w Polsce znane są historie znalezisk meteorytów, po których ślad zaginął. Podobna relacja pochodzi np. ze Słowacji, gdzie 19 listopada 1899 roku w okolicach wsi Lazany niedaleko wsi Kláštor pod Znievom znaleziono kilkanaście brył żelaza meteorytowego.
Informację o znalezieniu 19 brył meteorytu żelaznego opublikował w 1900 roku profesor miejscowego gimnazjum Matej Korauš[2] (Korauš 1900). Według jego relacji zamieszczonej w czasopiśmie towarzystwa muzealnego (Časopise Muzeálnej spoločnosti)[3], największa znaleziona bryła ważyła ponad 1 cetnar (czyli ponad 50 kg), a kilka mniejszych 4,5, 1 i 0,8 kg. Według relacji żyjących świadków, aż do lat 70. XX wieku większość z nich („więcej cetnarów”) miała znajdować się (znajdowano!?) na terenie gospodarstwa pana Steklača w Lazany („…najväčší z nich („viacej centov”) nachádzal na dvore pána Štekláča v Lazanoch”) (Gargulák et al. 2014). Jeden z okazów został wysłany przez jego znalazcę (pana Ulricha) do Budapesztu. Według relacji prof. Korauša, dwa okazy miały znajdować się w zbiorach pobliskiego muzeum w miejscowości Martin. Dalszych losów okazów nie udało się ustalić.
Oryginalne brzmienie informacji Mateja Korauša (1900) w Časopis Muzeálnej slovenskej spoločnosti z 1900 roku[1]:
Meteority. Dňa 19. nov. min. roku najdených bolo u nás v Turci, a síce v chotáre lazianskom, západne od dediny 1), na vyjarčenom[4] mieste, pod takzvanými Hrbmi[5], 19 kusov meteoritov. Z tých 19 kusov váži jeden viacej centov; 18 je menších; a z týchto mám ja tri, z ktorých je jeden 4½ kg., jeden 1 kg. a jeden 800 gr. ťažký. Prvý a posledný obecal som nášmu museumu a pošlem ich pri najbližšej vhodnej príležitosti. Možno, že na tom mieste nachodí sa toho ešte viac, ale hľadať tam nemožno, len keď sňah skape. Jeden kus poslal p. Ulrich (nálezca) za horúca cieľom preskúmania do Budapešte. Nález je na každý pád veľmi interessantný.
- Dr. M. J. Korauš.
__________
- 1) Obec Lazany leží v bezprostrednej blízkosti Kláštora p. Z.[6], oddelená od tohoto len potokom.
Informacje o tym znalezisku znajdują się w słowackich opracowaniach na temat meteorytów.
Gargulák et al. (2014):
V roku 1900 uverejnil M.J.Korauš[2], profesor na slovenskom gymnáziu v Kláštore pod Znievom, informáciu o náleze 19 kusov meteoritov, ktoré našli 19. novembra 1899 neďaleko obce Lazany[7]. Podľa výpovedí žijúcich pamätníkov, až do 70. rokov 20. storočia sa najväčší z nich („viacej centov”)[8] nachádzal na dvore pána Štekláča v Lazanoch. Ani po nájdení a kontaktovaní potomkov p. Štekláča i prof. Korauša sa nepodarilo získať ďalšie informácie ani dohľadať niektorý z fragmentov.
Strony Slovenské národné múzeum v Martine – Slovenské meteority
V Časopise Muzeálnej spoločnosti[3] z roku 1900 bola uverejnená správa od Dr. J. Korauša[2] o náleze meteoritov v lazianskom chotári[7], západne od Kláštora pod Znievom. Celkovo bolo nájdených 19 kusov meteoritov, z ktorých vážil jeden viac centov (neupresnené množstvo, 1 cent = 56,006 až 59,92 kg)[8], 18 bolo menších (uvedená váha: jeden kus vážil 4,5 kg, druhý kus 1 kg a tretí 800 gramov). Jeden kus bol zaslaný nálezcom (pán Ulrich) do Budapešti. Dr. Korauš uvádza, že 2 kusy chce venovať "nášmu museumu", čím myslel Múzeum vo vtedajšom Turčianskom Svätom Martine[9]. Dané kusy sa však v zbierkach SNM v Martine nenachádzajú.
Lokalizacja
(K) Kláštor pod Znievom, (L) wieś Lazany (Klástor pod Znievom-Lazany)
* W 2018 roku Google zmieniło zasady działania apletu, mapa może wyświetlać się niepoprawnie (pomaga Ctrl+F5); więcej → Szablon:GEMap-MyWiki
Wieś Lazany (Klástor pod Znievom-Lazany) na zachód od wsi Klástor pod Znievom.
Według relacji żyjących świadków, aż do lat 70. XX wieku większość z nich („więcej cetnarów”) miała znajdować się (znajdowano!?) na terenie gospodarstwa pana Steklača w Lazany („…Podľa výpovedí žijúcich pamätníkov, až do 70. rokov 20. storočia sa najväčší z nich („viacej centov”) nachádzal na dvore pána Štekláča v Lazanoch”) (Gargulák et al. 2014).
Bryły żelaza meteorytowego znaleziono w pobliżu ówczesnej wsi Lazany, w „wykopach na pobliskich pagórkach” (według Korauš (1900): „západne od dediny, na vyjarčenom[4] mieste, pod takzvanými Hrbmi[5]”).
Mapy
.jpg) Mapa okolic wsi Lazany i Kláštor pod Znievom. Mapa II. vojenské mapování – Františkovo (1836-1852; skala 1:28800) (źródło: Mapire) |
.jpg) Wieś Lazán. Fragment arkusza z10 cXIX mapy Spezialkarte 1:75000 z 1885 roku; układ współrzędnych Ferro[10] (źródło: MAPSTER) |
.jpg) Topograficzna mapa z 1997 roku okolic wsi Lazany (Słowackie mapy wojskowe, skala 1:25000) |
Bibliografia
- Gargulák Milan, Tóth Juraj, (2014), Slovenské meteority a bolidy – historické záznamy, Esemestník. Spravodajca Slovenskej mineralogickej spoločnosti, 1, 2014, s. 18-19. Plik PDF.
- Korauš Matej J., (1900), Meteority, Časopis Muzeálnej slovenskej spoločnosti, Čislo I, 15. februára 1900, s. 13.[1] Plik JPG.
Przypisy
Zobacz również
Linki zewnętrzne
- Slovenské národné múzeum (Slovak National Museum) – Slovenské národné múzeum v Martine (Museums in Martin)
- Kláštor pod Znievom
- Wikipedia – Cetnar
- Wikipedia (SK) – Kláštor pod Znievom
- Słowackie biblioteki – Štátna vedecká knižnica v Banskej Bystrici ● Univerzitná knižnica v Bratislave ● Štátna vedecká knižnica v Košiciach
