Miedziana Góra

Z Wiki.Meteoritica.pl

(Różnice między wersjami)

Skocz do: nawigacji, wyszukiwania

Aktualna wersja na dzień 23:08, 15 gru 2024

0i

Samorodki żelaza w pokładach rud miedzi

Fragment o samorodkach żelaza z publikacji Staszica (1815)

Stanisław Staszic w swojej publikacji z 1815 roku wspomina o samorodkach żelaznych znajdowanych w pokładach rud miedzi w „Miedzianei gorze” koło Kielc (chodzi o wieś Miedziana Góra na północny zachód od Kielc). Staszic podejrzewał, że są to meteoryty, na co wskazuje powoływanie się przez niego na analogie z tzw. żelazem Pallasa – meteorytem Krasnojarsk.^[1]

Co pisał Staszic (1815) o znajdywanych w „Miedzianei gorze” bryłach żelaza (pisownia oryginalna):

(…) W Miedzianei gorze jescze jedna bywa osobliwość: trafia się w jei kopalniach kawałkami żelazo samorodne. Długo było wątpliwością uczonych, aby się w naturze znaidowało samorodne żelazo. Pallas pierwszy przy Krasnojarsku znalazł i wywiozł wielką 60 funtów^[2] ważącą bryłę takiego żelaza. Poźniei rozbior chemiczny tei bryły żelaza, przez Pallasa znalezionei, przekonał, że to jest kamień meteorologiczny do tych podobien, jakie za naszych czasow z powietrzokręgu spadły, i analizowane były. Odtond zwiększone uwagi odkrywają gdzieniegdzie podobne rodowite żelaza, i w innych Europy krajach.

Ma tę rzadką własność Miedziana gora. Wykopano z niei takiego samorodnego, ciągłego żelaza, około dwoch cetnarów^[3]. Z tei bryły dostała się część uczonemu Carossi^[4]: dotond w moim zbiorze naturalnym znaiduje się z teiże bryły kawałek. (…)

Dalsze losy fragmentu za zbioru Staszica i innych okazów nie są znane.^[5]

Od dawien dawna w okolicach Kielc eksploatowano występujące tam liczne kruszce (historia górnictwa tamtych rejonów jest szczegółowo opisana na portalach miedziana.pl i miedzianka.pl). Głównym kruszcem tam wydobywanym były złoża rud miedzi, ale przy okazji eksploatowano też rudy ołowiu, cynku i żelaza.

Postaci Stanisława Staszica i Jana Filipa Carosiego^[4] są silnie związane z górnictwem w rejonie miejscowości Miedziana Góra i z okolicami wsi Miedzianka. W latach 80. XVIII wieku Jan Carosi odbył podróż po Polsce, podczas której spisywał swoje obserwacje geologiczne i mineralogiczne dotyczące odwiedzanych terenów. Wyniki te opublikował po niemiecku w formie listów z podróży w dwutomowym dziele „Reisen durch verschiedene polnische Provinzen, mineralogischen und anderen Inhalts” (Podróże po różnych prowincjach Polski, obserwacje mineralogiczne i inne)^[6], fragmenty którego drukowane były później w Magazynie Warszawskim. Odwiedzając głównie rejon świętokrzyski dotarł Carosi również do Miedzianej Góry i Miedzianki. W relacji z pobytu w Miedzianej Górze przytacza on wykaz zebranych przez siebie kruszców, minerałów i skał. Wśród tych okazów znajduje się również „Sztuka iak się wydaie naturalnego żelaza”. Opis tej bryły żelaza pasuje do znaleziska z relacji Staszica.

Fragment relacji Jana F. Carosiego (Magazyn Warszawski, t. 2, 1874, s. 302-314) (pisownia oryginalna):

Dnia wczorayszego stanąłem w Samsonowie; ztamtąd zjechałem z bitego gościńca obracaiąc się do Miedzianey góry wsi^[7], w której górach kopią. (…) Wieś ta, iak wszystkie inne poprzedzaiąca, należy do Xiążęcia Biskupa Krakowskiego. Składa ona się z 20 około chałup, i leży na końcu iedney góry w pułnoc Kielc, i na iedną tylko milę od nich. Większa część tamteyszych obywatelów są górnikami z urodzenia i professyi; ich przodkowie mieli się tu z Olkusza sprowadzić, ale że tu teraz nie maią co do roboty(*), przeto idą na zarobek do pobliższych rud żelaznych, gdzie zwyczayny górnik bierze złoty na dzień, zaś pomocnik, iako to korbą obracaiący, taczkami wożący i t.d. bierze 18. albo 20 gr. O ich sposobności nie mogę więcey powiedzieć, tylko com rzekł w powrzchności, w poprzedzaiącym liście o naszych górnikach.

__________

(*) Nie długo potym zaczęto tam kopać kosztem NAYIAŚNIEYSZEGO PANA, co trwa aż dotąd.

Z wielu okruchów i szlaków, które się znayduią na tey dosyć obszerney górze można wnosić, że tuteysze gór kopanie musiało być przedtym znaczne, i ilem mógł wnosić z gatunków, którem albo sam między tuteyszemi szlakami znalazł, albom ich za mało co od kobiet i dzieci, dostał; i musiało być bardzo zyskowne. O to są kruszce, i minerały, które ztąd wziołem z sobą.

(…)

w Zelazie.

1.) Sztuka iak się wydaie naturalnego żelaza. Ten minerał po wierzchu, podobny iest bardzo do żelaza, które długo pod ziemią leżało. Znaleziono go tu nie dawno kopiąc, i przedano skrycie iednemu Żydowi w Chęcinie, który go wziął za ołów. Bloch miał być wielki, i ważył około 2 centnarów; mnie zaś dano go tylko sztukę, która funta nie doważała. Ponieważ naturalne żelazo w ziemi wykopane, iest to wielka osobliwość, którey nie wszyscy Mineralogowie wierzyć będą, lubo ia w tym nie widzę niepodóbieństwa, przeto ia tego żelaza nie mam za produkt zwyczayney natury, ale go raczey mam za monstrum wulkaniczne; które to moie mniemanie bardzo potwierdza znayduiący się na nim w wielkiej obfitości Basaltes (Scherl.) Ale iak ten minerał według mnie z wolkanu pochodzący, dostał się w tę stronę, w którey nie masz żadnego wólkanów szladu, tego trudno poiąć, a z drugiey strony nie można go mieć za dzieło ręki ludzkiey. (…)

Carosi interpretował pochodzenie tej bryły powołując się na znane mu przypadki znajdowanych brył żelaza rodzimego występującego w bazaltach. Jednak brak bazaltów w okolicach Miedzianki burzył jego interpretację. Nie dopuszczał też możliwości, że bryły te w tej okolicy mogły być wytworem ludzkim. Bardzo prawdopodobne wyjaśnienie ich natury znajduje się w komentarzu do relacji Carosiego zamieszczonej na portalu miedziana.pl:

…nie można go mieć za dzieło ręki ludzkiej – zapewne Carosi myli się w tej sprawie, bowiem bryła żelaza znaleziona w Miedzianej Górze to najprawdopodobniej nie twór naturalny, lecz wytop dymarki. Przed odkryciem złoża rud miedzi wydobywano w okolicach późniejszej Miedzianej Góry rudy żelaza i jest bardzo prawdopodobne, że na miejscu prowadzono ich przeróbkę. Stąd w tym miejscu mogły znajdować się dymarki. W 1977 r. jeden z autorów tej książki^[8] również znalazł fragment żelaza zanieczyszczonego węglem drzewnym na wschód od Góry Kaplicznej.

Rejon świętokrzyski jest znany z licznego występowania pozostałości po dymarkach, więc jest bardzo prawdopodobne, że znalezisko o którym pisze Staszic, to nic innego, jak pozostałość po dymarce.

Zastanawiające jest również to, że tylko u Staszica i Carosiego znajdujemy informacje o znajdowanych w Miedzianej Górze bryłach (samorodkach) żelaza. W pozostałej literaturze naukowej i historycznej dotyczącej tego regionu, temat brył żelaza w zasadzie nie istnieje?!

Lokalizacja

Źródło: Wiki.Meteoritica.pl

(G) Miedziana Góra, (M) Miedzianka

góra Miedzianka („Miedziana góra”) koło Miedzianki; Zamek Królewski w Chęcinach

* W 2018 roku Google zmieniło zasady działania apletu, mapa może wyświetlać się niepoprawnie (pomaga Ctrl+F5); więcej → Szablon:GEMap-MyWiki

Staszic pisze o znajdowanych samorodkach żelaza w okolicach kopalni miedzi obok wsi Miedziana Góra na północny zachód od Kielc.

Góra Miedzianka („Miedziana góra”) (354 m n.p.m.) zawdzięcza swoją nazwę eksploatowanym tu dawniej rudom miedzi.

Galerie

„Miedziana góra” koło Miedzianki (fot. Wadi i Kasia)

Widok na górę Miedzianka („Miedzianą górę”) w okolicy Miedzianki (silnie pofałdowane zbocze to pozostałość po działalności gwarków)

Widok z „Miedzianej góry” (na horyzoncie widoczne z odległości ponad 8 km ruiny zamku w Chęcinach)

Bibliografia

Staszic Stanisław, O ziemiorodztwie Karpatów, i innych gór i równin Polski

Carosi Jan Filip^[4], (1784-1785), Podróż przez niektóre Prowincye Polskie, Magazyn Warszawski.^[9] Pliki dsLib.

Kosiński Janusz W., (2007), Meteoryt Miedziana Góra, materiały, III Seminarium Meteorytowe, 21-22 kwietnia, Olsztyn 2005, 2007, s. 55-58.

+Król Paweł, Urban Jan, (2012), Historyczne i geologiczne dziedzictwo górnictwa miedzianogórskiego, Wydawnictwo JP, Kielce 2012. Portal miedziana.pl.

+Król Paweł, Urban Jan, (2017), Działalność kopalń miedzianogórskich w latach 1915-1922, Studia Muzealno-Historyczne, 9, 2017 s. 11-30. Plik PDF.

Staszic Stanisław, (1815), O ziemiorodztwie Karpatów, i innych gór i równin Polski, 1815, s. 32-33. Plik jLib.

Przypisy

^ meteoryt żelazno-kamienny Krasnojarsk (Красноярск, „żelazo Pallasa”, ang. Pallas iron, niem. Pallas-Eisen, ros. Палласово железо), znalezisko z 1749 roku w Rosji; pallasyt PMG-an, TKW 700 kg; patrz → Pallas (1776)
^ zapewne chodzi o funt warszawski; 60 funtów = ~24 kg; patrz → Dawne jednostki miar i wag
^ w tamtych czasach wyróżniano w Polsce dwa typy cetnarów: centnar warszawski (=160 funtów) = ~64,8 kg i zapewne o ten cetnar chodzi, oraz centnar lwowski (=128 funtów) = ~51,8 kg
^ ^a ^b ^c chodzi o Jana Filipa Carosi (1744-1799 lub 1801) – geologa, górnika i dyrektora gabinetu historii naturalnej w Rzeczypospolitej w czasie panowania J. Poniatowskiego
^ Kosiński (2007)
^ oryginalne wydanie działa Carosiego posiada w swoich zbiorach Państwowy Instytut Geologiczny w Warszawie
^ sądząc z opisu Carosi dotarł do wsi Miedziana Góra
^ strony portalu miedziana.pl powstały na podstawie książki: Król, Urban (2012)
^ relacja Carosiego drukowana była na łamach Magazynu Warszawskiego w częściach w latach 1784-1785; część pierwsza: tom 1, 1874, s. 83-103, plik dsLib

Zobacz również

Dawne jednostki miar i wag

Linki zewnętrzne

Portal miedziana.pl – Kopalnie miedzianogórskie. Historyczne i geologiczne dziedzictwo górnictwa miedzianogórskiego
Portal miedzianka.pl – Muzeum Górnictwa Kruszcowego w Miedziance

~~Strona Roberta Borzęckiego – Kopalnia rud miedzi „Zygmunt” w Miedzianej Górze~~

Wikipedia – Jan Filip Carosi
Wikipedia – Miedziana Góra (powiat kielecki) ● Miedzianka (góra) ● Miedzianka (wieś)
Wikipedia – Cetnar ● Systemy miar stosowane na ziemiach polskich

Facebook – Geouniwersytet: ⚒ Miedzianka w Górach Świętokrzyskich ⚒

Jagiellońska Biblioteka Cyfrowa – Staszic Stanisław, O ziemiorodztwie Karpatów i innych gór i równin Polski

[Krasnojarsk-0] teoryt żelazno-kamienny Krasnojarsk (Красноярск, „żelazo Pallasa”, ang. Pallas iron, niem. Pallas-Eisen, ros. Палласово железо), znalezisko z 1749 roku w Rosji; pallasyt PMG-an, TKW 700 kg; patrz → Pallas (1776)

[1] zapewne chodzi o funt warszawski; 60 funtów = ~24 kg; patrz → Dawne jednostki miar i wag

[2] w tamtych czasach wyróżniano w Polsce dwa typy cetnarów: centnar warszawski (=160 funtów) = ~64,8 kg i zapewne o ten cetnar chodzi, oraz centnar lwowski (=128 funtów) = ~51,8 kg

[Carosi-3] zi o Jana Filipa Carosi (1744-1799 lub 1801) – geologa, górnika i dyrektora gabinetu historii naturalnej w Rzeczypospolitej w czasie panowania J. Poniatowskiego

[4] Kosiński (2007)

[5] ryginalne wydanie działa Carosiego posiada w swoich zbiorach Państwowy Instytut Geologiczny w Warszawie

[opis_trasy-6] sądząc z opisu Carosi dotarł do wsi Miedziana Góra

[7] strony portalu miedziana.pl powstały na podstawie książki: Król, Urban (2012)

[8] relacja Carosiego drukowana była na łamach Magazynu Warszawskiego w częściach w latach 1784-1785; część pierwsza: tom 1, 1874, s. 83-103, plik dsLib

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

@@ Linia 1: / Linia 1: @@
 __NOTOC__
-[[Grafika:Miedziana_Góra_(Staszic_1815)_pages.jpg|200px|thumb|Fragment o samorodkach żelaza z publikacji Staszica]]
+{{VerifyLevel|level=0i}}
+== Samorodki żelaza w pokładach rud miedzi ==
+[[Grafika:Miedziana_Góra_(Staszic_1815)_pages.jpg|240px|thumb|Fragment o&nbsp;samorodkach żelaza z&nbsp;publikacji Staszica (1815)]]
+Stanisław Staszic w swojej publikacji z 1815 roku wspomina o&nbsp;samorodkach żelaznych znajdowanych w&nbsp;pokładach rud miedzi w&nbsp;„Miedzianei gorze” koło Kielc ('''chodzi o&nbsp;wieś Miedziana Góra na północny zachód od Kielc'''). Staszic podejrzewał, że są to meteoryty, na co wskazuje powoływanie się przez niego na analogie z&nbsp;tzw. żelazem Pallasa – meteorytem Krasnojarsk.{{MBD-record |name=Krasnojarsk}}
-Stanisław Staszic w swojej publikacji z 1815 roku<ref name="Staszic">Staszic 1815</ref> wspomina o samorodkach żelaznych znajdowanych w pokładach rud miedzi w miejscowości Miedziana Góra koło Kielc (50°56.18'N 20°33.09'E)<ref>kopalnia odkrywkowa znajduje się na południowy-zachód do Miedzianej Góry (50°55.62'N 20°32.60'E)</ref>. Staszic podejrzewał, że są to meteoryty, na co wskazuje powoływanie się przez niego na analogie z tzw. żelazem Pallasa - meteorytem Krasnojarsk.
+Co pisał Staszic (1815) o znajdywanych w „Miedzianei gorze” bryłach żelaza (''pisownia oryginalna''):
+{{AQuote-begin|max-width=800px}}
+{{Wielokropek}}&nbsp;W Miedzianei gorze jescze jedna bywa osobliwość: trafia się w&nbsp;jei kopalniach kawałkami żelazo samorodne. Długo było wątpliwością uczonych, aby się w&nbsp;naturze znaidowało samorodne żelazo. Pallas pierwszy przy Krasnojarsku znalazł i&nbsp;wywiozł wielką 60&nbsp;funtów<ref>zapewne chodzi o&nbsp;funt warszawski; 60&nbsp;funtów = ~24&nbsp;kg; patrz → [[Dawne jednostki miar i wag]]</ref> ważącą bryłę takiego żelaza. Poźniei rozbior chemiczny tei bryły żelaza, przez Pallasa znalezionei, przekonał, że to jest kamień meteorologiczny do tych podobien, jakie za naszych czasow z&nbsp;powietrzokręgu spadły, i&nbsp;analizowane były. Odtond zwiększone uwagi odkrywają gdzieniegdzie podobne rodowite żelaza, i&nbsp;w&nbsp;innych Europy krajach.
-;Co pisze Staszic<ref name="Staszic"></ref> o znajdywanych bryłach żelaza<br>
+Ma tę rzadką własność Miedziana gora. Wykopano z&nbsp;niei takiego samorodnego, ciągłego żelaza, około dwoch cetnarów<ref>w&nbsp;tamtych czasach wyróżniano w&nbsp;Polsce dwa typy [http://pl.wikipedia.org/wiki/Cetnar cetnarów]: centnar warszawski (=160&nbsp;funtów) = ~64,8&nbsp;kg i&nbsp;zapewne o&nbsp;ten cetnar chodzi, oraz centnar lwowski (=128&nbsp;funtów) = ~51,8&nbsp;kg</ref>. Z tei bryły dostała się część uczonemu Carossi<ref name="Carosi"></ref>: dotond w&nbsp;moim zbiorze naturalnym znaiduje się z&nbsp;teiże bryły kawałek.&nbsp;{{Wielokropek}}
-(''pisownia oryginalna''):
+{{AQuote-end |source=}}
-:(...)
-:"W Miedzianei gorze jescze jedna bywa osobliwość: trafia się w jei kopalniach kawałkami żelazo samorodne. Długo było wątpliwością uczonych, aby się w naturze znaidowało samorodne żelazo. Pallas pierwszy przy Krasnojarsku znalazł i wywiozł wielką 60 funtów<ref>zapewne chodzi o [http://pl.wikipedia.org/wiki/Systemy_miar_stosowane_na_ziemiach_polskich funt warszawski]; 60 funtów = ~24 kg</ref> ważącą bryłę takiego żelaza. Poźniei rozbior chemiczny tei bryły żelaza, przez Pallasa znalezionei, przekonał, że to jest kamień meteorologiczny do tych podobien, jakie za naszych czasow z powietrzokręgu spadły, i analizowane były. Odtond zwiększone uwagi odkrywają gdzieniegdzie podobne rodowite żelaza, i w innych Eurpy krajach.
-:Ma tę rzadką własność Miedziana gora. Wykopano z niei takiego samorodnego, ciągłego żelaza, około dwoch cetnarów<ref>w tamtych czasach wyróżniano w Polsce dwa typy [http://pl.wikipedia.org/wiki/Cetnar cetnarów]: centnar warszawski (=160 funtów) = ~64,8 kg i zapewne o ten chodzi, oraz centnar lwowski (=128 funtów) = ~51,8 kg</ref>. Z tei bryły dostała się część uczonemu Carossi<ref>zapewne chodzi o [http://pl.wikipedia.org/wiki/Jan_Filip_Carosi Jana Filipa Carosi] - geologa, górnika i dyrektora gabinetu historii naturalnej w Rzeczypospolitej w czasie panowania J.Poniatowskiego</ref>: dotond w moim zbiorze naturalnym znaiduje się z teiże bryły kawałek."
+Dalsze losy fragmentu za zbioru Staszica i&nbsp;innych okazów nie są znane.<ref>Kosiński (2007)</ref>
-:(...)
+Od dawien dawna w okolicach Kielc eksploatowano występujące tam liczne kruszce (historia górnictwa tamtych rejonów jest szczegółowo opisana na portalach [http://www.miedziana.pl/ miedziana.pl] i&nbsp;[http://www.miedzianka.pl/ miedzianka.pl]). Głównym kruszcem tam wydobywanym były złoża rud miedzi, ale przy okazji eksploatowano też rudy ołowiu, cynku i&nbsp;żelaza.
+Postaci Stanisława Staszica i Jana Filipa Carosiego<ref name="Carosi"></ref> są silnie związane z&nbsp;górnictwem w&nbsp;rejonie miejscowości Miedziana Góra i&nbsp;z&nbsp;okolicami wsi Miedzianka. W&nbsp;latach 80. XVIII&nbsp;wieku Jan Carosi odbył podróż po Polsce, podczas której spisywał swoje obserwacje geologiczne i&nbsp;mineralogiczne dotyczące odwiedzanych terenów. Wyniki te opublikował po niemiecku w&nbsp;formie listów z&nbsp;podróży w&nbsp;dwutomowym dziele „''Reisen durch verschiedene polnische Provinzen, mineralogischen und anderen Inhalts''” (''Podróże po różnych prowincjach Polski, obserwacje mineralogiczne i&nbsp;inne'')<ref>[http://www2.pgi.gov.pl/pl/biblioteka-pgi/o-bibliotece-pig/historia.html oryginalne wydanie działa Carosiego] posiada w swoich zbiorach Państwowy Instytut Geologiczny w&nbsp;Warszawie</ref>, fragmenty którego drukowane były później w&nbsp;''Magazynie Warszawskim''. Odwiedzając głównie rejon świętokrzyski dotarł Carosi również do Miedzianej Góry i&nbsp;Miedzianki. W&nbsp;relacji z&nbsp;pobytu w&nbsp;Miedzianej Górze przytacza on wykaz zebranych przez siebie kruszców, minerałów i&nbsp;skał. Wśród tych okazów znajduje się również „''Sztuka iak się wydaie naturalnego żelaza''”. Opis tej bryły żelaza pasuje do znaleziska z&nbsp;relacji Staszica.
+Fragment relacji Jana F. Carosiego (''Magazyn Warszawski'', t.&nbsp;2, 1874, s.&nbsp;302-314) (''pisownia oryginalna''):
+{{AQuote-begin|max-width=800px}}
+Dnia wczorayszego stanąłem w Samsonowie; ztamtąd zjechałem z&nbsp;bitego gościńca obracaiąc się do ''Miedzianey góry'' wsi<ref name="opis trasy">sądząc z&nbsp;opisu Carosi dotarł do wsi Miedziana Góra</ref>, w&nbsp;której górach kopią. {{Wielokropek}} Wieś ta, iak wszystkie inne poprzedzaiąca, należy do Xiążęcia Biskupa Krakowskiego. Składa ona się z&nbsp;20 około chałup, i&nbsp;leży na końcu iedney góry w&nbsp;pułnoc ''Kielc'', i&nbsp;na iedną tylko milę od nich. Większa część tamteyszych obywatelów są górnikami z&nbsp;urodzenia i&nbsp;professyi; ich przodkowie mieli się tu z&nbsp;''Olkusza'' sprowadzić, ale że tu teraz nie maią co do roboty(*), przeto idą na zarobek do pobliższych rud żelaznych, gdzie zwyczayny górnik bierze złoty na dzień, zaś pomocnik, iako to korbą obracaiący, taczkami wożący i&nbsp;t.d. bierze 18. albo 20&nbsp;gr. O&nbsp;ich sposobności nie mogę więcey powiedzieć, tylko com rzekł w&nbsp;powrzchności, w&nbsp;poprzedzaiącym liście o&nbsp;naszych górnikach.
+{{Footnote-line}}
+: (*) Nie długo potym zaczęto tam kopać kosztem NAYIAŚNIEYSZEGO PANA, co trwa aż dotąd.
+Z wielu okruchów i szlaków, które się znayduią na tey dosyć obszerney górze można wnosić, że tuteysze gór kopanie musiało być przedtym znaczne, i&nbsp;ilem mógł wnosić z&nbsp;gatunków, którem albo sam między tuteyszemi szlakami znalazł, albom ich za mało co od kobiet i&nbsp;dzieci, dostał; i&nbsp;musiało być bardzo zyskowne. O&nbsp;to są kruszce, i&nbsp;minerały, które ztąd wziołem z&nbsp;sobą.
+{{Wielokropek}}
+''w Zelazie.''
+.) Sztuka iak się wydaie naturalnego żelaza. Ten minerał po wierzchu, podobny iest bardzo do żelaza, które długo pod ziemią leżało. Znaleziono go tu nie dawno kopiąc, i&nbsp;przedano skrycie iednemu Żydowi w&nbsp;Chęcinie, który go wziął za ołów. Bloch miał być wielki, i&nbsp;ważył około 2&nbsp;centnarów; mnie zaś dano go tylko sztukę, która funta nie doważała. Ponieważ naturalne żelazo w&nbsp;ziemi wykopane, iest to wielka osobliwość, którey nie wszyscy Mineralogowie wierzyć będą, lubo ia w&nbsp;tym nie widzę niepodóbieństwa, przeto ia tego żelaza nie mam za produkt zwyczayney natury, ale go raczey mam za monstrum wulkaniczne; które to moie mniemanie bardzo potwierdza znayduiący się na nim w&nbsp;wielkiej obfitości ''Basaltes'' (Scherl.) Ale iak ten minerał według mnie z&nbsp;wolkanu pochodzący, dostał się w&nbsp;tę stronę, w&nbsp;którey nie masz żadnego wólkanów szladu, tego trudno poiąć, a&nbsp;z&nbsp;drugiey strony nie można go mieć za dzieło ręki ludzkiey. {{Wielokropek}}
+{{AQuote-end|source=}}
+Carosi interpretował pochodzenie tej bryły powołując się na znane mu przypadki znajdowanych brył żelaza rodzimego występującego w&nbsp;bazaltach. Jednak brak bazaltów w&nbsp;okolicach Miedzianki burzył jego interpretację. Nie dopuszczał też możliwości, że bryły te w&nbsp;tej okolicy mogły być wytworem ludzkim. Bardzo prawdopodobne wyjaśnienie ich natury znajduje się w&nbsp;komentarzu do relacji Carosiego zamieszczonej na portalu '''miedziana.pl''':
+{{BQuote-begin |max-width=800px}}
+''{{Kropek}}nie można go mieć za dzieło ręki ludzkiej'' – zapewne Carosi myli się w&nbsp;tej sprawie, bowiem bryła żelaza znaleziona w&nbsp;Miedzianej Górze to najprawdopodobniej nie twór naturalny, lecz wytop dymarki. Przed odkryciem złoża rud miedzi wydobywano w&nbsp;okolicach późniejszej Miedzianej Góry rudy żelaza i&nbsp;jest bardzo prawdopodobne, że na miejscu prowadzono ich przeróbkę. Stąd w&nbsp;tym miejscu mogły znajdować się dymarki. W&nbsp;1977&nbsp;r. jeden z&nbsp;autorów tej książki<ref>strony portalu '''miedziana.pl''' powstały na podstawie książki: Król, Urban (2012)</ref> również znalazł fragment żelaza zanieczyszczonego węglem drzewnym na wschód od Góry Kaplicznej.
+{{BQuote-end}}
+Rejon świętokrzyski jest znany z licznego występowania pozostałości po dymarkach, więc jest bardzo prawdopodobne, że '''znalezisko o&nbsp;którym pisze Staszic, to nic innego, jak pozostałość po dymarce'''.
+Zastanawiające jest również to, że tylko u Staszica i&nbsp;Carosiego znajdujemy informacje o&nbsp;znajdowanych w&nbsp;Miedzianej Górze bryłach (samorodkach) żelaza. W&nbsp;pozostałej literaturze naukowej i&nbsp;historycznej dotyczącej tego regionu, temat brył żelaza w&nbsp;zasadzie nie istnieje?!
-Los fragmentu za zbioru Staszica i innych brył nie jest znany.<ref>Kosiński 2007</ref>
 <br clear="all"/>
-== [[Bibliografia]] ==
+== Lokalizacja ==
-[[Grafika:Miedziana_Góra_(Staszic_1815)_p_0.jpg|200px|thumb|''Staszic Stanisław'', '''O&nbsp;ziemiorodztwie Karpatów, i&nbsp;innych gór i&nbsp;równin Polski.''']]
-* Kosiński Janusz W., (2007), '''Meteoryt [[Miedziana Góra]].''' Materiały, III Seminarium Meteorytowe, Olsztyn 21-22 kwietnia 2005, 2007, s. 55-58.
+{{GEFrame-begin}}
+{{GEMap
+| htmlFileMap = wiki-Miedzianka.htm
+| kml1 = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Pseudometeoryty.kml
+| kmlfit = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Miedzianka-fit.kml
+| lat = 50.869
+| lon = 20.627
+| zoom = 15
+| type = roadmap
+}}
+{{GEIcon-PointRed}}
+(G) Miedziana Góra, (M) Miedzianka
+{{GEIcon-Mountain}}
+góra Miedzianka („Miedziana góra”) koło Miedzianki; Zamek Królewski w&nbsp;Chęcinach
+{{GEFrame-end}}
-* Staszic Stanisław, (1815), '''O ziemiorodztwie Karpatów, i innych gór i równin Polski.''' 1815, s. 32-33. Tam o '''[[Miedziana Góra|samorodkach żelaza]]'''. Plik [http://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/dlibra/docmetadata?id=267 PDF ]
+Staszic pisze o znajdowanych samorodkach żelaza w&nbsp;okolicach kopalni miedzi obok wsi '''Miedziana Góra''' na północny zachód od Kielc.
-== Przypisy ==
+Góra Miedzianka („Miedziana góra”) (354 m&nbsp;n.p.m.) zawdzięcza swoją nazwę eksploatowanym tu dawniej rudom miedzi.
-<references />
 <br clear="all"/>
+<br clear="all"/>
+== Galerie ==
+„Miedziana góra” koło Miedzianki (fot. [[Wadi]] i [[Kasia]])
+<gallery caption="" widths="240px" heights="160px" perrow="3">
+File:Miedziana_Góra_(Miedzianka)_1.jpg|Widok na górę Miedzianka („Miedzianą górę”) w&nbsp;okolicy Miedzianki (silnie pofałdowane zbocze to pozostałość po działalności gwarków)
+File:Miedziana_Góra_(Miedzianka)_2.jpg|Widok z&nbsp;„Miedzianej góry” (na&nbsp;horyzoncie widoczne z&nbsp;odległości ponad 8&nbsp;km ruiny zamku w&nbsp;Chęcinach)
+</gallery>
+<br clear="all"/>
+== [[Bibliografia]] ==
+[[Grafika:Miedziana_Góra_(Staszic_1815)_p_0.jpg|200px|thumb|Staszic Stanisław, '''O&nbsp;ziemiorodztwie Karpatów, i&nbsp;innych gór i&nbsp;równin Polski''']]
+* {{Carosi (1784)}}
+* Kosiński Janusz W., (2007), '''Meteoryt [[Miedziana Góra]]''', materiały, III Seminarium Meteorytowe, 21-22 kwietnia, Olsztyn 2005, 2007, s. 55-58.
+* +Król Paweł, Urban Jan, (2012), '''Historyczne i geologiczne dziedzictwo górnictwa miedzianogórskiego''', Wydawnictwo JP, Kielce 2012. Portal [http://www.miedziana.pl/ miedziana.pl].
+* +Król Paweł, Urban Jan, (2017), '''Działalność kopalń miedzianogórskich w latach 1915-1922''', ''Studia Muzealno-Historyczne'', 9, 2017 s. 11-30. Plik [https://bazhum.muzhp.pl/media/files/Studia_Muzealno_Historyczne/Studia_Muzealno_Historyczne-r2017-t9/Studia_Muzealno_Historyczne-r2017-t9-s11-30/Studia_Muzealno_Historyczne-r2017-t9-s11-30.pdf PDF].
+* Staszic Stanisław, (1815), '''O ziemiorodztwie Karpatów, i innych gór i równin Polski''', 1815, s. 32-33. Plik {{Link-dLibra|JBC|d|267}}.
+{{Przypisy}}
+== Zobacz również ==
+* [[Dawne jednostki miar i wag]]
 == Linki zewnętrzne ==
-* [http://pawekrol.republika.pl/index_ie.html Miedziana Góra] - strona autorstwa Pawła Króla poświecona kopalni, regionowi i historii wydobycia
+* '''Portal miedziana.pl''' – [http://www.miedziana.pl Kopalnie miedzianogórskie. Historyczne i geologiczne dziedzictwo górnictwa miedzianogórskiego]
-* strona Roberta Borzęckiego - [http://www.redbor.pl/wyprawy/lokalizacje/miedziana_gora.htm Kopalnia rud miedzi "Zygmunt" w Miedzianej Górze]
+* Portal miedzianka.pl – [http://www.miedzianka.pl Muzeum Górnictwa Kruszcowego w Miedziance]
-* Jagiellońska Biblioteka Cyfrowa - [http://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/dlibra/docmetadata?id=267 ''Staszic Stanisław'', '''O ziemiorodztwie Karpatów i innych gór i równin Polski''']
-* Wikipedia - [http://pl.wikipedia.org/wiki/Miedziana_Góra_(powiat_kielecki) Miedziana Góra]
+* <del>Strona Roberta Borzęckiego – [http://www.redbor.pl/wyprawy/lokalizacje/miedziana_gora.htm Kopalnia rud miedzi „Zygmunt” w Miedzianej Górze]</del>
+* Wikipedia – [http://pl.wikipedia.org/wiki/Jan_Filip_Carosi Jan Filip Carosi]
+* Wikipedia – [http://pl.wikipedia.org/wiki/Miedziana_Góra_(powiat_kielecki) Miedziana Góra (powiat kielecki)] {{SeparatorBull}} [http://pl.wikipedia.org/wiki/Miedzianka_(góra) Miedzianka (góra)] {{SeparatorBull}} [http://pl.wikipedia.org/wiki/Miedzianka_(województwo_świętokrzyskie) Miedzianka (wieś)]
+* Wikipedia – [http://pl.wikipedia.org/wiki/Cetnar Cetnar] {{SeparatorBull}} [http://pl.wikipedia.org/wiki/Systemy_miar_stosowane_na_ziemiach_polskich Systemy miar stosowane na ziemiach polskich]
+* Facebook – Geouniwersytet: [https://www.facebook.com/Geouniwersytet/posts/165391693025815 ⚒&thinsp;Miedzianka w Górach Świętokrzyskich&thinsp;⚒]
+* Jagiellońska Biblioteka Cyfrowa – {{Link-dLibra|JBC|d|267|text=Staszic Stanisław, '''O ziemiorodztwie Karpatów i innych gór i równin Polski'''}}
 [[Category:Pseudometeoryty]]

Miedziana Góra

Z Wiki.Meteoritica.pl

Aktualna wersja na dzień 23:08, 15 gru 2024

Samorodki żelaza w pokładach rud miedzi

Lokalizacja

Galerie

Bibliografia

Przypisy

Zobacz również

Linki zewnętrzne

Widok

Osobiste

Nawigacja

wiki.meteoritica.pl

Szukaj

Narzędzia