(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)
Szablon:Łowicz (Jaskólski 1938)
Z Wiki.Meteoritica.pl
m (→Galerie) |
|||
| (Nie pokazano 3 wersji pomiędzy niniejszymi.) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
<noinclude>{{VerifyLevel |level=0i}} | <noinclude>{{VerifyLevel |level=0i}} | ||
| - | == Rutyl – obserwacja Jaskólskiego ==</noinclude> | + | == Rutyl – obserwacja Jaskólskiego == |
| + | |||
| + | Na podstawie: Jaskólski Stanisław, (1938), '''Badania składników nieprzeźroczystych [[Łowicz|meteorytu łowickiego]] w świetle odbitym (''Untersuchung undurchsichtiger Bestandteile des Meteorits von Łowicz im auffallenden Lichte'')''', ''Archiwum Mineralogiczne'', vol. XIV, 1938, p. 15-46.<ref>prawdopodobnie Jaskólski jako pierwszy badacz zaobserwował rutyl w meteorytach(?!)</ref> Plik {{Djvu|Lowicz_(ArchMineralogiczne_Jaskolski).djvu|DjVu}}, {{Djvu|Lowicz_(ArchMineralogiczne_Jaskolski_pol).djvu|streszczenie}}. | ||
| + | </noinclude> | ||
Już w XIX wieku zidentyfikowano podstawowe minerały meteorytów. Są to krzemiany: pirokseny (ortopirokseny: enstatyt, bronzyt i hipersten; klinopirokseny: diopsyd, augit i pigeonit), oliwiny, plagioklazy (albit, anortyt), siarczki (troilit, oldhamit), fosforki (schreibersyt), węgliki (cohenit), stop żelazo-niklowy (kamacyt, taenit), tlenki (ilmenit, magnetyt, chromit), grafit i serpentyn. Pozostałe kilkadziesiąt minerałów stwierdzonych w meteorytach stanowi fazę akcesoryczną. Obecnie dzięki zaawansowanym technikom badawczym dokonuje się szeregu odkryć nowych minerałów nie znanych w skałach ziemskich (np. krotyt, tistaryt, moraskoit, czochralskiit, wassonit czy ostatnio reidyt).<ref>woreczko.pl – [http://www.woreczko.pl/meteorites/features/glossary-Minerals.htm#rutile Minerały w meteorytach (''meteorite minerals'')]</ref> | Już w XIX wieku zidentyfikowano podstawowe minerały meteorytów. Są to krzemiany: pirokseny (ortopirokseny: enstatyt, bronzyt i hipersten; klinopirokseny: diopsyd, augit i pigeonit), oliwiny, plagioklazy (albit, anortyt), siarczki (troilit, oldhamit), fosforki (schreibersyt), węgliki (cohenit), stop żelazo-niklowy (kamacyt, taenit), tlenki (ilmenit, magnetyt, chromit), grafit i serpentyn. Pozostałe kilkadziesiąt minerałów stwierdzonych w meteorytach stanowi fazę akcesoryczną. Obecnie dzięki zaawansowanym technikom badawczym dokonuje się szeregu odkryć nowych minerałów nie znanych w skałach ziemskich (np. krotyt, tistaryt, moraskoit, czochralskiit, wassonit czy ostatnio reidyt).<ref>woreczko.pl – [http://www.woreczko.pl/meteorites/features/glossary-Minerals.htm#rutile Minerały w meteorytach (''meteorite minerals'')]</ref> | ||
| Linia 19: | Linia 22: | ||
Jest to prawdopodobnie pierwsze doniesienie o obserwacji rutylu w meteorytach, wyprzedzające oficjalne doniesienia o całe dziesięciolecia! Należałoby przyjąć, że odkrywcom rutylu był jednak Stanisław Jaskólski, a nie Ramdohr. Na początku XX wieku językami nauki był język niemiecki i francuski. Obecnie rolę tę pełni język angielski, więc zapewne uczeni amerykańscy nie wiedzieli nic o pracy Jaskólskiego z 1938 roku, napisanej nie dość, że po niemiecku, to w dodatku w polskim czasopiśmie? Pech!<ref>temat zainspirowany wykładem Moniki Kusiak, ''Rutile as a possible recorder of various processes on meteoritic parent body, preliminary results'', wygłoszonym podczas [[Bibliografia/Konferencje i seminaria|IX Seminarium Meteorytowego w Olsztynie w 2017 roku]]</ref> | Jest to prawdopodobnie pierwsze doniesienie o obserwacji rutylu w meteorytach, wyprzedzające oficjalne doniesienia o całe dziesięciolecia! Należałoby przyjąć, że odkrywcom rutylu był jednak Stanisław Jaskólski, a nie Ramdohr. Na początku XX wieku językami nauki był język niemiecki i francuski. Obecnie rolę tę pełni język angielski, więc zapewne uczeni amerykańscy nie wiedzieli nic o pracy Jaskólskiego z 1938 roku, napisanej nie dość, że po niemiecku, to w dodatku w polskim czasopiśmie? Pech!<ref>temat zainspirowany wykładem Moniki Kusiak, ''Rutile as a possible recorder of various processes on meteoritic parent body, preliminary results'', wygłoszonym podczas [[Bibliografia/Konferencje i seminaria|IX Seminarium Meteorytowego w Olsztynie w 2017 roku]]</ref> | ||
| - | Zobacz również → {{Txt2Img|Łowicz_(Karwowski_2010_fot-06).jpg|obraz z mikroskopu elektronowego ziarna i lamelek rutylu, TiO<sub>2</sub> (w sąsiedztwie ilmenitu, FeTiO<sub>3</sub>)}} w meteorycie Łowicz. | + | Zobacz również → {{Txt2Img|Łowicz_(Karwowski_2010_fot-06).jpg|obraz z mikroskopu elektronowego ziarna i lamelek rutylu, TiO<sub>2</sub> (w sąsiedztwie ilmenitu, FeTiO<sub>3</sub>)}} w meteorycie Łowicz. |
| + | <noinclude> | ||
== Galerie == | == Galerie == | ||
| - | ''Archiwum Mineralogiczne'', vol. XIV, 1938. Niemal cały numer poświęcony badaniom meteorytu Łowicz; patrz → [[Łowicz/Archiwum Mineralogiczne, vol. XIV, 1938|Archiwum Mineralogiczne, vol. XIV, 1938]] | + | </noinclude>''Archiwum Mineralogiczne'', vol. XIV, 1938. Niemal cały numer poświęcony badaniom meteorytu [[Łowicz]]; patrz → [[Łowicz/Archiwum Mineralogiczne, vol. XIV, 1938|Archiwum Mineralogiczne, vol. XIV, 1938]] |
| - | <gallery caption="" widths=" | + | <gallery caption="" widths="170px" heights="240px" perrow="4"> |
File:Lowicz_(ArchMineralogiczne_Jaskolski).djvu|Jaskólski Stanisław, ''Untersuchung undurchsichtiger Bestandteile des Meteorits von Łowicz im auffallenden Lichte''<ref name="rutyl">prawdopodobnie Jaskólski (1938) jako pierwszy badacz zaobserwował rutyl w meteorytach(?!); '''rutyl''' (''rutile'') – tlenek tytanu, TiO<sub>2</sub>; więcej → woreczko.pl – [http://www.woreczko.pl/meteorites/features/glossary-Minerals.htm#rutile Minerały w meteorytach (''Meteorite minerals'')].<br />Pierwsze doniesienia o występowaniu rutylu w meteorytach pojawiły się dopiero (!) w latach 60. XX wieku; jego odkrycie przypisywane jest Paulowi Ramdohr (za: Buseck et al., (1966), '''Meteoritic rutile''', ''American Mineralogist'', 51, 1966, s. 1506-1515, plik [http://www.minsocam.org/ammin/AM51/AM51_1506.pdf PDF]).<br />Za Manecki (2004): MacPherson et al., (1988), '''Primitive material surviving in chondrites: Refractory inclusions''', w: ''Meteorites and the Early Solar System'', University of Arizona Press, 1988, s. 746-807; Greshake et al., (1996), '''Pure CaO, MgO (periclase), TiO2 (rutile), and Al2O3 (corundum) in Ca,Al-rich inclusions from carbonaceous chondrites''', ''Lunar and Planetary Science'', 27, 1996, s. 463-464, plik {{!ADS|f=1996LPI....27..463G}}</ref> | File:Lowicz_(ArchMineralogiczne_Jaskolski).djvu|Jaskólski Stanisław, ''Untersuchung undurchsichtiger Bestandteile des Meteorits von Łowicz im auffallenden Lichte''<ref name="rutyl">prawdopodobnie Jaskólski (1938) jako pierwszy badacz zaobserwował rutyl w meteorytach(?!); '''rutyl''' (''rutile'') – tlenek tytanu, TiO<sub>2</sub>; więcej → woreczko.pl – [http://www.woreczko.pl/meteorites/features/glossary-Minerals.htm#rutile Minerały w meteorytach (''Meteorite minerals'')].<br />Pierwsze doniesienia o występowaniu rutylu w meteorytach pojawiły się dopiero (!) w latach 60. XX wieku; jego odkrycie przypisywane jest Paulowi Ramdohr (za: Buseck et al., (1966), '''Meteoritic rutile''', ''American Mineralogist'', 51, 1966, s. 1506-1515, plik [http://www.minsocam.org/ammin/AM51/AM51_1506.pdf PDF]).<br />Za Manecki (2004): MacPherson et al., (1988), '''Primitive material surviving in chondrites: Refractory inclusions''', w: ''Meteorites and the Early Solar System'', University of Arizona Press, 1988, s. 746-807; Greshake et al., (1996), '''Pure CaO, MgO (periclase), TiO2 (rutile), and Al2O3 (corundum) in Ca,Al-rich inclusions from carbonaceous chondrites''', ''Lunar and Planetary Science'', 27, 1996, s. 463-464, plik {{!ADS|f=1996LPI....27..463G}}</ref> | ||
File:Lowicz_(ArchMineralogiczne_Jaskolski_pol).djvu|Jaskólski Stanisław, ''Badania składników nieprzeźroczystych meteorytu łowickiego w świetle odbitym'' | File:Lowicz_(ArchMineralogiczne_Jaskolski_pol).djvu|Jaskólski Stanisław, ''Badania składników nieprzeźroczystych meteorytu łowickiego w świetle odbitym'' | ||
File:Lowicz_(ArchMineralogiczne_tablica-IV).jpg|Tablica IV<br />(m.in. {{Txt2Img|Lowicz_(ArchMineralogiczne_tablica-Rutyl).jpg|ziarno rutylu}}<ref name="rutyl"></ref>) | File:Lowicz_(ArchMineralogiczne_tablica-IV).jpg|Tablica IV<br />(m.in. {{Txt2Img|Lowicz_(ArchMineralogiczne_tablica-Rutyl).jpg|ziarno rutylu}}<ref name="rutyl"></ref>) | ||
File:Lowicz_(ArchMineralogiczne_tablica-IV-opis).jpg|Tablica IV opis | File:Lowicz_(ArchMineralogiczne_tablica-IV-opis).jpg|Tablica IV opis | ||
| - | </gallery> | + | </gallery><noinclude> |
| - | <noinclude> | + | |
Fot. Łukasz Karwowski | Fot. Łukasz Karwowski | ||
| - | <gallery caption="" widths=" | + | <gallery caption="" widths="240px" heights="180px" perrow="3"> |
File:Łowicz_(Karwowski_2010_fot-06).jpg|Fragment inkluzji krzemianowej w części metalicznej meteorytu łowickiego. Obraz BSE (mikroskop elektronowy). Kam – kamacyt, ol – oliwin, py – piroksen, Chr – chromit, ilm – ilmenit<ref>według prof. Karwowskiego jest go dużo w meteorycie Łowicz</ref>, SiO<sub>2</sub> – niezidentyfikowana faza krzemionki, TiO<sub>2</sub> – najprawdopodobniej faza rutylu. Okaz z [[OPiOA|Olsztyńskiego Planetarium i Obserwatorium Astronomicznego]] | File:Łowicz_(Karwowski_2010_fot-06).jpg|Fragment inkluzji krzemianowej w części metalicznej meteorytu łowickiego. Obraz BSE (mikroskop elektronowy). Kam – kamacyt, ol – oliwin, py – piroksen, Chr – chromit, ilm – ilmenit<ref>według prof. Karwowskiego jest go dużo w meteorycie Łowicz</ref>, SiO<sub>2</sub> – niezidentyfikowana faza krzemionki, TiO<sub>2</sub> – najprawdopodobniej faza rutylu. Okaz z [[OPiOA|Olsztyńskiego Planetarium i Obserwatorium Astronomicznego]] | ||
</gallery> | </gallery> | ||
Aktualna wersja na dzień 19:18, 22 gru 2024
Rutyl – obserwacja Jaskólskiego
Na podstawie: Jaskólski Stanisław, (1938), Badania składników nieprzeźroczystych meteorytu łowickiego w świetle odbitym (Untersuchung undurchsichtiger Bestandteile des Meteorits von Łowicz im auffallenden Lichte), Archiwum Mineralogiczne, vol. XIV, 1938, p. 15-46.[1] Plik DjVu
Już w XIX wieku zidentyfikowano podstawowe minerały meteorytów. Są to krzemiany: pirokseny (ortopirokseny: enstatyt, bronzyt i hipersten; klinopirokseny: diopsyd, augit i pigeonit), oliwiny, plagioklazy (albit, anortyt), siarczki (troilit, oldhamit), fosforki (schreibersyt), węgliki (cohenit), stop żelazo-niklowy (kamacyt, taenit), tlenki (ilmenit, magnetyt, chromit), grafit i serpentyn. Pozostałe kilkadziesiąt minerałów stwierdzonych w meteorytach stanowi fazę akcesoryczną. Obecnie dzięki zaawansowanym technikom badawczym dokonuje się szeregu odkryć nowych minerałów nie znanych w skałach ziemskich (np. krotyt, tistaryt, moraskoit, czochralskiit, wassonit czy ostatnio reidyt).[2]
.jpg)
Fig. 3. Unbekanntes Mineral X, stahlgrau, von Silikaten und Nickeleisen umgeben. Immersion. (× 125).
Fig. 6. Dieselbe Fig. 3, zwischen gekreuzten Nicols. Anisotropie sehr deutlich. Beim Einblick in die Tiefe des Präparats sich man starke braun-rote (grau auf der Aufnahme) Reflexe wie im Rutil. Gewisse anisotrope Silikatpartieen fliessen mit dem Kristall zusammen. Nic. +. Immers. (× 125).
Wiele popularnych minerałów zidentyfikowano w meteorytach stosunkowo późno. Popularna na ziemi ruda tytanu – minerał rutyl (tlenek tytanu, TiO2), został zidentyfikowany w meteorytach dopiero na początku lat 60. XX wieku. W swoich spisach minerałów meteorytów Mason (1962) i Ramdohr (1963) nie wymieniają rutylu (chociaż Ramdohr opisał podobną fazę w meteorycie Farmington (chondryt L5), jako „unidentified minerals” i zasugerował poprawnie, że może być to rutyl). W 1963 roku Ramdohr zidentyfikował rutyl w chondrycie Mount Browne (chondryt H6) i w kilku mezosyderytach (Buseck et al. 1966).
Odkrycie rutylu w meteorytach przypisuje się Paulowi Ramdohrowi, ale to prawdopodobnie profesor Stanisław Jaskólski[3] z Krakowa, jako pierwszy badacz zaobserwował rutyl w meteorycie już w latach 30. XX wieku! W swojej publikacji (Jaskólski 1938) opisał w meteorycie Łowicz nieznany minerał, który identyfikował jako rutyl:
(…) Bliżej nieokreślony minerał X został napotkany kilkakrotnie w charakterze wrostka, mianowicie w krzemianach, w chromicie oraz na granicy kamacytu z krzemianami. Niestety jego nikłe wymiary i skąpy bardzo zapas uniemożliwiły rozpoznanie jego natury. Jego anizotropia, ksenomorfizm i wielka siła przy odbijaniu światła dowodzą, że należy on do kategorii minerałów kruszcowych. Słabo zaznaczona absorpcja światła ułatwia przy użyciu imersji wgląd w głąb preparatu, połączony z odbiciem wewnętrznym koloru czerwonawego, podobnie jak w rutylu (tabl. IV, fig. 3, 6). (…)
- [fragmenty opisów pod rysunkami]
- Fig. 3. Nieznany minerał „X”, stalowo-szary, otoczony krzemianami i żelazem niklowym. Imersja. (× 125).
- Fig. 6. Taż fig. 3 widziana pomiędzy nikolami skrzyżowanymi. Anizotropia wyraźna. W głębi preparatu silne brunatno-czerwone refleksy (szare na zdjęciu) jak w rutylu. Część anizotropowych krzemianów zlewa się z kryształem. Nikole +. Imersja. (× 125).
Jest to prawdopodobnie pierwsze doniesienie o obserwacji rutylu w meteorytach, wyprzedzające oficjalne doniesienia o całe dziesięciolecia! Należałoby przyjąć, że odkrywcom rutylu był jednak Stanisław Jaskólski, a nie Ramdohr. Na początku XX wieku językami nauki był język niemiecki i francuski. Obecnie rolę tę pełni język angielski, więc zapewne uczeni amerykańscy nie wiedzieli nic o pracy Jaskólskiego z 1938 roku, napisanej nie dość, że po niemiecku, to w dodatku w polskim czasopiśmie? Pech![4]
Zobacz również → obraz z mikroskopu elektronowego ziarna i lamelek rutylu, TiO2 (w sąsiedztwie ilmenitu, FeTiO3) w meteorycie Łowicz.
Galerie
Archiwum Mineralogiczne, vol. XIV, 1938. Niemal cały numer poświęcony badaniom meteorytu Łowicz; patrz → Archiwum Mineralogiczne, vol. XIV, 1938
 Jaskólski Stanisław, Untersuchung undurchsichtiger Bestandteile des Meteorits von Łowicz im auffallenden Lichte[5] |
 Jaskólski Stanisław, Badania składników nieprzeźroczystych meteorytu łowickiego w świetle odbitym |
.jpg) Tablica IV |
.jpg) Tablica IV opis |
Fot. Łukasz Karwowski
.jpg) Fragment inkluzji krzemianowej w części metalicznej meteorytu łowickiego. Obraz BSE (mikroskop elektronowy). Kam – kamacyt, ol – oliwin, py – piroksen, Chr – chromit, ilm – ilmenit[6], SiO2 – niezidentyfikowana faza krzemionki, TiO2 – najprawdopodobniej faza rutylu. Okaz z Olsztyńskiego Planetarium i Obserwatorium Astronomicznego |
