(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)
Pomorski niż grawimetryczny
Z Wiki.Meteoritica.pl
m (→Lokalizacja) |
m (→Być może mamy swój Chicxulub?) |
||
| (Nie pokazano 5 wersji pomiędzy niniejszymi.) | |||
| Linia 5: | Linia 5: | ||
== Być może mamy swój Chicxulub? == | == Być może mamy swój Chicxulub? == | ||
[[Image:Pomerania_Gravity_Low_(Narkiewicz_2024).jpg|thumb|right|280px|A – mapa anomalii grawimetrycznych Bouguera, B – mapa anomalii magnetycznych (źródło: Narkiewicz et al. 2024)]] | [[Image:Pomerania_Gravity_Low_(Narkiewicz_2024).jpg|thumb|right|280px|A – mapa anomalii grawimetrycznych Bouguera, B – mapa anomalii magnetycznych (źródło: Narkiewicz et al. 2024)]] | ||
| - | W rejonie Grudziądza występuje anomalia grawitacyjna, tzw. '''pomorski niż grawimetryczny''' | + | W rejonie Grudziądza występuje ujemna anomalia grawitacyjna, tzw. '''pomorski niż grawimetryczny''' ('''PGL''', ang. '''''Pomerania Gravity Low'''''), którą dwójka badaczy z [[Państwowy Instytut Geologiczny w Warszawie|Państwowego Instytutu Geologicznego w Warszawie]]: Marek Narkiewicz i Zdzisław Petecki, identyfikują, jako pozostałość po impakcie. Wysunęli oni hipotezę, że około 1,6-1,8 mld lat temu w kraton wschodnioeuropejski Bałtyka<ref>rejon, gdzie znajduje się współcześnie Polska</ref> (ang. ''East European Craton''; fragment superkontynentu Kolumbia) uderzył meteoroid o rozmiarach podobnych do obiektu, który utworzył krater Chicxulub{{MBD-record|name=Chicxulub}} (Narkiewicz et al. 2024). |
Struktura ta powstała w okresie paleoproterozoiku<ref>za Wikipedią: '''paleoproterozoik''' – pierwsza z trzech er proterozoiku, trwała od 2,5 mld do 1,6 mld lat temu. W paleoproterozoiku doszło do stabilizacji kontynentów. Uformował się pierwszy prawdziwy superkontynent, łączący ponad 75% mas lądowych planety: Kolumbia</ref>, ale pomimo swojej olbrzymiej wówczas skali oddziaływania na środowisko, nie wywołała ona katastrofalnych skutków dla życia na Ziemi, jakie, np. przyniosła wspomniana katastrofa Chicxulub sprzed 66 milionów lat, która doprowadziła do zagłady dinozaurów. Życie na Ziemi dopiero raczkowało, w paleoproterozoiku pojawiły się prokarionty (cyjanobakterie), a pod koniec ery zaczęły formować się pierwsze organizmy eukariotyczne (wielokomórkowe, posiadające jądro komórkowe). Z tego okresu pochodzą też inne zidentyfikowane i potwierdzone struktury impaktowe na Ziemi: kratery Sudbury (130 km) i Hudson Bay (450 km) w Kanadzie oraz Dhala (11 km) w Indiach. Era paleoproterozoiku było bardzo ciekawa i ważna dla formowania się złóż wielu pierwiastków – (za Wikipedią): w tym czasie w Kanadzie tworzyły się złoża niklu. Również powstała większość światowych zasobów rudy żelaza, m.in.: na obszarze dzisiejszej Szwecji, Norwegii, Stanów Zjednoczonych, Kanady, Meksyku, Chile, Indii, Syberii. W Ameryce Północnej pojawiły się rudy miedzi. Działo się 😀 | Struktura ta powstała w okresie paleoproterozoiku<ref>za Wikipedią: '''paleoproterozoik''' – pierwsza z trzech er proterozoiku, trwała od 2,5 mld do 1,6 mld lat temu. W paleoproterozoiku doszło do stabilizacji kontynentów. Uformował się pierwszy prawdziwy superkontynent, łączący ponad 75% mas lądowych planety: Kolumbia</ref>, ale pomimo swojej olbrzymiej wówczas skali oddziaływania na środowisko, nie wywołała ona katastrofalnych skutków dla życia na Ziemi, jakie, np. przyniosła wspomniana katastrofa Chicxulub sprzed 66 milionów lat, która doprowadziła do zagłady dinozaurów. Życie na Ziemi dopiero raczkowało, w paleoproterozoiku pojawiły się prokarionty (cyjanobakterie), a pod koniec ery zaczęły formować się pierwsze organizmy eukariotyczne (wielokomórkowe, posiadające jądro komórkowe). Z tego okresu pochodzą też inne zidentyfikowane i potwierdzone struktury impaktowe na Ziemi: kratery Sudbury (130 km) i Hudson Bay (450 km) w Kanadzie oraz Dhala (11 km) w Indiach. Era paleoproterozoiku było bardzo ciekawa i ważna dla formowania się złóż wielu pierwiastków – (za Wikipedią): w tym czasie w Kanadzie tworzyły się złoża niklu. Również powstała większość światowych zasobów rudy żelaza, m.in.: na obszarze dzisiejszej Szwecji, Norwegii, Stanów Zjednoczonych, Kanady, Meksyku, Chile, Indii, Syberii. W Ameryce Północnej pojawiły się rudy miedzi. Działo się 😀 | ||
| Linia 12: | Linia 12: | ||
Zapewne spadnie na Ziemię jeszcze dużo meteorytów, zanim hipoteza ta zostanie potwierdzona lub obalona? 😀 | Zapewne spadnie na Ziemię jeszcze dużo meteorytów, zanim hipoteza ta zostanie potwierdzona lub obalona? 😀 | ||
| + | |||
| + | |||
| + | Post '''Honorowy Południk Krakowski''' na Facobooku (''fragment; pisownia oryginalna'') | ||
| + | {{BQuote-begin |max-width=800px}} | ||
| + | '''Honorowy Południk Krakowski'''<br /> | ||
| + | :[https://www.facebook.com/HonorowyPoludnikKrakowski/posts/1334404355359554 sobota, 26 lipca 2025 o 13:02]<br /> | ||
| + | Czy wiecie, że mamy w Polsce góry wysokie jak Alpy... ale na Podlasiu? A pod Grudziądzem jest... gigantyczny krater meteorytowy; albo tropikalna zatoka? No dobrze: były, i to dawno temu... Ale skąd wiemy, że tak było? Oczywiście, ekspertami są tu geolodzy i ich badania skał z głębokich odwiertów, choć czasami nawet geolodzy nie sięgają tak głęboko, jak geodeci...<br /> | ||
| + | {{Wielokropek}} | ||
| + | |||
| + | Zaś zapadlisko pod Grudziądzem to już większa tajemnica... Geolodzy spierają się od lat czym jest ten kolisty obszar obniżonej siły ciężkości. Dawniej przyjmowano, że jest to ślad po intruzji magmowej sprzed jakichś 350 mln. lat; we wczesnym Karbonie, gdy większość Polski była pod wodą a superkontynent Pangea właśnie się scalał. Inna hipoteza szukała odpowiedzi głębiej: tak w historii geologicznej jak i samej Ziemi... Obniżone ciążenie miało być efektem cieńszej skorupy ziemskiej w Strefie Teisseyre’a-Tornquista, czyli pasie nieciągłości na styku starych i stabilnych skał północno-wschodniej Europy oraz lżejszych, młodszych skał Europy południowo-zachodniej, doklejonych podczas wypiętrzania się kolejnych pasm górskich: Hercynidów i Alpaidów. Może to być ślad po jakiejś zatoce, wypełnionej lekkimi osadami morskimi i zamkniętej pomiędzy gęstszymi skałami. Ale ostatnio pojawiła się jeszcze bardziej ekstrawagancka hipoteza: ogromny krater meteorytowy! A musiałby to być krater-gigant, mierzący ponad 200 km średnicy, a więc większy od słynnego krateru Chicxulub po impakcie, który zabił większość dinozaurów; i również znacznie starszy, bo leżący ponad 10 km pod powierzchnią ziemi, w skałach sprzed nawet 1,6-1,8 miliarda lat! | ||
| + | |||
| + | Tajemnica anomalii grawimetrycznej pod Grudziądzem czeka na wyjaśnienie, bo żaden z odwiertów nigdy nie dotarł do jej potencjalnego źródła, które wykryto jednak z powierzchni ziemi! A jak dokładne potrafią być geodezyjne pomiary pola grawitacyjnego? Wkrótce dam wam przykład jak precyzyjne są grawimetryczne "zabawki" geodetów i geofizyków! | ||
| + | |||
| + | <nowiki>#</nowiki>Grawitacja #grawimetria #geoida #góry #ryft #mikrokontynent #krater #impakt #geologia #tektonika #geodezja #miernictwo #południk #HPK #SGP #HonorowyPołudnikKrakowski | ||
| + | {{BQuote-end}} | ||
== Lokalizacja == | == Lokalizacja == | ||
| Linia 31: | Linia 46: | ||
{{GEFrame-end}} | {{GEFrame-end}} | ||
| - | Na mapie zaznaczono kilka izoklin anomalii pola grawitacyjnego (dla wartości: -35,0, -42,5, -50,0 i -55,0 mGal<ref>'''Gal''' – jednostka przyspieszenia = 0,01 m/s²; 1 mGal = 0,00001 m/s²</ref>). Zaznaczono również fragment strefy Teisseyre’a-Tornquista (ang. ''Teisseyre-Tornquist Zone'', TTZ) wschodniej granicy szwu transeuropejskiego. | + | Na mapie zaznaczono kilka izoklin anomalii PGL pola grawitacyjnego (dla wartości: -35,0, -42,5, -50,0 i -55,0 mGal<ref>'''Gal''' – jednostka przyspieszenia = 0,01 m/s²; 1 mGal = 0,00001 m/s²</ref>). Zaznaczono również fragment strefy Teisseyre’a-Tornquista (ang. ''Teisseyre-Tornquist Zone'', TTZ) wschodniej granicy szwu transeuropejskiego. |
Przybliżone położenie środka krateru: 53°20'N, 18°32'E. | Przybliżone położenie środka krateru: 53°20'N, 18°32'E. | ||
| Linia 39: | Linia 54: | ||
== Galerie == | == Galerie == | ||
| - | <gallery caption="" widths=" | + | <gallery caption="" widths="240px" heights="190px" perrow="2"> |
File:Teisseyre-Tornquist_zone_(Mazur_2017).jpg|Mapy anomalii pól potencjalnych dla obszaru Polski. A – mapa anomalii grawimetrycznych Bouguera, B – mapa anomalii magnetycznych (źródło: Mazur et al. 2017) | File:Teisseyre-Tornquist_zone_(Mazur_2017).jpg|Mapy anomalii pól potencjalnych dla obszaru Polski. A – mapa anomalii grawimetrycznych Bouguera, B – mapa anomalii magnetycznych (źródło: Mazur et al. 2017) | ||
File:Pomerania_Gravity_Low_(Petecki_2019).jpg|Mapa anomalii grawitacyjnych (AMCG – ''anorthosite–mangerite–charnockite–granite suite rock''; '''PGL – ''Pomeranian Gravity Low'''''; TTZ – ''Teisseyre-Tornquist Zone'') (źródło: Petecki 2019) | File:Pomerania_Gravity_Low_(Petecki_2019).jpg|Mapa anomalii grawitacyjnych (AMCG – ''anorthosite–mangerite–charnockite–granite suite rock''; '''PGL – ''Pomeranian Gravity Low'''''; TTZ – ''Teisseyre-Tornquist Zone'') (źródło: Petecki 2019) | ||
</gallery> | </gallery> | ||
| - | |||
== [[Bibliografia]] == | == [[Bibliografia]] == | ||
| Linia 67: | Linia 81: | ||
* Facebook – MADEINSPACE.pl: [https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=122152532276048366&id=61551450983416 "Nowy" krater impaktowy w Polsce?!] | * Facebook – MADEINSPACE.pl: [https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=122152532276048366&id=61551450983416 "Nowy" krater impaktowy w Polsce?!] | ||
| + | * Facebook – Honorowy Południk Krakowski: [https://www.facebook.com/HonorowyPoludnikKrakowski/posts/1334404355359554 Czy wiecie, że mamy w Polsce góry wysokie jak Alpy... ale na Podlasiu? A pod Grudziądzem jest... gigantyczny krater meteorytowy; albo tropikalna zatoka?{{Kropek}}] | ||
* Portal wyborcza.pl – [https://wyborcza.pl/7,75400,30916159,geolog-znalezlismy-w-polsce-slad-po-uderzeniu-meteorytu-wielkiego.html Geolog: Znaleźliśmy w Polsce ślad po uderzeniu meteorytu wielkiego jak ten, który zgładził dinozaury] | * Portal wyborcza.pl – [https://wyborcza.pl/7,75400,30916159,geolog-znalezlismy-w-polsce-slad-po-uderzeniu-meteorytu-wielkiego.html Geolog: Znaleźliśmy w Polsce ślad po uderzeniu meteorytu wielkiego jak ten, który zgładził dinozaury] | ||
Aktualna wersja na dzień 10:31, 28 lip 2025
 |
Strona w budowie (Site under construction) Jeszcze to chwilę potrwa (It will take a while) |
Być może mamy swój Chicxulub?
.jpg)
W rejonie Grudziądza występuje ujemna anomalia grawitacyjna, tzw. pomorski niż grawimetryczny (PGL, ang. Pomerania Gravity Low), którą dwójka badaczy z Państwowego Instytutu Geologicznego w Warszawie: Marek Narkiewicz i Zdzisław Petecki, identyfikują, jako pozostałość po impakcie. Wysunęli oni hipotezę, że około 1,6-1,8 mld lat temu w kraton wschodnioeuropejski Bałtyka[1] (ang. East European Craton; fragment superkontynentu Kolumbia) uderzył meteoroid o rozmiarach podobnych do obiektu, który utworzył krater Chicxulub[2] (Narkiewicz et al. 2024).
Struktura ta powstała w okresie paleoproterozoiku[3], ale pomimo swojej olbrzymiej wówczas skali oddziaływania na środowisko, nie wywołała ona katastrofalnych skutków dla życia na Ziemi, jakie, np. przyniosła wspomniana katastrofa Chicxulub sprzed 66 milionów lat, która doprowadziła do zagłady dinozaurów. Życie na Ziemi dopiero raczkowało, w paleoproterozoiku pojawiły się prokarionty (cyjanobakterie), a pod koniec ery zaczęły formować się pierwsze organizmy eukariotyczne (wielokomórkowe, posiadające jądro komórkowe). Z tego okresu pochodzą też inne zidentyfikowane i potwierdzone struktury impaktowe na Ziemi: kratery Sudbury (130 km) i Hudson Bay (450 km) w Kanadzie oraz Dhala (11 km) w Indiach. Era paleoproterozoiku było bardzo ciekawa i ważna dla formowania się złóż wielu pierwiastków – (za Wikipedią): w tym czasie w Kanadzie tworzyły się złoża niklu. Również powstała większość światowych zasobów rudy żelaza, m.in.: na obszarze dzisiejszej Szwecji, Norwegii, Stanów Zjednoczonych, Kanady, Meksyku, Chile, Indii, Syberii. W Ameryce Północnej pojawiły się rudy miedzi. Działo się 😀
Według modeli struktura ta ma owalny kształt i około 200 km średnicy. Nie jest ona widoczna na powierzchni Ziemi, gdyż znajduje się głęboko pod wieloma kilometrami osadów i skał. Hipoteza opiera się na wynikach pomiarów pól potencjalnych, danych sejsmicznych i magnetotellurycznych oraz najnowszych wyników modelowania grawimetrycznego. Ze względu na głębokość na jakiej znajduje się struktura, nie ma możliwości bezpośredniego potwierdzenia jej impaktowego pochodzenia – nie dysponujemy próbkami skał, by stwierdzić m.in. występowanie brekcji czy zmian szokowych w skałach.
Zapewne spadnie na Ziemię jeszcze dużo meteorytów, zanim hipoteza ta zostanie potwierdzona lub obalona? 😀
Post Honorowy Południk Krakowski na Facobooku (fragment; pisownia oryginalna)
Honorowy Południk Krakowski
Czy wiecie, że mamy w Polsce góry wysokie jak Alpy... ale na Podlasiu? A pod Grudziądzem jest... gigantyczny krater meteorytowy; albo tropikalna zatoka? No dobrze: były, i to dawno temu... Ale skąd wiemy, że tak było? Oczywiście, ekspertami są tu geolodzy i ich badania skał z głębokich odwiertów, choć czasami nawet geolodzy nie sięgają tak głęboko, jak geodeci...
(…)
Zaś zapadlisko pod Grudziądzem to już większa tajemnica... Geolodzy spierają się od lat czym jest ten kolisty obszar obniżonej siły ciężkości. Dawniej przyjmowano, że jest to ślad po intruzji magmowej sprzed jakichś 350 mln. lat; we wczesnym Karbonie, gdy większość Polski była pod wodą a superkontynent Pangea właśnie się scalał. Inna hipoteza szukała odpowiedzi głębiej: tak w historii geologicznej jak i samej Ziemi... Obniżone ciążenie miało być efektem cieńszej skorupy ziemskiej w Strefie Teisseyre’a-Tornquista, czyli pasie nieciągłości na styku starych i stabilnych skał północno-wschodniej Europy oraz lżejszych, młodszych skał Europy południowo-zachodniej, doklejonych podczas wypiętrzania się kolejnych pasm górskich: Hercynidów i Alpaidów. Może to być ślad po jakiejś zatoce, wypełnionej lekkimi osadami morskimi i zamkniętej pomiędzy gęstszymi skałami. Ale ostatnio pojawiła się jeszcze bardziej ekstrawagancka hipoteza: ogromny krater meteorytowy! A musiałby to być krater-gigant, mierzący ponad 200 km średnicy, a więc większy od słynnego krateru Chicxulub po impakcie, który zabił większość dinozaurów; i również znacznie starszy, bo leżący ponad 10 km pod powierzchnią ziemi, w skałach sprzed nawet 1,6-1,8 miliarda lat!
Tajemnica anomalii grawimetrycznej pod Grudziądzem czeka na wyjaśnienie, bo żaden z odwiertów nigdy nie dotarł do jej potencjalnego źródła, które wykryto jednak z powierzchni ziemi! A jak dokładne potrafią być geodezyjne pomiary pola grawitacyjnego? Wkrótce dam wam przykład jak precyzyjne są grawimetryczne "zabawki" geodetów i geofizyków!
#Grawitacja #grawimetria #geoida #góry #ryft #mikrokontynent #krater #impakt #geologia #tektonika #geodezja #miernictwo #południk #HPK #SGP #HonorowyPołudnikKrakowski
Lokalizacja
(G) Grudziądz
Izokliny anomalii grawitacyjnej; strefa Teisseyre-Tornquist Zone (TTZ)
* W 2018 roku Google zmieniło zasady działania apletu, mapa może wyświetlać się niepoprawnie (pomaga Ctrl+F5); więcej → Szablon:GEMap-MyWiki
Na mapie zaznaczono kilka izoklin anomalii PGL pola grawitacyjnego (dla wartości: -35,0, -42,5, -50,0 i -55,0 mGal[4]). Zaznaczono również fragment strefy Teisseyre’a-Tornquista (ang. Teisseyre-Tornquist Zone, TTZ) wschodniej granicy szwu transeuropejskiego.
Przybliżone położenie środka krateru: 53°20'N, 18°32'E.
Galerie
.jpg) Mapy anomalii pól potencjalnych dla obszaru Polski. A – mapa anomalii grawimetrycznych Bouguera, B – mapa anomalii magnetycznych (źródło: Mazur et al. 2017) |
.jpg) Mapa anomalii grawitacyjnych (AMCG – anorthosite–mangerite–charnockite–granite suite rock; PGL – Pomeranian Gravity Low; TTZ – Teisseyre-Tornquist Zone) (źródło: Petecki 2019) |
Bibliografia
- Mazur Stanisław, Krzywiec Piotr, Malinowski Michał, Lewandowski Marek, Aleksandrowski Paweł, Mikołajczak Mateusz, (2017), Tektoniczne znaczenie strefy Teisseyre’a-Tornquista w świetle nowych badań (Tectonic significance of the Teisseyre-Tornquist zone in the light of new research), Przegląd Geol., 65(12), 2017, s. 1511-1520. Plik pgF.
- Narkiewicz Marek, Petecki Zdzisław, (2024), Pomerania Gravity Low at the East European Craton margin – granitic batholith or a Paleoproterozoic impact structure?, Geological Quarterly, vol. 68(1), 2024, ss. 12. Plik doi.
- Petecki Zdzisław, (2019), Ideal body analysis of the Pomerania Gravity Low (northern Poland), Geological Quarterly, vol. 63(3), 2019, s. 558–567. Plik doi.
Przypisy
Zobacz również
- paleometeoryt Lechówka
Linki zewnętrzne
- Earth Impact Database – Chicxulub
- Wikipedia – Kolumbia (superkontynent) ● Krater Chicxulub ● Paleoproterozoik
- Wikipedia (EN) – List of possible impact structures on Earth
- Facebook – MADEINSPACE.pl: "Nowy" krater impaktowy w Polsce?!
- Facebook – Honorowy Południk Krakowski: Czy wiecie, że mamy w Polsce góry wysokie jak Alpy... ale na Podlasiu? A pod Grudziądzem jest... gigantyczny krater meteorytowy; albo tropikalna zatoka?…
- Portal wyborcza.pl – Geolog: Znaleźliśmy w Polsce ślad po uderzeniu meteorytu wielkiego jak ten, który zgładził dinozaury
- Portal tech.wp.pl – Ogromny ślad po meteorycie w Polsce? Geolog wyjaśnia, skąd pochodzi
