O ile nie zaznaczono inaczej, prawa autorskie zamieszczonych materiałów należą do Jana Woreczko & Wadi.

(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)

Z Wiki.Meteoritica.pl

Aktualna wersja na dzień 23:14, 15 gru 2024

„Meteoryt” Wyszków (fot. Anna Grabowska)

Przeglądając katalog Rainera Bartoschewitza (Bartoschewitz Meteorite Lab., Gifhorn) w poszukiwaniu informacji o polskich meteorytach, znajdujemy w nim informację o dwóch nieznanych wcześniej „meteorytach”: Wyszków i Uście Gorlickie. Oba nie są zgłoszone oraz brak o nich szczegółowych informacji. Dopiero w 2023 roku okaz z Wyszkowa trafił do laboratorium, gdzie rozstrzygnięto jego prawdziwą naturę (Tymiński et al. 2024).

Fragment katalogu meteorytów Bartoschewitza z opisem fragmentu „meteorytu” Wyszków (wersja katalogu z 14 listopada 2018 r.):

Name	country	*fall find	total weight (kg)	type	BC-no.	specimen	BC-weight (gms)
WYSZKOW §[1]	Poland	2011	0,00912[2]	L~5[3]	2500.1	cut piece	0,17

W kolekcji odcięty fragment chondrytu zwyczajnego typu L~5, pochodzący z okazu w wadze 9,12 g (rzeczywista waga okazu to 54,02 g, rozmiary 48×40×22 mm (Kosiński 2019)).^[4]

Co to za „meteoryt”?!

Zdjęcia okazu i jego przekroju znajdują się w publikacji Kosińskiego (2019), tam też więcej szczegółów o znalazcy i okazie. Za Kosiński (2019):

W 2011 roku na terenie miasta Wyszkowa (woj. mazowieckie) w czasie prac terenowych prowadzonych w ramach badań środowiska naturalnego i kulturowego oraz mających na celu poszukiwanie ciekawych obiektów przyrodniczych, znaleziony został niewielki kamień. Okaz znajdował się ok. 25 cm pod powierzchnią terenu (pod roślinnością trawiastą), (…)

(…) Znalazca – Krzysztof Matwiejczyk – uznając, że okaz jest wart bliższego zainteresowania, zabrał go ze sobą. (…) Na uzyskanej powierzchni ukazały się struktury pod wieloma względami podobne do chondrytów zwyczajnych typu H lub L z niewielkim fragmentem o innych cechach oraz kilkumilimetrowym „rodzynkiem” wyraźnie metalicznym (żelaznym).

Na pewien czas okaz znalazł miejsce na półce. Zdając sobie jednak sprawę z ewentualnej wartości znaleziska oraz rozumiejąc znaczenie prawdopodobnie nowego meteorytu dla polskiej meteorytyki znalazca bezskutecznie próbował zainteresować nim środowisko PTMet (w Olsztynie, w kwietniu 2013 r.).

Pod koniec 2013 roku, podjęta została decyzja o odcięciu z okazu niewielkiego fragmentu (w miejscu wcześniej szlifowanym). Część tego fragmentu trafiła do znanego badacza meteorytów p. R. Bartoschewitz’a (Bartoschewitz Meteorite Lab - Gifhorn), nota bene członka PTMet. Odpowiedź potwierdzająca, że przesłany fragment pochodzi z meteorytu przyszła bardzo szybko – z propozycją dalszych badań, jednak znalazca uważał, że znaleziony okaz powinien być przebadany w Polsce. Ale z różnych powodów nie jest to tak proste jak by się wydawało. (…)

W 2023 roku okaz trafił do laboratorium Narodowego Centrum Badań Jądrowych w Otwocku (NCBJ), gdzie wykonano szczegółowe analizy (Tymiński et al. 2024). W obserwacji mikroskopowej nie stwierdzono cech typowych dla chondrytów. Następnie wykonano pomiary spektrometrii promieniowania gamma na detektorze HPGe (ang. high-purity germanium) na zawartość radionuklidów kosmogenicznych, nie rejestrując ich podwyższonej zawartości, co wskazało na ziemskie pochodzenie próbki. Dodatkowe badania przeprowadzono na Politechnice Warszawskiej z użyciem elektronowego mikroskopu skaningowego (SEM, ang. scanning electron microscope). Analizując skład chemiczny techniką elektronów wstecznie rozproszonych (BSE, ang. backscattered electrons) nie stwierdzono obecności niklu na poziomie oczekiwanym dla próbek kosmicznych. Wyniki wszystkich analiz nie potwierdziły hipotezy kosmicznego pochodzenia próbki z Wyszkowa.

Wszystko wskazuje na to, że jest to pseudometeoryt.

Galerie

Powierzchnia przecięcia, fragment

Za Tymiński et al. (2024): Zgład znaleziska „Wyszków” w obrazie BSE z zaznaczonymi punktami pomiarowymi (1-7); A – widok noduli metalicznej, B – widok matrycy okazu

Fragment katalogu Bartoschewitz Meteorite Lab., Gifhorn (wersja: 14 listopada 2018 r.)

Bibliografia

• Kosiński Janusz W., (2019), Meteoryt Wyszków (Wyszkow meteorite), Acta Soc. Metheor. Polon., 10, 2019, s. 92-94. Plik ASMP.

• Tymiński Zbigniew, Burakowska Agnieszka, Jaśkiewicz Artur, Tymińska Katarzyna, Stolarz Marcin, Kuć Michał, Marganiec-Gałązka Justyna, Czudek Marek, Saganowski Paweł, Iller Edward, Krzesińska Agata M., (2024), Badanie zawartości radionuklidów kosmogenicznych oraz składu mineralnego skał w celu weryfikacji ich pozaziemskiego pochodzenia (Investigation of the content of cosmogenic radionuclides and the mineral composition of rocks for verification of their extraterrestrial origin), Acta Soc. Metheor. Polon., 15, 2024, s. 142-153.^[5] Plik ASMP.

Przypisy

Zobacz również

• meteoryt Uście Gorlickie
• meteoryt Pułtusk (L)

Linki zewnętrzne

• Bartoschewitz Meteorite Lab. (BML), Gifhorn, Germany (Gifhorn, Bartoschewitz Colln.) – Bartoschewitz Meteorite Lab.  ●  [katalogi → 11-2005; 08-2013; 11-2018; 04-2022; online]

• Wikipedia – Skaningowy mikroskop elektronowy  ●  Spektrometria promieniowania gamma