PayPal-donate (Wiki).png
O ile nie zaznaczono inaczej, prawa autorskie zamieszczonych materiałów należą do Jana Woreczko & Wadi.

(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)

Baszkówka

Z Wiki.Meteoritica.pl

(Różnice między wersjami)
(→Lokalizacja)
(→Lokalizacja)
Linia 56: Linia 56:
</googlemap>
</googlemap>
</div>
</div>
-
<div class="GEIcon-PlaceOfFinding"></div>
+
<div class="GEIcon-PlaceOfFall"></div>
miejsce spadku
miejsce spadku

Wersja z 17:53, 22 maj 2012

Najpiękniejszy polski meteoryt

Baszkówka →
Baszkówka.jpg
Spadek
Lokalizacja wieś Baszkówka koło Głoskowa na południe od Warszawy, Polska
Położenie[1] 52°01,98'N, 20°55,91'E
Data 25 sierpnia 1994 r., 15:50
Uwagi meteoryt orientowany
Charakterystyka
Typ chondryt zwyczajny, L5
Masa ~15630 g
Liczba okazów jeden okaz
Meteoritical Bulletin Database

Spadek meteorytu miał miejsce w upalne popołudnie około godziny 16, 25 sierpnia 1994 roku we wsi Baszkówka koło Głoskowa, 23 kilometry na południe (SSW) od centrum Warszawy. Świadkami spadku byli okoliczni mieszkańcy (najbliżej, w odległości 250 m, znajdowała się Halina Grodzka). Zdarzenie miało miejsce przy bezchmurnej pogodzie, meteoryt spadał pionowo z „małej chmurki” czemu towarzyszył charakterystyczny hałas „lecącego śmigłowca”. Meteoryt Baszkówka jest pięknym przykładem meteorytu orientowanego, który podczas przelotu przez atmosferę nie koziołkował i nie wirował. Pod wpływem tarcia na jego przedniej powierzchni (zgodnie z kierunkiem lotu) uformowały się charakterystyczne, głębokie, promieniście rozchodzące się regmaglipty, pokryta jest ona szarą gładką skorupą. Tylna strona meteorytu jest matowa, bardziej czarna, porowata i bez regmagliptów. Okaz miał naturalne małe ubytki na powierzchni i ważył 15,63 kg.

Baszkówka jest chondrytem zwyczajnym typu L5. Pomimo wysokiego stopnia przeobrażenia metamorficznego (typ petrograficzny 5) doskonale widać w niej chondry, srebrzyste ziarenka metalicznego żelaza i złotawe fragmenty troilitu. Meteoryt wykazuje też dużą porowatość i jest pod względem budowy bardzo podobny do Mount Tazerzait, który spadł również w sierpniu i być może oba meteoryty pochodzą z tego samego „strumienia” meteoroidów[2].


Meteoryt pierwsi badali Marian Stępniewski i Jerzy Borucki[3] z Państwowego Instytutu Geologicznego w Warszawie, do którego okaz trafił dopiero po pół roku od spadku![4]

Meteoryt Baszkówka znajduje się dziś w zbiorach Państwowego Instytutu Geologicznego przy ulicy Rakowieckiej 4 w Warszawie.


Spis treści

Okoliczności spadku

Na podstawie Pilskiego (Meteoryt, 1995)
Miejsce spadku i lokalizacja świadków zdarzenia (wg Stępniewskiego 1998)

(...) Tuż przed godziną 16 pani Aleksandra Baszkiewicz usłyszała głośny szum przypominający wycie powietrza rozcinanego śmigłami samolotu, albo wirującym gumowym wężem. Szum dochodził z południowej strony i trwał dość długo, co najmniej kilka sekund. Ani pani Baszkiewicz ani jej sąsiad, pan Krzysztof Grodzki, nie dostrzegli jednak żadnego źródła tego szumu. Podejrzewali, że to sąsiad lata na motolotni, ale niczego nie było widać. Pracująca w polu pani Halina Grodzka obejrzała się słysząc hałas i w tym momencie dostrzegła jak ponad 200 metrów od niej wytrysnęła w powietrze ziemia. Sądziła, że to szwagier wystrzelił rakietę i zawołała do niego wskazując, gdzie spadła. Pan Krzysztof Grodzki przed dłuższą chwilę przeszukiwał pole we wskazanym kierunku, aż w końcu zauważył mniej więcej półtorametrowej średnicy koło świeżo zruszonej ziemi ze śladami jakby zawirowań i niedużym dołkiem w środku. Grzebiąc w tym dołku namacał coś twardego i po chwili wydobył spory, czarny kamień. Jak twierdzi, był on zakopany na głębokość około 25 cm i po wydobyciu jeszcze lekko ciepły. Nie pamiętał dokładnie, ale wydaje mu się, że meteoryt leżał na boku. Zgadzałoby się to z faktem, że jeden bok meteorytu ma otarcia.(...)


Na podstawie Stępniewskiego (1998)[3]

Meteoryt spadł we wczesnych godzinach popołudniowych, około 15:50, 25 sierpnia 1994 roku w pobliżu małej wioski Baszkówka (51°01'48"N, 20°55'38"E) położonej około 23 km na południe od centrum Warszawy. Meteoryt Baszkówka jest prawdopodobnie pojedynczym spadkiem. Pomimo podjęcia dalszych poszukiwań nie znaleziono innych okazów.

Prawdopodobne miejsce spadku. W oddali dom Państwa Grodzkich (1-3)

W pobliżu jego miejsca upadku (impact spot) w odległości nie większej niż 1000 metrów znajdowało się pięć osób (świadków). Najbliżej punktu spadku była się Halina Grodzka (2) (około 250 m). Krzysztof Grodzki (1) i Aleksandra Baszkiewicz (3) znajdowali się przy swoich domach, przy ulicy Wierzbowej w odległości około 350 m. Natomiast dwoje pozostałych świadków, Hanna Grodzka (4) i Maria Strzałkowska (5) znajdowały się dalej, odpowiednio w odległości 600 i 800 metrów (patrz plan sytuacyjny obok). Żadne z osób nie zaobserwowała jakiś zjawisk optycznych towarzyszących spadkowi (nikt nie widział spadającego meteorytu), ale przez kilka sekund świadkowie słyszeli hałas przypominający wg ich relacji „jakby helikopter leciał na niskiej wysokości” zakończony dźwiękiem „klapsa” (pan Grodzki pracował kiedyś na lotnisku). Kierunek spadku był prawdopodobnie pionowy, gdyż żaden ze świadków nie słyszał poziomego przemieszczania się źródła dźwięku. Halina Grodzka słysząc hałas obejrzała się i spostrzegła „ruch ziemi” i mały tuman kurzu nad miejscem domniemanego spadku około 200 metrów od niej. Następnie Krzysztof Grodzki na podstawie wskazówek Haliny Grodzkiej w kilka minut dotarł na owalne płaskie miejsce, słabo widoczne w świeżo zaoranej ziemi, gdzie gleba była zruszona na obszarze o średnicy około 2 metrów. Według relacji świadków miejsce to sprawiało wrażenie jakby „wirowała ziemia”. W środku zruszonej gleby widać było otwór w kształcie lejka, gdzie po krótkiej chwili kopania na głębokości 25 cm, pan Grodzki wykopał jeszcze lekko ciepły kamień. Przeniósł on meteoryt do swojego garażu, umył go wodą z kranu i pozostawił na mokrej podłodze. Okaz przeleżał tak pół roku[4]. Dlatego meteoryt Baszkówka ma małe rdzawe plamy utlenionego żelaza w miejscach, gdzie skorupa obtopieniowa jest lekko odłupana (istniejące fragmenty skorupy zostały odłupane w wyniku spadku meteorytu). Niewątpliwe zanieczyszczenie pyłem i związkami organicznymi ograniczyło późniejszą część badań, a długi okres pomiędzy spadkiem i przekazaniem do badań nie pozwolił na badania krótkożyciowych izotopów. Pomimo tak niefortunnych okoliczności meteoryt pozostał w stanie nienaruszonym - tak jak spadł. Okaz ma małe naturalne uszkodzenia skorupy, co wynika z prawdopodobnie małej prędkości spadku oraz z absorpcji uderzenia przez świeżo zaoraną glebę.

Kształt meteorytu wskazuje na jego stałą pozycję podczas przelotu przez atmosferę, również ułożenie i kształt regmagliptów pozwala zaklasyfikować Baszkówkę jako meteoryt orientowany. Pod wpływem działania powietrza przybrał on charakterystyczny kształt silnie spłaszczonego stożka. Jego przednia strona (strona w kierunku lotu) pokryta jest głębokimi regmagliptami (wyżłobieniami) rozchodzącymi się promieniście od szczytu. Tylna strona bardziej płaska, pokryta jest matowo czarną skorupą.



Lokalizacja

miejsce spadku

Lokalizacja świadków:(1) Krzysztof Grodzki, (2) Halina Grodzka, (3) Aleksandra Baszkiewicz, (4) Hanna Grodzka i (5) Maria Strzałkowska

Państwowy Instytut Geologiczny w Warszawie

Świadkami spadku było pięć osób, znajdowały się one w odległościach mniejszych niż 1000 metrów o punktu. Krzysztof Grodzki usłyszał głośny szum i sądząc, że na motolotni lata mieszkaniec pobliskiego Głoskowa, spojrzał w niebo, ale niczego szczególnego nie dostrzegł. Szum przypominał mu odgłos wirującego śmigła. Szum słyszały również jego żona (Hanna Grodzka) i sąsiadka, ale również nie dostrzegły one niczego szczególnego. Pracująca w polu jego szwagierka (Halina Grodzka) słysząc hałas obejrzała się i zobaczyła fontannę ziemi w odległości około 200 metrów od niej.

Meteoryt spadał pionowo.

Galerie

Baszkówka, obecny wygląd okazu - zbiory PIG

Regmaglipty na powierzchni Baszkówki (fot. Marcin Cimała)

Regmaglipty na powierzchni Baszkówki (fot. Marcin Cimała)

Schemat podziału próbek pobranych do badań

Płytka z widocznymi chondrami i dużym okruchem achondrytowym (Meteoryt, 4, 1996)


Rejon spadku (marzec 2011 r.; fot. Wadi & Woreczko)

Wieś Baszkówka (teren zabudowany)

Wieś Baszkówka (główna ulica)

Prawdopodobne miejsce spadku

Wadi pokazuje miejsce spadku

Widok od ulicy Wierzbowej (odl. 250 m)

Widok od strony domu państwa Grodzkich (1-3) (na pierwszym planie) (odl. 320 m)

Widok z kierunku Hanny Grodzkiej (4) (odl. 550 m)

Widok z kierunku Marii Strzałkowskiej (5) (odl. 700 m)

Widok od strony wschodniej (odl. 450 m)

Widok od strony NNE (odl. 480 m)

Bibliografia

  • Biernacka Małgorzata, Isajenko Krzysztof, Lipiński Paweł, Żak Alfred, (2001), Radioactivity of the Baszkówka meteorite. Geological Quarterly, vol. 45(3), 2001, s. 327-329. Plik PDF
  • Borucki Jerzy, Stępniewski Marian, (2001), Mineralogy of the Baszkówka chondrite (L5 S1): new data on silicates, opaques and minor minerals. Geological Quarterly, vol. 45(3), 2001, s. 229-255. Plik PDF
  • Borucki Jerzy, Stępniewski Marian, (2001), Two spinel-bearing compound chondrules from the Baszkówka meteorite. Geological Quarterly, vol. 45(3), 2001, s. 281-288. Plik PDF
  • Borucki Jerzy, Stępniewski Marian, (2004), Dziesięć lat po spadku meteorytu „Baszkówka”; próba podsumowania wyników badań i nowe dane (chondry metaliczne, mezosyderyty, okruchy skały afanitowej). Przegląd Geol., 9, 2004, s. 873-882.
  • +Dybczyński Rajmund, Danko Bożena, Kulisa Krzysztof, Polkowska-Motrenko Halina, Samczyński Zbigniew, Stępniewski Marian, Szopa Zygmunt, (1999), First chemical characterization of the new Polish meteorite Baszkówka by neutron activation analysis. Chem. Anal., 44, 1999, s. 471-484.
  • +Dybczyński Rajmund, Chwastowska Jadwiga, Danko Bożena, Kulisa Krzysztof, Polakowska-Motrenko Halina, Samczyński Zbigniew, Strelińska Elżbieta, Szopa Zygmunt, (2001), A study on chemical composition of Baszkówka and Mt. Tazerzait chondrites. Geological Quarterly, vol. 45(3), 2001, s. 289-301. Plik PDF
  • +Dybczyński Rajmund, Borucki Jerzy, Danko Bożena, Kulisa Krzysztof, Polkowska-Motrenko Halina, Samczyński Zbigniew, Stępniewski Marian, Szopa Zygmunt, Tanida K., (2001), The investigation of genetic relationship between the Baszkówka and Mt. Tazerzait chondrites by NAA and other methods. Chem. Anal., 46, 2001, s. 477-488.
  • Gałązka-Friedman Jolanta, Bakun-Czubarow Nonna, Siemiątkowski Jacek, Stępniewski Marian, (1998), Mössbauer studies of the Polish chondrite Baszkówka. Molecul. Phys. Rep., 22, 1998, s. 107-110.
  • Gałązka-Friedman Jolanta, Bauminger Erika R., Nowik Israel, Bakun-Czubarow Nonna, Stępniewski Marian, Siemiątkowski Jacek, (2001), Comparative Mössbauer studies of the Baszkówka ordinary chondrite and some other meteorites. Geological Quarterly, vol. 45(3), 2001, s. 319-326. Plik PDF
  • Geological Quarterly, Vol. 45(3)/2001 – niemal cały numer poświęcony wynikom badań meteorytu Baszkówka.
  • Giro Leszek, Siemiątkowski Jacek, (2003), Spoiwo chondr w meteorycie Baszkówka. Pos. Nauk. PIG, 59, 2003, s. 35-36.
  • Hałas Stanisław, Wójtowicz Artur, (2001), K/Ar dating and stable isotope analysis of the Baszkówka and Mt. Tazerzait L5 chondrites. Geological Quarterly, vol. 45(3), 2001, s. 315-317. Plik PDF
  • Król E., Lang B., Siemiątkowski Jacek, (1996), The magnetic properties of the Baszkówka L5 chondrite. Geologica Carpathica. International Geological Journal, 47(3), 1996, s. 193-194.
  • Łodziński M., Żmudzka M., (2003), Dwa najnowsze polskie meteoryty – Baszkówka i Zakłodzie. Otoczak, 29, 2003, s. 17-21.
  • +Maruyama Seiji, Borucki Jerzy, Stępniewski Marian, (2000), Oxygen-isotopic compositions of picotite-bearing chondrules from Baszkówka L5 (S1). Meteoritics & Planetary Science, Suppl., vol. 35, nr 5, 2000, s. A103-A104. Plik PDF
  • Maruyama Seiji, (2001), Oxygen-isotopic compositions of minerals from the Baszkówka chondrite. Geological Quarterly, vol. 45(3), 2001, s. 303-311. Plik PDF
  • Mizerski W., (1996), Przekazanie repliki meteorytu Baszkówka społeczności Głoskowa. Głosków, 3.09.1996. Przegląd Geol., 11, 1996, s. 1155.
  • Pilski Andrzej S., (1995), Meteoryt Baszkówka. Meteoryt, 2, 1995, s. 1-3. Plik PDF
  • Pilski Andrzej S., (1995), Spadek meteorytu Baszkówka. Postępy astronomii, 1, 1995, s. 33.
  • Pilski Andrzej S., (1996), Baszkówka – znaki zapytania. Meteoryt, 4, 1996, s. 3-4. Plik PDF
  • Pilski Andrzej S., Walton W., (1998), Baszkówka, Mt. Tazerzait, Tjerebon... kawałki tej samej skały? Meteoryt, 1, 1998, s. 7-10. Plik PDF
  • Pilski Andrzej S., (1998), Baszkówka, Mt. Tazerzait and Tjerebon - chips off the same block? Meteorite!, vol. 4 (1), 1998, s. 12-15.
  • Pilski Andrzej S., Przylibski Tadeusz A., Zagożdżon Paweł P., (2001), Comparative analysis of the Baszkówka and Mt. Tazerzait chondrites: genetic conclusions based on astrophysical data and the mineralogical and petrological data. Geological Quarterly, vol. 45(3), 2001, s. 331-342. Plik PDF
  • Pilski Andrzej S., (2004), Dziesięć lat Baszkówki. Meteoryt, 3, 2004, s. 26.
  • Przylibski Tadeusz A., Zagożdżon Paweł P., (1999), Baszkówka – a cosmic sandstone. Miner. Soc. Pol., Spec. Pap., 14, 1999, s. 113-115.
  • Przylibski Tadeusz A., Pilski Andrzej S., Zagożdżon Paweł P., Kryza R., (2003), Petrology of the Baszkówka L5 chondrite: A record of surface-forming processes on the parent body. Meteoritics & Planetary Science, vol. 38, 2003, s. 927-937. Plik PDF
  • Scherer Peter, Schultz Ludolf, (2001), Noble gases in Baszkówka and Mt. Tazerzait. Geological Quarterly, vol. 45(3), 2001, s. 313-314. Plik PDF
  • Siemiątkowski Jacek, (2000), Chondry Baszkówki. Meteoryt, 3, 2000, s. 5.
  • Siemiątkowski Jacek, (2001), Petrography of the Baszkówka chondrite. Geological Quarterly, vol. 45(3), 2001, s. 263-280. Plik PDF
  • Starnawska Ewa, (2005), Analiza porównawcza faz fosforanowych zawartych w meteorycie Baszkówka z fosforanami ziemskimi w świetle badań katodoluminescencyjnych. Przegląd Geol., 53(4), 2005, s. 344. Plik PDF
  • Stępniewski Marian, (1995), Meteoryt z Baszkówki k. Głoskowa. Przegląd Geol., 43(3), 1995, s. 283.
  • Stępniewski Marian, (1995), Konferencja naukowa na temat meteorytu Baszkówka. Meteoryt, 4, 1995, s. 3-7. Plik PDF
  • Stępniewski Marian, Borucki Jerzy, (1995), Chondryt z Baszkówki. Wiedza i Życie, 6, 1995, s. 5.
  • Stępniewski Marian, Radlicz K., Siemiątkowski Jacek, Borucki Jerzy, (1996), Preliminary study of the L chondrite Baszkówka (Poland). 59th Annual Meteoritical Society Meeting, July 22-26, 1996, Humbolt-University Berlin, Meteor. Planet. Sc., Suppl., 31, 1996, s. A134-A135.
  • Stępniewski Marian, (1997), Niezwykły meteoryt Baszkówka. Materiały VII Seminarium Meteorowo-Meteorytowego, Olsztyn 2-3 maja 1997, 1997, s. 24-31.
  • Stępniewski Marian, Siemiątkowski Jacek, Borucki Jerzy, Radlicz Krzysztof, (1998), Fall, recovery and preliminary study of the Baszkówka meteorite (Poland). [Okoliczniści spadku i odnalezienia oraz wyniki wstępnych badań meteorytu Baszkówka (Polska).] Archiwum Mineralogiczne, vol. LI, z. 1-2, 1998; PAN Komitet Nauk Mineralogicznych, Warszawa 1998, s. 131-152.
  • Stępniewski Marian, Borucki Jerzy, Pilski Andrzej S., (1998), The „extraordinary” ordinary L5(S1) chondrite Baszkówka (Poland). Inter. Conf. Meteoroids 1998, Tatranska’ Lomnica 17-21 August 1998, s. 71.
  • Stępniewski Marian, Borucki Jerzy, Siemiątkowski Jacek, (1998), New data on the L5(S1) chondrite Baszkówka (Poland). Meteoritics & Planetary Science Suppl., vol. 33, 1998, s. A150-A151. Plik PDF
  • Wlotzka Frank, (1995), Baszkówka. Meteor. Bull., Meteoritics, 30, 1995, s. 792-796.
  • Wlotzka Frank, Scherer Peter, Schultz Ludolf, Otto Jürgen, Stępniewski Marian, (1997), Petrography and noble gases of the unusual L5 chondrites Baszkówka and Mt. Tazerzait. Meteor. Planet. Sc. Suppl., 32(4), 1997, s. A140-A141.
  • Wlotzka Frank, Otto Jürgen, (2001), Euhedral crystals in interstitial pores of the Baszkówka and Mt. Tazerzait L5 chondrites. Geological Quarterly, vol. 45(3), 2001, s. 257-262. Plik PDF
  • Żbik Marek, Self P., (2004), Structure comparison of two stony meteorites (Pultusk and Baszkówka) using high resolution x-ray microtomography and image analysis. National Space Society Conference. Adelaide May 2004.
  • Żbik Marek, Self P., (2005), High resolution X-ray microtomography analysis in non-destructive investigation of internal structure in two chondrites (Pultusk, Baszkówka). Mineralogia Polonica, 36(1), 2005, s. 5-19.

Przypisy

  1. ^ jeśli nie zaznaczono inaczej, podano współrzędne przyjęte w oficjalnej bazie meteorytów Meteoritical Bulletin Database
  2. ^ Mount Tazerzait - spadek 21 sierpień 1991 roku w Nigerii, typ L5, spadł jeden okaz o wadze ~110 kg
  3. ^ a b Stępniewski et al. (1998), Archiwum Mineralogiczne.
  4. ^ a b za Pilskim (1995): (...) Pan Grodzki oczyścił meteoryt z ziemi i zatelefonował do Muzeum Ziemi w Warszawie. Odpowiedziano mu, żeby przywiózł meteoryt. Pan Grodzki oczekiwał raczej, że to do niego przyjadą. Uznał, że nie będzie jeździł, położył meteoryt w garażu i zajął się innymi sprawami. Przedtem obejrzeli meteoryt wszyscy sąsiedzi, a znajomy fotograf zrobił zdjęcia.
    Później popularny brukowiec zrobił z tego sensację wyśmiewając Muzeum Ziemi.(...)
    Pech chciał, że pan Grodzki nie czyta „Wiedzy i Życia” i nie natrafił na ogłoszenie Olsztyńskiego Planetarium. Na szczęście natrafił w lokalnej gazecie na ogłoszenie pana Henryka Sobczuka, który poszukiwał interesujących minerałów i zgłosił się do niego z kawałkiem meteorytu. Tą drogą meteoryt trafił do Państwowego Instytutu Geologicznego w Warszawie. Instytutowi udało się w ostatniej chwili wytargować meteoryt od znalazcy za skromną sumę, równą mniej więcej 10% wartości kolekcjonerskiej meteorytu, czyli przypominającej zwyczajowe znaleźne. Zasługą pana Grodzkiego jest więc nie tylko uratowanie meteorytu, ale i to, że pozostał on w Polsce. Okazało się bowiem, że starania o jego nabycie czyniło Swiss Meteorite Laboratory mogące zaoferować znacznie wyższą sumę, niż Państwowy Instytut Geologiczny.(...)

Linki zewnętrzne

Ambox question orange.svg
 Co jeszcze na stronę? (What else to supplement?)
(poszukać, uzupełnić …)
  • schemat zakopania się Baszkówki - tam że.
Źródło „http://wiki.meteoritica.pl/index.php5/Baszk%C3%B3wka”