O ile nie zaznaczono inaczej, prawa autorskie zamieszczonych materiałów należą do Jana Woreczko & Wadi.

(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)

Z Wiki.Meteoritica.pl

Wersja z 10:29, 18 lip 2012

Warto szukać w okolicach Wschowy

Swindnica Gorna →
Przyroda i Przemysł, Wiadomość o czynnościach Wydziału Nauk Przyrodniczych TPNP. nr5, 1858, s. 39, 1858[1] (źródło: WBC)
Wątpliwy (doubtful stone) spadek
Lokalizacja	majątek Górna Świdnica, obecnie wieś nazywa się Siedlnica niedaleko Wschowy, Polska
Położenie[2]	51°49'N, 16°20'E
Data	prawdopodobnie 12 października 1856 r., późnym popołudniem
Uwagi	znaleziono domniemany meteoryt z tego spadku, ale zaginął jeszcze przed I wojną światową
Charakterystyka
Typ	meteoryt kamienny (?)
Masa	?
Meteoritical Bulletin Database
Synonimy →
wg NHM Cat: Swidnica Gorna; polska nazwa: Świdnica Górna

Spadek meteorytu prawdopodobnie 12 października 1856 roku. Okaz zaginął, o ile to był meteoryt?

Meteoryt skalsyfikowany w Meteoritical Bulletin Database jako wątpliwy (Doubtful)

Meteoryt Swindnica Gorna został znaleziony jesienią 1857 roku po blisko rocznych poszukiwaniach zleconych przez właściciela majątku Górna Świdnica Kazimierza hr. Kwileckiego. Prawdopodobny spadek miał miejsce rok wcześniej – 12 października 1856 r. około godz. 17^[3], wtedy to na Śląsku obserwowano jasny bolid. Przypuszcza się, że był to meteoryt kamienny, chondryt lub achondryt. Okaz ofiarowany Poznańskiemu Towarzystwu Przyjaciół Nauk zaginął lub został skradziony jeszcze przed I wojną światową. W literaturze meteoryt jest określany jako Świdnica Górna, jednak wg prof. Łukasza Karwowskiego majątek nazywał się Górna Świdnica, a obecnie jest to wieś Siedlnica 3 km na południe od Wschowy. Niewiele wiadomo o samym okazie, znamy tylko jego ciężar właściwy 3,018 g/cm³ - mało jak na chondryt!

Co stało się z okazem przekazanym Towarzystwu? W swojej publikacji z 1959 roku Pokrzywnicki pisze, że jeszcze w wykazie zbiorów TPNP z 1898 roku^[4] figuruje "aerolit ze Wschowy". Znajdujemy tam następujący cytat (wyróżnienia w tekście pochodzą od Redakcji):

(...) Szafa nr. 6 mieści przeszło 100 okazów rud żelaza, rudy manganu, cynku, cyny, ołowiu, bismutu, miedzi. Nie brak i kruszczów rodzimego, żeleza (aerolity z Wschowy i Pułtuska), złota i srebra.(...)

Natomiast w wykazie zbiorów w Roczniku TPNP z 1909 roku nie ma już wzmianki o tym okazie^[5].

Opis wg Pokrzywnickiego (1964)

(...)

15. METEORYT ŚWIDNICA GÓRNA

Przyblizone w. m.z.: φ = 51°45' - λ = 16°21' ¹

Meteoryt ten został znaleziony w jesieni 1857 r. w okolicy majątku Górna Swidnica (obecnie Siedlnica), położonym o 3 km na S od Wschowy². Z ówczesnej literatury wiadomo tylko, że spadł on w 1856 r. (bez podania dnia i miesiąca) o godz 5 wieczorem z 'kuli ognistej". Według badań autora spadek ten pochodził z bolidu obserwowanego na Śląsku i w Poznańskiem 12 października 1856 r. około godz 18 czasu miejscowego³. Właściciel majątku Kazimierz Kwilecki polecił szukać spadłych okazów, lecz dopiero w jesieni 1857 r. znaleziono jeden odłam, który Kwilecki ofiarował Poznańskiemu Towarzystwu Przyjaciół Nauk^[6]. Odłam ten znajdował się w zbiorach tego towarzystwa do czasu bliżej nieokreślonego.

Na jednym z posiedzeń Wydziału Nauk Przyrodniczych P.T.P.N. odczyt o tym meteorycie wygłosił dr B.J. Szafarkiewicz⁴. Oto co o tym pisze nieznany autor w czasopiśmie "Przyroda i Przemysł"⁵.

"Następnie pan dr. Józef Szafarkiewicz zdał sprawozdanie o aerolicie znalezionym w jesieni r. 1857 w okolicy Górnej Świdnicy pod Wschową, a nadesłanym przez Kazimierza hrabię Kwileckiego. Jest to jeden z ułamków, na które kula ognista spadając o 5-tej godzinie (prawdopodobnie T. U. - przyp. aut.) wieczorem r. 1856 rozpękła. Pan Kazimierz hr. Kwilecki rozkazał szukać roztrzaskanych kawałków; dotąd znaleziono tylko jeden taki kawałek, który przysłany do Wydziału zanalizowany został".

Ponieważ sprawozdawca nazywa meteoryt aerolitem, musiał to być meteoryt kamienny. Potwierdza to zresztą jego c. wł., który według źródeł miał wynosić 3,018. Można by stąd sądzić, że meteoryt był raczej achondrytem, chociaż znane są także bardzo lekkie chondryty o c. wł. nawet poniżej 3,1, np. meteoryt Stawropol^[7] (c. wł. 3,047), met. Miller^[8] (c. wł. 3,048), met. Castalia^[9] (c. wł. 2,601)⁶. Niestety, treści referatu dr Szafarkiewicza nie udało się autorowi ani odtworzyć, ani też znaleźć jej w źródłach.

Okaz uległ zagubieniu lub też został skradziony jeszcze przed I wojną światową, ponieważ w katalogu zbiorów P.T.P.N. z 1913 r. już nie figuruje. W literaturze zagranicznej nie był spotykany aż do czasu opublikowania niektórych prac autora (Pokrzywnicki 1955a, b, 1956)⁷.

Przypisy

¹ Według autora.

² Wschowa (niem. Fraustadt), Świdnica Górna (niem. Obersedlitz).

³ Szczegóły - patrz J. Pokrzywnicki: "O meteorycie Świdnica Górna i bolidzie, z którego prawdopodobnie spadł ten meteoryt". Pozn. Tow. Przyj. Nauk, Wydz. Mat.-Przyr., t. IX, zesz. I, s. 1-10. W pracy tej podana jest również literatura.^[10]

⁴ Odczyt ten został wygłoszony między 1 XI. i 31 XII. 1857 r.

⁵ Wiadomości o czynnościach Wydziału Nauk Przyrodniczych P.T.P.N. - "Przyroda i Przemysł", nr 5, s. 39, 1858.^[1]

⁶ patrz Pokrzywnicki (1958a)^[11].

⁷ Biul. nr 8 Stałej Komisji Meteorytowej Międzynar. Kongr. Geol., kwiecień 1958.

Literatura uzupełniająca: Wiadomości Muz. Ziemi, t. VI, s. 150, 1952 r.; Roczniki Pozn. Tow. Przyj. nauk, t. I, s. 597^[12] i 606^[13], 1860 r.

(...)

Rodzina Kwileckich

Fakty

Hr. Hektor Julian Kwilecki (1801-1843), właściciel dóbr Oporowo, Świdnica, Gosławice; miał m.in. trzech synów:

• hr. Władysław Kwilecki (1831-1870), członek Towarzystwa PNP^[14], właściciel dóbr Gosławice w Królestwie Polskim;
• hr. Kazimierz Kwilecki (1831-1863);
• hr. Mieczysław Marian (Napoleon) Kwilecki (1833-1918), właściciel dóbr Oporowo, Kwilcz, Świdnica, Gosławice.

Może to właśnie brat członka Towarzystwa hrabiego Władysława Kwileckiego, Kazimierz dostarczył fragment meteorytu?

Ród Kwileckich był od dawna związany z tym regionem, np.: Antoni Maciej Kwilecki (XVIII w.) oraz Franciszek Antoni Kwilecki (1725-1794) byli starostami wschowskimi!

Źródła

Strona z Meteoritical Bulletin ze zgłoszeniem meteorytu Swindnica Gorna

Wykaz zbiorów TPNP sporządzony przez dr. Fr. Chłapowskiego w 1898 roku[4] (źródło: WBC)

Lokalizacja

(S) wieś Siedlnica

Wschowa (niem. Fraustadt), wieś Siedlnica (niem. Zedlitz) górna (Nd.-) i dolna (Ob.-)

Opis według Andrzeja S. Pilskiego^[15]

(...) Z pewnością warto poszukać meteorytów w okolicach Wschowy. Podobno spadły one z kuli ognistej obserwowanej w 1856 roku, prawdopodobnie 12 października. Właściciel majątku Górna Świdnica polecił szukać okazów, ale dopiero rok później dostarczono mu jeden, który ofiarował Poznańskiemu Towarzystwu Przyjaciół Nauk. Prawdopodobnie był to meteoryt kamienny, ale zaginął jeszcze przed I wojną światową. Innych okazów nie znaleziono i pewnie jeszcze tam leżą. (...)

Mapy

Swidnica niższa i wyższa(!); Mapa Polski z 1859 roku (fragment) (źródło: Chrzanowski (1859))

Okolica Fraunstadt i wieś Zedlitz (źródło: Mapy austro-węgierskie, 1880-1912)

Galerie

Siedlnica i jej okolice (fotografie dla Wiki Wiesław Czajka)

Kościół w Siedlnicy

Widok na okoliczne pola w kierunku wsi Siedlnica

Być może to tu spadł meteoryt?

Bibliografia

Pokrzywnicki 1959

• +Chłapowski Franciszek, (1909), Zbiory Przyrodnicze Towarzystwa Przyjaciół Nauk dla użytku zwiedzających je opisał Dr. F. Chłapowski. Poznań 1909, s. 18. Plik DjVu

• Chrzanowski Wojciech, (1859), Karta dawnéj Polski z przyległémi okolicami krajów sąsiednich według nowszych materyałów na 1:300000, Paryż 1859. Plik dLib; plik eUWr.

• Pilski Andrzej S., (1999), Nieziemskie skarby. Poradnik poszukiwacza meteorytów, Prószyński i S-ka, Warszawa 1999. ISBN 83-7180-173-4.

• Pokrzywnicki Jerzy, (1955), O meteorytach naszych ziem zachodnich. Urania, 6, 1955, s. 165-172.

• Pokrzywnicki Jerzy, (1955), O niektórych mało znanych polskich meteorytach, Acta Geol. Pol., vol. V, nr 3, 1955, s. 427-438. Plik DjVu
  Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
  ; plik PDF.

• Pokrzywnicki Jerzy, (1956), Les météorites polonaises. Acta Geophys. Polon., vol. IV, nr 1, 1956, s. 21-32. Plik DjVu
  Źródło: Wiki.Meteoritica.pl

• Pokrzywnicki Jerzy, (1958), O ciężarze właściwym meteorytów. Acta Geophys. Polon., vol. VI, nr 2, 1958, s. 127-152. Plik DjVu
  Źródło: Wiki.Meteoritica.pl

• Pokrzywnicki Jerzy, (1959), O meteorycie Świdnica Górna i bolidzie z którego prawdopodobnie spadł ten meteoryt. Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, tom IX, zeszyt 1, Poznań 1959, s. 1-10. Plik DjVu
  Źródło: Wiki.Meteoritica.pl

• Pokrzywnicki Jerzy, (1964), I. Meteoryty Polski. II. Katalog meteorytów w zbiorach polskich, Studia Geologica Polonica, vol. XV, Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa 1964.^[16][17] Plik PDF. (s. 113-114).

• +Przyroda i Przemysł, (1858), Wiadomość o czynnościach Wydziału Nauk Przyrodniczych Towarzystwa Przyjaciół Nauk Poznańskiego. nr 5, 1858, s. 39. Plik DjVu

• +Roczniki Towarzystwa Przyjaciół Nauk Poznańskiego, (1860), Sprawozdanie z czynności Towarzystwa Przyjaciół Nauk Poznańskiego do dnia 1 stycznia 1860. tom 1, 1860, s. 597. Plik DjVu

• +Roczniki Towarzystwa Przyjaciół Nauk Poznańskiego, (1860), Wykaz darów które nadesłali do dnia 1 stycznia 1860 Towarzystwu Przyjaciół Nauk w Poznaniu. tom 1, 1860, s. 606. Plik DjVu

• +Roczniki Towarzystwa Przyjaciół Nauk Poznańskiego, (1898), Zbiory przyrodnicze Towarzystwa Przyjaciół Nauk podał Dr. Fr. Chłapowski. tom 24, 1898, s. 230^[18]. Plik DjVu

O meteorycie Świdnica Górna w ówczesnej prasie → Swindnica Gorna/Czasopisma

Przypisy

1. ^ ^{a b} Przyroda i Przemysł (1858)
2. ^ jeśli nie zaznaczono inaczej, podano współrzędne przyjęte w oficjalnej bazie meteorytów Meteoritical Bulletin Database
3. ^ 18 czasu miejscowego wg Pokrzywnickiego (1964)
4. ^ ^{a b} Roczniki TPNP (1898)
5. ^ Chłapowski (1909)
6. ^ informacja o tym darze znajduje się w Nadwiślaninie, nr 27 (9 kwietnia 1858), s. 3
7. ^ chodzi o meteoryt Stavropol typu L6
8. ^ chodzi zapewne o spadek w 1930 roku w USA Miller (Arkansas) typu H5
9. ^ chodzi o meteoryt Castalia typu H5
10. ^ Błąd rozszerzenia cite: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Pokrzywnicki_.281959.29
11. ^ artykuł Pokrzywnickiego o ciężarze właściwym meteorytów
12. ^ Roczniki TPNP, tom 1, 1860, s. 597 (fragment):
    "(...) 3) O aërolicie znalezionym w jesieni 1857 r. w Górnéj-Świdnicy pod Wschową, przez Józefa Szafarkiewicza.(...)"
13. ^ Roczniki TPNP, tom 1, 1860, s. 606 (fragment):
    "(...) 21) Kwilecki hr. K.: Aërolit znaleziony w Górnéj-Świdnicy pod Wschową.(...)"
14. ^ informacja o jego śmierci znajduje się w Roczniku TPNP, tom 11 z 1881 roku
15. ^ Pilski (1999)
16. ^ pierwsze i jak na razie jedyne, tak kompleksowe opracowanie na temat polskich meteorytów; warto jednak zaznaczyć, że Jerzy Pokrzywnicki niewątpliwie obficie korzystał z wcześniejszego bibliograficznego opracowania autorstwa Zofii Gąsiorowskiej (1966, maszynopis jej pracy powstał przed 1964 rokiem), ale nigdzie w jego publikacjach nie pojawia się jej nazwisko!? (Kosiński 2014)
17. ^ patrz → Pokrzywnicki (1964)/Kolekcje
18. ^ nie, "tom. 24, z. 2, s. 239, 1897", jak podaje Pokrzywnicki (1959)

Zobacz również

• doniesienia o bolidach w ówczesnej prasie → Swindnica Gorna/Czasopisma

Linki zewnętrzne

• Meteoritical Bulletin Database (MBD) - meteoryt wątpliwy (Doubtful meteorite) Swindnica Gorna
• Encyclopedia of Meteorites (EoM) - meteoryt wątpliwy (Doubtful meteorite) Swindnica Gorna

• Polski Serwis Meteorytów - meteoryt Swindnica Gorna
• Portal Genealogia Dynastyczna
• Wspomnienia o hrabiach Kwileckich • Grodziec
• Wikipedia - Siedlnica • Wschowa

Co jeszcze na stronę?

• co się stało ze zbiorami Towarzystwa?
• jaki okaz meteorytu Pułtusk był w zbiorach TPNP?
• jakie dobra należały do rodu Kwileckich?