(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)
Tieschitz
Z Wiki.Meteoritica.pl
(→Bibliografia) |
|||
Linia 6: | Linia 6: | ||
| opis = Meteoryt Tieschitz (źródło: Makowsky 1879) | | opis = Meteoryt Tieschitz (źródło: Makowsky 1879) | ||
| klasa = Spadek | | klasa = Spadek | ||
+ | | mbclass = fall | ||
| metbull = 23989 | | metbull = 23989 | ||
| lokalizacja = Czechy | | lokalizacja = Czechy | ||
Linia 23: | Linia 24: | ||
Meteoryt spadł we wsi '''Tieschitz''' (cz. ''Těšice'') 5½ mili na północny-wschód od miasta Brno. Około godz. 13:45<ref name="czas spadku">czas spadku określono na podstawie rozkładu jazdy pociągów; wg Tschermak (1878) było to o godz. 14:45</ref> świadkowie widzieli czarną bryłę, która przy upadku wznieciła pył w powietrze. Początkowo bali się do niej podejść (pierwsza odważyła się kobieta za wsi?!), później opowiadali, że gdy ją odkopywali, bryła była jeszcze ciepła. Kamień spadł na świeżo zaorane pole i wybił dziurę głęboką na pół metra. Miejsce, gdzie upadł znajdowało się około 500 kroków (''Schritte'') od wsi na południe. Przeniesiono ją do miejscowej gospody (tawerny), gdzie wieśniacy odłupali kilka fragmentów od okazu i zabrali ze sobą. Część fragmentów odzyskał później [[Bibliografia/Brezina Aristides|dr Brezina]] z Muzeum w Wiedniu. Według relacji świadków okaz ważył 28 kg, miał kształt pochylonej piramidy czworobocznej wysokiej na 30 cm i szerokiej na 26 cm. Podobny był do meteorytu [[Ohaba]] i największego kamienia z [[Tabor]]. Kamień został później zabrany przez pastora ''Hess'' z ''Nezamislitz'' i był prezentowany w kościele. Ostatecznie przekazano go prof. ''Makowsky'' do ''Muzeum Uniwersytetu Technicznego'' w Brnie (Tschermak 1878, Brezina 1885). | Meteoryt spadł we wsi '''Tieschitz''' (cz. ''Těšice'') 5½ mili na północny-wschód od miasta Brno. Około godz. 13:45<ref name="czas spadku">czas spadku określono na podstawie rozkładu jazdy pociągów; wg Tschermak (1878) było to o godz. 14:45</ref> świadkowie widzieli czarną bryłę, która przy upadku wznieciła pył w powietrze. Początkowo bali się do niej podejść (pierwsza odważyła się kobieta za wsi?!), później opowiadali, że gdy ją odkopywali, bryła była jeszcze ciepła. Kamień spadł na świeżo zaorane pole i wybił dziurę głęboką na pół metra. Miejsce, gdzie upadł znajdowało się około 500 kroków (''Schritte'') od wsi na południe. Przeniesiono ją do miejscowej gospody (tawerny), gdzie wieśniacy odłupali kilka fragmentów od okazu i zabrali ze sobą. Część fragmentów odzyskał później [[Bibliografia/Brezina Aristides|dr Brezina]] z Muzeum w Wiedniu. Według relacji świadków okaz ważył 28 kg, miał kształt pochylonej piramidy czworobocznej wysokiej na 30 cm i szerokiej na 26 cm. Podobny był do meteorytu [[Ohaba]] i największego kamienia z [[Tabor]]. Kamień został później zabrany przez pastora ''Hess'' z ''Nezamislitz'' i był prezentowany w kościele. Ostatecznie przekazano go prof. ''Makowsky'' do ''Muzeum Uniwersytetu Technicznego'' w Brnie (Tschermak 1878, Brezina 1885). | ||
+ | |||
+ | Według Šreinová et al. (2012) duży okaz ważył pierwotnie 28,5 kg (udało się odzyskać około 635 g fragmentów), natomiast znaleziony później drugi fragment ok. 0,64 kg. | ||
+ | |||
'''Dokładny opis okoliczności spadku znajduje się w publikacjach Makowsky, Tschermak (1879) i Tschermak (1878).''' | '''Dokładny opis okoliczności spadku znajduje się w publikacjach Makowsky, Tschermak (1879) i Tschermak (1878).''' | ||
Linia 35: | Linia 39: | ||
! Zbiór !! waga fragmentów<br />(Koblitz MetBase) !! uwagi | ! Zbiór !! waga fragmentów<br />(Koblitz MetBase) !! uwagi | ||
|- | |- | ||
- | | Vienna, Naturhist. Mus. || 27,27 kg || masa główna; fotografia w Koblitz MetBase | + | | Vienna, Naturhist. Mus. || 27,27 kg<ref>wg Šreinová et al. (2012) waży on 27,47 kg</ref> || masa główna; fotografia w Koblitz MetBase |
|- | |- | ||
| London, Nat. Hist. Mus. || 78 g || | | London, Nat. Hist. Mus. || 78 g || | ||
Linia 41: | Linia 45: | ||
| Brno, Min. Mus. Moravia || 50 g || | | Brno, Min. Mus. Moravia || 50 g || | ||
|- | |- | ||
- | | Prague, Nat. Mus. || 46 g || 3 fragmenty: 41 g, 4 g, 1 g (Tuček 1968) | + | | Prague, Nat. Mus. || 46 g || 3 fragmenty: 41 g<ref>zdjęcie fragmentu w Šreinová et al. (2012)</ref>, 4 g, 1 g (Tuček 1968) |
|- | |- | ||
| Bonn, Min. Mus. Univ. || 41,8 g || | | Bonn, Min. Mus. Univ. || 41,8 g || | ||
Linia 76: | Linia 80: | ||
współrzędne wg innych autorów | współrzędne wg innych autorów | ||
{{GEFrame-end}} | {{GEFrame-end}} | ||
- | W oficjalnych katalogach meteorytów podawane są | + | W oficjalnych katalogach meteorytów podawane są „błędne” współrzędne miejsce spadku! Meteoryt spadł między wsiami '''''Tištín''''' i '''''Těšice''''' (dawn. ''Tischtin'' i ''Tieschitz''), a nie w okolicy miejscowości ''Těšetice''.<ref name="true-coord"></ref> Tuček (1968) podaje jeszcze inne współrzędne miejsca spadku – oddalone o 18 km na południe! |
Linia 134: | Linia 138: | ||
* Niessl Gustav von, (1878), '''Bahnbestimmung des Meteoriten von [[Tieschitz]] in Mähren''', ''Anzeiger der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften. Mathematisch-Naturwissenschaftliche Classe'', 15, nr XXV, 1878, s. 215.<ref>krótka informacja</ref> Plik [http://www.biodiversitylibrary.org/item/28696 DjVu]. | * Niessl Gustav von, (1878), '''Bahnbestimmung des Meteoriten von [[Tieschitz]] in Mähren''', ''Anzeiger der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften. Mathematisch-Naturwissenschaftliche Classe'', 15, nr XXV, 1878, s. 215.<ref>krótka informacja</ref> Plik [http://www.biodiversitylibrary.org/item/28696 DjVu]. | ||
+ | |||
+ | * {{Šreinová (2012) |page=19-20}} | ||
* Tschermak Gustav, (1878), '''''Vorläufiger Bericht über den Meteoritenfall bei [[Tieschitz]] in Mähren, welcher am 15. Juli 1878 um 2 Uhr Nachmittags stattgefunden hat''''', ''Anzeiger der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften. Mathematisch-Naturwissenschaftliche Classe'', 15, nr XXV, 1878, s. 180-181.<ref>krótka informacja</ref> Plik [http://www.biodiversitylibrary.org/item/28696 DjVu]. | * Tschermak Gustav, (1878), '''''Vorläufiger Bericht über den Meteoritenfall bei [[Tieschitz]] in Mähren, welcher am 15. Juli 1878 um 2 Uhr Nachmittags stattgefunden hat''''', ''Anzeiger der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften. Mathematisch-Naturwissenschaftliche Classe'', 15, nr XXV, 1878, s. 180-181.<ref>krótka informacja</ref> Plik [http://www.biodiversitylibrary.org/item/28696 DjVu]. | ||
- | * Tschermak Gustav, (1878), '''Der Meteoritenfall bei [[Tieschitz]] in Mähren''', ''Sitzungsberichte der mathematisch-naturwissenschaftliche Classe der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften'', 78, Abt. 1, 1878, s. 440-443, 580-582.<ref>spadek meteorytu '''[http://www.lpi.usra.edu/meteor/index.php?code=23989 Tieschitz]''' 15 lipca 1878 roku w [[Czechy|Czechach]]; chondryt zwyczajny H/L3.6, TKW 28 kg</ref> Plik [http://www.biodiversitylibrary.org/item/35250 DjVu]. | + | * Tschermak Gustav, (1878), '''Der Meteoritenfall bei [[Tieschitz]] in Mähren''', ''Sitzungsberichte der mathematisch-naturwissenschaftliche Classe der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften'', 78, Abt. 1, 1878, s. 440-443, 580-582.<ref>spadek meteorytu '''[http://www.lpi.usra.edu/meteor/index.php?code=23989 Tieschitz]''' 15 lipca 1878 roku w [[Czechy|Czechach]]; chondryt zwyczajny H/L3.6, TKW 28 kg</ref> Plik [http://www.biodiversitylibrary.org/item/35250 DjVu]. |
* Tschermak Gustav, (1878), '''Der Meteorit von [[Tieschitz]]''', ''Tschermaks Mineralogische und Petrographische Mitteilungen'', 1, 1878, s. 289. Plik [http://archive.org/details/tmpmtschermaksm03unkngoog {{!IA}}]. | * Tschermak Gustav, (1878), '''Der Meteorit von [[Tieschitz]]''', ''Tschermaks Mineralogische und Petrographische Mitteilungen'', 1, 1878, s. 289. Plik [http://archive.org/details/tmpmtschermaksm03unkngoog {{!IA}}]. |
Wersja z 14:55, 19 paź 2014
Spadł duży, pojedynczy okaz rzadkiego typu meteorytu
Tieschitz → | |
Meteoryt Tieschitz (źródło: Makowsky 1879)
| |
Spadek | |
Lokalizacja | Czechy |
Położenie[2] | 49°36'N, 17°07'E[1] |
Data | 15 lipca 1878 roku, 13:45[3] (poniedziałek) |
Charakterystyka | |
Typ | chondryt zwyczajny H/L3.6 |
Masa | 28 kg |
Liczba okazów | jeden duży okaz |
Meteoritical Bulletin Database | |
Synonimy → | |
w NHM Cat: Tesic, Tesice, Tischtin, Tistin; po czesku: Těšice |
Spadek meteorytu 15 lipca 1878 roku (poniedziałek) o 13:45[3] w okolicy miejscowości Tieschitz (cz. Těšice)[1] w Czechach (chondryt zwyczajny H/L3.6, TKW 28 kg).
Spadł pojedynczy duży okaz, bardzo rzadkiego typu meteorytu H/L3.6. W Meteoritical Bulletin zarejestrowany jest tylko jeden meteoryt tego typu! Z tego też względu meteoryt ten ma bardzo bogatą bibliografię (Koblitz MetBase).
Okoliczności spadku wg Tschermak (1878)
Meteoryt spadł we wsi Tieschitz (cz. Těšice) 5½ mili na północny-wschód od miasta Brno. Około godz. 13:45[3] świadkowie widzieli czarną bryłę, która przy upadku wznieciła pył w powietrze. Początkowo bali się do niej podejść (pierwsza odważyła się kobieta za wsi?!), później opowiadali, że gdy ją odkopywali, bryła była jeszcze ciepła. Kamień spadł na świeżo zaorane pole i wybił dziurę głęboką na pół metra. Miejsce, gdzie upadł znajdowało się około 500 kroków (Schritte) od wsi na południe. Przeniesiono ją do miejscowej gospody (tawerny), gdzie wieśniacy odłupali kilka fragmentów od okazu i zabrali ze sobą. Część fragmentów odzyskał później dr Brezina z Muzeum w Wiedniu. Według relacji świadków okaz ważył 28 kg, miał kształt pochylonej piramidy czworobocznej wysokiej na 30 cm i szerokiej na 26 cm. Podobny był do meteorytu Ohaba i największego kamienia z Tabor. Kamień został później zabrany przez pastora Hess z Nezamislitz i był prezentowany w kościele. Ostatecznie przekazano go prof. Makowsky do Muzeum Uniwersytetu Technicznego w Brnie (Tschermak 1878, Brezina 1885).
Według Šreinová et al. (2012) duży okaz ważył pierwotnie 28,5 kg (udało się odzyskać około 635 g fragmentów), natomiast znaleziony później drugi fragment ok. 0,64 kg.
Dokładny opis okoliczności spadku znajduje się w publikacjach Makowsky, Tschermak (1879) i Tschermak (1878).
Krótki opis na portalu: Astronomická mapa České republiky – Těšice — meteorit.
Masa główna meteorytu Tieschitz znajduje się obecnie w zbiorach Muzeum Historii Naturalnej w Wiedniu (fotografia okazu Koblitz MetBase i na portalu Encyclopedia of Meteorites).
Fragmenty meteorytu Tieschitz w największych kolekcjach:
Zbiór waga fragmentów
(Koblitz MetBase)uwagi Vienna, Naturhist. Mus. 27,27 kg[4] masa główna; fotografia w Koblitz MetBase London, Nat. Hist. Mus. 78 g Brno, Min. Mus. Moravia 50 g Prague, Nat. Mus. 46 g 3 fragmenty: 41 g[5], 4 g, 1 g (Tuček 1968) Bonn, Min. Mus. Univ. 41,8 g Paris, Mus. d'Hist. Nat. 36 g Gifhorn, Bartoschewitz Colln. 35,9 g Moscow, Acad. Sci. 33,3 g (…)
W polskich kolekcjach prywatnych znajdują się tylko małe fragmenty tego meteorytu.
Lokalizacja
(T) Těšice, (*) Tištín
miejsce znalezienia okazu
współrzędne wg innych autorów
* W 2018 roku Google zmieniło zasady działania apletu, mapa może wyświetlać się niepoprawnie (pomaga Ctrl+F5); więcej → Szablon:GEMap-MyWiki
W oficjalnych katalogach meteorytów podawane są „błędne” współrzędne miejsce spadku! Meteoryt spadł między wsiami Tištín i Těšice (dawn. Tischtin i Tieschitz), a nie w okolicy miejscowości Těšetice.[1] Tuček (1968) podaje jeszcze inne współrzędne miejsca spadku – oddalone o 18 km na południe!
W 1833 roku w odległości ok. 40 km na zachód spadł deszcz meteorytów Blansko.
Mapa okolic wsi Tischtin i Tieschitz z zaznaczonymi miejscami znalezienia meteorytu (mapa Aufnahmskarte der österreichischen Monarchie w skali 1:25000; Brezina 1885).
Komentarz do mapy (Brezina 1885, s. 189-190):
(…) Trotzdem ich diesen Sachverhalt für äusserst wahrscheinlich halte, will ich doch einen der photographischen Copie der Aufnahmskarte der österreichischen Monarchie 1:25.000 entnommenen Situationsplan geben (Fig. 9, Tafel 4), worin von Herrn Assistenten Szombathy der Fallpunkt des Hauptsteines in Tieschitz und der angebliche Fundpunkt der Fragmente auf dem Felde des Zapletal in Tischtin durch Anvisiren der Kirchthürme von Tieschitz und Tischtin bestimmt wurden; zwei mit Pfeilen versehene Linien bedeuten die angenommene Flugrichtung des Meteors, und zwar die obere nach den Bestimmungen von Niessl[6] (in der Arbeit von Makowsky und Tschermak), die untere nach Angaben, welche die Augenzeugen Herrn Szombathy gemacht haben und welche letzterer zu einer trigonometrischen Bestimmung verwenden konnte. |
Punkt oznaczony na mapie 1. wskazuje miejsce znalezienia masy głównej meteorytu podany przez pana Szombathy. Punkt 2. to miejsce znalezienia dodatkowych fragmentów! Strzałki na mapie określają kierunek lotu meteorytu. Górna strzałka to kierunek wskazany przez pana Niessl, dolna wg relacji pana Szombathy (Tschermak 1878). Bolid nadleciał z kierunku NWW (hipotetyczna trajektoria znajduje się w pracy Makowsky (1879)).
Mapy
Wsie Tischtin i Tieschitz (źródło: Mapy austro-węgierskie, 1880-1912). Współrzędne na mapie w układzie odniesienia Ferro[7] |
Tieschitz/Galeria
Meteoryt Tieschitz (Makowsky, Tschermak 1879; źródło: BHL)
Więcej → Tieschitz/Galeria
Bibliografia
- Brezina Aristides, (1885), Die Meteoritensammlung des k. k. mineralogischen Hofkabinetes in Wien am 1. Mai 1885 (Mit vier Tafeln (Nr. II-V).), Jahrbuch der Kaiserlich-Königlichen Geologischen Reichsanstalt, 35, 1885, s. 151-276 (ilustracje).[8][9] Plik DjVu.
- Koblitz Jörn, MetBase. Meteorite Data Retrieval Software, Version 7.3 (CD-ROM), Ritterhude, Germany 1994-2012. MetBase.
- Makowsky Alexander, Tschermak Gustav, (1879), Bericht über den Meteoritenfall bei Tieschitz in Mähren (Mit 5 Tafeln und 2 Holzschnitten), Denkschriften der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften, 39, Abt. 2, 1879, s. 187-202 (ilustracje).[10] Plik DjVu.
- Niessl Gustav von, (1878), Bahnbestimmung des Meteoriten von Tieschitz in Mähren, Anzeiger der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften. Mathematisch-Naturwissenschaftliche Classe, 15, nr XXV, 1878, s. 215.[11] Plik DjVu.
- Šreinová Blanka, Bukovanská Marcela, (2012), Meteority v České republice, Člověk ve svém pozemském a kosmickém prostředí, Bulletin referátů z konference, Úpice 2012, (s. 19-20).[12] Plik PDF.
- Tschermak Gustav, (1878), Vorläufiger Bericht über den Meteoritenfall bei Tieschitz in Mähren, welcher am 15. Juli 1878 um 2 Uhr Nachmittags stattgefunden hat, Anzeiger der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften. Mathematisch-Naturwissenschaftliche Classe, 15, nr XXV, 1878, s. 180-181.[13] Plik DjVu.
- Tschermak Gustav, (1878), Der Meteoritenfall bei Tieschitz in Mähren, Sitzungsberichte der mathematisch-naturwissenschaftliche Classe der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften, 78, Abt. 1, 1878, s. 440-443, 580-582.[14] Plik DjVu.
- Tschermak Gustav, (1878), Der Meteorit von Tieschitz, Tschermaks Mineralogische und Petrographische Mitteilungen, 1, 1878, s. 289. Plik Internet Archive.
- Tuček Karel, (1968), Catalogue of the Collection of meteorites of the National Museum in Prague (Katalog sbírky meteoritů Národního muzea v Praze), National Museum, Prague, 1968, ss. 103.
- Tuček Karel, (1981), Meteority a jejich výskyty v Československu (Meteorites and their occurrence in Czechoslovakia), Academia, Praha, 1981, ss. 269, (s. 197-199). Plik DjVuŹródło: Wiki.Meteoritica.pl(tabliceŹródło: Wiki.Meteoritica.pl).
Przypisy
Zobacz również
- Tieschitz/Galeria
- meteoryt Blansko
Linki zewnętrzne
- Meteoritical Bulletin Database (MBD) – meteoryt Tieschitz
- Encyclopedia of Meteorites (EoM) – meteoryt Tieschitz
- Vernadsky Institute of Geochemistry and Analytical Chemistry of Russian Academу of Sciences (The Laboratory of Meteoritics; Moscow, Vernadsky Inst. Geochem.) – Институт геохимии и аналитической химии им. В.И. Вернадского Российской академии наук (Лаборатория метеоритики), ГЕОХИ РАН ● Tieschitz ● [katalog → Явнель (1986)] (fotografia fragmentu)
- Muzeum Historii Naturalnej w Wiedniu (Natural History Museum Vienna; Vienna, Naturhist. Mus.) – Naturhistorisches Museum Wien ● Die Meteoritensammlung ● Mineralogy & Petrography ● [katalogi → Partsch (1843); Brezina (1885); Brezina (1895); Brezina (1896); Berwerth (1903)]
- Meteoryt Tieschitz w kolekcjach polskich – Wadi & Jan Woreczko Collection
- Astronomická mapa České republiky
- Wikipedia (CZ) – Těšice (Nezamyslice) ● Tištín
Co jeszcze na stronę? (What else to supplement?) (poszukać, uzupełnić …) |
- spadło/znaleziono jeszcze drugi fragment?
- okoliczności spadku