PayPal-donate (Wiki).png
O ile nie zaznaczono inaczej, prawa autorskie zamieszczonych materiałów należą do Jana Woreczko & Wadi.

(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)

Bjelaja Zerkov

Z Wiki.Meteoritica.pl

Bjelaja Zerkov →
Spadek
Lokalizacja Biała Cerkiew, Ukraina
Położenie[1] 49°47'N, 30°11'E
Data 15 stycznia 1796 r.[2] (środa)
Uwagi w innych źródłach są różne daty; masa spadłego okazu wynosiła 9,2 kg
Charakterystyka
Typ chondryt zwyczajny H6
Masa 1826 g
Liczba okazów jeden okaz
Meteoritical Bulletin Database
Synonimy →
w NHM Cat: Belaia Tserkov, Belaja Zerkov, Belaja Zerkow, Belaja-Zerkov, Bialacerkiew, Kiev; w MetBase: Bjelaja-Zerkov; po rosyjsku: Белая Церковь; po ukraińsku: Біла Церква; po polsku: Białacerkiew, Biała Cerkiew

Spadek meteorytu 15 stycznia 1796 roku[2] (środa) na Ukrainie (chondryt zwyczajny H6, TKW 1850 g).


Relacja według Kortuma (1805) (pisownia oryginalna):

«

Tém ważnieyszą byłoby rzeczą, gdyby wiadomośćo spadku Aerolitów na Ukrainie w roku 1797. miała cechę niezaprzeczonej oczywistości. O tém następuiącą od zacnego kollegi JP. T. Czackiego powziąłem wiadomość:

"Dwarazy ile wiemy, powietrzne kamienie w południowych prowincyach Polski spadły; ieden w Oleszkowcach o mil dwie od Owrucza, drugi we wsi Błocińce o milę od Białey Cerkwi.

W R. 1770. w zimie spadła w Oleszkowcach massa płynna, która po nieiakim czasie skamieniała. Widzący ią zapewniaią, iż miała drobne .ziarnka, i podobną była kamieniowi pod Białą Cerkwią spadłemu. Jedna część tego kamienia odesłana do katedry Zytomierskiey, zaginęła, druga przy kościele parafiialnym w Wielednikach złożona za wystawieniem nowey Świątyni, podobnemuż podpadła losowi. Niedbało i lekceważenie zatraciły tę pamiątkę: wszelkie starania o odzyskanie iakiegokolwiek ułomku, były bezskuteczne. Stawieni przed komissyą ludzie wyznali, iż lud prosty obmywa ten kamień i teyże wodzie leczenie febry przypisował: obywatele i dawni posiadacze Wielednik, zgodnie tę powieść twierdzili. ,

W roku 1797. 3go Stycznia we wsi Błocińcach, mila od Białey Cerkwi, podczas tęgiego mrozu, z chmury na nadgłowniku będącey spadła w bliskości budowli ekonom: kamienista massa do 20. funt: ważyć mogąca. W pobliższey wiosce spostrzeżono wychodzącą z tey chmury światłość. Ta massa czy miała zapach siarczany, lub inny, o tém żadney wiadomości powziąć nie można było; w śniegu znaczne wydawała sycenie: rządca wsi, kapłan i lud przytomny, nie śmieli się do niey zbliżyć. Ośmielony ieden włościan gdy się zbliżył, znalazł ią mocno rozgrzaną, dymiącą się, i tak miękką, iż ią uderzeniem drąga na dwie przywiększe części i wiele małych ułomków rodzielił. Urzędnicy Rossyyscy zebrawszy szczegóły od różnych zaprzysięgłych osob, mogących dadź świadectwo, iż go widzieli lub o nim co słyszeli, zapisali protokuł; i ten wraz z kawałkiem kamienia do Petersburga odesłali (z).,,

---

(z) Na sessyi 11. Febr. 1804. Akademii Petersburgskiey poddno przez prezyduiącego JP. Nowosilców, kamień meteoryczny, iako spadły w roku 1796. pod Charkowem (Jntelligenzblat Nro 79. zur allgemeinen litteratur Zeitung 1804.)

Rzecz tę miano wówczas za iednę z dziennych powieści, które dla zabaw wynalezione, szybko a koleyno iedne po drugich następuią. Pisma też publiczne żadney wzmianki o tém zdarzeniu nie uczyniły.

Teraz gdy badacze w gruntownieyszym Względzie uważaią te kamieniste deszcze, przeto z tém milszą chęcią przyszło mi wniśdź w rozbiór składów wyżey wzmiankowanego kamienia na Ukrainie spaśdź mianego, żem go kawałeczek pozyskał od iednego z członków zgromadzenia JP Krusińskiego.

Wyznaię, iż w niemałe wpadłem zadumienie, gdy za pierwszym rzutem oka, znalazłem wielkie podobieństwo tego meteorycznego Ukraińskiego kamienia, z kamieńmi pod l' Aigle we Francyi spadłemi, których nieco wprzód dwa roztrząsałem.


»


W światowych zbiorach zachowało się tylko niecałe 2 kg. Według źródeł pierwotna masa spadłego okazu wynosiła 9,2 kg. Największy fragment (~1,35 kg) masy głównej meteorytu Biała Cierkiew znajduje się w zbiorach muzeum geologicznego Ukraińskiej Akademii Nauk w Kijowie.

Fragmenty meteorytu Bjelaja Zerkov w największych kolekcjach:

Zbiór waga fragmentów
(Koblitz MetBase) 		uwagi
Kiev, Geol. Mus. Ukraine 1327 g main mass
Vienna, Naturhist. Mus. 118 g fotografia w Koblitz MetBase
Tallinn, Geol. Inst. Acad. Sci. 90 g
Budapest, Nat. Mus. 87 g
Paris, Mus. d'Hist. Nat. 72 g
(…)

Brak w zbiorach polskich.


Wieś Błoszczyńce (Bołszczyńce)

W Słowniku Geograficznym… Chlebowskiego[3] jest wzmianka, że we wsi Błoszczyńce nad rzeką Uziną, 1 stycznia 1796 roku[4] spadł wielki aerolit, przechowywany później w zbiorach akademii wileńskiej[5]. Meteoryt otrzymał nazwę Biała Cerkiew zgodnie z obowiązująca wówczas zasadą, że nazwę nadaje się od nazwy najbliższego punktu pocztowego, więc za Chlebowskim – st. poczt. Białacerkiew.


Data spadku

W różnych źródłach podawane są różne daty spadku. W Meteoritical Bulletin, u Заварицний (1952) i u Stoikowitz'a (1809) jest data 15 stycznia, według katalogu meteorytów Krinova (1976), jest to 14 stycznia. Natomiast w Słowniku Gograficznym… Chlebowskiego[3] data spadku to 12 stycznia[4]. Być może chodzi o datę znalezienia (обнаружен, найден), a nie samego spadku?


Meteoryt ten znalazł się w przygotowywanej przez Jerzego Pokrzywnickiego monografii polskich meteorytów o roboczym tytule Kosmolityka (Kosiński 2012).

Źródła

Stoikowitz (1809) (s. 307)

Stoikowitz (1809), s. 307


Chladni (1819) (s. 264)

Chladni (1819), s. 264


Kesslemeyer (1861) (s. 372, 423)

5. 1796 4. Jan. Belaja-Zerkwa (Biala-Cerkow, Weissekirchen). Gouv. Kiew 49°50'N. 30°6'O. G.31.1809.307.[6]
419. 5 1796. 4. Jan. Belaja-Zerkwa (Weissekirchen); Gouv. Kiew Russland 49°50'N.
30°6'O. 		C. 264.[7] 1 grosser feuriger Stein im geschmolzenen Zustand.


Buchner (1861)

Belaja Zerkwa, Russland, 1796, Jan. 4.

VMag. 8. GA. 31, 307.[8] 50, 252. BdM, 161. PA. Ergb. 4, 416. CFM. 41, 264.[7] K. 3. 277. Ar. 4, 195.[9] Ha. 63.

rozwinięcia skrótów → patrz Bibliografia/Buchner Otto

Lokalizacja

Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
© Jan Woreczko & Wadi

(B) Błoszczyńce

współrzędne wg innych autorów

* W 2018 roku Google zmieniło zasady działania apletu, mapa może wyświetlać się niepoprawnie (pomaga Ctrl+F5); więcej → Szablon:GEMap-MyWiki

Biała Cerkiew (ros. Белая Церковь, ukr. Біла Церква).

Wieś Błoszczyńce (ang. Bloshchyntsi, ros. Блощинцы, ukr. Блощинці) około 16 km na wschód od Białej Cerkwi.


Mapy

Białacerkiew i Błoszczyńce.
Mapa Polski z 1859 roku (fragment) (źródło: Chrzanowski (1859))

Wsie Biełaja Cerkow i Błoszczyncy (źródło: Mapy austro-węgierskie, 1880-1912)


Bibliografia

  • Bayer Julian, (1868), Pogadanki astronomiczne. Wydanie nowe pomnożone, W Drukarni K. Kowalewskiego, Warszawa 1868, 1869.[10] Plik wLib; plik jLib.
  • Buchner Otto, (1861), Versuch eines Quellenverzeichnisses zur Literatur über Meteoriten, w: Broenner Heinrich L., Abhandlungen, herausegeben von der Senckenburgischen naturforschenden gesellschaft, Bd. 3, Frankfurt a.M. 1859-1861, s. 455-482. Plik PDF; plik DjVu.
  • Chladni Ernst F.F., (1819), Ueber Feuer-Meteore, und über die mit denselben herabgefallenen Massen (O ognistych meteorach i o masach spadających z nimi) (Nebst zehn Steindrucktafeln und deren Erklärung von Carl von Schreibers), Wien 1819, ss. 434, (s. 264).[11][12] Plik PDF[13]; plik GoogleBooks; plik doi.
Pokrzywnicki (1959)
  • Chlebowski Bronisław, Sulimierski Filip, Walewski Władysław, et al., (1880-1902), Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tomy I-XV, Warszawa 1880-1902, (s. 504, tom I, cz. 1 i s. 165, tom XV, cz. 1). Pliki PDF.
  • Chrzanowski Wojciech, (1859), Karta dawnéj Polski z przyległémi okolicami krajów sąsiednich według nowszych materyałów na 1:300000, Paryż 1859. Plik dLib; plik eUWr.
  • Kesselmeyer Paul August, (1861), Ueber den Ursprung der Meteorsteine. Tafel XII-XIV., w: Broenner Heinrich L., Abhandlungen, herausegeben von der Senckenburgischen naturforschenden gesellschaft, Bd. 3, Frankfurt a.M. 1859-1861, s. 313-454, (s. 372, 423). Plik PDF; plik DjVu.
  • Koblitz Jörn, MetBase. Meteorite Data Retrieval Software, Version 7.3 (CD-ROM), Ritterhude, Germany 1994-2012. MetBase.
  • Kortum Karol Ludwik, (1805), Uwagi nad kamieniami meteorycznemi, z przyłączonym opisem kamienia, który spaśdź miał na Ukrainie pod Białocerkwią. w Roku 1797, Nowy Pamiętnik Warszawski, seria nowa, tom 18, nr 54, 1805, s. 336–354. Plik DjVu.
  • Кринов Евгений Л., (1976), Краткий каталог метеоритов СССР на 1 января 1976, Метеоритика (Meteoritika), vol. XXXV, 1976.
  • Pokrzywnicki Jerzy, (1959), Meteoryt Biała Cerkiew, Acta Geophys. Polon., vol. VII, nr 1, 1959, s. 72-82. Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    .
  • Stoikowitz A. (Стойкович Афанасий Иванович), (1809), Nachrichten von mehreren russischen Luftsteinen, besonders von denen, dle am 1. Octob. 1787 im Gouvernement von Charkow herabgefallen find, Annalen der Physik, 1, Bd. 31, 1809, s. 305-322, (s. 307).[14][15][16] Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    .


Przypisy

  1. ^ jeśli nie zaznaczono inaczej, podano współrzędne przyjęte w oficjalnej bazie meteorytów Meteoritical Bulletin Database
  2. ^ a b inne źródła podają różne daty; u Kesselmeyera (1861) jest 4 stycznia, ale to pewnie wg starej rachuby dat?
  3. ^ a b Chlebowski et al. (1880-1902)
  4. ^ a b 1 stycznia 1796 roku wg kalendarza juliańskiego to 12 stycznia wg kalendarza gregoriańskiego – występuje więc rozbieżność dat
  5. ^ pod hasłem wieś Bołszczyńce (nie Błoszczyńce!) w tomie I Słownika Geograficznego… na str. 304, znajduje się również informacja o tym spadku, ale nazwa wsi to Bołszczyńce (!?) leży ona u zbiegu rzeczek Uzina i Użka
  6. ^ powołanie na Stoikowitz (1809) (wg klucza: Gilbert, Bd. 31, rok 1809, s. 307)
  7. ^ a b Chladni (1819), s. 264
  8. ^ Stoikowitz (1809)
  9. ^ Arago (1865); powołanie na Gilbert XXXV?
  10. ^ część: Pogadanka 20, s. 205-224; wydanie z 1869 roku zostało rozszerzone i jest w nim część o meteorytach Bjelaja Zerkov i Lixna: Dodatek dziewiąty. O aerolitach spadłych w Białocerkwi i w okolicach Dynaburga, s. 356-357
  11. ^ zawiera dodatek (katalog kolekcji w Wiedniu): Schreibers Karl Franz von, Anhang. Verzeichniss der Sammlung von Meteor-Massen, welche sich im k. k. Hof-Mineralien-Cabinette in Wien befindet. Vom Director von Schreibers, s. 425-434
  12. ^ cytowane w tytule 10 tablic (zehn Steindrucktafeln) to powołanie na: Schreibers Karl Franz von, (1820), Beyträge zur Geschichte und Kenntriss meteorischer…
  13. ^ na kopii egzemplarza z biblioteki Harvard University na końcu znajdują się odręczne notatki nieznanego autora!?
  14. ^ spadek meteorytu Kharkov (Жигайловка) 12 października 1787 roku w Ukrainie; chondryt zwyczajny L6, TKW ~1500 g
  15. ^ w tym tomie Ann. d. Phys. relacja ze spadku i wyniki analiz meteorytu Stannern (tam również tablice z rysunkami okazów!)
  16. ^ patrz → Stoikowitz (1807)

Zobacz również

Linki zewnętrzne


Ambox question orange.svg
 Co jeszcze na stronę? (What else to supplement?)
(poszukać, uzupełnić …)
  • Buchner (1861)
Źródło „http://wiki.meteoritica.pl/index.php5/Bjelaja_Zerkov”
Osobiste