(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)
Pomorski niż grawimetryczny
Z Wiki.Meteoritica.pl
 |
Strona w budowie (Site under construction) Jeszcze to chwilę potrwa (It will take a while) |
Być może mamy swój Chicxulub?
.jpg)
W rejonie Grudziądza występuje anomalia grawitacyjna, tzw. pomorski niż grawimetryczny[1] (PGL, ang. Pomerania Gravity Low), którą dwójka badaczy z Państwowego Instytutu Geologicznego w Warszawie: Marek Narkiewicz i Zdzisław Petecki, identyfikują, jako pozostałość po impakcie. Wysunęli oni hipotezę, że około 1,6-1,8 mld lat temu w kraton wschodnioeuropejski Bałtyka[2] (ang. East European Craton; fragment superkontynentu Kolumbia) uderzył meteoroid o rozmiarach podobnych do obiektu, który utworzył krater Chicxulub[3] (Narkiewicz et al. 2024).
Struktura ta powstała w okresie paleoproterozoiku[4], ale pomimo swojej olbrzymiej wówczas skali oddziaływania na środowisko, nie wywołała ona katastrofalnych skutków dla życia na Ziemi, jakie, np. przyniosła wspomniana katastrofa Chicxulub sprzed 66 milionów lat, która doprowadziła do zagłady dinozaurów. Życie na Ziemi dopiero raczkowało, w paleoproterozoiku pojawiły się prokarionty (cyjanobakterie), a pod koniec ery zaczęły formować się pierwsze organizmy eukariotyczne (wielokomórkowe, posiadające jądro komórkowe). Z tego okresu pochodzą też inne zidentyfikowane i potwierdzone struktury impaktowe na Ziemi: kratery Sudbury (130 km) i Hudson Bay (450 km) w Kanadzie oraz Dhala (11 km) w Indiach. Era paleoproterozoiku było bardzo ciekawa i ważna dla formowania się złóż wielu pierwiastków – (za Wikipedią): w tym czasie w Kanadzie tworzyły się złoża niklu. Również powstała większość światowych zasobów rudy żelaza, m.in.: na obszarze dzisiejszej Szwecji, Norwegii, Stanów Zjednoczonych, Kanady, Meksyku, Chile, Indii, Syberii. W Ameryce Północnej pojawiły się rudy miedzi. Działo się 😀
Według modeli struktura ta ma owalny kształt i około 200 km średnicy. Nie jest ona widoczna na powierzchni Ziemi, gdyż znajduje się głęboko pod wieloma kilometrami osadów i skał. Hipoteza opiera się na wynikach pomiarów pól potencjalnych, danych sejsmicznych i magnetotellurycznych oraz najnowszych wyników modelowania grawimetrycznego. Ze względu na głębokość na jakiej znajduje się struktura, nie ma możliwości bezpośredniego potwierdzenia jej impaktowego pochodzenia – nie dysponujemy próbkami skał, by stwierdzić m.in. występowanie brekcji czy zmian szokowych w skałach.
Zapewne spadnie na Ziemię jeszcze dużo meteorytów, zanim hipoteza ta zostanie potwierdzona lub obalona? 😀
Lokalizacja
(G) Grudziądz
Izokliny anomalii grawitacyjnej; strefa Teisseyre-Tornquist Zone (TTZ)
* W 2018 roku Google zmieniło zasady działania apletu, mapa może wyświetlać się niepoprawnie (pomaga Ctrl+F5); więcej → Szablon:GEMap-MyWiki
Na mapie zaznaczono kilka izoklin anomalii pola grawitacyjnego (dla wartości: -35,0, -42,5, -50,0 i -55,0 mGal[5]). Zaznaczono również fragment strefy Teisseyre’a-Tornquista (ang. Teisseyre-Tornquist Zone, TTZ) wschodniej granicy szwu transeuropejskiego.
Przybliżone położenie środka krateru: 53°20'N, 18°32'E.
Galerie
.jpg) Mapy anomalii pól potencjalnych dla obszaru Polski. A – mapa anomalii grawimetrycznych Bouguera, B – mapa anomalii magnetycznych (źródło: Mazur et al. 2017) |
.jpg) Mapa anomalii grawitacyjnych (AMCG – anorthosite–mangerite–charnockite–granite suite rock; PGL – Pomeranian Gravity Low; TTZ – Teisseyre-Tornquist Zone) (źródło: Petecki 2019) |
Bibliografia
- Mazur Stanisław, Krzywiec Piotr, Malinowski Michał, Lewandowski Marek, Aleksandrowski Paweł, Mikołajczak Mateusz, (2017), Tektoniczne znaczenie strefy Teisseyre’a-Tornquista w świetle nowych badań (Tectonic significance of the Teisseyre-Tornquist zone in the light of new research), Przegląd Geol., 65(12), 2017, s. 1511-1520. Plik pgF.
- Narkiewicz Marek, Petecki Zdzisław, (2024), Pomerania Gravity Low at the East European Craton margin – granitic batholith or a Paleoproterozoic impact structure?, Geological Quarterly, vol. 68(1), 2024, ss. 12. Plik doi.
- Petecki Zdzisław, (2019), Ideal body analysis of the Pomerania Gravity Low (northern Poland), Geological Quarterly, vol. 63(3), 2019, s. 558–567. Plik doi.
Przypisy
Zobacz również
- paleometeoryt Lechówka
Linki zewnętrzne
- Earth Impact Database – Chicxulub
- Wikipedia – Kolumbia (superkontynent) ● Krater Chicxulub ● Paleoproterozoik
- Wikipedia (EN) – List of possible impact structures on Earth
- Facebook – MADEINSPACE.pl: "Nowy" krater impaktowy w Polsce?!
- Portal wyborcza.pl – Geolog: Znaleźliśmy w Polsce ślad po uderzeniu meteorytu wielkiego jak ten, który zgładził dinozaury
- Portal tech.wp.pl – Ogromny ślad po meteorycie w Polsce? Geolog wyjaśnia, skąd pochodzi
