(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)
Žďár nad Sázavou
Z Wiki.Meteoritica.pl
| Linia 6: | Linia 6: | ||
| nazwa = Žďár nad Sázavou (Žďár)<ref name="noname">meteoryt został już zgłoszony do ''Meteoritical Bulletin'', znalazcy proponują nazwę '''Žďár nad Sázavou''' (w skrócie '''Žďár''')</ref> | | nazwa = Žďár nad Sázavou (Žďár)<ref name="noname">meteoryt został już zgłoszony do ''Meteoritical Bulletin'', znalazcy proponują nazwę '''Žďár nad Sázavou''' (w skrócie '''Žďár''')</ref> | ||
| grafika = Zdar_(Pavel_Spurny)-meteority_zdar.jpg | | grafika = Zdar_(Pavel_Spurny)-meteority_zdar.jpg | ||
| - | | opis = Pierwsze znalezione okazy (fot. Pavel Spurný<ref name="Spurny"></ref>, Astronomical Institute AS CR) | + | | opis = Pierwsze znalezione okazy (''Oba dosud nalezené meteority Žďár nad Sázavou – vpravo první meteorit (6g), vlevo druhý meteorit (40g)'') (fot. Pavel Spurný<ref name="Spurny"></ref>, Astronomical Institute AS CR) |
| klasa = Spadek | | klasa = Spadek | ||
| mbclass = fall | | mbclass = fall | ||
| Linia 28: | Linia 28: | ||
W końcowej fazie lotu (ang. ''dark flight'') meteoryt uległ znacznemu rozdrobnieniu (liczba fragmentów jest szacowana na tysiące<ref name="portal AV CR">za portalem '''Astronomický ústav, AV ČR'''</ref>), a jego małe fragmenty szybko wyhamowały i po kilku minutach spadły na powierzchnię Ziemi. Obliczono, że fragment o wadze 6 gramów uderzył w ziemię po 8 minutach z prędkością ok. 30 m/s, a okaz 40 g po 5,5 minutach lotu spadł z prędkością ok. 40 m/s. Obszar spadku ma około 4 km szerokości i 30 km długości.<ref name="portal AV CR"></ref> Rozciąga się od tamy ''Vír'' (''Vírské přehrady''), gdzie mogły spaść najmniejsze fragmenty niesione wiatrem na SSW, aż w okolice wsi ''Bohdalov''. Największy okaz powinien spaść w lesie na SSW od wsi ''Rudolec''. | W końcowej fazie lotu (ang. ''dark flight'') meteoryt uległ znacznemu rozdrobnieniu (liczba fragmentów jest szacowana na tysiące<ref name="portal AV CR">za portalem '''Astronomický ústav, AV ČR'''</ref>), a jego małe fragmenty szybko wyhamowały i po kilku minutach spadły na powierzchnię Ziemi. Obliczono, że fragment o wadze 6 gramów uderzył w ziemię po 8 minutach z prędkością ok. 30 m/s, a okaz 40 g po 5,5 minutach lotu spadł z prędkością ok. 40 m/s. Obszar spadku ma około 4 km szerokości i 30 km długości.<ref name="portal AV CR"></ref> Rozciąga się od tamy ''Vír'' (''Vírské přehrady''), gdzie mogły spaść najmniejsze fragmenty niesione wiatrem na SSW, aż w okolice wsi ''Bohdalov''. Największy okaz powinien spaść w lesie na SSW od wsi ''Rudolec''. | ||
| - | Wyliczono przybliżoną heliocentryczną orbitę meteoroidu: | + | Wyliczono przybliżoną heliocentryczną orbitę meteoroidu<ref>za portalem '''Hvězdárna Valašské Meziříčí'''</ref>: |
* wielka półoś ''a''=2,3 AU; | * wielka półoś ''a''=2,3 AU; | ||
* mimośród ''e''=0,705; | * mimośród ''e''=0,705; | ||
| Linia 48: | Linia 48: | ||
=== Klasyfikacja === | === Klasyfikacja === | ||
| - | Analizę i klasyfikację meteorytu (pierwszego okazu) przeprowadzili dr ''Jakub Haloda'' z żoną dr ''Patricií Halodovou'' w laboratorium czeskiej służby geologicznej (''České geologické služby''). Meteoryty spadłe z bolidu obserwowanego 9 grudnia 2014 roku to chondryty zwyczajne typu L3.9. Badacze przygotowali już zgłoszenie nowego meteoryt do ''Meteoritacal Bulletin'' i zaproponowali dla niego nazwę '''Žďár nad Sázavou''' (w skrócie '''Žďár'''; pol. Zdziar nad Sazawą).<ref name="portal AV CR"></ref> | + | Analizę i klasyfikację meteorytu (pierwszego okazu) przeprowadzili dr ''Jakub Haloda'' z żoną dr ''Patricií Halodovou'' w laboratorium czeskiej służby geologicznej (''České geologické služby''). Meteoryty spadłe z bolidu obserwowanego 9 grudnia 2014 roku to '''chondryty zwyczajne typu L3.9'''.<ref>w bazie ''Meteoritical Bulletin'' jest mniej niż 30 meteorytów tego rzadkiego typu (stan: ''5 marzec 2015 r.''); meteoryt '''Žďár''' będzie pierwszym spadkiem w tej grupie</ref> Badacze przygotowali już zgłoszenie nowego meteoryt do ''Meteoritacal Bulletin'' i zaproponowali dla niego nazwę '''Žďár nad Sázavou''' (w skrócie '''Žďár'''; pol. Zdziar nad Sazawą).<ref name="portal AV CR"></ref> |
| Linia 115: | Linia 115: | ||
* Facebook – [https://www.facebook.com/AstronomickyUstav Astronomický ústav AV ČR] | * Facebook – [https://www.facebook.com/AstronomickyUstav Astronomický ústav AV ČR] | ||
* Hvězdárna a planetárium Plzeň – [http://www.hvezdarnaplzen.cz/2014/12/23/na-vysocine-nalezen-prvni-ulomek-meteoritu/ Na Vysočině nalezen první úlomek meteoritu] {{SeparatorBull}} [http://www.hvezdarnaplzen.cz/2015/01/13/cesti-astronomove-nasli-druhy-fragment-meteoritu/ Čeští astronomové našli druhý fragment meteoritu] | * Hvězdárna a planetárium Plzeň – [http://www.hvezdarnaplzen.cz/2014/12/23/na-vysocine-nalezen-prvni-ulomek-meteoritu/ Na Vysočině nalezen první úlomek meteoritu] {{SeparatorBull}} [http://www.hvezdarnaplzen.cz/2015/01/13/cesti-astronomove-nasli-druhy-fragment-meteoritu/ Čeští astronomové našli druhý fragment meteoritu] | ||
| + | * Hvězdárna Valašské Meziříčí – [http://www.astrovm.cz/cz/odborna-cinnost/vysledky-pozorovani/spektrum-nejjasnejsiho-bolidu-v-roce-2014-zachyceno.html Spektrum nejjasnějšího bolidu v roce 2014 zachyceno] | ||
* YouTube – [http://www.youtube.com/watch?v=YpVQazpZPiA BOLID nad Polską 9 12 2014 161645UT]) | * YouTube – [http://www.youtube.com/watch?v=YpVQazpZPiA BOLID nad Polską 9 12 2014 161645UT]) | ||
* lunarmeteoritehunters – [http://lunarmeteoritehunters.blogspot.jp/2014/12/germany-czech-rep-poland-austria.html Germany / Czech Rep. / Poland / Austria Fireball Meteor 09DEC2014] | * lunarmeteoritehunters – [http://lunarmeteoritehunters.blogspot.jp/2014/12/germany-czech-rep-poland-austria.html Germany / Czech Rep. / Poland / Austria Fireball Meteor 09DEC2014] | ||
Wersja z 16:30, 5 mar 2015
 |
Strona w budowie (Site under construction) Jeszcze to chwilę potrwa (It will take a while) |
24. czeski meteoryt
| Žďár nad Sázavou (Žďár)[1] → | |
-meteority_zdar.jpg)
Pierwsze znalezione okazy (Oba dosud nalezené meteority Žďár nad Sázavou – vpravo první meteorit (6g), vlevo druhý meteorit (40g)) (fot. Pavel Spurný[2], Astronomical Institute AS CR)
| |
| Spadek | |
| Lokalizacja | Žďár nad Sázavou, Czechy |
| Położenie[3] | 49°28,28'N, 15°49,28'E |
| Data | 9 grudnia 2014 roku, 16:16 UT (wtorek) |
| Charakterystyka | |
| Typ | chondryt zwyczajny L3.9 |
| Masa | ~5,93 + 41 g |
| Liczba okazów | dwa okazy |
| Synonimy → | |
| Rudolec[1] | |
Bardzo jasny bolid obserwowany 9 grudnia 2014 roku (wtorek) nad Czechami, z którego spadły meteoryty.
Meteoroid i bolid
9 grudnia 2014 roku o godzinie 16:16:45 UT przeciął niebo bardzo jasny bolid, jego przelot zarejestrowały kamery sieci European Fireball Network (EN) (cztery stacje[4]) oraz Polish Fireball Network (PFN, PKiM). Otrzymał on oznaczenie EN091214.
Według dostępnych w internecie informacji (wyliczenia przeprowadzone przez Pavla Spurnego[2] z EN) w ziemską atmosferę wszedł meteoroid o wadze ok. 200 kg z prędkością 22 km/s pod kątem 25 stopni do powierzchni Ziemi. Zapłonął na wysokości ok. 100 km w okolicach miasta Opava i kontynuował swój lot w kierunku południowo zachodnim[5]. Przebył on w czasie ok. 9 sekund drogę 170 km (tak długa droga jest rzadkością). Największą jasność osiągnął będąc na wysokości 37 km na północny wschód od miejscowości Vír (jego jasność w maksimum wynosiła nawet –14m, a obliczona jasność absolutna –3,3m). Zgasł na wysokości 25 km, 6 km na południowy wschód od miejscowości Žďár nad Sázavou, wyhamowując do prędkości ok. 5 km/s. Jego waga wynosiła wówczas mniej niż 1 kg. Jest zatem oczywiste, że nastąpił spadek meteorytu.
W końcowej fazie lotu (ang. dark flight) meteoryt uległ znacznemu rozdrobnieniu (liczba fragmentów jest szacowana na tysiące[6]), a jego małe fragmenty szybko wyhamowały i po kilku minutach spadły na powierzchnię Ziemi. Obliczono, że fragment o wadze 6 gramów uderzył w ziemię po 8 minutach z prędkością ok. 30 m/s, a okaz 40 g po 5,5 minutach lotu spadł z prędkością ok. 40 m/s. Obszar spadku ma około 4 km szerokości i 30 km długości.[6] Rozciąga się od tamy Vír (Vírské přehrady), gdzie mogły spaść najmniejsze fragmenty niesione wiatrem na SSW, aż w okolice wsi Bohdalov. Największy okaz powinien spaść w lesie na SSW od wsi Rudolec.
Wyliczono przybliżoną heliocentryczną orbitę meteoroidu[7]:
- wielka półoś a=2,3 AU;
- mimośród e=0,705;
- odległość perihelium q=0,668 AU;
- nachylenie orbity i=3,1°;
- prędkość geocentryczną 19,2 km/s.
Wartości te pozwalają przypuszczać, że meteoroid należał do roju Southern December delta Arietids[8] (DSA).
Znaleziska
- Znaleziono pierwsze okazy. W okolicy Nová Ves u Nového Města na Moravě w wyniku zakrojonych na szeroką skalę poszukiwań, po kilkunastu dniach od bolidu, znaleziono okaz wyglądający na chondryt.
Pierwszy okaz o wadze 5,93 g znalazł Tomáš Holenda astronom amator[9]. Wstępne oględziny wskazują na chondryt zwyczajny typu L o niskim typie petrograficznym (3.9).
Drugi okaz znaleziono dopiero 12 stycznia 2015 roku w okolicy miejscowości Vatín. Według portalu Astronomický ústav AV ČR: na początku stycznia, gdy stopniał śnieg, podjęto dalsze poszukiwania. Poszukiwania kontynuowano na terenie, gdzie mogły spaść okazy o wadze 30-50 gramów. 12 stycznia Tomáš Henych z Astronomického ústavu Akademie věd znalazł okaz o wadze około 41 gramów. Okaz znaleziono w odległości tylko 19 metrów od obliczonej pozycji rejonu, gdzie powinny spaść okazy o tej wadze!
Miejsca znalezienia pierwszego i drugiego okazu dzieli odległość ok. 8,3 km.
Klasyfikacja
Analizę i klasyfikację meteorytu (pierwszego okazu) przeprowadzili dr Jakub Haloda z żoną dr Patricií Halodovou w laboratorium czeskiej służby geologicznej (České geologické služby). Meteoryty spadłe z bolidu obserwowanego 9 grudnia 2014 roku to chondryty zwyczajne typu L3.9.[10] Badacze przygotowali już zgłoszenie nowego meteoryt do Meteoritacal Bulletin i zaproponowali dla niego nazwę Žďár nad Sázavou (w skrócie Žďár; pol. Zdziar nad Sazawą).[6]
Jest to kolejny czeski meteoryt znaleziony w wyniku analiz obserwacji jasnych bolidów zarejestrowanych przez aparaty/kamery sieci European Fireball Network[11] – Benešov, Morávka, Příbram[12] (oraz słowackie Košice).
Lokalizacja
(N) Nová Ves u Nového Města na Moravě, (R) Rudolec, (V) Vatín, (Z) Žďár nad Sázavou, (*) Vír
prawdopodobne miejsce znalezienia pierwszego okazu meteorytu
(linia różowa) przybliżona trajektoria bolidu
(linia czerwona) Přibližná trasa dopadu části úlomků
* W 2018 roku Google zmieniło zasady działania apletu, mapa może wyświetlać się niepoprawnie (pomaga Ctrl+F5); więcej → Szablon:GEMap-MyWiki
Žďár nad Sázavou (pol. Zdziar nad Sazawą), Nové Město na Moravě.
Na portalu Český rozhlas znajduje się mapka z zaznaczoną przybliżoną linią gdzie prawdopodobnie spadły fragmenty meteorytu (Přibližná trasa dopadu části úlomků) oraz prawdopodobnie miejsce(?!), gdzie znaleziono pierwszy okaz (Největší část tělesa dopadla jihozápadně od Rudolce). Znajduje się tam również fotografia Pavla Spurnego[2], który trzyma w ręku meteoryt (Astronom Pavel Spurný při pátrání po meteoritu na Vysočině)[13].
Drugi okaz meteorytu znaleziono w pobliżu miejscowości Vatín.
Zidentyfikowano obszar, gdzie mogła spaść większa część meteorytów, ma on wymiary około 200×300 metrów. Znajduje się około jeden kilometr na południowy zachód od wsi Rudolec. Teren ten porastają gęste świerkowe zarośla, część miejsc jest podmokłych. Mniejsze fragmenty mogą znajdować się w pobliżu wyimaginowanej linii (czerwona na mapie obok) łączącej wsie Ždánice, Řečice i Rudolec.
Trasa bolidu przebiegała niedaleko od miejsca, gdzie w 1619 roku w okolicy miejscowości Odranec prawdopodobnie spadły meteoryty.
Galeria
| YouTube – BOLID nad Polską 9 12 2014 161645UT |
Przypisy
Zobacz również
Linki zewnętrzne
- Česká astronomická společnost – Jasný bolid 9. 12. 2014 ● 23. meteorit s rodokmenem potvrzen
- Astronomický ústav, Akademie věd České republiky (AV ČR) – Mimořádný bolid v podvečer 9. prosince 2014 nad Českou republikou aneb co a kde spadlo na Vysočině (Mimořádný bolid v podvečer 9. prosince 2014 nad Českou republikou: co a kde spadlo na Vysočině) ● 23. meteorit s rodokmenem na světě nalezen
- Facebook – Astronomický ústav AV ČR
- Hvězdárna a planetárium Plzeň – Na Vysočině nalezen první úlomek meteoritu ● Čeští astronomové našli druhý fragment meteoritu
- Hvězdárna Valašské Meziříčí – Spektrum nejjasnějšího bolidu v roce 2014 zachyceno
- YouTube – BOLID nad Polską 9 12 2014 161645UT)
- lunarmeteoritehunters – Germany / Czech Rep. / Poland / Austria Fireball Meteor 09DEC2014
- Polish Fireball Network (PKiM) – BOLID z 9 grudnia 2014
- Meteor Data Center – Southern December delta Arietids
- Meteor Showers Online – Delta Arietids
- woreczko.pl – Sieci bolidowe (fireball network)
Mass media
- Aktuálně.cz – Pavel Spurný nejen o meteoritu Žďár v České televizi
- TN.nova.cz – METEORIT V ČESKU: Úlomky našli na Žďársku, jedná se o bolid
- CeskaTelevize.cz – Události ● Události
- Český rozhlas – Astronomové už týden pročesávají les na Vysočině, hledají vzácný meteorit (mapa – prawdopodobny rejon spadku)
