O ile nie zaznaczono inaczej, prawa autorskie zamieszczonych materiałów należą do Jana Woreczko & Wadi.

(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)

Z Wiki.Meteoritica.pl

Wersja z 00:32, 24 lis 2013

Spadek meteorytu 13 października 1852 roku (środa) na Zakarpaciu na Ukrainie (chondryt zwyczajny L5, TKW 7 kg).

Spadek miał miejsce w okolicy wsi Borkut (dziś nazwa wsi Kvasy). Według świadków spadku meteoryt zagrzebał się w ziemi na 2 metry^[2] i był podobno jeszcze ciepły.

Według Török (1882b)

Kamień spadł w rejonie Marmarosz we wsi Borkut o 3 nad ranem po podwójnej detonacji na podwórze István'a Szedorek około 45 sążni^[3] od brzegów Cisy (Tisza) i rozpadł się na dwa kawałki. Pogoda była pochmurna i padał deszcz. Szedorek przebywał na podwórzu i słysząc gromy przykucnął by uniknąć porażenia piorunem. Większy fragment ważył 7 funtów i 6 ¼ uncji, a mniejszy 7 uncji^[4]. József Pöschl, miejscowy inspektor lasów zebrał z innych miejsc jeszcze kilka fragmentów. Większy z nich wysłał następnie do swojego brata Károly'a Pöschl, emerytowanego majora i kolekcjonera minerałów z Győr, mniejszy zachował dla siebie. Według pierwszych opisów kamienia sporządzonych przez Franz'a Leydolt, okaz miał kształt czworobocznej piramidy 10 cali wysokiej i ważył 10 do 12 funtów (i wg Kesselmeyera (1861) był w dwóch częściach).

Fragment o wadze 15 ½ uncji przekazał do zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Wiedniu, urzędnik dworu wiedeńskiego Berghoffer. Masa główna znajduje się w muzeum uniwersytetu w Tybindze w Niemczech.

Pełen opis spadku i badań meteorytu Borkut w: Török, Meteoryty imperium węgierskiego.

Meteoryt ten znalazł się w przygotowywanej przez Jerzego Pokrzywnickiego monografii polskich meteorytów o roboczym tytule Kosmolityka (Kosiński 2012).

Źródła

Kesselmeyer (1861) (s. 372, 438)

12.

1852

13.

Oct.

Borkut, 5 D. M. NO. von Szigeth, an der Schwarzen Theiss, Gespannachaft Marmaros. - Sp.-Gew.: 3,24[5]

Ungarn

48°7'N.

24°17'O.

B. 101. W. 1860.

610.

12

1852. 13. Oct.

Borkut, 5 M. NO. von Szigeth, an der Schwarzen Theiss; Gespannachaft Marmaros.

Ungarn

48°7'N 24°17'O.

B. 101.

Unter starkem Donner 1 nach Schwefel riechender Stein von etwa 12 ℔ in 2 Bruchstücken.

Buchner (1861)

Borkut, Ungarn, 1852, Oct. 13. Wohler WAB. 17, 284.[6] Nurisany WAB. 20, 398.[7] Inst. 1855, 459. IbM. 1857, 177. Br 101, 182. MCh. 923. PA. 105, 441. 111, 355, 369 (Abb.)

rozwinięcia skrótów → patrz Bibliografia/Buchner Otto

W katalogu Prior'a (1953) jest informacja o spadku

Borkut, Marmoros, Ruthenia, Czechoslovakia. Fell 1852, Oct. 13, 3 p.m. Synonym: Marmoros (...).

Nie ma tu nieporozumienia z lokalizacją spadku. Za wikipedią (EN) - Ruthenia (Ruś) tym łacińskim słowem określano w XIII wieku ziemie Rusi, w obrębie których leżało Zakarpacie. Wieś Borkut leży w obszarze historycznej krainy Marmarosz. Stąd też wzięły się synonimy.

Lokalizacja

Źródło: Wiki.Meteoritica.pl

© Jan Woreczko & Wadi

(K) wieś Kvasy, (M) Syhot Marmaroski; (B) Burkut

współrzędne wg Kesselmeyera (1861)

* W 2018 roku Google zmieniło zasady działania apletu, mapa może wyświetlać się niepoprawnie (pomaga Ctrl+F5); więcej → Szablon:GEMap-MyWiki

Obecnie wieś Borkut nazywa się Kvasy. Na mapie z 1876 roku wieś nazywa się Borkut kwasy (węgier. Borkút).

W odległości 39 km na południowy-wschód od Borkut leży miejscowość Burkut(?) (ros. Буркут); Wikipedia - Burkut

Mapy

Fragment arkusza Z13 CXXX mapy z 1876 r. z wsią Borkut kwasy (źródło: Spezialkarte 1:75000, MAPSTER)

Bibliografia

• Buchner Otto, (1861), Versuch eines Quellenverzeichnisses zur Literatur über Meteoriten, w: Broenner Heinrich L., Abhandlungen, herausegeben von der Senckenburgischen naturforschenden gesellschaft, Bd. 3, Frankfurt a.M. 1859-1861, s. 455-482. Plik PDF; plik DjVu.

• Kesselmeyer Paul August, (1861), Ueber den Ursprung der Meteorsteine. Tafel XII-XIV., w: Broenner Heinrich L., Abhandlungen, herausegeben von der Senckenburgischen naturforschenden gesellschaft, Bd. 3, Frankfurt a.M. 1859-1861, s. 313-454, (s. 372, 438). Plik PDF; plik DjVu.

• Szablon:Kosiński (2012p)

• Leydoldt Franz, (1856), Über den Meteorstein von Borkut, Sitzungsberichte der mathematisch-naturwissenschaftliche Classe der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften, 20, 1856, s. 398-406.^[8] Plik DjVu.

• Prior George T., Hey Max H., (1953), Catalogue of Meteorites. With special reference to those represented in the collection of the British Museum (Natural History), Printed British Museum, 1953, (zbiory własne W&W) (wydanie z 1923 roku – plik iDjVu).

• Török József, (1882b), A Magyar Birodalom meteoritjei (II. rész), Természettudományi Közlöny, XIV (160), 1882, s. 497-514. Plik PDF.

• Tschermak Gustaw, (1885, 1964), The Microscopic Properties of Meteorites, (tytuł oryg. Die mikroskopische Beschaffenheit der Meteoriten erläutert durch photographische Abbildungen, 1885; tłum. Wood John A, Wood K. Mathilde), Smithsonian Contributions to Astrophysics, Vol. 4, No 6, s. 137-239. Smithsonian Institution Press, Washington 1964. Plik aDs.

• Wöhler Friedrich, (1855), Analyse der Meteorsteine von Mezö-Madaras in Siebenbürgen, Sitzungsberichte der mathematisch-naturwissenschaftliche Classe der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften, 17, 1855, s. 284-287. Plik DjVu.

Przypisy

Zobacz również

• Meteoryty imperium węgierskiego

Linki zewnętrzne

• Meteoritical Bulletin Database (MBD) - meteoryt Borkut
• Encyclopedia of Meteorites (EoM) - meteoryt Borkut

• Vernadsky Institute of Geochemistry and Analytical Chemistry - Боркут
• meteorite.narodu.ru - Каталог метеоритов России и стран бывшего СССР
• Muzeum Historii Naturalnej w Budapeszcie (Hungarian Natural History Museum, Budapest) - Magyar Természettudományi Múzeum Budapest • Meteorites in the Carpatian Basin

• Wikipedia (HU) - Borkúti meteorit
• Meteorite-Times Magazine - The Borkut Meteorite: More Chondrite, Less Fat

Co jeszcze na stronę? (What else to supplement?) (poszukać, uzupełnić …)

• Buchner