PayPal-donate (Wiki).png
O ile nie zaznaczono inaczej, prawa autorskie zamieszczonych materiałów należą do Jana Woreczko & Wadi.

(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)

Magura

Z Wiki.Meteoritica.pl

(Różnice między wersjami)
(→Meteoryty surowcem dla huty)
Linia 13: Linia 13:
  | synonimy = w NHM Cat: '''Arva''', '''Orava''', '''Slanica''', '''Szlanica''', '''Szlanicza'''; po węgiersku: Árva; spotyka się w literaturze również Oravska Magura
  | synonimy = w NHM Cat: '''Arva''', '''Orava''', '''Slanica''', '''Szlanica''', '''Szlanicza'''; po węgiersku: Árva; spotyka się w literaturze również Oravska Magura
}}
}}
-
Znalezisko meteorytów żelaznych na terenie Słowacji od 1840 roku (IAB-MG, TKW 150 kg). Znaleziono wiele brył, o łącznej wadze około półtorej tony, ale większość z nich została przetopiona. Zachowało się tylko ok. 150-200 kg, największy okaz znajduje się w Tübingen (Niemcy) i ma wagę 45,5 kg. W zbiorach Muzeum w Pradze znajduje się 7 fragmentów o łącznej wadze 2,266 kg (największy 1270 g).
+
Znalezisko meteorytów żelaznych na terenie Słowacji od 1840 roku (IAB-MG, TKW 150 kg). Znaleziono wiele brył, o łącznej wadze około półtorej tony, ale większość z nich została przetopiona. Zachowało się tylko ok. 150-200 kg.
 +
=== ===
-
Według Tučeka (1981) w rejonie karpackiego pasma Orawskiej Magury w północno-zachodniej Słowacji w latach 1830-40 znajdowano wiele żelaznych brył pochodzenia meteorytowego. Według przekazów okoliczna ludność sprzedawała znajdowane bryły do okolicznej huty, gdzie wykorzystywano m.in. znaczne pokłady popularnej w tym rejonie rudy darniowej, a znajdowane żelazne bryły były traktowane jako naturalny surowiec. Prawdopodobnie w tym okresie przetopiono we Franciszkowej hucie około 1,6 tony materiału. Przetapiania meteorytów zaprzestano dopiero w 1844 roku, gdy wiedeński naukowiec W.&nbsp;Haidinger<ref>Haidinger (1844)</ref> wykazał ich pozaziemskie pochodzenie.
+
Według Tučeka (1981) w rejonie karpackiego pasma Orawskiej Magury w północno-zachodniej Słowacji w latach 1830-40 znajdowano wiele żelaznych brył pochodzenia meteorytowego. Według przekazów okoliczna ludność sprzedawała znajdowane bryły do okolicznej huty, gdzie wykorzystywano m.in. znaczne pokłady popularnej w tym rejonie rudy darniowej, a znajdowane żelazne bryły były traktowane jako naturalny surowiec. Prawdopodobnie w tym okresie przetopiono we Franciszkowej hucie około 1,6 tony materiału. Przetapiania meteorytów zaprzestano dopiero w 1844 roku, gdy wiedeński naukowiec W.&nbsp;Haidinger<ref name="Haidinger">Haidinger (1844)</ref> wykazał ich pozaziemskie pochodzenie.
-
Miejsce pozyskiwania, ''nota bene'' tak cennego materiału dla huty, przez dłuższy czas było przez okoliczną ludność utrzymywane w tajemnicy. Wiadomo, że znaleziska pochodziły z okolic na zachód od wsi Slanica niedaleko Námestova. W żwirowych brzegach rzeki znajdowano bryły żelazne o wagach od jednego do kilkudziesięciu kilogramów<ref>na fakt znajdowania w okolicy wsi Slanica brył żelaza miały prawdopodobnie wpływ notowane w początkach XIX wieku w tym rejonie wielkie powodzie i związane z nimi przemieszczanie wielkich mas ziemi w korytach rzek</ref>.  
+
Miejsce pozyskiwania, ''nota bene'' tak cennego, materiału dla huty, przez dłuższy czas było przez okoliczną ludność utrzymywane w tajemnicy. Wiadomo, że znaleziska pochodziły z okolic na zachód od wsi Slanica niedaleko Námestova. W żwirowych brzegach rzeki znajdowano bryły żelazne o wagach od jednego do kilkudziesięciu kilogramów<ref>na fakt znajdowania w okolicy wsi Slanica brył żelaza miały prawdopodobnie wpływ notowane w początkach XIX wieku w tym rejonie wielkie powodzie i związane z nimi przemieszczanie wielkich mas ziemi w korytach rzek</ref>. Znaczna ilość znajdowanych fragmentów świadczy o dużym spadku deszczu meteorytów w bliżej nieokreślonej przeszłości. Nie znaleziono również śladów żadnych kraterów.<ref>choć hipotetyczne kratery w okolicach zbiornika "znalazł" lokalny badacz meteorytów Juraj Kalm</ref> Uważa się również, że ówczesne przekazy mówiące o znajdowanych bryłach żelaza o wadze ponad 300&nbsp;kg są mocno przesadzone, a prawdopodobnie największe znalezione bryły nie miały więcej niż 150&nbsp;kg. W zbiorach muzealnych zachowało się około 150-200&nbsp;kg, największy okaz znajduje się w Tübingen (Niemcy) i ma wagę 45,5&nbsp;kg. W zbiorach Muzeum w Pradze znajduje się 7 fragmentów o łącznej wadze 2,266&nbsp;kg (największy 1270&nbsp;g).
 +
Zachowane fragmenty meteorytu Magura mają bardzo zniszczoną, silnie utlenioną powierzchnię. Nie zachowały się ślady skorupy obtopieniowej i regmagliptów.
-
W meteorycie Magura po raz pierwszy opisano nowy minerał węglik żelazo-niklu '''cohenit''' (''cohenite''). Dokonał tego w 1889 roku E.&nbsp;Weinschenk i nadał nowo odkrytemu minerałowi nazwę dla uczczenia Emila Wilhelma Cohena, niemieckiego badacza meteorytów (autora trzytomowego dzieła o meteorytach '''''Meteoritenkunde''''' (''Nauka o meteorytach'')). Również w tym meteorycie w 1847 roku W.&nbsp;Haidinger odkrył fosforek żelaza i niklu '''schreibersyt''' (''schreibersite''), który otrzymał swoją nazwę na cześć twórcy kolekcji meteorytów w Wiedniu, Karla F.A. von Schreibersa<ref>Pilski (1999)</ref>.
+
Za sprawą badań Haidingera<ref name="Haidinger"></ref> i ze względu na dużą obfitość materiału, żelazo meteorytowe z Orawy stało się na wiele lat materiałem badawczym w europejskich laboratoriach. Znany badacz meteorytów żelaznych V.F. Buchwald stwierdził, że meteoryt Magura był w XIX wieku tym dla badaczy europejskiej, czym w XX wieku dla meteorytyki amerykańskiej był meteoryt Canyon Diablo. W&nbsp;meteorycie Magura po raz pierwszy opisano nowy minerał węglik żelazo-niklu '''cohenit''' (''cohenite''). Dokonał tego w 1889 roku E.&nbsp;Weinschenk i nadał nowo odkrytemu minerałowi nazwę dla uczczenia Emila Wilhelma Cohena, niemieckiego badacza meteorytów (autora trzytomowego dzieła o meteorytach '''''Meteoritenkunde''''' (''Nauka o meteorytach'')). Również w tym meteorycie w 1847 roku W.&nbsp;Haidinger odkrył fosforek żelaza i niklu '''schreibersyt''' (''schreibersite''), który otrzymał swoją nazwę na cześć twórcy kolekcji meteorytów w Wiedniu, Karla F.A. von Schreibersa<ref>Pilski (1999)</ref>. Stwierdzono występowanie zjawiska pseudomorfozy grafitu<ref>Haidinger (1846)</ref>, wyodrębniono cliftoniy i diamenty. Badania nad cohenitem pozwoliły stworzyć podstawy klasyfikacji oktaedrytów.
=== Lokalizacja ===
=== Lokalizacja ===

Wersja z 16:29, 5 lip 2012

Meteoryty surowcem dla huty

Magura →
Znalezisko
Lokalizacja Słowacja
Położenie[1] 49°20'N, 19°29'E
Data 1840 r.
Charakterystyka
Typ żelazny, IAB-MG
Masa 150 kg
Liczba okazów wiele brył, zachował się jeden okaz
Meteoritical Bulletin Database
Synonimy →
w NHM Cat: Arva, Orava, Slanica, Szlanica, Szlanicza; po węgiersku: Árva; spotyka się w literaturze również Oravska Magura

Znalezisko meteorytów żelaznych na terenie Słowacji od 1840 roku (IAB-MG, TKW 150 kg). Znaleziono wiele brył, o łącznej wadze około półtorej tony, ale większość z nich została przetopiona. Zachowało się tylko ok. 150-200 kg.

Według Tučeka (1981) w rejonie karpackiego pasma Orawskiej Magury w północno-zachodniej Słowacji w latach 1830-40 znajdowano wiele żelaznych brył pochodzenia meteorytowego. Według przekazów okoliczna ludność sprzedawała znajdowane bryły do okolicznej huty, gdzie wykorzystywano m.in. znaczne pokłady popularnej w tym rejonie rudy darniowej, a znajdowane żelazne bryły były traktowane jako naturalny surowiec. Prawdopodobnie w tym okresie przetopiono we Franciszkowej hucie około 1,6 tony materiału. Przetapiania meteorytów zaprzestano dopiero w 1844 roku, gdy wiedeński naukowiec W. Haidinger[2] wykazał ich pozaziemskie pochodzenie.

Miejsce pozyskiwania, nota bene tak cennego, materiału dla huty, przez dłuższy czas było przez okoliczną ludność utrzymywane w tajemnicy. Wiadomo, że znaleziska pochodziły z okolic na zachód od wsi Slanica niedaleko Námestova. W żwirowych brzegach rzeki znajdowano bryły żelazne o wagach od jednego do kilkudziesięciu kilogramów[3]. Znaczna ilość znajdowanych fragmentów świadczy o dużym spadku deszczu meteorytów w bliżej nieokreślonej przeszłości. Nie znaleziono również śladów żadnych kraterów.[4] Uważa się również, że ówczesne przekazy mówiące o znajdowanych bryłach żelaza o wadze ponad 300 kg są mocno przesadzone, a prawdopodobnie największe znalezione bryły nie miały więcej niż 150 kg. W zbiorach muzealnych zachowało się około 150-200 kg, największy okaz znajduje się w Tübingen (Niemcy) i ma wagę 45,5 kg. W zbiorach Muzeum w Pradze znajduje się 7 fragmentów o łącznej wadze 2,266 kg (największy 1270 g).

Zachowane fragmenty meteorytu Magura mają bardzo zniszczoną, silnie utlenioną powierzchnię. Nie zachowały się ślady skorupy obtopieniowej i regmagliptów.

Za sprawą badań Haidingera[2] i ze względu na dużą obfitość materiału, żelazo meteorytowe z Orawy stało się na wiele lat materiałem badawczym w europejskich laboratoriach. Znany badacz meteorytów żelaznych V.F. Buchwald stwierdził, że meteoryt Magura był w XIX wieku tym dla badaczy europejskiej, czym w XX wieku dla meteorytyki amerykańskiej był meteoryt Canyon Diablo. W meteorycie Magura po raz pierwszy opisano nowy minerał węglik żelazo-niklu cohenit (cohenite). Dokonał tego w 1889 roku E. Weinschenk i nadał nowo odkrytemu minerałowi nazwę dla uczczenia Emila Wilhelma Cohena, niemieckiego badacza meteorytów (autora trzytomowego dzieła o meteorytach Meteoritenkunde (Nauka o meteorytach)). Również w tym meteorycie w 1847 roku W. Haidinger odkrył fosforek żelaza i niklu schreibersyt (schreibersite), który otrzymał swoją nazwę na cześć twórcy kolekcji meteorytów w Wiedniu, Karla F.A. von Schreibersa[5]. Stwierdzono występowanie zjawiska pseudomorfozy grafitu[6], wyodrębniono cliftoniy i diamenty. Badania nad cohenitem pozwoliły stworzyć podstawy klasyfikacji oktaedrytów.

Lokalizacja

(F) Franciszkowa huta

Na początku lat 50. dwudziestego wieku wybudowano u zbiegu rzek Czarnej i Białej Orawy zaporę wodną. Powstałe Jezioro Orawskie[7] zalało tereny, gdzie w XIX wieku znajdowano meteoryty. Wiele wsi, w tym wieś Slanica, znalazło się pod wodą.


Mapy

Miejscowości Szlanicza (słow. Slanica) i Námesztó (słow. Námestovo) (źródło: Mapy austro-węgierskie, 1880-1912)


Galerie

Meteoryt Magura ze zbiorów Muzeum Mineralogicznego Instytutu Nauk Geologicznych UWr[8] (dla Wiki.Meteoritica.pl fot. Antoni Stryjewski)

Fragment o wadze 500,45 g

Magura (Muzeum Mineralogiczne UWr) 2.jpg
Magura (Muzeum Mineralogiczne UWr) 3.jpg
Magura (Muzeum Mineralogiczne UWr) 4.jpg


Meteoryt Magura (źródło: Tuček 1981)

Magura (fot 37 Tucek 1981).jpg
Magura (fot 38 Tucek 1981).jpg


Meteoryt Magura

Tablica informacyjna przy ruinie Franciszkowej huty

Magura (Franciszkowa huta) 1.jpg
Magura (Franciszkowa huta) 2.jpg
Magura (Franciszkowa huta) 3.jpg


Bibliografia

  • +Haidinger W., (1844), Meteor-Eisen in Ungarn. Annalen der Physik, 61, Bd. 137, 1844, s. 675-676. Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
  • +Haidinger W., (1846), Graphit, pseudomorph nach Schwefelkes. Annalen der Physik, 67, Bd. 143, 1846, s. 437-439. Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
  • Kosiński Janusz W., (1996), Meteoryty Słowacji. Meteoryt, 4, 1996, s. 10–12. Plik PDF
  • Kosiński Janusz W., (1997), Meteoryty Słowacji - uzupełnienie. Meteoryt, 1, 1997, s. 9. Plik PDF
  • Pilski Andrzej S., (1999), Nieziemskie skarby. Poradnik poszukiwacza meteorytów, Prószyński i S-ka, Warszawa 1999. ISBN 83-7180-173-4.
  • Török József, (1882b), A Magyar Birodalom meteoritjei (II. rész), Természettudományi Közlöny, XIV (160), 1882, s. 497-514. Plik PDF.
  • Tuček Karel, (1981), Meteority a jejich výskyty v Československu (Meteorites and their occurrence in Czechoslovakia), Academia, Praha, 1981, ss. 269. Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
     (tablice
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    ).

Przypisy

  1. ^ jeśli nie zaznaczono inaczej, podano współrzędne przyjęte w oficjalnej bazie meteorytów Meteoritical Bulletin Database
  2. ^ a b Haidinger (1844)
  3. ^ na fakt znajdowania w okolicy wsi Slanica brył żelaza miały prawdopodobnie wpływ notowane w początkach XIX wieku w tym rejonie wielkie powodzie i związane z nimi przemieszczanie wielkich mas ziemi w korytach rzek
  4. ^ choć hipotetyczne kratery w okolicach zbiornika "znalazł" lokalny badacz meteorytów Juraj Kalm
  5. ^ Pilski (1999)
  6. ^ Haidinger (1846)
  7. ^ dokonano wtedy m.in. zmiany granicy polski-słowackiej, tak aby całe jezioro znalazło się po stronie słowackiej
  8. ^ muzeum ma w swych zbiorach okazy (fragmenty) o masach: cs 500,45 g, sc 145,70 g, fp 1,54 g

Zobacz również

Linki zewnętrzne

  • Meteoritical Bulletin Database (MBD) - meteoryt Magura
  • Encyclopedia of Meteorites (EoM) - meteoryt Magura
Źródło „http://wiki.meteoritica.pl/index.php5/Magura”
Osobiste