PayPal-donate (Wiki).png
O ile nie zaznaczono inaczej, prawa autorskie zamieszczonych materiałów należą do Jana Woreczko & Wadi.

(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)


Tarnobrzeg 1921

Z Wiki.Meteoritica.pl

(Różnice między wersjami)
m
 
(Nie pokazano 13 wersji pomiędzy niniejszymi.)
Linia 1: Linia 1:
__NOTOC__
__NOTOC__
 +
{{VerifyLevel|level=1i}}
== Domniemany spadek meteorytów na stację kolejową ==
== Domniemany spadek meteorytów na stację kolejową ==
[[Grafika:Tarnobrzeg_(Komunikat_PIM_KK).jpg|right|200px|thumb|Kopia Komunikatu PIM nr 6 Czerwiec 1921 r. (źródło: Kazimierz Kwaśny)]]
[[Grafika:Tarnobrzeg_(Komunikat_PIM_KK).jpg|right|200px|thumb|Kopia Komunikatu PIM nr 6 Czerwiec 1921 r. (źródło: Kazimierz Kwaśny)]]
Doniesienie o spadku meteorytów w nocy z 27 na 28 czerwca 1921 roku na terenie dworca kolejowego w Tarnobrzegu w województwie podkarpackim.
Doniesienie o spadku meteorytów w nocy z 27 na 28 czerwca 1921 roku na terenie dworca kolejowego w Tarnobrzegu w województwie podkarpackim.
-
;Opis zdarzenia wg Stenza (1936)
+
;Opis zdarzenia wg Stenza (1936, s. 273)<ref>w powojennym wydaniu książki informacja ta już się nie ukazała</ref>
-
{{AQuote-begin|width = 640px}}
+
{{AQuote-begin |max-width=640px}}
-
{{Wielokropek}} W nocy 27/28 czerwca 1921 r. zajaśniał w&nbsp;Tarnobrzegu meteor, którego "odłamki, spadające między osoby, oczekujące na stacji kolejowej na pociąg, powypalały dziury w&nbsp;ubraniu i&nbsp;spowodowały popłoch. Słyszano dwie silne detonacje" (komunikat P.&nbsp;I.&nbsp;M. Nr.&nbsp;6)<ref>Państwowy Instytut Meteorologiczny - opisane w&nbsp;komunikacie P.I.M. z&nbsp;dnia 20.07.1921 za miesiąc czerwiec 1921&nbsp;roku.</ref>. Bliższych danych o&nbsp;tym meteorze jednak nie posiadamy.&nbsp;{{Wielokropek}}
+
{{Wielokropek}} W nocy 27/28 czerwca 1921 r. zajaśniał w&nbsp;Tarnobrzegu meteor, którego „odłamki, spadające między osoby, oczekujące na stacji kolejowej na pociąg, powypalały dziury w&nbsp;ubraniu i&nbsp;spowodowały popłoch. Słyszano dwie silne detonacje” (komunikat P.&nbsp;I.&nbsp;M. Nr.&nbsp;6)<ref>Państwowy Instytut Meteorologiczny opisane w&nbsp;komunikacie P.I.M. z&nbsp;dnia 20.07.1921 za miesiąc czerwiec 1921&nbsp;roku.</ref>. Bliższych danych o&nbsp;tym meteorze jednak nie posiadamy.&nbsp;{{Wielokropek}}
{{AQuote-end}}
{{AQuote-end}}
-
Zdarzenie miało miejsce około godziny 2 w&nbsp;nocy<ref name="meteorytomiania">forum "meteorytomiania" [http://jand.webd.pl/met2/viewtopic.php?f=13&t=1615&p=13723#p13723 Tarnobrzeg]</ref>.
+
Zdarzenie miało miejsce około godziny 2 w&nbsp;nocy<ref name="meteorytomiania">forum „meteorytomiania” – [http://jand.webd.pl/met2/viewtopic.php?f=13&t=1615&p=13723#p13723 Tarnobrzeg]</ref>.
Opisując to doniesienie Pokrzywnicki (1965) opatrzył dodatkowym komentarzem:
Opisując to doniesienie Pokrzywnicki (1965) opatrzył dodatkowym komentarzem:
-
:"Pomijając fantastyczne dodatki, należy przypuszczać, że zjawisko to było dużym bolidem."
+
:„Pomijając fantastyczne dodatki, należy przypuszczać, że zjawisko to było dużym bolidem.
=== Współczesne poszukiwania i hipotezy ===
=== Współczesne poszukiwania i hipotezy ===
-
Teren, gdzie miał miejsce domniemany spadek meteorytów, był przez wielu lat penetrowany przez miłośnika meteorytów Kazimierza Kwaśnego. Odszukał on również stare źródła z&nbsp;relacjami świadków wydarzeń z&nbsp;1921 roku. W wyniku prowadzonych poszukiwań Pan Kwaśny znalazł w okolicach dworca kolejowego podejrzane skały/kamienie, które mogły być spadłymi meteorytami. Zlecił i&nbsp;sfinansował on część badań znalezionych "meteorytów" Tarnobrzeg. Z&nbsp;przeprowadzonych w&nbsp;Polsce<ref>wyniki badań w&nbsp;Owocki et&nbsp;al. (2012)</ref> i&nbsp;Niemczech<ref>badania przeprowadził Andreas Pack (Universität Göttingen)</ref> analiz składu mineralnego i&nbsp;pierwiastkowego wynikało, iż skała ta ma bardzo nietypową budowę i&nbsp;nie można było z&nbsp;całą pewnością, na tym etapie badań, wykluczyć jej pozaziemskiego pochodzenia?<ref>informacja prywatna (''sierpień 2012&nbsp;r.'')</ref> Pan Kwaśny sugerował, że może ona pochodzić z&nbsp;Marsa?
+
Teren, gdzie miał miejsce domniemany spadek meteorytów, był przez wielu lat penetrowany przez miłośnika meteorytów Kazimierza Kwaśnego (Kazimierz Kwaśny zmarł nagle w&nbsp;marcu 2015 roku). Odszukał on również stare źródła z&nbsp;relacjami świadków wydarzeń z&nbsp;1921 roku. W&nbsp;wyniku prowadzonych poszukiwań Pan Kwaśny znalazł w&nbsp;okolicach dworca kolejowego podejrzane skały/kamienie, które mogły być spadłymi meteorytami. Zlecił i&nbsp;sfinansował on część badań znalezionych „meteorytów” Tarnobrzeg. Z&nbsp;przeprowadzonych w&nbsp;Polsce<ref>wyniki badań w&nbsp;Owocki et&nbsp;al. (2012)</ref> i&nbsp;Niemczech<ref>badania przeprowadził Andreas Pack (Universität Göttingen)</ref> analiz składu mineralnego i&nbsp;pierwiastkowego wynikało, iż skała ta ma bardzo nietypową budowę i&nbsp;nie można było z&nbsp;całą pewnością, na tym etapie badań, wykluczyć jej pozaziemskiego pochodzenia?<ref>informacja prywatna (''sierpień 2012&nbsp;r.'')</ref> Pan Kwaśny sugerował, że może ona pochodzić z&nbsp;Marsa.
-
Wstępne i bardzo intrygujące wyniki badań zaprezentowano podczas spotkania Polskiego Towarzystwa Mineralogicznego w Obrzycku w&nbsp;październiku 2012&nbsp;roku na konferencji poświęconej m.in. meteorytom. Wyglądało na to, iż być może mamy do czynienia z&nbsp;drugim, po Chassigny<ref>'''[http://www.lpi.usra.edu/meteor/metbull.php?code=5331 Chassigny]''' - meteoryt marsjański (''chassignite''); spadek z&nbsp;1815 roku we Francji</ref>, europejskim meteorytem marsjańskim? Rozstrzygnąć to miały nieznane jeszcze wówczas wyniki badania stosunków izotopów tlenu<ref>informacja prywatna (''październik 2012&nbsp;r.'')</ref>, które były prowadzone w&nbsp;laboratorium w&nbsp;Niemczech - czy jest to materia pozaziemska czy też ziemska ''Layered Mafic Intrusion'' (Owocki et&nbsp;al. 2012)?
+
Wstępne i bardzo intrygujące wyniki badań zaprezentowano podczas spotkania Polskiego Towarzystwa Mineralogicznego w Obrzycku w&nbsp;październiku 2012&nbsp;roku na konferencji poświęconej m.in. meteorytom. Wyglądało na to, iż być może mamy do czynienia z&nbsp;drugim, po Chassigny{{MBD-record |name=Chassigny}}, europejskim meteorytem marsjańskim. Rozstrzygnąć to miały nieznane jeszcze wówczas wyniki badania stosunków izotopów tlenu<ref>informacja prywatna (''październik 2012&nbsp;r.'')</ref>, które były prowadzone w&nbsp;laboratorium w&nbsp;Niemczech czy jest to materia pozaziemska czy też ziemska ''Layered Mafic Intrusion'' (Owocki et&nbsp;al. 2012)?
=== Wyniki badań ===
=== Wyniki badań ===
Tak wyniki analiz znaleziska Kazimierza Kwaśnego opisał geolog Krzysztof Owocki z&nbsp;PAN, który badał kamienie (Owocki et&nbsp;al. 2012):
Tak wyniki analiz znaleziska Kazimierza Kwaśnego opisał geolog Krzysztof Owocki z&nbsp;PAN, który badał kamienie (Owocki et&nbsp;al. 2012):
-
:Badany okaz to kumulat o wadze 2318&nbsp;g znaleziony na przedmieściach Tarnobrzegu. Składa się głównie z&nbsp;klinopiroksenu i magnetytu. Badania płytek cienkich i&nbsp;analizy EMPA<ref>EMPA - ''Electron Micro-Probe Analysis''</ref> wykazały, że główny składnik to diopsyd i&nbsp;augit (94&nbsp;vol.%) z drobną fazą magnetytu (~5&nbsp;vol.%). Minerały akcesoryczne to: oliwin, kaersutit, amfibole, apatyt fluorowy, ilmenit i&nbsp;Mg-hercynit. [[:Image:Tarnobrzeg_(CaOMgMgFe).jpg|Stosunki CaO ''vs.''&nbsp;Mg/(Mg+Fe)]] i&nbsp;[[:Image:Tarnobrzeg_(MgSiAlSi).jpg|Mg/Si ''vs.''&nbsp;Al/Si]]<ref>Drake et al. (2002)</ref> wskazują na podobieństwo do nakhlitów<ref>'''nakhlity (''nakhlites'')''' - jeden z typów meteorytów marsjańskich. Składają się one w&nbsp;75% z&nbsp;diopsydu i&nbsp;15% oliwinu. Podobne są do ziemskich diabazów. Nazwa wywodzi się od meteorytu '''Nakhla'''.</ref>. Również [[:Image:Tarnobrzeg_(FeOMnO).jpg|stosunek FeO/MnO]] w&nbsp;oliwinie jest typowy dla próbek marsjańskich. [[:Image:Tarnobrzeg_(REE).jpg|Sygnatura REE]]<ref>'''REE - ''Rare Earth Elements''''', pierwiastki ziem rzadkich; pierwiastki o&nbsp;liczbach atomowych od 57 do 71 (lantanowce). Proporcje REE w&nbsp;meteorytach są ważnym wskaźnikiem typu meteorytów.</ref> dla całej próbki (''bulk sample'') i&nbsp;dla piroksenu wykazuje duże podobieństwo do antarktycznego nakhlitu MIL&nbsp;03346, wymagane są jednak analizy izotopów tlenu<ref name="oxygen isotopic">'''''oxygen isotopic compositions'' (Δ<sup>17</sup>O ''vs.'' δ<sup>18</sup>O)''' - znormalizowany (zwykle do średniego składu wody oceanicznej, ''SMOW - standard mean ocean water'') stosunek zawartości izotopów tlenu pozwalający na identyfikację ciała macierzystego meteorytu. Atomy tlenu w skałach ziemskich (oraz&nbsp;z&nbsp;Księżyca) mają różne proporcje trzech izotopów (<sup>16</sup>O, <sup>17</sup>O i&nbsp;<sup>18</sup>O), ale ich stosunki (<sup>17</sup>O/<sup>16</sup>O i&nbsp;<sup>18</sup>O/<sup>16</sup>O) wykazują prostą zależność od ich masy - skały o takim samym stosunku <sup>18</sup>O/<sup>16</sup>O będą miał takie same proporcje <sup>17</sup>O/<sup>16</sup>O. Taka zależność, zwana ''mass-dependent fractionation'', daje na wykresie stosunków izotopów tlenu linię nazywaną '''''terrestrial mass-fractionation line (TFL)''''' (o&nbsp;nachyleniu =&nbsp;~0,52). Dla innych planet/planetoid (ciała zdyferencjonowane, np. Mars, 4&nbsp;Westa) punkty proporcji rozkładają się na liniach równoległych, ale przesuniętych w stosunku do linii dla Ziemi. W&nbsp;meteorytach niezdyferencjonowanych (m.in. chondryty) linie te nie są już równoległe (Drake et&nbsp;al.&nbsp;2002)</ref> w&nbsp;celu rozstrzygnięcia pozaziemskiego pochodzenia próbki.
+
{{BQuote-begin |max-width=640px}}
-
:Co ciekawe w&nbsp;literaturze nie znalazłem dotąd odsłonięcia tego typu skał - więc albo pochodzi ona z&nbsp;małego odsłonięcia nie mającego znaczenia złożowego lub też jest fragmentem znanej i&nbsp;eksploatowanej intruzji, gdzie okruszcowany piroksenit nie jest eksploatowany. Wszędzie w&nbsp;literaturze serie złożowe są gabrem ze sztokwerkami magnetytu, zaś my mamy tu piroksenit (bazalny adkumulat<ref>patrz: Wikipedia [http://pl.wikipedia.org/wiki/Kumulat Kumulat]</ref>) z&nbsp;subhedralnymi kryształami magnetytu.<ref>Krzysztof Owocki, informacja prywatna (''październik 2012 r.'')</ref>
+
Badany okaz to kumulat o wadze 2318&nbsp;g znaleziony na przedmieściach Tarnobrzega. Składa się głównie z&nbsp;klinopiroksenu i&nbsp;magnetytu. Badania płytek cienkich i&nbsp;analizy EMPA<ref>EMPA ''Electron Micro-Probe Analysis''</ref> wykazały, że główny składnik to diopsyd i&nbsp;augit (94&nbsp;vol.%) z&nbsp;drobną fazą magnetytu (~5&nbsp;vol.%). Minerały akcesoryczne to: oliwin, kaersutit, amfibole, apatyt fluorowy, ilmenit i&nbsp;Mg-hercynit. {{Txt2Img|Tarnobrzeg_(CaOMgMgFe).jpg|Stosunki CaO ''vs.''&nbsp;Mg/(Mg+Fe)}} i&nbsp;{{Txt2Img|Tarnobrzeg_(MgSiAlSi).jpg|Mg/Si ''vs.''&nbsp;Al/Si}}<ref>Drake et al. (2002)</ref> wskazują na podobieństwo do nakhlitów<ref>'''nakhlity (''nakhlites'')''' jeden z typów meteorytów marsjańskich. Składają się one w&nbsp;75% z&nbsp;diopsydu i&nbsp;15% oliwinu. Podobne są do ziemskich diabazów. Nazwa wywodzi się od meteorytu '''Nakhla'''.</ref>. Również {{Txt2Img|Tarnobrzeg_(FeOMnO).jpg|stosunek FeO/MnO}} w&nbsp;oliwinie jest typowy dla próbek marsjańskich. {{Txt2Img|Tarnobrzeg_(REE).jpg|Sygnatura REE}}<ref name="REE">'''REE ''Rare Earth Elements''''', pierwiastki ziem rzadkich; pierwiastki o&nbsp;liczbach atomowych od 57 do 71 (lantanowce). Proporcje REE w&nbsp;meteorytach są ważnym wskaźnikiem typu meteorytów.</ref> dla całej próbki (''bulk sample'') i&nbsp;dla piroksenu wykazuje duże podobieństwo do antarktycznego nakhlitu Miller Range&nbsp;03346, wymagane są jednak analizy izotopów tlenu{{!oxygen isotopic|}} w&nbsp;celu rozstrzygnięcia pozaziemskiego pochodzenia próbki.
 +
Co ciekawe w&nbsp;literaturze nie znalazłem dotąd odsłonięcia tego typu skał – więc albo pochodzi ona z&nbsp;małego odsłonięcia nie mającego znaczenia złożowego lub też jest fragmentem znanej i&nbsp;eksploatowanej intruzji, gdzie okruszcowany piroksenit nie jest eksploatowany. Wszędzie w&nbsp;literaturze serie złożowe są gabrem ze sztokwerkami<ref>patrz → Wikipedia [http://pl.wikipedia.org/wiki/Sztokwerk Sztokwerk]</ref> magnetytu, zaś my mamy tu piroksenit (bazalny adkumulat<ref>patrz → Wikipedia [http://pl.wikipedia.org/wiki/Kumulat Kumulat]</ref>) z&nbsp;subhedralnymi kryształami magnetytu.<ref>Krzysztof Owocki, informacja prywatna (''październik 2012&nbsp;r.'')</ref>
 +
{{BQuote-end}}
-
Po koniec października 2012 roku znane już były wyniki badań stosunku izotopów tlenu<ref name="oxygen isotopic"></ref> w&nbsp;"meteorycie" Tarnobrzeg. Ich rezultat rozstrzygnął o&nbsp;pochodzeniu skał znalezionych w&nbsp;Tarnobrzegu. Niestety okazało się, że '''jest to skała ziemska''' - '''''Layered Mafic Intrusion'''''. Jest to zatem prawdopodobnie fragment skały z&nbsp;Finlandii (z&nbsp;odsłonięcia Mustavaara z&nbsp;Półwyspu Kolskiego) przetransportowany na teren Polski przez lądolód w okresie zlodowacenia Sanu (Mindel).
+
Po koniec października 2012 roku znane już były wyniki badań stosunku izotopów tlenu{{!oxygen isotopic|}} w&nbsp;„meteorycie” Tarnobrzeg. Ich rezultat rozstrzygnął o&nbsp;pochodzeniu skał znalezionych w&nbsp;Tarnobrzegu. Niestety okazało się, że '''jest to skała ziemska''' '''''Layered Mafic Intrusion'''''. Jest to zatem prawdopodobnie fragment skały z&nbsp;Finlandii (z&nbsp;odsłonięcia Mustavaara z&nbsp;Półwyspu Kolskiego) przetransportowany na teren Polski przez lądolód w okresie zlodowacenia Sanu (Mindel).
-
Szkoda. Wcześniejsze wyniki analiz znalezisk z&nbsp;Tarnobrzegu wskazywały na duże ich podobieństwo do meteorytów z&nbsp;Marsa.
+
Szkoda. Wcześniejsze wyniki analiz znalezisk z&nbsp;Tarnobrzega wskazywały na duże ich podobieństwo do meteorytów z&nbsp;Marsa.
== Lokalizacja ==
== Lokalizacja ==
Linia 35: Linia 38:
{{GEFrame-begin}}
{{GEFrame-begin}}
{{GEMap
{{GEMap
-
| kml1 = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Poland_newIcons.kml
+
| htmlFileMap = wiki-Tarnobrzeg1921.htm
-
| kml2 = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Doniesienia.kml
+
| kml1 = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Doniesienia.kml
 +
| kmlfit = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Tarnobrzeg1921-fit.kml
| lat = 50.57
| lat = 50.57
| lon = 21.69
| lon = 21.69
| zoom = 13
| zoom = 13
-
| type = map
+
| type = roadmap
}}
}}
{{GEIcon-PointRed}}
{{GEIcon-PointRed}}
-
(T) Tarnobrzeg; dworzec kolejowy
+
(T) Tarnobrzeg
 +
{{GEIcon-Rail}}
 +
dworzec kolejowy
{{GEFrame-end}}
{{GEFrame-end}}
Skały znalezione przez Kazimierza Kwaśnego okazały się ziemskiego pochodzenia.  
Skały znalezione przez Kazimierza Kwaśnego okazały się ziemskiego pochodzenia.  
-
Ale nadal jest prawdopodobne, że jednak w 1921 roku na dworzec w Tarnobrzegu spadły meteoryty.
+
Ale nadal jest prawdopodobne, że jednak w&nbsp;1921 roku na dworzec w&nbsp;Tarnobrzegu spadły meteoryty.
<br clear="all"/>
<br clear="all"/>
Linia 53: Linia 59:
== Galeria ==
== Galeria ==
-
Galeria fotografii znalezisk z&nbsp;okolic Tarnobrzega<ref name="meteorytomiania"></ref>. Znalezione skały/kamienie były badane<ref>badania prowadził Krzysztof Owocki z&nbsp;PAN w&nbsp;Warszawie na prośbę prof.&nbsp;Andrzeja Muszyńskiego z&nbsp;UAM w&nbsp;Poznaniu</ref> oraz było domniemanie, że są to okazy meteorytów ze spadku z&nbsp;1921 roku (fot.&nbsp;Kazimierz Kwaśny).
+
Galeria fotografii znalezisk z&nbsp;okolic Tarnobrzega<ref name="meteorytomiania"></ref>. Znalezione skały/kamienie były badane<ref>badania prowadził Krzysztof Owocki z&nbsp;PAN w&nbsp;Warszawie na prośbę prof.&nbsp;Andrzeja Muszyńskiego z&nbsp;UAM w&nbsp;Poznaniu</ref> oraz było domniemanie, że są to okazy meteorytów ze spadku z&nbsp;1921 roku (fot.&nbsp;Kazimierz Kwaśny)
<gallery caption="" widths="200px" heights="150px" perrow="3">
<gallery caption="" widths="200px" heights="150px" perrow="3">
Linia 65: Linia 71:
-
Wyniki analiz "meteorytów" Tarnobrzeg (źródło: Owocki et al. 2012)
+
Wyniki analiz „meteorytów” Tarnobrzeg (źródło: Owocki et&nbsp;al. 2012)
<gallery caption="" widths="200px" heights="150px" perrow="2">
<gallery caption="" widths="200px" heights="150px" perrow="2">
-
File:Tarnobrzeg_(REE).jpg|REE siganture (źródło:&nbsp;Owocki et&nbsp;al.&nbsp;2012; zmodyfikowane)
+
File:Tarnobrzeg_(REE).jpg|REE siganture<ref name="REE"></ref> (źródło:&nbsp;Owocki et&nbsp;al.&nbsp;2012; zmodyfikowane)
File:Tarnobrzeg_(FeOMnO).jpg|Stosunek FeO/MnO (źródła:&nbsp;IMCA; Owocki et&nbsp;al.&nbsp;2012; zmodyfikowane)
File:Tarnobrzeg_(FeOMnO).jpg|Stosunek FeO/MnO (źródła:&nbsp;IMCA; Owocki et&nbsp;al.&nbsp;2012; zmodyfikowane)
File:Tarnobrzeg_(CaOMgMgFe).jpg|Stosunek CaO ''vs.''&nbsp;Mg/(Mg+Fe) (źródła:&nbsp;IMCA; Owocki et&nbsp;al.&nbsp;2012; zmodyfikowane)
File:Tarnobrzeg_(CaOMgMgFe).jpg|Stosunek CaO ''vs.''&nbsp;Mg/(Mg+Fe) (źródła:&nbsp;IMCA; Owocki et&nbsp;al.&nbsp;2012; zmodyfikowane)
Linia 77: Linia 83:
== [[Bibliografia]] ==
== [[Bibliografia]] ==
-
* +Drake Michael J., Righter Kevin, (2002), '''Determining the composition of the Earth.''' ''Nature'', 416, s. 39-44, 2002. Plik [http://www.astro.wisc.edu/~ewilcots/astro236/drakeandrichter.pdf PDF].
+
* Drake Michael J., Righter Kevin, (2002), '''Determining the composition of the Earth''', ''Nature'', 416 (7 March), s. 39-44, 2002. Plik [http://www.astro.wisc.edu/~ewilcots/astro236/drakeandrichter.pdf PDF]; plik [http://www.nature.com/nature/journal/v416/n6876/abs/416039a.html PDF].
-
* +IMCA - [http://www.imca.cc/mars/martian-meteorites.htm Martian Meteorites]
+
* IMCA [http://www.imca.cc/mars/martian-meteorites.htm Martian Meteorites]
-
* +Owocki Krzysztof, Kwaśny Kazimierz, (2012), '''Tarnobrzeg – a first European candidate for martian meteorite.''' ''Mineralogia Special Papers'', vol. 40, s. 48, 2012. Plik [http://mineralogia.pl/special.html PDF]. Materiały ''19<sup>th</sup> Meeting of the Petrology Group of the Mineralogical Society of Poland, Obrzycko, 19-21<sup>th</sup> October 2012''.
+
* Owocki Krzysztof, Kwaśny Kazimierz, (2012), '''Tarnobrzeg – a first European candidate for martian meteorite''', ''Mineralogia Special Papers'', vol. 40, s. 48, 2012. Plik [http://mineralogia.pl/special.html PDF]. Materiały ''19<sup>th</sup> Meeting of the Petrology Group of the Mineralogical Society of Poland, Obrzycko, 19-21<sup>th</sup> October 2012''.
* {{Pokrzywnicki (1965, bolidy 2)}}
* {{Pokrzywnicki (1965, bolidy 2)}}
-
* [http://www.ifpan.edu.pl/ON-1/Historia/stenz.htm Stenz Edward], (1936), '''Ziemia - fizyka globu, mórz i atmosfery.''' Wydana nakładem ''Mathesis Polskiej'', w serii ''Z dziedziny nauki i techniki'' tom XI, 1936.
+
* {{Stenz (1936)|page=273}}
-
* +WUStL (Washington University in St. Louis, Department of Earth and Planetary Sciences) - [http://meteorites.wustl.edu/metcomp/ree.htm Rare Earth Elements (REE) in Lunar Meteorites] &bull; [http://meteorites.wustl.edu/goodstuff/ree-chon.htm “Rare Earth Plots” and the Concentrations of Rare Earth Elements (REE) in Chondritic Meteorites]
+
* +WUStL (Washington University in St. Louis, Department of Earth and Planetary Sciences) [http://meteorites.wustl.edu/metcomp/ree.htm Rare Earth Elements (REE) in Lunar Meteorites] {{SeparatorBull}} [http://meteorites.wustl.edu/goodstuff/ree-chon.htm “Rare Earth Plots” and the Concentrations of Rare Earth Elements (REE) in Chondritic Meteorites]
{{Przypisy}}
{{Przypisy}}
Linia 93: Linia 99:
== Linki zewnętrzne ==
== Linki zewnętrzne ==
-
* Meteoritical Bulletin Database ([http://www.lpi.usra.edu/meteor/metbull.php MBD]) - meteoryty: [http://www.lpi.usra.edu/meteor/metbull.php?code=5331 Chassigny] &bull; [http://www.lpi.usra.edu/meteor/metbull.php?code=16898 Nakhla]
+
* Meteoritical Bulletin Database ([http://www.lpi.usra.edu/meteor/metbull.php MBD]) meteoryty: [http://www.lpi.usra.edu/meteor/metbull.php?code=5331 Chassigny] {{SeparatorBull}} [http://www.lpi.usra.edu/meteor/metbull.php?code=16898 Nakhla]
-
* Meteoritical Bulletin Database ([http://www.lpi.usra.edu/meteor/metbull.php MBD]) - meteoryt [http://www.lpi.usra.edu/meteor/metbull.php?code=16651 Miller Range 03346 (MIL 03346)]
+
* Meteoritical Bulletin Database ([http://www.lpi.usra.edu/meteor/metbull.php MBD]) meteoryt [http://www.lpi.usra.edu/meteor/metbull.php?code=16651 Miller Range 03346 (MIL 03346)]
-
* MSMK - Mapa Spadków Materii Kosmicznej na obszar Polski - [http://www.astroblemy.pl/msmk.htm MSMK astroblemy.pl]
+
* forum '''„meteorytomania”''' – posty Kazimierza Kwaśnego: [http://jand.webd.pl/met2/viewtopic.php?f=13&t=1615&p=13723#p13723 Tarnobrzeg] oraz [http://jand.webd.pl/met2/viewtopic.php?f=30&t=1616 Stenz]
-
* meteorytomania - posty Kazimierza Kwaśnego: [http://jand.webd.pl/met2/viewtopic.php?f=13&t=1615&p=13723#p13723 Tarnobrzeg] oraz [http://jand.webd.pl/met2/viewtopic.php?f=30&t=1616 Stenz]
+
-
* Wikipedia - [http://pl.wikipedia.org/wiki/Diabaz Diabaz] &bull; [http://pl.wikipedia.org/wiki/Kumulat Kumulat] &bull; [http://pl.wikipedia.org/wiki/Metale_ziem_rzadkich Pierwiastki ziem rzadkich] &bull; [http://pl.wikipedia.org/wiki/Sztokwerk Sztokwerk] &bull; [http://pl.wikipedia.org/wiki/Zlodowacenie_krakowskie Zlodowacenie południowopolskie]
+
* Wikipedia [http://pl.wikipedia.org/wiki/Diabaz Diabaz] {{SeparatorBull}} [http://pl.wikipedia.org/wiki/Kumulat Kumulat] {{SeparatorBull}} [http://pl.wikipedia.org/wiki/Metale_ziem_rzadkich Pierwiastki ziem rzadkich] {{SeparatorBull}} [http://pl.wikipedia.org/wiki/Sztokwerk Sztokwerk] {{SeparatorBull}} [http://pl.wikipedia.org/wiki/Zlodowacenie_krakowskie Zlodowacenie południowopolskie]
-
* Wikipedia (minerały) (EN) - [http://en.wikipedia.org/wiki/Fluorapatite Fluorapatite] &bull; [http://en.wikipedia.org/wiki/Hercynite Hercynite] &bull; [http://en.wikipedia.org/wiki/Ilmenite Ilmenite] &bull; [http://en.wikipedia.org/wiki/Kaersutite Kaersutite]
+
* Wikipedia (minerały) (EN) [http://en.wikipedia.org/wiki/Fluorapatite Fluorapatite] {{SeparatorBull}} [http://en.wikipedia.org/wiki/Hercynite Hercynite] {{SeparatorBull}} [http://en.wikipedia.org/wiki/Ilmenite Ilmenite] {{SeparatorBull}} [http://en.wikipedia.org/wiki/Kaersutite Kaersutite]
 +
 
 +
* {{Czajka MSMK}}
{{Co jeszcze na stronę}}
{{Co jeszcze na stronę}}
-
* wyniki analiz chemicznych i mineralogicznych
+
* wyniki analiz chemicznych i mineralogicznych, obrazy TS i BSE
[[Category:Doniesienia]]
[[Category:Doniesienia]]
 +
[[Category:Warto szukać]]

Aktualna wersja na dzień 19:40, 22 maj 2022

1i

Domniemany spadek meteorytów na stację kolejową

Kopia Komunikatu PIM nr 6 Czerwiec 1921 r. (źródło: Kazimierz Kwaśny)

Doniesienie o spadku meteorytów w nocy z 27 na 28 czerwca 1921 roku na terenie dworca kolejowego w Tarnobrzegu w województwie podkarpackim.

Opis zdarzenia wg Stenza (1936, s. 273)[1]
«

(…) W nocy 27/28 czerwca 1921 r. zajaśniał w Tarnobrzegu meteor, którego „odłamki, spadające między osoby, oczekujące na stacji kolejowej na pociąg, powypalały dziury w ubraniu i spowodowały popłoch. Słyszano dwie silne detonacje” (komunikat P. I. M. Nr. 6)[2]. Bliższych danych o tym meteorze jednak nie posiadamy. (…)

»


Zdarzenie miało miejsce około godziny 2 w nocy[3].

Opisując to doniesienie Pokrzywnicki (1965) opatrzył dodatkowym komentarzem:

„Pomijając fantastyczne dodatki, należy przypuszczać, że zjawisko to było dużym bolidem.”

Współczesne poszukiwania i hipotezy

Teren, gdzie miał miejsce domniemany spadek meteorytów, był przez wielu lat penetrowany przez miłośnika meteorytów Kazimierza Kwaśnego (Kazimierz Kwaśny zmarł nagle w marcu 2015 roku). Odszukał on również stare źródła z relacjami świadków wydarzeń z 1921 roku. W wyniku prowadzonych poszukiwań Pan Kwaśny znalazł w okolicach dworca kolejowego podejrzane skały/kamienie, które mogły być spadłymi meteorytami. Zlecił i sfinansował on część badań znalezionych „meteorytów” Tarnobrzeg. Z przeprowadzonych w Polsce[4] i Niemczech[5] analiz składu mineralnego i pierwiastkowego wynikało, iż skała ta ma bardzo nietypową budowę i nie można było z całą pewnością, na tym etapie badań, wykluczyć jej pozaziemskiego pochodzenia?[6] Pan Kwaśny sugerował, że może ona pochodzić z Marsa.

Wstępne i bardzo intrygujące wyniki badań zaprezentowano podczas spotkania Polskiego Towarzystwa Mineralogicznego w Obrzycku w październiku 2012 roku na konferencji poświęconej m.in. meteorytom. Wyglądało na to, iż być może mamy do czynienia z drugim, po Chassigny[7], europejskim meteorytem marsjańskim. Rozstrzygnąć to miały nieznane jeszcze wówczas wyniki badania stosunków izotopów tlenu[8], które były prowadzone w laboratorium w Niemczech – czy jest to materia pozaziemska czy też ziemska Layered Mafic Intrusion (Owocki et al. 2012)?

Wyniki badań

Tak wyniki analiz znaleziska Kazimierza Kwaśnego opisał geolog Krzysztof Owocki z PAN, który badał kamienie (Owocki et al. 2012):

«

Badany okaz to kumulat o wadze 2318 g znaleziony na przedmieściach Tarnobrzega. Składa się głównie z klinopiroksenu i magnetytu. Badania płytek cienkich i analizy EMPA[9] wykazały, że główny składnik to diopsyd i augit (94 vol.%) z drobną fazą magnetytu (~5 vol.%). Minerały akcesoryczne to: oliwin, kaersutit, amfibole, apatyt fluorowy, ilmenit i Mg-hercynit. Stosunki CaO vs. Mg/(Mg+Fe)Mg/Si vs. Al/Si[10] wskazują na podobieństwo do nakhlitów[11]. Również stosunek FeO/MnO w oliwinie jest typowy dla próbek marsjańskich. Sygnatura REE[12] dla całej próbki (bulk sample) i dla piroksenu wykazuje duże podobieństwo do antarktycznego nakhlitu Miller Range 03346, wymagane są jednak analizy izotopów tlenu[13] w celu rozstrzygnięcia pozaziemskiego pochodzenia próbki.

Co ciekawe w literaturze nie znalazłem dotąd odsłonięcia tego typu skał – więc albo pochodzi ona z małego odsłonięcia nie mającego znaczenia złożowego lub też jest fragmentem znanej i eksploatowanej intruzji, gdzie okruszcowany piroksenit nie jest eksploatowany. Wszędzie w literaturze serie złożowe są gabrem ze sztokwerkami[14] magnetytu, zaś my mamy tu piroksenit (bazalny adkumulat[15]) z subhedralnymi kryształami magnetytu.[16]

»


Po koniec października 2012 roku znane już były wyniki badań stosunku izotopów tlenu[13] w „meteorycie” Tarnobrzeg. Ich rezultat rozstrzygnął o pochodzeniu skał znalezionych w Tarnobrzegu. Niestety okazało się, że jest to skała ziemskaLayered Mafic Intrusion. Jest to zatem prawdopodobnie fragment skały z Finlandii (z odsłonięcia Mustavaara z Półwyspu Kolskiego) przetransportowany na teren Polski przez lądolód w okresie zlodowacenia Sanu (Mindel).

Szkoda. Wcześniejsze wyniki analiz znalezisk z Tarnobrzega wskazywały na duże ich podobieństwo do meteorytów z Marsa.

Lokalizacja

Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
© Jan Woreczko & Wadi

(T) Tarnobrzeg

dworzec kolejowy

* W 2018 roku Google zmieniło zasady działania apletu, mapa może wyświetlać się niepoprawnie (pomaga Ctrl+F5); więcej → Szablon:GEMap-MyWiki

Skały znalezione przez Kazimierza Kwaśnego okazały się ziemskiego pochodzenia.

Ale nadal jest prawdopodobne, że jednak w 1921 roku na dworzec w Tarnobrzegu spadły meteoryty.


Galeria

Galeria fotografii znalezisk z okolic Tarnobrzega[3]. Znalezione skały/kamienie były badane[17] oraz było domniemanie, że są to okazy meteorytów ze spadku z 1921 roku (fot. Kazimierz Kwaśny)


Wyniki analiz „meteorytów” Tarnobrzeg (źródło: Owocki et al. 2012)


Bibliografia

  • Drake Michael J., Righter Kevin, (2002), Determining the composition of the Earth, Nature, 416 (7 March), s. 39-44, 2002. Plik PDF; plik PDF.
  • Owocki Krzysztof, Kwaśny Kazimierz, (2012), Tarnobrzeg – a first European candidate for martian meteorite, Mineralogia Special Papers, vol. 40, s. 48, 2012. Plik PDF. Materiały 19th Meeting of the Petrology Group of the Mineralogical Society of Poland, Obrzycko, 19-21th October 2012.
  • Pokrzywnicki Jerzy, (1965), O bolidach obserwowanych nad Polską – II, Acta Geophys. Polon., vol. XIII, nr 3, 1965, s. 207-215.[18] Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    .
  • Stenz Edward[19], (1936), Ziemia. Fizyka globu, mórz i atmosfery, Wydana nakładem „Mathesis Polskiej”, w serii Z dziedziny nauki i techniki, tom XI, 1936, s. 268-282, (s. 273).

Przypisy

  1. ^ w powojennym wydaniu książki informacja ta już się nie ukazała
  2. ^ Państwowy Instytut Meteorologiczny – opisane w komunikacie P.I.M. z dnia 20.07.1921 za miesiąc czerwiec 1921 roku.
  3. ^ a b forum „meteorytomiania” – Tarnobrzeg
  4. ^ wyniki badań w Owocki et al. (2012)
  5. ^ badania przeprowadził Andreas Pack (Universität Göttingen)
  6. ^ informacja prywatna (sierpień 2012 r.)
  7. ^ spadek meteorytu Chassigny 3 października 1815 roku we Francji; achondryt, typ chassignit CHE, TKW 4 kg
  8. ^ informacja prywatna (październik 2012 r.)
  9. ^ EMPA – Electron Micro-Probe Analysis
  10. ^ Drake et al. (2002)
  11. ^ nakhlity (nakhlites) – jeden z typów meteorytów marsjańskich. Składają się one w 75% z diopsydu i 15% oliwinu. Podobne są do ziemskich diabazów. Nazwa wywodzi się od meteorytu Nakhla.
  12. ^ a b REE – Rare Earth Elements, pierwiastki ziem rzadkich; pierwiastki o liczbach atomowych od 57 do 71 (lantanowce). Proporcje REE w meteorytach są ważnym wskaźnikiem typu meteorytów.
  13. ^ a b oxygen isotopic compositions17O vs. δ18O) – znormalizowany (zwykle do średniego składu wody oceanicznej, SMOW – standard mean ocean water) stosunek zawartości izotopów tlenu, pozwalający na identyfikację ciała macierzystego meteorytu. Atomy tlenu w skałach ziemskich (oraz z Księżyca) mają różne proporcje trzech izotopów (16O, 17O i 18O), ale ich stosunki (17O/16O i 18O/16O) wykazują prostą zależność od ich masy – skały o takim samym stosunku 18O/16O będą miał takie same proporcje 17O/16O. Taka zależność, zwana mass-dependent fractionation, daje na wykresie stosunków izotopów tlenu linię nazywaną terrestrial mass-fractionation line (TFL) (o nachyleniu = ~0,52). Dla innych planet/planetoid (ciała zdyferencjonowane, np. Mars, (4) Westa) punkty proporcji rozkładają się na liniach równoległych, ale przesuniętych w stosunku do linii dla Ziemi. W meteorytach niezdyferencjonowanych (m.in. chondryty) linie te nie są już równoległe (Drake et al. 2002)
  14. ^ patrz → Wikipedia Sztokwerk
  15. ^ patrz → Wikipedia Kumulat
  16. ^ Krzysztof Owocki, informacja prywatna (październik 2012 r.)
  17. ^ badania prowadził Krzysztof Owocki z PAN w Warszawie na prośbę prof. Andrzeja Muszyńskiego z UAM w Poznaniu
  18. ^ wszystkie części: cz. 1Pokrzywnicki (1960, Acta Geophys. Polon.)
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    , cz. 2Pokrzywnicki (1965, Acta Geophys. Polon.)
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    , cz. 3Pokrzywnicki (1965, Bull. soc. amis sci. et lettres Poznan, B)
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    , cz. 4Pokrzywnicki (1969, Acta Geophys. Polon.)
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
  19. ^ Edward Stenz (1897-1956) – geofizyk polski. Profesor uniwersytetu w Kabulu i Uniwersytetu Warszawskiego. Przed wojną kierował Wysokogórskim Obserwatorium Meteorologicznym na Kasprowym Wierchu, po wojnie pracował w Afgańskiej Służbie Meteorologicznej. Zajmował się klimatologią, sejsmologią i magnetyzmem ziemskim. Więcej → Edward Stenz

Linki zewnętrzne

  • forum „meteorytomania” – posty Kazimierza Kwaśnego: Tarnobrzeg oraz Stenz


  • wyniki analiz chemicznych i mineralogicznych, obrazy TS i BSE
Osobiste