O ile nie zaznaczono inaczej, prawa autorskie zamieszczonych materiałów należą do Jana Woreczko & Wadi.

(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)

Z Wiki.Meteoritica.pl

W katalogu Baumhauera^[1] wzmianka o bolidzie w Toruniu
(Pogg. Ann. d. Phys., 66, 1845)

Doniesienie o spadku meteorytów 9 stycznia 1572 roku w Toruniu i znalezieniu w 1853 roku^[2] meteorytów w dobrach Wolfsmühle niedaleko Torunia.

Według Pokrzywnickiego (1965)

Tak opisuje zdarzenie Pokrzywnicki:

(...) Rok 1572. Według zapisów kronikarskich, w dniu 9 stycznia o godzinie 21 miały spaść w Toruniu dziesięciofuntowe kamienie, które zabiły wielu ludzi [?-J.P.]. Zjawisku temu miała towarzyszyć gwałtowna nawałnica połączona z trzęsieniem ziemi. Co do tych rzekomo spadłych kamieni brak jakichkolwiek danych. Skądinąd wiadomo, że według danych z roku 1857, znalezione zostały w dobrach Wolfsmühle (około jednej mili na wschód od Torunia)^[3] pewne odłamy brane za meteoryty. Ich skład chemiczny zbadał dokładnie C. J. B. Karsten^[4] dochodząc do wniosku, że są to meteoryty [żelazno-kamienne?]. Niemniej sądzić należy, że była to raczej ruda darniowa.

W każdym razie można dojść do wniosku, że opisane zjawiska wywołane zostały spadkiem wielkiego bolidu [2, 3, 4, 5, 6, 7]. (...)

Zamieszczone przez Pokrzywnickiego powołania to:

2. Münster Sebastian. Kosmografie. Libr. V, pag. 1290.^[5]

3. Illustrirte Zeitung, z dn. 30 IV 1853.

4. Annalen d. Physik. Ergb. IV (1854), S. 452-453.^[6]

5. Nouvel Esprit des Journeaux, XII, p. 204.

6. Über feuer Meteore und über einen merkwürdigen Meteormassen-Fall, der sich früher bei Thorn ereignet hat. Abh. d. Königl. Ak. d. Wiss. zu Berlin, 1853. S. 1-17.^[4]

7. Zernecke J. H. Thornischen Chronica. 2. Aufl. Berlin 1787, S. 157.^[7]

Relacja wg Münster'a

W swoim opracowaniu o żelazie z Wolfsmühle, Karsten (1854) cytuje informację o spadku zamieszczoną u Münster'a (wydanie Cosmographie z 1628 roku):

(...) Vielleicht trifft jener merkwürdige Meteormassenfall mit einem Ereigniss zusammen, von welchem Sebastian Münster in seiner Cosmographie (Basel. 1628. Lib. V. p. 1290) Nachricht gegeben hat. An dieser Stelle heisst es:

Anno 1572, den 9 Jenners, als die Wixel drey Tag Blutfarb gewesen lind demnach wiederumb ihre rechte Färb bekommen, ist zu Thorn in Preussen umb 9 Uhr in der Nacht ein schrecklicher Erdbidem sampt einem mechtigen Sturm-Wind, und darauss ein greylicher Wolkenbruch entstanden, dass durch denselbigen Wasser-Gufs ein grofs Theil der Stattmawr hernider gefeilt, 19 Joch an der Brück hingeführt worden, und bey 300 Menschen ertrunken sindt. Mit hiezu hat es zehenpfündige Stein gehaglet, die viel Leut zu todt geschlagen und ein Fewrstraal von Himmel der Stadt Kornhauss verbrennt.

Późniejsze relacje

Zernecke (1727)

źródło: KPBC

Baumhauer (1845)

W katalogu Baumhauera jest wzmianka o bolidzie w Toruniu (Pogg. Ann. d. Phys., 66, 1845)

Münster za Boguslawskim (1854a)^[5]

Informacja o znalezieniu w dobrach Wolfsmühle niedaleko Torunia meteorytów i cytat z Münster'a (1554) o spadku meteorytów w Toruniu w 1572 roku.

»Am 9. Januar 1572 Ab. 9 Uhr soll in Thorn ein heftiges Ungewitter gewüthet haben, verbunden mit einem schrecklichen Erdbeben, wobei es zehnpfündige Steine gehagelt, die viele Menschen todtgeschlagen haben.«

Rzeczywiście, wg relacji Münster'a: duże kamienie i ofiary wśród ludzi!

U Greg'a (1861)

Year.	Day of month.	Locality.	Size or weight.	Direction.	Duration; rate; hour;	Remarks, &c.
1572.?	9[8]	Thorn	...	...	...	aërolitic (according to Baumhauer's Catalogue[1]). Doubtful fall, according to Chladni.

W katalogu Klein'a (1904) jest informacja

1572 Januar 9

9h nachm.

Thorn, Westpreußen

Lokalizacja

Ulica Wilczy Młyn (niem. Wolfsmühle) w Lubiczu

Współcześnie śladem po dobrach Wolfsmühle jest ulica Wilczy Młyn w Lubiczu Dolnym oddalona około 9 km od centrum Torunia.

Mapy

Lubicz (niem. Leibitsch) i Wolfs M. Fragment arkusza 64 Thorn mapy Reymanna (źródło: Archiwum Map WIG)

Bibliografia

• von Baumhauer E.H., (1845), Ueber den muthmasslichen Ursprung der Meteorsteine, nebst einer Analyse des Meteorstein, welcher am 2. Juni 1843 in der Provinz Utrecht^[9] gefallen ist. Annalen der Physik, 66, Bd. 142, 1845, s. 465-503. Plik DjVu
  Źródło: Wiki.Meteoritica.pl

• von Boguslawski Georg, (1854a), Zehnter Nachtrag zu Chladni's Verzeichnisse der Feuermeteore und herabgefallenen Massen (Wien 1819) (Schluss von S. 155.). Annalen der Physik, IV, 90 uzupeł. (ergänzungsband), 1854, s. 353-456. Plik DjVu
  Źródło: Wiki.Meteoritica.pl

• Karsten C.J.B., (1854), Über Feuer-Meteore und über einen merkwürdigen Meteormassen-Fall, der sich früher bei Thorn ereignet hat, Abhandlungen der Königlichen Akademie der Wissenschaften zu Berlin, Aus dem Jahre 1853, Berlin 1854, s. 1-17. Plik DjVu.

• Klein Hermann Joseph, (1904), Jahrbuch der Astronomie und Geophysik. Enthaltend die wichtigsten Fortschritte auf den Gebieten der Astrophysik, Meteorologie und physikalischen Erdkunde, XIV. Jahrgang 1903, Eduard Heinrich Mayer, Leipzig 1904. Plik DjVu (str. tytułowa).

• +Münster Sebastian, (1554), Cosmographiae universalis libri VI. 1554 (wydania późniejsze).

• Pokrzywnicki Jerzy, (1965), O bolidach obserwowanych nad Polską – II, Acta Geophys. Polon., vol. XIII, nr 3, 1965, s. 207-215.^[10] Plik DjVu
  Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
  .

• +Tygodnik Petersburski. Gazeta Urzędowa Królestwa Polskiego, Nr 100, 1853, s. 8. Plik DjVu

• +Zernecke Jacob Heinrich, (1727), Thornische Chronica in welcher die Geschichte dieser Stadt von 1231 bis 1726 aus bewehrten Scribenten und glaubwürdigen Documentis zusammen getragen worden. Berlin, 1727, s. 157. Plik DjVu

Przypisy

1. ^ ^{a b} E.H. Von Baumhauer, Annalen der Physik und Chemie LXVI (1845), 465-503 (to o spadku meteorytu w Utrechcie); tam wzmianka o Thorn
2. ^ Pokrzywnicki (1965) podaje rok 1857?!
3. ^ Wilczy Młyn (niem. Wolfsmühle) - dawniej osada pod Lubiczem
4. ^ ^{a b} Karsten (1854)
5. ^ ^{a b} cytat z Münstera znajduje się u Boguslawskiego (1854a); nie wiadomo o które wydanie Kosmografii chodzi. Kosmografia miała wiele wydań w różnych językach, a pierwsze jej wydanie było z 1554 roku, czyli przed opisywanymi wydarzeniami w Toruniu. Dostępny jest w internecie skan wydania z 1556 roku w zasobach Bałtyckiej Biblioteki Cyfrowej (BBC) - Münster Sebastian, Das erst buch der Cosmography oder welt beschreibung
6. ^ von Boguslawski (1854a)
7. ^ zapewne chodzi o dzieło Zernecke (1727)
8. ^ brak miesiąca, wg Klein'a (1904) było to w styczniu
9. ^ spadek meteorytu typu L6 (TKW 9,7 kg) 2 czerwca 1843 roku w Utrechcie w Holandii; MetBull Utrecht
10. ^ wszystkie części: cz. 1 – Pokrzywnicki (1960, Acta Geophys. Polon.)
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    , cz. 2 – Pokrzywnicki (1965, Acta Geophys. Polon.)
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    , cz. 3 – Pokrzywnicki (1965, Bull. soc. amis sci. et lettres Poznan, B)
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    , cz. 4 – Pokrzywnicki (1969, Acta Geophys. Polon.)
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl

Zobacz również

• doniesienie Wolfsmühle

Linki zewnętrzne

• Biblioteki cyfrowe: Kujawsko-Pomorska Biblioteka Cyfrowa - KPBC
• Wikimapia - Wilczy Młyn (Lubicz Dolny)
• MSMK - Mapa Spadków Materii Kosmicznej na obszar Polski - MSMK astroblemy.pl

Co jeszcze na stronę? (What else to supplement?) (poszukać, uzupełnić …)

• źródła